1. Ενότητα 29
Οι βαλκανικοί πόλεμοι
(1912-13)
Μπακάλης Κώστας
history-logotexnia.blogspot.com

2. ΤΑ ΑΙΤΙΑ

3.  Γιατί ξέσπασαν οι Βαλκανικοί Πόλεμοι;
Μετά την επικράτηση
του κινήματος των
Νεοτούρκων
(1908) στην
Οθωμανική
Αυτοκρατορία έγιναν
φανεροί οι απώτεροι
στόχοι τους  πλήρης
εκτουρκισμός
του Οθωμανικού
κράτους = διώξεις
αλλοεθνών
πληθυσμών.

4.  Τι ήταν πραγματικά το Κίνημα των Νεοτούρκων;
Η επίδραση του κινήματος των Νεοτούρκων στην ελληνική πολιτική
ζωή
«Η εμφάνιση των Νεότουρκων, μόλο που γέννησε ελπίδες για κάποιο φιλελευθερισμό
στις χριστιανικές επαρχίες της Αυτοκρατορίας, ήταν μία πρόσθετη απειλή και
ταπείνωση για την Ελλάδα. Ήταν απειλή, γιατί θα σταματούσε ίσως την αποσύνθεση
της Αυτοκρατορίας και τις παρεπόμενες συχνές επεμβάσεις των Δυνάμεων, που ήταν
συχνά ευνοϊκές για την Ελλάδα. Κι ήταν ταπείνωση γιατί προκαλούσε σχεδόν
αυτόματα τη σύγκριση με την αποτελμάτωση και τη μικρότητα μέσα στην Ελλάδα.
Γ. Δερτιλής, Κοινωνικός μετασχηματισμός και στρατιωτική επέμβαση 1880-1909,
Εξάντας, Αθήνα 1977, σ.187.
Το Νεοτουρκικό Κίνημα του 1908, που υποσχέθηκε στους λαούς της αυτοκρατορίας
ισονομία, ισοπολιτεία και ευρύτατο μεταρρυθμιστικό πρόγραμμα, είχε ως στόχο τον
εκτουρκισμό της αυτοκρατορίας. Ο στόχος αυτός εκδηλώθηκε κατά τους Βαλκανικούς
Πολέμους (1912-1913) και κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο (1914-1918) και πήρε τη μορφή
της εθνοκάθαρσης της αυτοκρατορίας με την εκδίωξη των χριστιανών της χώρας .

6.  Βαλκανικές επιδιώξεις:
Η πολιτική αυτή των
Νεοτούρκων αναζωπύρωσε τα
εθνικά αισθήματα των
βαλκανικών λαών (Έλληνες,
Βούλγαροι, Σέρβοι).
Επεδίωκαν όχι μόνο
προστασία ομοεθνών τους
εντός του Οθωμανικού Κράτους
αλλά και ενσωμάτωση
εδαφών όπου κατοικούσαν.

7.  Ανάμειξη Μεγάλων Δυνάμεων περιπλέκει το ζήτημα
Αυστροουγγαρία είχε αναλάβει από το 1878 τη διοίκηση της οθωμανικής
Επαρχίας της Βοσνίας-Ερζεγοβίνης και το 1908 την προσαρτά.
Ιταλία επιτέθηκε εναντίον της Λιβύης (1911) και κατέλαβε τα Δωδεκάνησα
(1912).
Γερμανία έχει ήδη διεισδύσει οικονομικά στην Οθωμανική Αυτοκρατορία.
Συμφέροντα Δυνάμεων αλληλοσυγκρούονται.
Αποκαλύπτεται η αδυναμία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας
να ελέγξει τα εδάφη της.

9. ΠΡΟΣ ΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
ΟΙ ΒΑΛΚΑΝΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ

10.  Βαλκανικές Συμμαχίες
Ελλάδα:
 Βενιζέλος αρχικά προσπαθεί να αποφύγει
πόλεμο και αντιμετωπίζει κατευναστικά τις
νεοτουρκικές προκλήσεις.
 1911: σύγκρουση αναπόφευκτη 
Βαλκανική Συνεννόηση.
 1912: Συμμαχία μεταξύ Ελλάδας-Σερβίας-
Βουλγαρίας-Μαυροβουνίου.

11. Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
(Οκτ. 1912-Μάιος 1913)

12. Βαλκανική συμμαχία
απαιτεί από σουλτάνο
σεβασμό δικαιωμάτων
των χριστιανικών
εθνοτήτων εντός της
Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας και
μεταρρυθμίσεις.
Σουλτάνος αρνείται
συζήτηση και δίνεται έτσι η
αφορμήγια σύρραξη.

13.  Πρωτοσέλιδο
εφημερίδας με τη
διαταγή για
επιστράτευση τις
παραμονές των
Βαλκανικών
Πολέμων. 18
Σεπτεμβρίου 1912.

14. Α΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
(Οκτ. 1912-Μάιος 1913)
1.ΗκήρυξητουΑ‘βαλκανικούπολέμου:ΤοδιάγγελματουΓεώργιου ΠΡΟΣΤΟΝΛΑΟΝΜΟY
Αι ιεραί υποχρεώσεις προς την φιλτάτην πατρίδα, προς τους υποδούλους αδελφούς μας και
προς την ανθρωπότητα επιβάλλουσιν εις το κράτος, μετά την αποτυχίαν των ειρηνικών
προσπαθειών του προς επίτευξιν και εξασφάλισιν των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των
υπό τον τουρκικόν ζυγόν Χριστιανών, όπως διά των όπλων θέσει τέρμα εις την
δυστυχίαν την οποίαν ούτοι υφίστανται από τόσων αιώνων.
Η Ελλάς πάνοπλος μετά των συμμάχων αυτής, εμπνεομένων υπό των αυτών αισθημάτων
και συνδεομένων διά κοινών υποχρεώσεων, αναλαμβάνει τον ιερόν αγώνα του δικαίου
και της ελευθερίας των καταδυναστευομένων λαών της Ανατολής. [...]
Η Ελλάς, μετά των αδελφών συμμάχων κρατών, θα επιδιώξη πάση θυσία τον ιερόν αυτόν
σκοπόν, επικαλούμενοι δε την αρωγήν του Yψίστου εν των δικαιοτάτω τούτω αγώνι
του πολιτισμού, ανακράζομεν Ζήτω η Ελλάς, Ζήτω το Έθνος.
Αθήναι,5Οκτωβρίου1912
ΟβασιλεύςΓεώργιοςΤουπουργικόνΣυμβούλιον
Πηγή:ΗΑθήνατωνβαλκανικώνπολέμων,1912-1913,ΠνευματικόΚέντρο Δ.Αθηναίων,ΕΛΙΑ,Αθήνα1993,σ.
20.
 Ποιους λόγους επικαλέστηκε ο βασιλιάς Γεώργιος προκειμένου να αιτιολογήσει
την προσφυγή της Ελλάδας σε πόλεμο εναντίον της Οθωμανικής αυτοκρατορίας;

15. ◄ Παρατηρήστε προσεκτικά το χάρτη
κι αναφέρατε τις κινήσεις:
Ελληνικών
στρατευμάτων
Βουλγαρικών
στρατευμάτων
Σερβικών
στρατευμάτων

16.  Κινήσεις στρατευμάτων
Ελληνικός στρατός: (αρχηγός ο
Διάδοχος Κωνσταντίνος) προέλαση και
κατάληψη περιοχών Μακεδονίας.
Σερβικά στρατεύματα: καταλαμβάνουν
Σκόπια, Μοναστήρι, φτάνουν ως το
Δυρράχιο Αλβανίας.
Βουλγαρικά στρατεύματα: φτάνουν
έξω από Κωνσταντινούπολη, κατάληψη
Δ. Θράκης και Αν. Μακεδονίας, κινούνται
προς Θεσσαλονίκη.

