Gastcollege bedrijfskunde 2013, Hogeschool van Amsterdam, opleiding bedrijfskunde

1. Hogeschool van Amsterdam, 14 mei 2013

2. Ethiek: het kind van de
jaarrekening
 Fraude
 Sterk geflatteerde winstcijfers
 Vernietiging van documenten
 Onkunde, zelfverrijking, moedwillige verdraaiing
van feiten
 Rol van banken, accountants, adviseurs en van
betrokken ‘topmanagers’ ligt zwaar onder vuur
 Beurskoersen kelderen, saneringen volgen;
sommige bedrijven verdwijnen zelfs geheel
 Aandeelhouders en werknemers zijn bijna altijd
kind van de (jaar)rekening.

3. Moraal en ethiek
 Morele waarden: collectieve overtuigingen van
wat goed is
 Intrinsieke waarden: het ultieme doel
 Vrijheid, gezondheid, vrede, gelijkwaardigheid
 Instrumentele waarden: Middelen om doel te bereiken
 Moedig zijn; Eerlijk zijn; Respectvol omgaan met anderen
 Morele normen: gedrag dat mensen van elkaar
verwachten
 Afgeleid van morele waarden
 Kom je beloften na; Spreek de waarheid; Misleid je medemens
niet; Eerlijk delen

4. Morele kwesties

5. Vier Waardedomeinen met
voorbeelden

6. Ethische perspectieven
Morele
kwestie

7. Benadering of optiek
Kijk met verschillende brillen naar de
werkelijkheid!
 Ethische optiek: rechtvaardigheid; menswaardig
 Economische optiek: welvaart
 Juridische optiek: rechtmatig
 Management optiek: doelen realiseren
 Esthetisch optiek: schoonheid
 Politieke optiek:
 etcetera

8. Deugdenethiek(1)
Deugden van rechtvaardigheid
Representatief
voor algemeen
moreel gedrag
 Rechtvaardigheid
 Billijkheid
 Onpartijdigheid
 Oprechtheid
 Loyaliteit

9. Deugdenethiek(2)
Deugden van zelfvorming
Ontwikkeling van
verantwoordelijk-
heid
 Zorgvuldigheid
 Geestelijke moed
 Leergierigheid
 Gedisciplineerdheid

10. Deugdenethiek(3)
Deugden van zorg
Leidmotief is
verbondenheid
 Zorgzaamheid
 Behulpzaamheid
 Onbaatzuchtigheid
 Liefdadigheid

11. Gevolgenethiek
Wat zijn positieve/negatieve
gevolgen van een handeling?
Varianten
 Hedonisme
 Eudemonisme
 Utilisme
Genot
Geluk
Nut

12. Beginselethiek
Is een handeling wel moreel juist
of strijdig met de wet, norm,
recht, plicht of beginsel?
Herkomst van
beginselen
• God
• Rede
• Sociaal contract
 Universele mensrechten
(1948)
 Regionale rechten
 Plichtenethiek van Kant

13. Ethisch probleem analyseren
en oplossen
 Formuleer ethisch probleem (waardenconflict?)
 Wijs ethisch verantwoordelijke aan (wie is de
probleemeigenaar of morele actor?)
 Analyseer de feiten (ethisch / economische / juridische
optiek?)
 Inventariseer de stakeholders (wie hebben nadeel of
voordeel bij de maatregelen?)
 Inventariseer de waarden (wat is nastrevenswaardig?)
 Geef een ethisch oordeel over ethisch dilemma
(Is oordeel ontleend aan beginselethiek / gevolgenethiek?)
 Formuleer je eigen oplossing

14. MVO: bedrijfsethiek in de
praktijk
 Waarom MVO (people, planet, profit)?
 Waarden als gezondheid, gelijke kansen en
mensenrechten
 Toegenomen mondigheid van werknemers en
burgers
 Tegenprestatie voor het ‘recht om te ondernemen‘
 Toenemende druk van stakeholders op bedrijven
 Vertrouwen winnen van stakeholders

