Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΑ ΤΩΝ ΠΟΛΙΤΙΚΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (1821-1843)

1. Α. ΕΞΩΤΕΡΙΚΟΣ ΠΡΟΣΑΝΑΤΟΛΙΣΜΟΣ
ΚΑΙ ΠΕΛΑΤΕΙΑΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ (1821-1843)
2. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΝΕΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Μπακάλης Κώστας : history-logotexnia.blogspot.com

2. Όσο οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι, σε γενικές γραμμές τηρούσαν κοινή στάση
απέναντι στον κατακτητή. Όταν άρχισε η εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν οι
συγκρούσεις μεταξύ τών μέχρι τότε ομονοούντων. Το βασικότερο ζήτημα
αφορούσε το ποιος και πώς θα διαχειριζόταν την εξουσία. Μια σειρά
γεγονότων, που σχετίζονται με τη διαμόρφωση διαφορετικών απόψεων για το
ζήτημα αυτό, οδήγησαν σ’ ένα προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων πολιτικών
κομμάτων. Τα γεγονότα αυτά συνδέονται με την κάθοδο του Δημητρίου
Υψηλάντη στην επαναστατημένη Πελοπόννησο, ως πληρεξουσίου του αδελφού
του Αλεξάνδρου, Γενικού Επιτρόπου της Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό την
ανάληψη της ηγεσίας της Επανάστασης. Όταν ο Δημ. Υψηλάντης έφτασε στην
Ύδρα, οι Πελοποννήσιοι είχαν ήδη ορίσει από μόνοι τους κυβερνητικά όργανα
τοπικής εμβέλειας. Ο Υψηλάντης θέλησε να επιβάλει ένα δικό του ≪Γενικό
Οργανισμό της Πελοποννήσου≫, που θα του επέτρεπε να συγκεντρώσει τη
στρατιωτική και πολιτική εξουσία στα χέρια του. Οι πρόκριτοι δεν το
αποδέχθηκαν και με δυσκολία αποσοβήθηκε η σύρραξη. Η αντίθεση μεταξύ
των δύο πλευρών δεν είχε ως αντικείμενο μόνο το ποιος θα κατείχε
πραγματικά την εξουσία, αλλά αφορούσε και τη δομή τού υπό ίδρυση
κρατικού οργανισμού. Ο Υψηλάντης πρότεινε τη δημιουργία συγκεντρωτικού
συστήματος διακυβέρνησης, ώστε να εξασφαλιστούν οι οικονομικοί πόροι για
τη συνέχιση του αγώνα και η πειθαρχία στο στράτευμα. Θεωρούσε ότι οι
τοπικιστικές τάσεις αποτελούσαν εμπόδιο για την οργάνωση του Αγώνα. Οι
πρόκριτοι, έχοντας διαφορετικές επιδιώξεις, ήθελαν να είναι όλοι υπεύθυνοι
για όλα. Συγκροτήθηκαν λοιπόν οι πρώτες παρατάξεις.
ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
ΥΨΗΛΑΝΤΗ –
ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ ΣΤΟ 1Ο
ΕΤΟΣ ΤΗΣ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ
• Βασικό θέμα
διαφωνίας: εξουσία
• Γεγονότα που
οδήγησαν στη
σύγκρουση
ΖΗΤΗΜΑΤΑ
ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ:
• Εξουσία
• Δομή αρτισύστατου
κρατικού
οργανισμού
ΑΠΟΨΕΙΣ
ΥΨΗΛΑΝΤΗ -
ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ

3. Το ≪Προσωρινόν Πολίτευμα≫ της Επιδαύρου, το πρώτο σύνταγμα της
Επανάστασης, ψηφισμένο από την Α΄ Εθνοσυνέλευση, έδωσε το 1822 λύση στο
πρόβλημα της ηγεσίας του Αγώνα, με τον αντιαπολυταρχικό χαρακτήρα του και τη
θέσπιση πολυαρχικής εξουσίας. Ο Αλέξανδρος Μαυροκορδάτος κατόρθωσε να
γίνει ρυθμιστής της κατάστασης, έχοντας εξασφαλίσει για τον κύκλο του και για
τους προκρίτους την εξουσία, ενώ αγνοήθηκαν ο Κολοκοτρώνης και ο Υψηλάντης.
Έτσι δημιουργήθηκε ρήγμα στις σχέσεις μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων.
Στη Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους, το 1823, ο ανταγωνισμός για την εξουσία
πήρε μεγάλες διαστάσεις. Συγκροτήθηκαν δύο ισχυρά κόμματα, των προκρίτων και
των κλεφτοκαπεταναίων. Οι τελευταίοι είχαν αποκτήσει μεγάλη δύναμη μετά τις
πρώτες πολεμικές επιτυχίες. Τη δύναμή τους αυτή προσπάθησαν να εκμηδενίσουν οι
πρόκριτοι, υποστηρίζοντας ότι η ηγεσία της επανάστασης ανήκει σε εκείνους που
ξέρουν να κάνουν πολιτικούς χειρισμούς. Οι κλεφτοκαπεταναίοι αντέτειναν ότι η
εξουσία ανήκει σ’ εκείνους που διεξάγουν τον πόλεμο. Οι πρόκριτοι κατόρθωσαν
να συγκεντρώσουν την εξουσία στα χέρια τους, καταλαμβάνοντας εκείνοι τις
κυβερνητικές θέσεις. Ακολούθησε διχασμός, καθώς κυριάρχησαν οι προσωπικές
φιλοδοξίες, το φατριαστικό και τοπικιστικό πνεύμα. Ο διχασμός εξελίχθηκε σε
εμφύλιο πόλεμο κατά το πρώτο εξάμηνο του 1824. Μετά την επικράτηση των
προκρίτων, η διαμάχη τελείωσε με αμνηστία. Το δεύτερο εξάμηνο του 1824
δημιουργήθηκαν νέα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, τα οποία συγκροτήθηκαν με
τοπικιστικά κριτήρια. Το ένα αποτελούσαν Πελοποννήσιοι πρόκριτοι και
στρατιωτικοί, και το άλλο Υδραίοι και Σπετσιώτες, υποστηριζόμενοι από
Ρουμελιώτες οπλαρχηγούς. Ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος, πρωτοφανής σε
αγριότητα, τελείωσε με νίκη των νησιωτών. Κατά το 1825, στο στρατόπεδο των
νικητών άρχισε να διαμορφώνεται το μελλοντικό αγγλικό (υπό τον
Μαυροκορδάτο) και το γαλλικό (υπό τον Κωλέττη) κόμμα. Γύρω απ’ αυτά τα κόμματα,
καθώς και από ένα τρίτο, το ρωσικό, συσπειρώθηκαν οι πληρεξούσιοι στην Γ΄ Εθνοσυνέλευση.
Α΄ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
• Ρυθμιστής
Αλέξανδρος
Μαυροκορδάτος
Β΄ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
ΑΣΤΡΟΥΣ (1823)
ΔΥΟ ΦΑΣΕΙΣ
ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΚΟΜΜΑΤΩΝ
Γ΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

