ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΕΚΤΟ: Η ΜΕΣΑΙΩΝΙΚΗ ΕΥΡΩΠΗ

1. 2. Ο Καρλομάγνος και η εποχή του
Μπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

2.  Όροι – κλειδιά της ενότητας
Καρλομάγνος -αυτοκράτορας,
•οργάνωση της αυτοκρατορίας,
•συνθήκη του Βερντέν,
Σαρακηνοί
•Μαγυάροι
•Βίκινγκς
Καρολίδεια Αναγέννηση

3. Α. Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ

4. Ο Καρλομάγνος (768-814)  διάδοχος του
Πιπίνου του Βραχύ: με συνεχείς πολέμους
κατόρθωσε :
1. να επεκτείνει το
Φραγκικό Βασίλειο
2. να δημιουργήσει
ένα πανίσχυρο
χριστιανικό κράτος.
ΜονόγραμματουΚαρλομάγνου,απότην
επιγραφήενόςβασιλικού
διπλώματος:Signum(μονόγρ.:
KAROLVS)KaroligloriosissimiregisΠηγή:
http://el.wikipedia.org//File:Karldergrossesignatur.
svg

6. Τι έγινε; Στέψη του Καρλομάγνου με τον τίτλο: Μέγας και
ειρηνοποιός αυτοκράτωρ, κυβερνήτης του Ρωμαϊκού
Κράτους,
Πού; Στην εκκλησία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη.
Πότε; Την ημέρα των Χριστουγέννων του έτους 800.
Πώς Στέψη από τον πάπα Λέοντα Γ΄σύμφωνα με το βυζαντινό
τυπικό υπό τις επευφημίες λαού και κλήρου.
Γιατί; Διάθεση από την πλευρά του Καρλομάγνου επιβολής και
σφετερισμού από το Βυζάντιο των δικαιωμάτων του στη
ρωμαϊκή κληρονομιά.
Ποιες υπήρξαν
οι συνέπειες;
Υπήρξε αφετηρία διαμάχης μεταξύ της Δύσης και της
Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, γιατί  οι Βυζαντινοί θεωρούσαν
τον αυτοκράτορά τους ως τον μοναδικό κληρονόμο και
συνεχιστή της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας.

7.  Ο Άγιος Πέτρος
παραδίδει στον πάπα
Λέοντα Γ' το μανδύα
(pallium) και στο
βασιλέα (rex)
Καρλομάγνο μια
σημαία. (Μωσαϊκό
στο Ανάκτορο τον
Λατερανού,
χρονολογούμενο
πριν από τις 25
Δεκεμβρίου του 800).