15. Loders Croklaan en MVO

16. Loders Croklaan en MVO

17. Wat en waarom een
klokkenluidersregeling?
 Hoe om te gaan met vermoedens van
misstanden in overheidsorganisaties en
ondernemingen?
 Intern meldpunt = vertrouwenspersoon
 Klokkenluidersregeling = Gedragscode voor
werknemers - bevorderen waarden en normen
 Corporate Governance Code (2008): NL
beursgenoteerde bedrijven moeten beschikken
over klokkenluidersregeling
 Meldingsprocedure zorgvuldigheid vereist
-rechtsbescherming voor klokkenluider

18. Enkele organisatie met een
klokkenluidersregeling?
 Beursgenoteerde bedrijven
 Ziekenhuizen
 Woning
 Culturele instellingen
 Hogeschool van Amsterdam
 Hogeschool InHolland
 Ajax
 Et cetera

19. De negen ethische principes
van Deloitte(1)
Wat wij van onze medewerkers verwachten
 Eerlijkheid en integriteit: we handelen op een
eerlijke en integere wijze
 Professioneel gedrag: we handelen naar de
letter en geest van de toepasselijke wet- en
regelgeving
 Competentie: we leveren een passende
deskundigheid en bekwaamheid voor iedere
opdracht

20. De negen ethische principes
van Deloitte(2)
 Objectiviteit: we streven naar objectiviteit bij
het formuleren van onze professionele
opinies en advies dat we geven
 Vertrouwelijkheid: we respecteren de
vertrouwelijkheid van informatie
 Oprecht zaken doen: we committeren ons
aan een oprechte manier van zakendoen

21. De negen ethische principes
van Deloitte(3)
 Maatschappelijke verantwoordelijkheid: we
onderkennen de impact die we hebben op de
wereld om ons heen en nemen die serieus
 Respect en gelijke behandeling: we
behandelen al onze collega’s met respect,
hoffelijkheid en op gelijke wijze
 Verantwoordelijke besluitvorming: we geven
het goede voorbeeld met onze gedeelde
waarde als gemeenschappelijke basis

22. Case: Universele Verklaring
van de Rechten van de
Mens(1) Mensenrechten
 Eenieder heeft recht op eigendom, hetzij
alleen, hetzij tezamen met anderen
 Eenieder heeft recht op vrijheid van mening
en meningsuiting
 Eenieder heeft recht op arbeid
 Eenieder heeft recht op gelijk loon voor
gelijke arbeid
 Eenieder heeft recht om vakverenigingen op
te richten

23. Case: Universele Verklaring
van de Rechten van de
Mens(2) Geef aan of deze mensenrechten gebaseerd
zijn op beginselethiek of op gevolgenethiek.
Motiveer
 Welke van deze mensenrechten vind je voor
het bedrijfsleven heel belangrijk? Motiveer

24. Case voetbalclub en trainer
 Je bent voorzitter van voetbalclub Vitesse. Met jouw
trainer John van der Brom heb je privé zeer goed contact.
Je komt regelmatig bij elkaar over de vloer. Op een dag
vertelt jouw trainer je dat hij de club wil verlaten om bij de
concurrent Anderlecht aan de slag te gaan. Hij verzoekt
jou het concurrentiebeding (op straffe van
schadevergoeding) uit de arbeidsovereenkomst te
schrappen. Hij belooft dat hij voor zijn nieuwe club
Anderlecht geen spelers van Vitesse zal halen en opnemen
in zijn selectie. Het bedrijfsprotocol van Vitesse schrijft
voor dat spelers zich zoveel mogelijk aan het
concurrentiebeding te houden.
 Behandel deze case met het stappenplan voor een
ethische analyse

25. En nu de beurt aan jullie……
debatstellingen
bedrijfsethiek Bonusstructuren als methode van
gedragsbeïnvloeding is zo gek nog niet!
 Het is nodig tijd voor Bedrijfsethiek 2.0!
 Topmanagers van grote bedrijven mogen
miljoenen euro’s verdienen per jaar
 Bedrijven hebben een morele plicht aan
goede doelen te doneren
 Klokkenluiders zijn verklikkers en verraders
 Meldpunt voor klokkenluiders is hard nodig