4. Η ύπαρξη των πρώτων κομμάτων ήταν πλέον δεδομένη. Αυτό άλλωστε
φαίνεται και από την κίνηση του Καποδίστρια να επανδρώσει ένα
συμβουλευτικό όργανο, το ≪Πανελλήνιον≫, με αντιπροσώπους και των τριών
παρατάξεων, προκειμένου να εξασφαλιστεί εσωτερική ειρήνη.
Τα πρώτα τρία ελληνικά κόμματα ονομάστηκαν το καθένα (από τους
αντιπάλους του) με το όνομα μίας μεγάλης Δύναμης. Το όνομά τους υπονοούσε
ότι επρόκειτο για κέντρα εξυπηρέτησης των συμφερόντων των Δυνάμεων αυτών
στον ελληνικό χώρο. Έχει υποστηριχθεί ότι τον πυρήνα αυτών των κομμάτων
αποτελούσαν ευνοούμενοι των ξένων προξενείων στην Οθωμανική
αυτοκρατορία, γύρω από τους οποίους συσπειρώθηκαν και άλλοι, οι οποίοι
προσδοκούσαν να εξασφαλίσουν μετεπαναστατικά εύκολη προσωπική ανέλιξη
και προστασία από τους αντιπάλους. Η άποψη όμως αυτή δεν επιβεβαιώνεται
από τα γεγονότα. Η στάση των κομμάτων δεν διαμορφωνόταν από τις επιλογές
των Δυνάμεων αλλά από τις επιδιώξεις σχετικά με τα προβλήματα που
αντιμετώπιζε το υπό δημιουργία κράτος, οι οποίες ήταν συχνά αντίθετες προς τις
επιδιώξεις των Δυνάμεων.
ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ
• «Πανελλήνιον»
ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ
ΤΡΙΩΝ
ΚΟΜΜΑΤΩΝ
ΣΤΗΝ
ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑ

5. ΑΦΙΞΗ ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΗ
ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ ΜΕ ΠΡΟΚΡΙΤΟΥΣ:
1. ΝΟΜΗ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
2. ΔΟΜΗ ΝΕΟΤΕΥΚΤΟΥ ΚΡΑΤΟΥΣ

6. ΠΡΙΝ ΤΟ 1821: ΟΘΩΜΑΝΙΚΗ ΚΥΡΙΑΡΧΙΑ
Όσο οι Έλληνες ήταν υπόδουλοι, σε γενικές γραμμές τηρούσαν ➔ ΚΟΙΝΗ ΣΤΑΣΗ απέναντι στον
κατακτητή.
ΜΕΤΑ ΤΟ 1821: ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ – ΑΓΩΝΑΣ
Όταν άρχισε η εκδίωξη των Τούρκων, άρχισαν ➔ οι ΣΥΓΚΡΟΥΣΕΙΣ μεταξύ τών μέχρι τότε
ομονοούντων.
ΒΑΣΙΚΟ ΘΕΜΑ ΔΙΑΦΩΝΙΑΣ
Το βασικότερο ζήτημα αφορούσε το ➔ ΠΟΙΟΣ ΚΑΙ ΠΩΣ ΘΑ ΔΙΑΧΕΙΡΙΖΟΤΑΝ ΤΗΝ ΕΞΟΥΣΙΑ.
ΓΕΓΟΝΟΤΑ ΠΟΥ ΟΔΗΓΗΣΑΝ ΣΤΗ ΣΥΓΚΡΟΥΣΗ
Μια σειρά γεγονότων, που σχετίζονται με τη διαμόρφωση διαφορετικών απόψεων για το
ζήτημα αυτό, οδήγησαν σ’ ένα προστάδιο διαμόρφωσης των πρώτων πολιτικών κομμάτων. Τα
γεγονότα αυτά συνδέονται
1. με την κάθοδο του ΔΗΜΗΤΡΙΟΥ ΥΨΗΛΑΝΤΗ στην
επαναστατημένη Πελοπόννησο, ως πληρεξουσίου του
αδελφού του Αλεξάνδρου, Γενικού Επιτρόπου της
Φιλικής Εταιρείας, με σκοπό ➔ την ανάληψη της
ηγεσίας της Επανάστασης.
3. Ο ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ θέλησε να επιβάλει
✓ ένα δικό του ≪ΓΕΝΙΚΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΤΗΣ ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΥ≫,
✓ που θα του επέτρεπε να συγκεντρώσει τη στρατιωτική
και πολιτική εξουσία στα χέρια του.
2. Όταν ο Δημ. Υψηλάντης έφτασε
στην Ύδρα, οι ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΙΟΙ
είχαν ήδη ορίσει από μόνοι τους
➔ κυβερνητικά όργανα τοπικής
εμβέλειας.
4. Οι ΠΡΟΚΡΙΤΟΙ
✓ δεν το αποδέχθηκαν
✓ και με δυσκολία αποσοβήθηκε η
σύρραξη.

7. Ο ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ πρότεινε
➔τη δημιουργία ΣΥΓΚΕΝΤΡΩΤΙΚΟΥ
ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ, ώστε
να εξασφαλιστούν οι ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟΙ
ΠΟΡΟΙ για τη συνέχιση του αγώνα
 και η ΠΕΙΘΑΡΧΙΑ στο ΣΤΡΑΤΕΥΜΑ.
Θεωρούσε ότι
➔ οι ΤΟΠΙΚΙΣΤΙΚΕΣ ΤΑΣΕΙΣ αποτελούσαν
εμπόδιο για την οργάνωση του Αγώνα.
Οι πρόκριτοι,
έχοντας
διαφορετικές
επιδιώξεις, ήθελαν
➔ να είναι ΟΛΟΙ
ΥΠΕΥΘΥΝΟΙ Για ΟΛΑ.
ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ
ΠΡΟΚΡΙΤΟΙ
Η αντίθεση μεταξύ των δύο πλευρών δεν είχε ως αντικείμενο μόνο
• το ποιος θα κατείχε πραγματικά την ΕΞΟΥΣΙΑ,
• αλλά αφορούσε και τη ΔΟΜΗ τού υπό ίδρυση κρατικού οργανισμού.
Συγκροτήθηκαν λοιπόν οι πρώτες παρατάξεις.

8. ΛΙΓΗ ΑΚΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

9. ΑΣΚΗΣΗ: α) Το χειμώνα του 1819–1820 Έλληνες από διάφορα μέρη και με διαφορετικά
επαγγέλματα παίρνουν θέση για την Επανάσταση. β) Εξηγήστε για ποιους λόγους ο καθένας από
τους παρακάτω είναι με την επανάσταση ή όχι. Πηγή: http://museduc.gr/docs/Istoria/C/LAI_K03_K04.pdf

10. Παράλληλα με τις πολεμικές επιχειρήσεις οι επαναστατημένοι άρχισαν να οργανώνουν
το νέο κράτος, να δημιουργούν δηλαδή νέους πολιτικούς θεσμούς. Έτσι θα έκαναν
πραγματικότητα το στόχο της Επανάστασης να κυβερνηθούν μόνοι τους. Παράλληλα θα
συντόνιζαν καλύτερα τον πόλεμο και θα μπορούσαν να βρουν πιο εύκολα χρήματα για
τις ανάγκες του.
Δε συμφωνούσαν όμως όλοι οι Έλληνες για το νέο εθνικό κράτος που θα οργάνωναν και
τους θεσμούς που έπρεπε να φτιάξουν. Από τη μια υπήρχαν αντιθέσεις ανάμεσα στις
διάφορες περιοχές. Από την άλλη οι διάφορες κοινωνικές ομάδες είχαν διαφορετικές
επιδιώξεις. Δύο ήταν οι κύριες απόψεις:
Η μια ήθελε ένα αποκεντρωμένο κράτος, όπου οι
ντόπιοι άρχοντες και ο ανώτατος κλήρος θα
διατηρούσαν πολλά από τα προνόμια που είχαν
και πριν.
Η άλλη ήθελε ένα συγκεντρωτικό κράτος
με φιλελεύθερους θεσμούς, όπως αυτοί
που υπήρχαν σε αρκετά ευρωπαϊκά
κράτη.