8. Η στέψη του Καρλομάγνου από τη σκοπιά των Φράγκων
Επειδή δεν υπήρχε πια αυτοκράτορας στο έθνος των Ελλήνων και η αυτοκρατορική εξουσία βρισκόταν
στα χέρια μιας γυναίκας, φάνηκε σωστό στον ίδιο τον πάπα Λέοντα και σ' όλους τους άγιους πατέρες
που πήραν μέρος στη σύνοδο να δώσουν τον τίτλο του αυτοκράτορα στο βασιλιά των Φράγκων
Κάρολο, που έχει στην κυριαρχία του την πόλη της Ρώμης, όπου συνήθιζαν πάντα να εδρεύουν οι
καίσαρες, και τις άλλες πόλεις της Ιταλίας, της Γαλλίας και της Γερμανίας. Επειδή λοιπόν ο
παντοδύναμος Θεός ευδόκησε να περάσουν όλες αυτές οι χώρες στην κυριαρχία του Καρόλου, οι
κληρικοί της Συνόδου σκέφθηκαν ότι, σύμφωνα με το θέλημα του Θεού και το αίτημα όλων των
Χριστιανών, εκείνος θα έπρεπε να έχει και τον τίτλο του αυτοκράτορα. Ο Κάρολος δεν ήθελε να
εναντιωθεί σ' αυτό το θέλημα και, υποτασσόμενος ταπεινά στο Θεό, καθώς και στην επιθυμία που
εκφράστηκε από όλο το χριστιανικό κόσμο, δέχθηκε τη χειροτονία του από τον πάπα Λέοντα και, μαζί
μ' αυτή, τον τίτλο του αυτοκράτορα.
ΑπόταΧρονικάτουLorsch(AnnatesLaureshamenses),MonumentaGermaniaeHistorica,τόμ.I,37,μετ.Λ.Τσακτσίρας,στο:Λ.
Τσακτσίρας-Ζ.Ορφανουδάκης-Μ.Θεοχάρη,ΙστορίαΡωμαϊκήκαιΒυζαντινή,ΟΕΔΒ,Αθήνα1999,183.
Η στέψη του Καρλομάγνου από τη σκοπιά των Βυζαντινών
Αυτό το χρόνο (800), στις 25 Δεκεμβρίου, ο ρήγας των Φράγκων Κάρολος στέφθηκε (αυτοκράτορας)
από τον πάπα Λέοντα. Και ενώ σκόπευε να επιτεθεί με στόλο στη Σικελία, άλλαξε γνώμη και
αποφάσισε να ζητήσει σε γάμο την αυτοκράτειρα Ειρήνη. Για το σκοπό αυτό έστειλε τον επόμενο
χρόνο πρεσβευτές στο Βυζάντιο. Κι έφτασαν οι απεσταλμένοι του Καρόλου και του πάπα Λέοντος
(στην Πόλη), ζητώντας από την Ειρήνη να παντρευτεί τον Κάρολο και έτσι να ενωθεί η Ανατολή με τη
Δύση. Κι εκείνη θα δεχόταν αν δεν την εμπόδιζε ο Αέτιος, που είχε μεγάλη δύναμη και σκόπευε να κάνει
αυτοκράτορα τον αδελφό του. Τον επόμενο χρόνο (802), τον Οκτώβριο, ο Νικηφόρος, πατρίκιος και
γενικός λογοθέτης, έγινε αυτοκράτορας διώχνοντας την αυγούστα Ειρήνη.
Θεοφάνης, Χρονογραφία, έκδ. C. de Boor, τόμ. 1, Λειψία 1883, 475-476
Πώς είδαν οι Δυτικοί και πώς οι Βυζαντινοί την αυτοκρατορική στέψη του Καρόλου;

9. Η στέψη του Καρόλου είχε ως αποτέλεσμα να
συνυπάρχουν αντιμέτωπες από το 800 και εξής δυο
αυτοκρατορίες, μία ανατολική και μία
δυτική. Γι αυτό το λόγο η στέψη θεωρήθηκε από
τους Βυζαντινούς ως σκάνδαλο και
σφετερισμός των νομίμων και
αποκλειστικών δικαιωμάτων τους στη
ρωμαϊκή κληρονομιά και κυρίως του
δικαιώματος χρήσης του όρου βασιλεύς των
Ρωμαίων. Η διάσταση μεταξύ Ανατολής και Δύσης
επεκτάθηκε τώρα και στην πολιτική σφαίρα. Η
οικουμένη διασπάστηκε γλωσσικά, πολιτικά και
θρησκευτικά σε δύο αντίπαλους κόσμους.
Οι Βυζαντινοί ανέμεναν ότι ο Κάρολος θα επιχειρούσε
να υποτάξει την Ανατολική Αυτοκρατορία. Ο
τελευταίος όμως επιδίωξε και πέτυχε το συμβιβασμό
με το βυζαντινό αυτοκράτορα ύστερα από δύσκολες
και μακρές διαπραγματεύσεις.
ΙστορίατουΜεσαιωνικούκαιτουΝεότερουΚόσμου565-1815
(ΓενικήςΠαιδείας- Β΄Λυκείου).
 ΜικρογραφίαμετονΚαρλομάγνο
(στααριστερά)καιτογιοτουΠιπίνο
(σταδεξιά).991,Μόντενα(Ιταλία),
ΑυτοκρατορικήΒιβλιοθήκη.

10. ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ
• όρισε ως έδρα του
την Αιξ- Λα-Σαπέλ
(Ακυίσγρανο,
σημερινό Άαχεν)
• αναδείχθηκε σε
διοικητικό και
πολιτιστικό
κέντρο της
αυτοκρατορίας.
ΣΚΟΠΟΣ
• Για να ασκεί τον
έλεγχο ενός τόσο
εκτεταμένου
κράτους 
• οργάνωσε τους
πολιτικούς και
διοικητικούς
θεσμούς 
• αξιοποιώντας τη
ρωμαϊκή
παράδοση αλλά
και τα γερμανικά
έθιμα.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ
ΑΝΑΚΑΜΨΗ
• Η αποκατάσταση
της τάξης και η
οργάνωσητου
κράτους
δημιούργησαν τις
προϋποθέσεις για
οικονομική
ανάκαμψη
•  με την αύξηση
της αγροτικής
παραγωγής και 
την αναθέρμανση
του εμπορίου.

11.  Ο Θρόνος του Καρλομάγνου και των
μεταγενέστερων Γερμανών Βασιλιάδων
στον Καθεδρικό του Ααχεν
 Το παρεκκλήσι του Καρλομάγνου
στον Καθεδρικό του Άαχεν.

12. Ο αυτοκράτορας έστελνε ειδικούς απεσταλμένους στις
διάφορες κομητείες του για να ελέγξουν τους κόμητες. Τα
καθήκοντά τους μαθαίνουμε από το παρακάτω απόσπασμα.
Φροντίστε να προστατέψετε όλα τα δικαιώματα του
αυτοκράτορα, όπως σας τα όρισαν ξεκάθαρα γραπτά και
προφορικά […]. Να είστε δίκαιοι με τις εκκλησίες, τις χήρες και
τα ορφανά. Εάν δε σας υπακούσουν [...], ειδοποιήστε μας […].
Εάν αρνούνται να δεχτούν τις αποφάσεις που πήρατε
σύμφωνα με το νόμο και τη δικαιοσύνη, σημειώστε το και
ενημερώστε μας. Νομοθετικό κείμενο του Καρλομάγνου,
γύρω στο 802
 Κανάτα της εποχής των
Καρολιδών. 9ος αιώνας,
Στοκχόλμη (Σουηδία),
Κρατικό Ιστορικό Μουσείο.
 Τροχός για ακόνισμα. 8ος -- 9ος
αιώνας, Κάσελ (Γερμανία), Κρατικό
Μουσείο.

13. Στη Γαλλία
Στα εδάφη που
περιλαμβάνουν το σημερινό
Βέλγιο, την Ελβετία και την
κεντρική Ιταλία. ως τη
Ρώμη
Στη
σημερινή
Γερμανία
Μετά το θάνατο του Καρλομάγνου η ενότητα του Φραγκικού Κράτους άρχισε να
κλονίζεται και οι διάδοχοι του διένειμαν μεταξύ τους την αυτοκρατορική κληρονομιά
με τη Συνθήκη του Βερντέν (843). Διαίρεση αυτοκρατορίας σε 3 τμήματα που
αντιστοιχούσαν περίπου :
Σημασία συνθήκης:
 Χώρισε για πρώτη φορά την Ευρώπη
γλωσσικά
 Αποτέλεσε την απαρχή της
δημιουργίας της νεότερης Ευρώπης

14.  Αντλώντας πληροφορίες από το μάθημα της
Γεωγραφίας και από τις μέχρι τώρα γνώσεις σας να
απαντήσετε στο ερώτημα: Ποιο από τα τρία κράτη
μειονεκτούσε έναντι των άλλων και γιατί;

15. ΝΟΤΟΣ: οι Σαρακηνοί(μουσουλμάνοι της Αφρικής και της Ισπανίας)
Επιτίθενται  στα παράλια της Μεσογείου .
Την ίδια εποχή, που οι κληρονόμοι του Καρλομάγνου συγκρούονται μεταξύ τους για την
κληρονομιά, η Ευρώπη δέχεται νέες εισβολές.
ΒΟΡΡΑΣ: από τις Σκανδιναβικές Χώρες φτάνουν οι Νορμανδοί ή Βίκιγκς που
αναστατώνουν την Ευρώπη με αιφνίδιες επιδρομές και  εγκαθίστανται στα εδάφη της.
ΑΝΑΤΟΛΗ:
οι Μαγυάροι
(Ούγγροι)
εξαπολύουν
επιδρομές  σε
μεγάλο τμήματα
της δυτικής
Ευρώπης.