17. → Μάχη Ελασσόνας (6-7 Οκτ. 1912).
→ Μάχη Σαρανταπόρου (9-10 Οκτ.). Πρώτη σημαντική νίκη.
Άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση της Δυτικής Μακεδονίας.
→ Απελευθέρωση Κοζάνης (11 Οκτ.).
→ Διάβαση ποταμού Αλιάκμονα (13 Οκτ.).
→ Απελευθέρωση Κατερίνης και Βέροιας (16 Οκτ.).
→ Μάχη Γιαννιτσών (19-20 Οκτ.). Άνοιξε τον δρόμο για την απελευθέρωση
της Κεντρικής Μακεδονίας και της Θεσσαλονίκης.
→ Είσοδος Ελληνικού Στρατού στη Θεσσαλονίκη (27 Οκτ. 1912).
→[Απώλεια Μοναστηρίου λόγω αιφνιδιασμού και άτακτης υποχώρησης V
Μεραρχίας από Αμύνταιο στην Κοζάνη (26 Οκτ.)].
→ Απελευθέρωση Φλώρινας (7 Νοεμ.). Εγκατάσταση Γενικού Στρατηγείου.
→ Απελευθέρωση Καστοριάς (10 Νοεμ.).
→ Απελευθέρωση Κορυτσάς (7 Δεκ.).
 Ελληνική προέλαση και νίκες
στο μέτωπο Μακεδονίας:

18.  Κίνδυνος για τη
Θεσσαλονίκη!
 Σοβαρό ενδεχόμενο να
καταληφθεί η
Θεσσαλονίκη από τις
βουλγαρικές
δυνάμεις!
 Βενιζέλος
διατάσσει
Κωνσταντίνο να κινηθεί
ταχύτατα προς τη
Θεσσαλονίκη.
 Παρά αρχικές αντιρρήσεις,
στις 26 Οκτ. 1912
ελληνικός στρατός φτάνει
στη Θεσσαλονίκη.

19. Υλικό ανάλυσης πηγών από
«Ελευθεροτυπία»

23. ▲ Λαϊκή λιθογραφία που απεικονίζει την παράδοση της Θεσσαλονίκης
στον διάδοχο Κωνσταντίνο, επικεφαλής του ελληνικού στρατού, από τον
Τούρκο Ταχσίν πασά (27 Οκτωβρίου 1912).

24.  Είστε ένας Έλληνας
δημοσιογράφος και
καλύπτετε τον Α΄
Βαλκανικό Πόλεμο για
την αθηναϊκή
εφημερίδα Εμπρός.
Μετά την κατάληψη
της Θεσσαλονίκης από
τον ελληνικό στρατό
γράφετε ένα άρθρο
(230–250 λέξεις) για τη
Θεσσαλονίκη (μιλήστε
για την πόλη για τους
πληθυσμούς που
ζούσαν εκεί, για την
εντύπωση που
σχημάτισαν οι Έλληνες
για την πόλη, για τη
σημασία που έχει για
την Ελλάδα η
κατάληψή της κτλ.).
Πηγή: www.museduc.gr