11. ► Δομή κατακτημένης
κοινωνίας
Πατριαρχείο
Φαναριώτες
Προεστοί
Έμποροι, καραβοκύρηδες
Κλέφτες
Αρματολοί
Ναύτες κι εργαζόμενοι στο εμπόριο
Αγρότες – κτηνοτρόφοι
Η επανάσταση
δημιουργεί κενό
εξουσίας, καθώς
αμφισβητεί ένοπλα
την οθωμανική
κυριαρχία.
Ποιες από τις
κοινωνικές
δυνάμεις αξίωσαν
συμμετοχή στη νέα
επαναστατική
διοίκηση;

12. Τέσσερις κοινωνικές ομάδες συμμετείχαν στις πολιτικές εξελίξεις κατά
την Επανάσταση:

13. ΑΞΙΟΠΙΣΤΙΑ ΤΩΝ ΠΗΓΩΝ
Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι: (α) αν μπορεί η πηγή να είναι αξιόπιστη, ποια δηλαδή είναι τα κίνητρα,
τα μυστικά ελατήρια που κάνουν τους συντάκτες να δώσουν για το ίδιο γεγονός διαφορετικές
αφηγήσεις· και (β) με ποιο τρόπο μπορούμε να ελέγξουμε την αξιοπιστία των μαρτυριών.
Σύγκρουση στα Βέρβαινα ανάμεσα στον Υψηλάντη και τους Προκρίτους
Στις 21 Ιουνίου του 1821 ο Υψηλάντης φτάνει με τη συνοδεία του στα Βέρβαινα 1, στο στρατόπεδο των
Ελλήνων που πολιορκούν την Τριπολιτσά. Οι πολιορκητές μαζί με την πρώτη γεύση της ανεξαρτησίας και τη
γενική προσδοκία της νίκης έχουν και τις προσωπικές τους επιδιώξεις.
Οι στρατιωτικοί έχουν κερδίσει γόητρο, οι πρόκριτοι ανησυχούν για τη διατήρηση της εξουσίας τους.
Ο Υψηλάντης έρχεται από την αόρατη Αρχή της Φιλικής Εταιρείας, για να διεκδικήσει την εξουσία και
ειδικότερα την αρχιστρατηγία για λογαριασμό της. Συμπαθεί τους στρατιωτικούς και αυτό ανησυχεί τους
προκρίτους. Παρακολουθούμε τη συνέχεια μέσα από την αφήγηση των σύγχρονων.
«... Τό βράδυ τής ίδιας μέρας συνήλθαν τά μέλη τής Γερουσίας2 καί ό 'Υψηλάντης ζήτησε νά μάθει μέ βάση
ποιές αρχές καί διατάξεις ασκούν τήν έξουσία... δμως ή Γερουσία άπέφυγε ν’ απαντήσει σαφώς στό
έρώτημα3».
Μετά την άρνηση των προκρίτων ν’ απαντήσουν ο Υψηλάντης προτείνει: α. την αντικατάσταση της
Γερουσίας, με βουλή και β. ν’ αναγνωριστεί από αυτούς ο ίδιος αρχιστράτηγος. Οι πρόκριτοι αρνού- νται
επίμονα παρόλες τις συμβιβαστικές προσπάθειες του Μητροπολίτη Γερμανού και του προκρίτου Χαραλάμπη.
Ο Υψηλάντης σχημάτισε τη γνώμη ότι αχρηστεύεται με αυτή την τακτική, περισσότερο όμως ενοχλήθηκε απ’
τα λόγια τους:
«’Ή ύπογράφει ό Πρίγκηψ τόν οργανισμό (δηλαδή όσα εκείνοι είχαν αποφασίσει με την πράξη των
Καλτετζών) ή άς ακολουθήσει όπως θέλει4».
1. Χωριό της Κυνουρίας.
2. Πρόκειται για το Σώμα που είχε συσταθεί με την Πράξη των Καλτετζών από τους προκρίτους στ’
ομώνυμο μοναστήρι (τέλη Μαΐου του 1821).
3. Κ. Διαμαντή, Δ. 'Υψηλάντης, Αθήνα 1966, σ. 139-140.
4. Φιλήμονος, Δοκίμιον, τ.δ.σ. 86.

14. Αναχωρεί λοιπόν ο Υψηλάντης μετά από μία βδομάδα με τον Παπαφλέσσα για την Καλαμάτα. Αμέσως
σχεδόν λαός και στρατιώτες ξέσπασαν σε οχλαγωγικές εκδηλώσεις εναντίον των προκρίτων. «Θέλομεν τόν
αφέντη μας! Αύτός ήλθε νά σώσει τήν πατρίδα, καί οί κοτσαμπάσηδες θέλησαν νά τόν διώξουν»1 .
Ο Κολοκοτρώνης διηγείται ως εξής το περιστατικό:
«ΤΗρθαν καί μάς πολιόρκησαν εις τό κονάκι τοϋ Πετρόμπεη, δπου εϊμεθα όλοι συναγμένοι- ήκουσα τό
θόρυβο καί ήθέλησα νά εβγω έξω. 'Ο Κανέλλος Δεληγιάννης μ’ εμπόδιζε, τούς είπα· άφήσετε νά έβγω, μήπως
γένη άρχή καί πέση κανένα τουφέκι καί τότε μάς σκοτώνουν ολους»2 .
Ως εδώ είναι πιθανό έτσι να έγιναν τα πράγματα, αλλά τη συνέχεια την αφηγούνται οι πηγές διαφορετικά. Ο
Κανέλλος Δεληγιάννης μιλάει για βίαιη διάλυση της οχλαγωγίας από τον Κυριακούλη Μαυρομιχάλη και τους
Μανιάτες.
«Τότε φωνάζει ο Κυριακούλης Μαυρομιχάλης με βροντώδη φωνή Βάρτε τους μπρε με τις μπούκες των
τουφεκιών χωρίς πυροβολισμόν κανένα. Ετράπησαν άνευ ουδεμιάς αντιστάσεως εις φυγήν, διελύθησαν και
διεσκορπίσθησαν κακήν κακώς3». Με τον Κανελ. Δεληγιάννη σε μερικά σημεία συμφωνεί καί ο Αντ.
Κοντάκης:
«... Ταϋτα βλέπων έξήλθον από τήν οικίαν καί εβαλον τούς οπλοφόρους μου εις παράταξιν εναντίον του λαού
μεθ’ δσων οπλοφόρων Σπαρτιατών εύρέθησαν καί οπισθοδρόμησαν χωρίς νά ήμπορέ σουν νά πλησιάσουν
ποσώς»4 .
Από αυτό το απόσπασμα απουσιάζει τ΄ όνομα του Μαυρομιχάλη. Ο Γενναίος Κολοκοτρώνης, γιος του Θεοδ.
Κολοκοτρώνη, ο Φιλήμων και ο Θεοδ. Κολοκοτρώνης μιλούν για «δημηγορία» του Θ. Κολοκοτρώνη μπρος
στο πλήθος και για ειρηνική διάλυσή του. Γράφει ο Θ. Κολοκοτρώνης στα απομνημονεύματά του:
«... έβγήκα εξω... καί εύθύς έτρεξαν καί μέ σήκωσαν εις τόν αέρα... άνέβηκα έπάνω εις μίαν πέτρα καί τούς
μίλησα... τότε τούς ησύχασα»5 .
1. φιλήμονος, Δοκίμιον, τ.δ.σ. 89
2. Κολοκοτρώνη, Διήγησις, 1.6.73.
3. Δεληγιάννη, Άπομνημ., τ. 16, 6, 242.
4. Α. Κοντάκη, Άπομνημ., 6-40.
5. Κολοκοτρώνη Διήγ., 1, 6. 73-74.