16.  Δράκοντες (drakkar), δηλ. πλοία των Νορμανδών ή Βίκιγκς. Σχέδιο σε τάπητα (11ος
αι.). Μπαγιέ, Κέντρο Γουλιέλμου του Κατακτητή.

17. Β. Η ΚΑΡΟΛΙΔΕΙΑ ΑΝΑΓΕΝΝΗΣΗ

18. συνδέεται με μια
σημαντική άνθηση των
γραμμάτων και των
τεχνών,
Ονομάζεται
Καρολίδεια
Αναγέννηση.
Η βασιλεία του Καρλομάγνου και των διαδόχων του

19.  Το αυτοκρατορικό παρεκκλήσι του
Καρλομάγνου στο Άαχεν (Γερμανία) είναι ένα
από τα πιο λαμπρά οικοδομήματα της εποχής
εκείνης. Μιμείται την εκκλησία του Αγίου
Βιταλίου στη Ραβένα της Ιταλίας. Μεταξύ 790-
-805.
 Η μνημειακή πόρτα του αβαείου (μεγάλου
μοναστηριού) στο Έσεν (Γερμανία). Μεταξύ
800--880.

20. ΚΑΡΛΟΜΑΓΝΟΣ
 Φρόντισε για τη μόρφωση των διοικητικών υπαλλήλων  Η
οργάνωση του κράτους απαιτούσε την ύπαρξη ικανών στελεχών στο
διοικητικό μηχανισμό, δηλ. γραφέων, αντιγραφέων και δασκάλων.
 Εκκλησιαστικές μεταρρυθμίσεις καθώς και  προσπάθειες για
βελτίωση του μορφωτικού επιπέδου του κλήρου.
 Για το σκοπό αυτό προσκλήθηκαν διάσημοι λόγιοι και δάσκαλοι
από την Ιρλανδία και την Αγγλία στο αυτοκρατορικό ανάκτορο της Αιξ -
λα- Σαπέλ,  αναδείχθηκε σε πραγματικό πολιτιστικό κέντρο.

21.  Ευαγγέλιο που ίσως ανήκε στον
Καρλομάγνο. Μεταξύ 781--783, Παρίσι,
Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας.

22. Στη
νεοσύστατηΑνακτορική
Ακαδημία και στα
μοναστήρια :
δόθηκε ιδιαίτερη
έμφασηστηναντιγραφή
βιβλίων
και καθιερώθηκε μια
γραφή με
ευανάγνωστα πεζά
γράμματα:
η καρολίδεια γραφή.
Ο αυτοκράτορας
αποβλέπονταςσεμια
γενικότερηπνευματική
ανανέωση,
διέταξε να
λειτουργούν σχολεία
σε κάθε επισκοπή και
μοναστήρι.
Στα σχολεία αυτά
διδάσκονταν :
εκτός από γραφή και
ανάγνωση
γραμματική, ρητορική,
αριθμητική
και άλλα μαθήματα.