25. Όταν ξεκινούσαμε τον αγώνα […] ενάντια στην [Οθωμανική Αυτοκρατορία] δεν
μπορούσαμε να πιστέψουμε με τίποτα ότι ο ελληνικός στρατός θα έμπαινε τόσο γρήγορα
θριαμβευτής στην πρώτη και την πιο σπουδαία πόλη της Μακεδονίας […]. Είναι πια
ελεύθερη η πρώτη πόλη της Μακεδονίας […], ελεύθερες και όλες οι γύρω της και
μακρινές, μέχρι χθες οθωμανικές, αλλά ελληνικότατες επαρχίες […]. Οι γονείς, που
έμαθαν ότι τα παιδιά τους έπεσαν στον τίμιο αγώνα για την πατρίδα μακάρισαν την
τύχη τους και οι μανάδες, αν έκλαψαν, έκλαψαν γιατί έμαθαν ότι ο θάνατος του
αγαπημένου τους έδωσε την ελευθερία σε χιλιάδες αδέλφια. Και οι αδελφές δεν
πένθησαν. Και τα μικρότερα αδέλφια, αν λυπήθηκαν, το έκαναν γιατί δεν μπόρεσαν και
αυτά να πάρουν μέρος στο […] θρίαμβο.
Εφημερίδα Εμπρός, 27 Οκτωβρίου 1912
Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα
Η Θεσσαλονίκη μου άρεσε υπερβολικά και ως πόλη και ως τοποθεσία [...]. Το κε [=η
προκυμαία] είναι έξοχο. Με μια καλή δημαρχία μπορεί η Θεσσαλονίκη να γίνει πρώτης
τάξης πόλη. Ελπίζω [οι Μεγάλες Δυνάμεις] να μας την αφήσουν.
Μαθιός Μακκάς, Ημερολόγιο, 5 Δεκεμβρίου 1912
 Διαβάστε τα παραπάνω κείμενα. Τι είδους κείμενα είναι; Ποιοι τα έγραψαν
και πότε; Για ποιο θέμα μιλάνε; Τι λένε; Τα κείμενα γράφτηκαν την ίδια εποχή
για την οποία μιλάνε ή αργότερα; Δικαιολογήστε την απάντησή σας.

26.  Μελετήστε προσεκτικά τις εικόνες. Τι πληροφορίες μάς δίνουν για τη
Θεσσαλονίκη;
 Γενική άποψη της
Θεσσαλονίκης στις αρχές
του 20ού αιώνα.
 Καρτ ποστάλ
(μεταξύ των ετών
1908–1912) με το
λιμάνι και την
παραλία της
Θεσσαλονίκης Ο Λευκός Πύργος στην παραλία
της Θεσσαλονίκης το 1908

27.  Στη συνέχεια, μετά από επίμονη πολιορκία
καταλαμβάνονται και τα Ιωάννινα (22 Φεβρ.
1913) και εξασφαλίστηκε ο έλεγχος της Ηπείρου.

28. ▲ Τα πρώτα αυτοκίνητα έξω από τα Ιωάννινα.

29.  Παράλληλα, ο ελληνικός στόλος (ναύαρχος Π. Κουντουριώτης)
αναγκάζει τουρκικό στόλο να εγκλωβιστεί στα Στενά και
κατέλαβε τα νησιά του Βορείου Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη,
Λέσβος, Χίος, Λήμνος, Τένεδος, Ίμβρος, Σάμος, Ικαρία).

30. ▲ Η Ελλάδα ήταν η μόνη βαλκανική χώρα που είχε
σημαντικό ναυτικό και μπορούσε να αντιμετωπίσει
την Οθωμανική Αυτοκρατορία στη θάλασσα. Ο
ελληνικός στόλος κατάφερε να νικήσει σε αρκετές
συγκρούσεις τον οθωμανικό. Στην εικόνα αριστερά η
άφιξη του ελληνικού στρατού στη Μυτιλήνη και στην
εικόνα ► δεξιά καρτ ποστάλ που κυκλοφόρησε μετά
τους Βαλκανικούς Πολέμους με τα νησιά που
εντάχθηκαν στην Ελλάδα.

31. ▲ Αφίσα της
κατάληψης της Λήμνου.
▲ Γκραβούρα της κατάληψης της Χίου.
 Η εφημερίδα των ΗΠΑ Νιου Γιορκ Χέραλντ
στο φύλλο της με ημερομηνία 20 Δεκεμβρίου
1912 περιγράφει τη ναυμαχία της Έλλης, στην
οποία καταστράφηκε το οθωμανικό θωρηκτό
«Μπαρμπαρόσα» και σκοτώθηκε ο Οθωμανός
ναύαρχος Χαλίμ μπέης.