15. Σε όσα εκθέτουν οι απομνήμονευματογράφοι έρχεται να προστεθεί και η μαρτυρία του Σπυρ. Τρικούπη
σχετικά με το ρόλο που έπαιξε ο Κολοκοτρώνης.
«... έξήλθε μετά ταϋτα καί ό παρευρεθείς Κολοκοτρώνης, τούς καθησύχασε καί τούς άπέστειλε εις τά ϊδια
ύποσχόμενος τήν ταχείαν επιστροφήν του Ύψηλάντου εις τό στρατόπεδον»1.
Οι πρόκριτοι στην έκθεσή τους προς τους Υδραίους δίνουν τη δική τους εκδοχή:
«'Ημείς δέ έπιστρέψαμεν αμέσως εις τό του Πετρόμπεη κονάκι... καί εί'δομεν τούς μπερμπάνταις (εννοούν το
λαό) νά όρμήσουν κατεπάνω μας μέ τά άρματα εις τάς χεΐρας· τυχόντες όμως πολλοί ιδικοί μας οπλοφόροι μεθ’
ήμάς, άπήντησαν τήν όρμήν των καί άφου τούς έδόθη νά καταλάβουν τά δικαιώματά των ήσύχασαν καί
μετανόησαν ζητούντες συγχώρησιν»2 .
Από τα παραθέματα αυτά διαπιστώνουμε ότι όλες οι πηγές (Τρικούπης, απομνημονευματογράφοι) δέχονται
το γεγονός. Διαφέρουν στο ποια πρόσωπα ή ομάδες καθησύχασαν το πλήθος. Πώς έγιναν λοιπόν τα γεγονότα;
ποια είναι η αλήθεια; Το πλήθος το απομάκρυναν οι Μανιάτες του Κυρ. Μαυρομιχάλη ή το καθησύχασε και
το απομάκρυνε ο Κολοκοτρώνης;
Γιατί ο Κοντάκης, ο Καν. Δεληγιάννης (ισχυροί πρόκριτοι) αποσιωπούν το ρόλο που έπαιξε ο Κολοκοτρώνης,
ενώ αντίθετα ο Τρικούπης, ιστορικός πιο αξιόπιστος, και άλλοι γράφουν το αντίθετο;
Στα ερωτήματα αυτά θ’ απαντήσει ο ιστορικός αφού μελετήσει, συγκρίνει τις πηγές και ερευνήσει τα κίνητρα
των δρώντων προσώπων. Μπορεί λ.χ. εδώ να υποθέσει ότι όσοι υπόβλεπαν τον Κολοκοτρώνη ή φανερά
συγκρούονταν μαζί του προσπαθούν στα κείμενά τους να παρασιωπήσουν ή να διαστρέψουν ό,τι τυχόν θα
πρόβαλε την προσωπικότητά του.
1. Σπυρ. Τρικούπη, Ιστορία τής 'Ελληνικής Έπαναστάσεως, έκδ. 1. Ν. Σιδέρη, 1925, Α, 220-221.
2. Φιλήμονος, Δοκίμων: Σημειώσεις καί έγγραφα, δεύτερη πρός 'Υδραίους ”Εκθεσις σ. 418.
Γιάννη Γιαννόπουλου, Ξένης Οικονομοπούλου, Θεοδώρου Κατσουλάκου, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΙΣ ΙΣΤΟΡΙΚΕΣ
ΣΠΟΥΔΕΣ, Γ΄ Λυκείου, Αθήνα, Ο.Ε.Δ.Β. σ. σ. 103-107

16. Καλοκαίρι 1821:
Άφιξη Δημητρίου Υψηλάντη για να αναλάβει την ηγεσία του
Αγώνα.
Απειλή σφαγής προεστών – αποτροπή από Κολοκοτρώνη.
▪ Γύρω από το πρόσωπο
του Δημήτρη Υψηλάντη
συσπειρώθηκαν
▪παραδοσιακή ελίτ
✓Οπλαρχηγοί
✓Φιλικοί
✓Αγρότες
Προεστοί Μοριά
Φαναριώτες
Ιεράρχες
▲ Δημήτρης Υψηλάντης

17. ► Ο Κολοκοτρώνης μιλά σε αγωνιστές
που απειλούσαν προκρίτους
Έλληνες! Είμαι κι εγώ σύντροφός σας. Αλλά
πρώτα να με ακούσετε που θα σας μιλήσω. […]
Γιατί θέλουμε να χάσουμε την πατρίδα μας
σκοτώνοντας ο ένας τον άλλο; Εμείς εσηκώσαμε
τ’ άρματα για τους Τούρκους και ακουστήκαμε
στην Ευρώπη ότι σηκωθήκαμε οι Έλληνες για
τους τυράννους [...]. Αν σκοτώσουμε τους
προεστούς, τι θα μας πουν τότε; Θ’ ακουσθή σ’
όλον τον κόσμον και θα μας πουν τα βασίλεια
ότι τούτοι δεν σηκώθηκαν για την πατρίδα και
την ελευθερίαν τους, αλλά για να σκοτωθούνε
συνατοί τους [ενν. αναμεταξύ τους]. […] Θα μας
πούνε Καρμπουνάρους, ρέμπελους κι
ακατάστατους και κανένας δεν θα μας βοηθήση
[…].
Πηγή: Δ. Κόκκινος, Η Ελληνική Επανάστασις,
Μέλισσα, Αθήνα 1959-1960, τόμ. 1, σ. 479-480.

18. Α΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ
(ΔΕΚΕΜΒΡΗΣ 1821- ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ 1822)

19. Το ≪ΠΡΟΣΩΡΙΝΟΝ ΠΟΛΙΤΕΥΜΑ≫ της ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ, το πρώτο σύνταγμα της Επανάστασης, ψηφισμένο
από την Α΄ Εθνοσυνέλευση, έδωσε το 1822 λύση στο πρόβλημα της ηγεσίας του Αγώνα,
• με τον ΑΝΤΙΑΠΟΛΥΤΑΡΧΙΚΟ ΧΑΡΑΚΤΗΡΑ του
• και τη ΘΕΣΠΙΣΗ ΠΟΛΥΑΡΧΙΚΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ.
Ο ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΣ ΜΑΥΡΟΚΟΡΔΑΤΟΣ
κατόρθωσε να γίνει ΡΥΘΜΙΣΤΗΣ
της κατάστασης, έχοντας
εξασφαλίσει
για τον κύκλο του
και για τους προκρίτους
την ΕΞΟΥΣΙΑ,
ενώ αγνοήθηκαν ο
ΚΟΛΟΚΟΤΡΩΝΗΣ και ο ΥΨΗΛΑΝΤΗΣ.
Έτσι δημιουργήθηκε ΡΗΓΜΑ στις σχέσεις μεταξύ στρατιωτικών και προκρίτων