23. Μην παραμελείτε τα γράμματα
Γιατί είναι ωφέλιμο οι επισκοπές και τα
μοναστήρια, τα οποία ανήκουν, με τη θέληση του
Χριστού, στην επικράτεια μας [...] να έδειχναν
επίσης ενδιαφέρον για την καλλιέργεια των
γραμμάτων [...]. Ακόμα και στα πρόσφατα χρόνια,
σε γράμματα που μας έγραψαν από διάφορα
μοναστήρια να μας πληροφορήσουν ότι οι αδελφοί
που έμειναν σ' αυτά προσεύχονταν για λογαριασμό
μας, διαπιστώσαμε ότι σε πολλά απ' αυτά τα
γράμματα υπήρχαν σωστές σκέψεις, αλλά αδέξια
διατυπωμένες [...] από έλλειψη μόρφωσης [...] Γι'
αυτό σας συνιστούμε να μην παραμελείτε την
καλλιέργεια των γραμμάτων. Γι' αυτή τη δουλειά
πρέπει να διαλέξετε ανθρώπους, που να έχουν και
τη θέληση και την ικανότητα να μάθουν και να
διδάξουν και τους άλλους. Και αυτό πρέπει να γίνει
με το ζήλο με τον οποίο σας το ζητούμε.
Από την επιστολή του Καρλομάγνου προς τον
αβά Μπώγκουλφ, στο: Μάρτζορι Ρόουλιν, Η
καθημερινή ζωή στο Μεσαίωνα, εκδ.
Παπαδήμα, Αθήνα 1992, σ. 26-27.
 Σελίδα από χειρόγραφο
σε μεγαλογράμματη γραφή
που αντιγράφηκε ανάμεσα
στο 783 και το 795. Βιέννη
(Aυστρία), Μουσείο
Ιστορίας της Τέχνης.

24. Τα σπάνια βιβλία
Εγώ ο Υμέτερος Φλάκκος (ψευδώνυμο του Αλκουίνου, καθηγητή της
επισκοπικής σχολής της Υόρκης (Αγγλία), τον οποίο ο Καρλομάγνος διόρισε
διευθυντή της Ανακτορικής Ακαδημίας, και αβά της μονής του Αγίου Μαρτίνου
της Τουρ), λαμβάνοντας θάρρος από τη δική σας παραίνεση, επιθυμώ να
προσφέρω στους τροφίμους του Αγίου Μαρτίνου το νέκταρ των Ιερών Γραφών.
Λαχταρώ να μεθύσω και άλλους με το παλιό κρασί της αρχαίας μάθησης, να
αρχίσω να τρέφω και άλλους με τους καρπούς τα γραμματικής λεπταισθησίας,
να τους φωτίσω με την τάξη των ουρανίων σωμάτων [...]. Δυστυχώς όμως δεν
έχω ορισμένα σπάνια βιβλία της σχολαστικής μάθησης, τα οποία ωστόσο
διέθετα στην πατρίδα μου χάρη στον εξαιρετικό και διάπυρο ζήλο του
διδασκάλου μου, καθώς και στη δική μου μέριμνα [...]. Αναφέρω όλα αυτά στην
Εκλαμπρότητά σας [...] ώστε να μεταβούν εκεί σπουδαστές μας και να διαλέξουν
τα χρειώδη και να φέρουν στη Γαλλία τους ανθούς της γνώσης της Βρετανίας
[...].
D. Whiteloc, English Historical Documents, τ. 1, Oxford University Press,
1955, σ. 786.
 Ποια μαθήματα αναφέρεται ότι διδάσκονται οι σπουδαστές στο αβαείο
του Αγίου Μαρτίνου;
 Σε ποια συμπεράσματα μπορούμε να καταλήξουμε για την καλλιέργεια
των γραμμάτων στην Αγγλία την εποχή αυτή;

25. Μεγάλη ανάπτυξη γνώρισαν και οι τέχνεςμε  σαφείς βυζαντινές επιδράσεις.
 Η αρχιτεκτονική,
η γλυπτική,
η ζωγραφική,
η μικροτεχνία
 και η
μικρογραφία
χειρογράφων αυτής
της περιόδου μας
άφησαν  εξαίρετα
αντιπροσωπευτικά
έργα.
 Νόμισμα του Καρλομάγνου (περ.812). Φέρει
την επιγραφή στα λατινικά: Κάρολος,
Αυτοκράτορας Αύγουστος. Παρίσι, Εθνική
Βιβλιοθήκη.

26.  Σύμφωνα με ένα σύγχρονο ιστορικό, τον Λε Γκοφ, Η Καρολίδεια Αυτοκρατορία
απέτυχε, αλλά άφησε μια πολύ σημαντική κληρονομιά στην Ευρώπη. Να συζητήσεις με
τους συμμαθητές σου την άποψη αυτή.