32. Η ΣΥΝΘΗΚΗ ΤΟΥ ΛΟΝΔΙΝΟΥ
(17 Μαΐου 1913)

33. Η συνθήκη του Λονδίνου (17 Μαΐου 1913)
 Οθωμανική
Αυτοκρατορία
υποχρεώθηκε να
εγκαταλείψει
σχεδόν όλα τα ευρωπαϊκά-
βαλκανικά εδάφη.
 Το μέλλον των νησιών του ΒΑ
Αιγαίου, της χερσονήσου του
Αγίου Όρους και το
καθεστώς της Αλβανίας θα
καθορίζονταν από τις
Δυνάμεις.
 29 Ιουλ. 1913: Αλβανία
ανεξάρτητο κράτος.
 Δωδεκάνησα υπό ιταλική
κατοχή και διοίκηση.

34. ▲ Οι οθωμανικές κατακτήσεις (1326—1453)
Οι Οθωμανοί πάτησαν το πόδι τους στην χερσόνησο του Αίμου το 1352.
Το 1913υποχρεώθηκαν να αποχωρήσουν σχεδόν με το τέλος του Α΄
βαλκανικού πολέμου.

35. ▲ Συνδιάσκεψη του Λονδίνου

36. Η ΔΟΛΟΦΟΝΙΑ
ΤΟΥ ΒΑΣΙΛΙΑ ΓΕΩΡΓΙΟΥ

37.  Δολοφονία βασιλιά Γεωργίου. Διαδοχή
Στη Θεσσαλονίκη
• Υποστηρίχθηκε, αλλά
δεν αποδείχτηκε, ότι
πίσω της κρύβεται η
Γερμανία και η
επιθυμία της να
αναλάβει το θρόνο ο
γερμανόφιλος
διάδοχος
Κωνσταντίνος.

38. Δολοφονία Βασιλιά Γεωργίου Α΄
Φύλλο Εργασίας.
Τίτλος έρευνας: «Δολοφονία Γεωργίου Α΄»
Τι, πού, πότε, πώς; Κυρίως Γιατί;
Δημιουργείστε ένα φάκελο στην επιφάνεια εργασίας του Υπολογιστή με τίτλο:
«Δολοφονία Γεωργίου Α΄ στη Θεσσαλονίκη».
Σε ένα έγγραφο word να δώσετε απαντήσεις στα ερωτήματα που ακολουθούν.
Σε μια παρουσίαση (powerpoint) να παρουσιάσετε τις φωτογραφίες που αποτυπώνουν
τα γεγονότα.
Στη διεύθυνση http://www.wow.gr/projects/thessaloniki/index.htm επιλέξτε είσοδος
και στην ενότητα ¨επιλογή χρονικής περιόδου¨ 1912-1916. Περιηγηθείτε στον
ιστότοπο κι επιλέξτε τη δολοφονία του Γεωργίου Α΄.
Κυρίως όμως χρησιμοποιώντας τη μηχανή αναζήτησης http://www.google.gr/
αναζητήστε κι εξιχνιάστε τη δολοφονία του βασιλιά της Ελλάδας στη Θεσσαλονίκη
του 1913.

39. Ερωτήματα – Υποθέσεις προς
διερεύνηση:
 Γιατί ο 68χρονος βασιλιάς Γεώργιος
Α΄ μετακόμισε μαζί με την αυλή του
από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη την
άνοιξη του 1913;
 Πού, πότε, πώς δολοφονήθηκε ο
Γεώργιος Α΄. Πλήρης περιγραφή του
ιστορικού γεγονότος.
 Γιατί δεν είχε φρουρά ο βασιλιάς; Τι
συνηθιζόταν εκείνη την εποχή και τι
συνηθίζεται σήμερα για την
προστασία αρχηγών κρατών;
 Αναζητήστε φωτογραφίες εισόδου
του Γεωργίου Α΄ στη Θεσσαλονίκη,
του ιδίου και του περιβάλλοντος του
κατά τη διαμονή του και πριν τη
δολοφονία του, φωτογραφία του
αυτουργού. Πώς αποτύπωσε η λαϊκή
φαντασία το γεγονός της
δολοφονίας;
▲ Η είσοδος του βασιλιά της
Ελλάδας Γεώργιου Α΄ στη
Θεσσαλονίκη τον Οκτώβριο του
1912. Στις 5 Μαρτίου 1913 ο
Γεώργιος Α΄ δολοφονήθηκε.
Βασιλιάς της Ελλάδας έγινε ο
πρωτότοκος γιος του Κωνσταντίνος
Α΄ (1913–1922).