20. ΛΙΓΗ ΑΚΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

21. Η πρώτη σελίδα του πρώτου
συντάγματος της Επανάστασης,
τυπωμένου το 1822. (Αθήνα,
Εθνικό Ιστορικό Μουσείο)
Η Α' Εθνοσυνέλευση
...συνήλθον εις Επίδαυρον οι πρώτοι
νομοθέται της Ελλάδος. Οι δε νεώτεροι, οι
ευτυχήσαντες ν' ανοίξωσι τους οφθαλμούς
προς ήλιον μη σκοτιζόμενον υπό νεφών
δουλείας, να πατήσωσι γην ελευθέραν, ν'
αναπνεύσωσιν αέρα ελεύθερον, αυτοί οι
κληρονομήσαντες το ανεκτίμητον δικαίωμα
του συνέρχεσθαι και συνδιαλέγεσθαι και
συζητείν, αδυνατούσι να φαντασθώσι τον
έξαλλον ενθουσιασμόν του έθνους, ότε μετά
τυραννίαν τετρακοσίων σχεδόν ετών
συνήρχετο δι' αντιπροσώπων ίνα βουλευθή
κυριαρχικώς περί των οικείων
συμφερόντων. Οι δ' επιζήσαντες διηγούντο
ότι δάκρυα έρρεον από των οφθαλμών
πάντων, και ως εν τη ημέρα της
Αναστάσεως ανταπεδίδοντο ασπασμοί.
Νικόλαος Δραγούμης: Ιστορικοί
Αναμνήσεις, Αθήνα 1973, τ. 1, σ. 30-31.

22.  Ποιες περιοχές
εκπροσωπούνται στην Α΄
Εθνοσυνέλευση και με πόσους
παραστάτες η κάθε μία;
Ποιοι λόγοι οδηγούν στη σύγκληση των Εθνοσυνελεύσεων του Αγώνα;
 Οι αντιπρόσωποι στην Α΄
Εθνοσυνέλευση σύμφωνα με το
επάγγελμα και την κοινωνική τους
θέση.

23. ► Δημιουργία κεντρικής διοίκησης - Α΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
(με την εκλογή αντιπροσώπων – παραστατών)
Πού; Πότε; Τι ψήφισε; Τι προέβλεπε;
Επίδαυρος
-Πιάδα
Δεκ.
1821 -
Ιαν.
1822
Πρώτο
δημοκρατικό
σύνταγμα της
χώρας
«Προσωρινόν
Πολίτευμα της
Ελλάδος
ή Σύνταγμα της
Επιδαύρου»
▪ επιρροή γαλλικών συνταγμάτων,
▪ ανακήρυξη ελληνικής ανεξαρτησίας,
▪θέσπιση ΑΒΑΣΙΛΕΥΤΗΣ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑΣ
→ προσεκτική διατύπωση, για να μην
προκαλέσει αντίδραση συντηρητικής
Ευρώπης,
▪ υπογραμμίζεται ο εθνικός (όχι
κοινωνικός) χαρακτήρας της ελληνικής
επανάστασης,
▪ διοίκηση από 2 σώματα:
✓ Εκτελεστικό (5μελής κυβέρνηση) – Αλ.
Μαυροκορδάτος,
✓ Βουλευτικό (70 μέλη) – Δ. Υψηλάντης
(αλλά πλειοψηφία προεστών)

24. Α΄ Εθνοσυνέλευση των Ελλήνων
▲ Με ποιον τρόπο παίρνονται οι αποφάσεις στην Α΄ Εθνοσυνέλευση των
Ελλήνων, σύμφωνα με τον καλλιτέχνη;

25. ◄ Ποιο πολιτικό πρόσωπο κυριάρχησε
στην Α΄ Εθνοσυνέλευση;

26. Β΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
ΤΟΥ ΑΣΤΡΟΥΣ (1823)

27. Στη Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους, το 1823, ο ανταγωνισμός για την εξουσία πήρε μεγάλες
διαστάσεις. Συγκροτήθηκαν δύο ισχυρά κόμματα,
• των προκρίτων
• και των κλεφτοκαπεταναίων.
ΚΛΕΦΤΟΚΑΠΕΤΑΝΑΙΟΙ ΠΡΟΚΡΙΤΟΙ
Οι τελευταίοι είχαν αποκτήσει μεγάλη δύναμη
μετά τις πρώτες πολεμικές επιτυχίες.
Τη δύναμή τους αυτή προσπάθησαν να
εκμηδενίσουν οι πρόκριτοι, υποστηρίζοντας
ότι
• η ηγεσία της επανάστασης ανήκει σε
εκείνους που ΞΕΡΟΥΝ ΝΑ ΚΑΝΟΥΝ ΠΟΛΙΤΙΚΟΥΣ
ΧΕΙΡΙΣΜΟΥΣ.
Οι κλεφτοκαπεταναίοι αντέτειναν ότι
• η εξουσία ανήκει σ’ εκείνους ΠΟΥ ΔΙΕΞΑΓΟΥΝ
ΤΟΝ ΠΟΛΕΜΟ.
Οι πρόκριτοι κατόρθωσαν να συγκεντρώσουν
την εξουσία στα χέρια τους, καταλαμβάνοντας
εκείνοι τις κυβερνητικές θέσεις.
Ακολούθησε διχασμός, καθώς κυριάρχησαν
 οι ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ,
 το ΦΑΤΡΙΑΣΤΙΚΟ και ΤΟΠΙΚΙΣΤΙΚΟ ΠΝΕΥΜΑ.

28. ΛΙΓΗ ΑΚΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

29. Συνήλθε στο Άστρος της Κυνουρίας
(Μάρτιος – Απρίλιος του 1823).
Ψήφισε το νόμο Της Επιδαύρου, δηλαδή ένα νέο Σύνταγμα, που
ήταν τροποποιημένη εκδοχή του συντάγματος της Επιδαύρου.
Κατάργησε όλους τους τοπικούς οργανισμούς.
Κατήργησε το αξίωμα του αρχιστράτηγου
Πρόεδρος Εκτελεστικού:
Πετρόμπεης
Μαυρομιχάλης
Πρόεδρος Βουλευτικού:
Αλέξανδρος
Μαυροκορδάτος

30. Β΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Πού; Πότε; Τι ψήφισε; Τι προέβλεπε;
Άστρος
Κυνουρίας
Μαρτ. –
Απρ. 1823
Επικύρωσε
προηγούμενο
σύνταγμα
«Νόμος της
Επιδαύρου»
▪ ατομικές ελευθερίες και διοικητική
οργάνωση επαρχιών
▪ κατάργηση τοπικών οργανισμών,
ενίσχυση κεντρικής διοίκησης
▪ κατάργηση αξιώματος αρχιστρατήγου
(Θ. Κολοκοτρώνης)
▪ πρόεδρος Εκτελεστικού ο Πετρόμπεης
Μαυρομιχάλης
▪ πρόεδρος Βουλευτικού ο Αλ.
Μαυροκορδάτος

31. ΔΥΟ ΦΑΣΕΙΣ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΟΜΜΑΤΩΝ
Γ΄ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ

32. Α΄ ΦΑΣΗ ΤΟΥ ΕΜΦΥΛΙΟΥ (ΠΡΩΤΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 1824)
Ο διχασμός εξελίχθηκε σε εμφύλιο πόλεμο κατά το πρώτο εξάμηνο του 1824. Μετά
την επικράτηση των προκρίτων, η διαμάχη τελείωσε με αμνηστία.
Β΄ΦΑΣΗ ΕΜΦΥΛΙΟΥ (ΔΕΥΤΕΡΟ ΕΞΑΜΗΝΟ 1824)
Το δεύτερο εξάμηνο του 1824 δημιουργήθηκαν νέα αντιμαχόμενα στρατόπεδα, τα
οποία συγκροτήθηκαν με τοπικιστικά κριτήρια.
Το ένα αποτελούσαν Πελοποννήσιοι
• πρόκριτοι
• και στρατιωτικοί,
και το άλλο
• Υδραίοι και Σπετσιώτες,
• υποστηριζόμενοι από Ρουμελιώτες
οπλαρχηγούς.
Ο δεύτερος εμφύλιος πόλεμος,
☠ πρωτοφανής σε αγριότητα,
• τελείωσε με νίκη των νησιωτών.
ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ ΚΟΜΜΑΤΩΝ – Γ΄ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Κατά το 1825, στο στρατόπεδο των νικητών άρχισε να διαμορφώνεται
1. το μελλοντικό ΑΓΓΛΙΚΟ (υπό τον Μαυροκορδάτο)
2. και το ΓΑΛΛΙΚΟ (υπό τον Κωλέττη) κόμμα.
Γύρω απ’ αυτά τα κόμματα,
3. καθώς και από ένα τρίτο, το ΡΩΣΙΚΟ,
συσπειρώθηκαν οι πληρεξούσιοι στην Γ΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ.

33. ΛΙΓΗ ΑΚΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

34. ΟΦΕΙΛΟΤΑΝ:
ΤΟΠΙΚΙΣΤΙΚΕΣ
ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ
ΔΙΑΦΩΝΙΕΣ ΓΙΑ ΤΗ
ΔΙΑΧΕΙΡΙΣΗ ΤΩΝ
ΔΑΝΕΙΩΝ
ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ
ΦΙΛΟΔΟΞΙΕΣ
ΑΝΤΙΘΕΣΕΙΣ ΓΙΑ ΤΗ
ΝΟΜΗ ΤΗΣ ΕΞΟΥΣΙΑΣ
Ο ΕΜΦΥΛΙΟΣ ΜΕΣΟΥΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗΣ

35. Η κάθε ομάδα δημιούργησε το δικό της Βουλευτικό και το δικό της Εκτελεστικό.
Το 1824–1825 έγιναν δύο εμφύλιοι πόλεμοι.
Α΄ εμφύλιος
πόλεμος
(άνοιξη 1824 –
Ιούνιος 1824)
B΄ εμφύλιος
πόλεμος
(Οκτώβριος
1824 – άνοιξη
1825)
Συμβιβασμός (δε νικάει κανένας και οι δύο ομάδες
κάνουν συμφωνία): Ο Κολοκοτρώνης παραδίνει το
Ναύπλιο στην κυβέρνηση Κουντουριώτη.
Παραχωρείται αμνηστία (συγχώρεση) στους
«στασιαστές» οπλαρχηγούς και προεστούς.
Νίκη του συνασπισμού Κουντουριώτη-Κωλέττη-
Μαυροκορδάτου. Συλλαμβάνονται και φυλακίζονται
οι σημαντικότεροι ηγέτες από τους Πελοποννήσιους
προεστούς και οπλαρχηγούς, ανάμεσά τους και ο
Κολοκοτρώνης.

36. Κατά τα μέσα Ιανουαρίου ο Μακεδόνας αγωνιστής Νικόλαος Κασομούλης, περνώντας από
τα χωριά της Αχαΐας, έβλεπε στα πρόσωπα των χωρικών ζωγραφισμένο ακόμη τον τρόμο από
τα δεινά που είχαν περάσει... Η τωρινή συμφορά τους τους θύμιζε τα παθήματα των πατέρων
τους από τους Τούρκους κατά την επανάσταση του 1770...
Απόστολος Βακαλόπουλος: Η επανάσταση κατά το 1825. ΙΕΕ, IB, σ. 373.

37. ► Οι δύο φάσεις του Εμφυλίου
Α΄ ΦΑΣΗ:
Φθινόπωρο 1823 ως καλοκαίρι 1824
•Κολοκοτρώνης: Αντιπρόεδρος του
Εκτελεστικού
•Μαυροκορδάτος: Πρόεδρος του
Βουλευτικού
+ πρόκριτοι Πελοποννήσου
+ εμποροπλοίαρχοι Ύδρας
= Κολοκοτρώνης υποχώρησε
Β΄ΦΑΣΗ:
Ιούλιος 1824 ως Ιανουάριος 1825
➢Μαυροκορδάτος
(Φαναριώτες και δυτικοθρεμμένοι)
+ Κουντουριώτης (Υδραίοι εφοπλιστές)
+ Κωλέττης
(Ρουμελιώτες οπλαρχηγοί – αρματολοί)
Πελοποννήσιοι:
Κολοκοτρώνης + Πρόκριτοι
= Εισβολή Ρουμελιωτών στη Βόρεια
Πελοπόννησο.
= Φυλάκιση Κολοκοτρώνη και δολοφονία
Ανδρούτσου.

38. ◄ Ο Γεώργιος Κουντουριώτης
(1782 -1858) ανήκε στην πιο πλούσια
και ισχυρή ναυτική και εμπορική
οικογένεια της Ύδρας. Πολιτικά
εκπροσωπούσε τους νησιώτες και
υποστήριζε τους φιλελεύθερους της
Επανάστασης. Στους εμφύλιους
πολέμους (1824–1826) ήταν πρόεδρος
του Εκτελεστικού που φυλάκισε το
Θεόδωρο Κολοκοτρώνη και άλλους
ηγέτες της Επανάστασης.

39. ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ (1828-1831)
«ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ»

40. Η ύπαρξη των πρώτων κομμάτων
ήταν πλέον δεδομένη.
Αυτό άλλωστε φαίνεται και από
την κίνηση του Καποδίστρια να
επανδρώσει ένα ΣΥΜΒΟΥΛΕΥΤΙΚΟ
ΟΡΓΑΝΟ, το ≪ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΟΝ≫, με
αντιπροσώπους και των τριών
παρατάξεων, προκειμένου
►να εξασφαλιστεί εσωτερική
ειρήνη.
Η επιλογή των μελών του Πανελληνίου
Ο Καποδίστριας... προχώρησε μεθοδικά στην εκλογή των προσώπων για την πλήρωση των ανωτάτων
κυβερνητικών θέσεων. Επιδίωξε πρώτα να τις επανδρώσει με πρόσωπα ικανά να ανταποκριθούν με επιτυχία
στα σοβαρά καθήκοντά τους, αλλά παράλληλα να ικανοποιήσει κατά το δυνατόν και τις δίκαιες προσωπικές
φιλοδοξίες: τέλος προσπάθησε να ικανοποιηθούν τα τρία κόμματα, όπως και οι διάφορες περιοχές της χώρας,
ώστε να αποφευχθούν δυσαρέσκειες και παρεξηγήσεις τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό.
Αλέξανδρος Δεσποτόπουλος: ΙΕΕ, IB, σ. 484.

41. ΛΙΓΗ ΑΚΟΜΗ ΙΣΤΟΡΙΑ

42. Γ΄ ΕΘΝΟΣΥΝΕΛΕΥΣΗ
Πού; Πότε; Τι ψήφισε; Τι προέβλεπε;
Επίδαυρος
- Τροιζήνα
1826 -
1827
«Πολιτικόν
Σύνταγμα της
Ελλάδος»
• Εκλογή Κυβερνήτη της Ελλάδος →
Ιωάννης Καποδίστριας (7ετής θητεία)
• Αρχή διάκρισης εξουσιών (σαφής
καθορισμός αρμοδιοτήτων),
• Το πιο φιλελεύθερο (ατομικά
δικαιώματα, ελευθερία τύπου, δίκαιη
φορολογία) και δημοκρατικό σύνταγμα
εποχής.
• Αποκαθιστά αξιώματα Δημ. Υψηλάντη,
• Ζητά μεσολάβηση Αγγλίας, αναθέτει
αρχηγία στρατού και ναυτικού σε
Άγγλους αξιωματικούς.