40.  Ποια κατάσταση επικράτησε στη Θεσσαλονίκη, όταν μαθεύτηκε
το γεγονός της δολοφονίας; Σε ποιες εθνικές ομάδες στράφηκαν
οι υποψίες για την ταυτότητα του δολοφόνου; Ποια γεγονότα
προσπάθησαν ν’ αποφύγουν οι ελληνικές αρχές; Γιατί;
 Όταν αποκαλύφθηκε η ταυτότητα του δολοφόνου πώς ένιωσαν
οι συγκεκριμένες ομάδες που αρχικά ενοχοποιήθηκαν;
 Ποια ήταν η τύχη του αυτουργού της δολοφονίας; Τι υπόνοιες
γεννά η εξέλιξη της ιστορίας αυτής;
 Ερευνήστε όλες τις πιθανές εκδοχές για τα κίνητρα του
δολοφόνου. Ποια πολιτική ιδεολογία ενοχοποιείται; Ισχύει το
δόγμα ¨αναζητήστε πίσω από κάθε δολοφονία εκείνον που
ωφελείται¨;
 Ερευνήστε ανάλογες περιπτώσεις δολοφονίας αρχηγού κράτους,
τόσο στο μακρινό παρελθόν, όσο και στο πρόσφατο.

41. Ο Β‘ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
(Ιούνιος-Ιούλιος 1913)

42. Β΄ ΒΑΛΚΑΝΙΚΟΣ ΠΟΛΕΜΟΣ
(Ιούνιος-Ιούλιος 1913)
 Συνθήκη Λονδίνου άφησε
εκκρεμότητες κυρίως σε ό,τι
αφορούσε στα μακεδονικά
εδάφη.
 Αυτά ελέγχονταν από τον
ελληνικό στρατό, αλλά
διεκδικούνταν από τη
Βουλγαρία και τη Σερβία.
 Καχυποψία  Ελλάδα +
Σερβία συμμαχούν κατά
της Βουλγαρίας.
▲ Ο Ελ. Βενιζέλος και ο Κωνσταντίνος
στο Ελληνικό στρατηγείο στο Χατζή-
Μπεϊλίκ,μετάτησύναψηανακωχήςμετη
Βουλγαρίακαιπριναπότημετάβασητου
Έλληνα πρωθυπουργού στο
Βουκουρέστι. Γεννάδειος Βιβλιοθήκη,
Αθήνα

44. ◄Γέφυρατου
Στρυμόνα,που
έχει
καταστραφεί
απότους
Βουλγάρους.

46. ▲ Το συμβούλιο των επιχειρήσεων σχεδιάζει τις κινήσεις της μάχης για την
εκπόρθηση των στενών της Κρέσνας, στο κέντρο καθιστός ο Κωνσταντίνος.

47.  Κινήσεις στρατευμάτων:
Η Βουλγαρία ηττημένη του β΄ βαλκανικού πολέμου
 Ιούν. 1913: επίθεση Βουλγαρικού
στρατού ταυτόχρονα σε ελληνικές
και σερβικές θέσεις
 Κατά τη διάρκεια του πολέμου
ελληνικόςστρατός
κατέλαβε την Ανατ. Μακεδονία
και τη Δυτ. Θράκη, φθάνοντας
στην Αλεξανδρούπολη
 Σέρβοι σημείωσαν επιτυχίες στην
Δυτ. Μακεδονία
 Ρουμάνοι εισβάλλουν παράλληλα
στη Βουλγαρία και φθάνουν λίγο
έξω από τη Σόφια
 Τούρκοι ανακατέλαβαν την
Αδριανούπολη στην Αν. Θράκη.