43. Από το σύνταγμα της Γ' Εθνοσυνέλευσης (Τροιζήνας):
5. Η κυριαρχία ενυπάρχει εις το Έθνος: πάσα εξουσία πηγάζει εξ αυτού, και υπάρχει υπέρ
αυτού.
7. Όλοι οι Έλληνες είναι ίσοι ενώπιον των νόμων.
36. Η κυριαρχία του Έθνους διαιρείται εις τρεις εξουσίας: Νομοθετικήν, Νομοτελεστικήν και
Δικαστικήν.
37. Η νομοθετική κατασκευάζει τους νόμους.
38. Η Νομοτελεστική επικυρώνει αυτούς κατά το 73 άρθρον και τους εκτελεί.
39. Η Δικαστική τους προσαρμόζει.
40. Η Νομοθετική εξουσία ανήκει ιδιαιτέρως εις το σώμα των Αντιπροσώπων του λαού, το
οποίον ονομάζεται Βουλή.
41. Η νομοτελεστική ανήκει εις ένα μόνον, ονομαζόμενον Κυβερνήτην, έχοντα διαφόρους υπ'
αυτόν Γραμματείς της Επικρατείας.
42. Η Δικαστική εις τα διάφορα δικαστήρια.
Αφού μελετήσετε τα
παραπάνω άρθρα του
Συντάγματος της Γ΄
Εθνοσυνέλευσης (Τροιζήνα, 1η
Μαΐου 1827), να σχολιάσετε
την άποψη: «Το Πολιτικόν
Σύνταγμα της Ελλάδος (1827)
θεωρείται ότι ήταν το πιο
δημοκρατικό και φιλελεύθερο
σύνταγμα της εποχής του».

44.  Παρατηρώ το χάρτη,
συμβουλεύομαι το χρονολόγιο και
αναφέρω τον τόπο και το χρόνο
διεξαγωγής των Εθνοσυνελεύσεων του
Αγώνα.

45. ΑΠΟΤΙΜΗΣΗ ΤΡΙΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ

46. Τα πρώτα τρία ελληνικά κόμματα
ονομάστηκαν το καθένα (ΑΠΟ ΤΟΥΣ ΑΝΤΙΠΑΛΟΥΣ
ΤΟΥ) με το όνομα μίας μεγάλης Δύναμης.
Το όνομά τους υπονοούσε ότι επρόκειτο
για ΚΕΝΤΡΑ ΕΞΥΠΗΡΕΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ ΤΩΝ
ΔΥΝΑΜΕΩΝ ΑΥΤΩΝ ΣΤΟΝ ΕΛΛΗΝΙΚΟ ΧΩΡΟ.
 Έχει υποστηριχθεί ότι τον πυρήνα αυτών
των κομμάτων αποτελούσαν ΕΥΝΟΟΥΜΕΝΟΙ των
ΞΕΝΩΝ ΠΡΟΞΕΝΕΙΩΝ στην Οθωμανική
αυτοκρατορία, γύρω από τους οποίους
συσπειρώθηκαν και άλλοι, οι οποίοι
προσδοκούσαν να εξασφαλίσουν
μετεπαναστατικά εύκολη ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΑΝΕΛΙΞΗ
και προστασία από τους αντιπάλους.
Η άποψη όμως αυτή
ΔΕΝ ΕΠΙΒΕΒΑΙΩΝΕΤΑΙ από
τα γεγονότα.
 Η ΣΤΑΣΗ ΤΩΝ
ΚΟΜΜΑΤΩΝ δεν
διαμορφωνόταν από
τις επιλογές των
Δυνάμεων
 αλλά από τις
επιδιώξεις σχετικά με
τα ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ που
αντιμετώπιζε το υπό
δημιουργία κράτος, οι
οποίες ήταν συχνά
αντίθετες προς τις
επιδιώξεις των
Δυνάμεων.

47. Με κριτήριο τις Εθνοσυνελεύσεις, τα Συντάγματα, τις Διακηρύξεις της Επανάστασης με ποια χώρας
το πολίτευμα επιδίωκαν οι επαναστάτες το οιονεί ελληνικό κράτος (1821-1827) να προσομοιάζει;
Α. Καθεστώς Απόλυτης Μοναρχίας. Β. Καθεστώς Συνταγματικής Μοναρχίας. Γ. Αβασίλευτη
Δημοκρατίας. Να δικαιολογήσετε την απάντησή σας.

48. ΘΕΜΑΤΑ Κ.Ε.Ε.

49. ΘΕΜΑ 1
ΠΗΓΗ 1
Παρουσιασθείς (σημ.: ο Δ. Υψηλάντης) εις Ύδραν (σημ.: το καλοκαίρι του 1821) ως πληρεξούσιος
του Γ. επιτρόπου της Αρχής, υποδέχεται και αναγνωρίζεται υπό των προκρίτων· μεταβαίνει εις
Σπέτσας και αναγνωρίζεται ωσαύτως· εκείθεν μεταβαίνει εις Άστρος συνωδευμένος με τον
επίσκοπον Βρεσθένης, επί τούτω σταλέντα υπό των Πελοποννησίων, όπου, αφ’ ου τον υπεδέχθησαν
τα μέλη της Γερουσίας και πολλοί των προκρίτων της Πελοποννήσου και της Στερεάς Ελλάδος και
των Νήσων, και των οπλαρχηγών και στρατιωτών, μετέβησαν όλοι εις το εν Βερβένοις στρατόπεδον
να συμβουλευθώσι περί των πραγμάτων. Αυτόθι ο Υψηλάντης ανέγνω το έγγραφον, δι’ ου
αποκαθίστατο πληρεξούσιος του Γ. επιτρόπου της Αρχής και οι Έλληνες επευφήμησαν...
Τότε οι ολιγαρχικοί τον διεφιλονείκησαν το δικαίωμα της επ’ ονόματι του παραδόσεως του
ειρημένου φρουρίου, τον είπον ότι έπρεπε να παραδοθή εν ονόματι του έθνους, και τον δίδουσι να
εννοήση ότι δεν τον αναγνωρίζουσιν ως τοιούτον οποίος επαρουσιάσθη, και δεν τον παραχωρούσι
την εξουσίαν, την οποίαν εν ονόματι της Αρχής της εταιρείας αντιποιείται. Αυτοί ζητούσι να
επικυρώση την Γερουσίαν των, να διευθύνη δε τα πράγματα, και να κινή τα στρατεύματα, παρά
των συγγενών και των οικείων των διοικούμενα, κατά τας αποφάσεις της Γερουσίας, ήτις έμελλε να
ήναι το συμβούλιόν του· προ λίγου μάλιστα εφρόνουν να τον ψηφίσωσι και αυτόν απλούν μέλος,
μίαν και μόνην ψήφον έχοντα εις τας αποφάσεις της. Ο δε Υψηλάντης κατά την έννοιαν του τίτλου,
πληρεξούσιος του Γ. επιτρόπου, αναπτυχθείσαν υπό του Νεοφύτου Βάμβα, τον οποίον έχει
αρχικαγγελλάριον και σύμβουλον, εννοεί να ήναι υπέρτατος άρχων και να διευθύνη τα τε πολιτικά
και τα πολεμικά κατά τινάς όρους· να ήναι δε ο πληρεξούσιος αρχιστράτηγος της Ελλάδος και τα
στρατεύματα να εξαρτώνται και να διευθύνωνται απολύτως από αυτόν· θέλει και να διορισθή αντί
της Γερουσίας ειδός τι συμβουλίου, να χρησιμεύση ως φροντιστήριον, δια να προμηθεύη τ’
αναγκαία δια τον πόλεμον.
Ν. Σπηλιάδη, Απομνημονεύματα (Α΄ 203-213) [Πηγή: Θέματα Νεότερης και Σύγχρονης Ιστορίας
από τις Πηγές, Γ΄ Λυκείου, Αθήνα 1998, σσ. 92-93]