49. Σνέφτσι [=σήμερα Κεντρικό, στο νομό Κιλκίς], 23 Ιουνίου 1913
Αγαπημένη μου γυναικούλα,[…] Σου έγραψα και προχθές, αγάπη μου, αμέσως μετά τη μάχη
του Κιλκίς, ύστερα από αυτόν το θρίαμβο […]. Ο στρατός μας, αγάπη μου, προελαύνει
[=προχωράει] συνέχεια πάρα πολύ γρήγορα, καταδιώκοντάς τους […] Βούλγαρους, που
φεύγουν σαν λαγοί […]. Δε φαντάζεσαι, χρυσό μου, τι εικόνα παρουσιάζει αυτό το πεδίο
πολέμου. Παντού όπου περνάμε συναντάμε εικόνες ερήμωσης και δυστυχίας […]. Οι
Βούλγαροι έχουν φύγει όλοι. Στη Μακεδονία δεν υπάρχουν πια Βούλγαροι […]. Πόσο
ευτυχισμένος είμαι που έγινε αυτός ο πόλεμος για να γλιτώσουμε μια για πάντα με αυτούς
τους παλικαράδες […]. Δεν τους έφταναν όσα πήραν […], θέλησαν να αρπάξουν και τη μερίδα
των συμμάχων τους […]. Τώρα θα χάσουν και όσα κατακτήσανε.
Γράμμα του Ιπποκράτη Παπαβασιλείου στη σύζυγό του Αλεξάνδρα, 23 Ιουνίου 1913
 α) Διαβάστε το κείμενο. Τι είδους
κείμενο είναι; Ποιος το έγραψε και πότε;
Για τι μιλάει; Τι λέει; Το κείμενο
γράφτηκε την ίδια εποχή για την οποία
μιλάει ή αργότερα; Δικαιολογήστε την
απάντησή σας. β) Στον παρακάτω χάρτη
δείξτε την περιοχή από όπου μπορεί να
στάλθηκε αυτό.
γ) Ποιες ήταν οι αιτίες του Β΄ Βαλκανικού
Πολέμου; Ποιες από αυτές μπορείτε να
εντοπίσετε μέσα στο κείμενο
Πηγή: www. museduc.gr

50. Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Ελευθέριου Βενιζέλου στις
επιτυχίες των βαλκανικών πολέμων
Παρά την καθοριστικής σημασίας συμβολή των ενόπλων
δυνάμεων [...] καμία από τις πλευρές της ελληνικής επιτυχίας δεν
θα ήταν εξασφαλισμένη, πολλώ δε μάλλον αυτονόητη, χωρίς τη
σταθερή πολιτική κατεύθυνση που είχε χαράξει και τους άκρως
επιδέξιους διπλωματικούς χειρισμούς που προέκρινε, σε κάθε
κρίσιμη καμπή των εξελίξεων, ο Ελευθέριος Βενιζέλος.
Προκειμένου να αποφύγει η χώρα το μοιραίο βήμα που θα
μπορούσε να την οδηγήσει από το θρίαμβο στην καταστροφή –
όπως συνέβη στην περίπτωση της Βουλγαρίας–, ο Βενιζέλος
χρειάστηκε να δώσει σειρά μαχών [...] τόσο με τον επικεφαλής του
«στρατιωτικού κόμματος» (και του μιλιταριστικού
αντικοινοβουλευτικού πνεύματος) που δεν ήταν άλλος από τον
εξαιρετικά δημοφιλή στους στρατιώτες του διάδοχο Κωνσταντίνο
[...], όσο και με την ποικίλων καταβολών και αποχρώσεων
εθνικιστική αντιπολίτευση, που έσπευσε να συνταχθεί με τον
Αρχηγό του στρατού.
Γ. Γιανουλόπουλος, «Εξωτερική πολιτική», Ιστορία της Ελλάδας
του 20ού αιώνα, Βιβλιόραμα, Αθήνα 1990, τόμ. Α2, σ. 121-122.
▲ Να μελετήσετε και να σχολιάσετε την πηγή

51. ▲ Σπιρτόκουτο από χαρτόνι με έγχρωμες τυπωμένες παραστάσεις.