50. ΠΗΓΗ 2
Είναι αξιοσημείωτος η προκήρυξις του Δημ. Υψηλάντου (6/18 Οκτωβρίου 1821) δι’ ης
διετάχθησαν αι εκλογαί προς συγκρότησιν της Εθνοσυνελεύσεως (σημ.:της Επιδαύρου), διότι εις
αυτήν πλην άλλων τονίζεται ότι ο αγών διεξηγετο υπέρ της απελευθερώσεως του λαού από πάσης
καταπιέσεως όχι μόνον από της δυναστικής των Τούρκων, αλλά και από της οικονομικής των
Χριστιανών ισχυρών. «Ήλθον, έγραφεν ο Υψηλάντης, να διεκδικήσουν τα δίκαιά σας, την τιμήν
την ζωήν, την περιουσίαν σας· ήλθον να σας δώσω νόμους δικαίου, δικαστήρια αμερόληπτα...
Καιρός είναι να παύση πλέον η τυραννία όχι μόνο των Τούρκων, αλλά και η τυραννία των
ατόμων εκείνων, τα οποία συμμεριζόμενα τα αισθήματα των Τούρκων, ζητούν να καταπιέζουν
τον λαόν...»
Α. Σβώλου, Τα Ελληνικά Συντάγματα, 1822-1975/1986,
Η συνταγματική Ιστορία της Ελλάδος, εκδ. Στοχαστής, 1998, σ. 62
ΠΗΓΗ 3
[Αποσπάσματα από επιστολή του Αλέξ. Μαυροκορδάτου προς τον Δημ. Υψηλάντη (27
Οκτωβρίου 1821). Στην επιστολή αυτή ο Μαυροκορδάτος στρέφεται με πάθος εναντίον του Αλεξ.
Υψηλάντη, αλλά κατηγορεί και τον Δημήτριο (Υψηλάντη) απερίφραστα]:
«Ν’ αφήσωμεν τα ονόματα αρχηγών και πληρεξουσίων και επιτρόπων· να οργανώσωμεν την διοίκησιν
από τους ιδίους εντοπίους, των οποίων να γένωμεν ημείς οδηγοί, καθ’ όσον δυνάμεθα· να την
συγκεντρώσωμεν εις ολίγας χείρας, εν όσω να προσκαλέσωμεν κανένα υποκείμενον, οίος ο πρίγκηψ
Ευγένιος ή ο κόμης Καποδίστριας ή πας τις άλλος ικανώτερος ημών. Ν’ αφήσωμεν όλα τα ξένα και να
εναγκαλισθώμεν όλα τα εθνικά σχήματα· να αφήσωμεν ό,τι μας κάμνει υπόπτους εις τας ευρωπαϊκάς
δυνάμεις, ως μετέχοντας των Ιακωβινικών φρονημάτων· να παραστήσωμεν εις την Ευρώπην τα δίκαιά μας
όχι με παχείας λέξεις, αλλά με λακωνισμόν άξιον των προγόνων μας και με μετριοφροσύνη».
Ι.Ε.Ε., τόμ. ΙΒ΄, σ. 198
Λαμβάνοντας υπόψη το περιεχόμενο των πηγών και τις πληροφορίες του βιβλίου σας, ΝΑ
ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΤΕ ΤΙΣ ΔΙΑΦΟΡΕΤΙΚΕΣ ΑΠΟΨΕΙΣ ΠΡΟΚΡΙΤΩΝ ΚΑΙ ΥΨΗΛΑΝΤΗ ΣΤΟ ΘΕΜΑ ΤΗΣ
ΔΙΑΚΥΒΕΡΝΗΣΗΣ ΤΗΣ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΗΣ ΕΛΛΑΔΑΣ.

51. ΘΕΜΑ 2
ΠΗΓΗ 1
Το Σύνταγμα της Επιδαύρου έθεσε τας βάσεις της οργανώσεως της νέας, εθνικής, εξουσίας ως
εξής: α΄) Η «Διοίκησις» σύγκειται εκ δύο σωμάτων, βουλευτικού και εκτελεστικού, τα δύο δε
αυτά σώματα «ισοσταθμίζονται με την αμοιβαίαν συνδρομήν των εις την κατασκευήν των νόμων,
διότι ούτε αι του βουλευτικού αποφάσεις έχουσι κύρος νόμου άνευ της επικυρώσεως του
εκτελεστικού σώματος, ούτε τα σχέδια νόμων όσα προβάλλονται παρά του εκτελεστικού εις το
βουλευτικόν έχουσι κύρος αν δεν εγκριθώσιν από το βουλευτικόν σώμα». Ιδρύθη τουτέστιν
αντιπροσωπευτικόν σύστημα, συγκείμενον εκ μιας βουλής, και αφ’ ετέρου πολυπρόσωπος
ανωτάτη Αρχή της εκτελεστικής εξουσίας, εις τα δύο δε αυτά όργανα εν συμπράξει ανετέθη η
νομοθετική εξουσία. Ειδικώτερον εις την εκτελεστικήν εξουσίαν εχορηγήθη δικαίωμα κυρώσεως
των νόμων –απόλυτον veto- χωρίς ν’ αναγνωρισθή εις αυτήν δικαίωμα διαλύσεως της Βουλής. β΄)
Το δικαστικόν «είναι ανεξάρτητον από τας άλλας δύο δυνάμεις, του εκτελεστικού και του
βουλευτικού».
Α. Σβώλου, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σ. 63
ΠΗΓΗ 2
Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» της Επιδαύρου
Το πολίτευμα τούτο, δια να μη διεγείρη, ως δημοκρατικόν την δυσπιστίαν της Ιεράς Συμμαχίας,
ωνομάσθη «προσωρινόν». Διεκρίνετο, όπως αντιλαμβάνει κανείς, από έντονον
αντιαπολυταρχικήν διάθεσιν. Βεβαίως δε, λόγω του πολυαρχικού χαρακτήρος του, και
συγκεκριμένως λόγω της χρονικώς περιορισμένης θητείας του εκτελεστικού, της ελλείψεως
ενότητας και ισχύος του πολυμελούς εκτελεστικού, δεν ήτο προωρισμένον να διευκολύνη τον
Αγώνα της Ανεξαρτησίας, ο οποίος πιθανώς θα ηυδοκίμει περισσότερον υπό την διεύθυνσιν ενός
ή ολίγων προσώπων. Αλλ’ η διαχειριζομένη τον Αγώνα κατά τόπους αριστοκρατία των
προεστών και των στρατιωτικών δεν ηνείχετο ευκόλως την αρχήν ενός μόνον προσώπου, τόσω
μάλλον, καθόσον δεν φαίνεται να υπήρχεν εκείνην την εποχήν αρχηγός του μαχομένου λαού

52. ικανός να επιβληθή γενικώτερον δια της υπεροχής του. Η ιστορία των επαναστάσεων, άλλως, δεν
αποδεικνύει ότι υπό ωρισμένον σύστημα ασκήσεως της εξουσίας αποφεύγονται πάντως αι ρήξεις
μεταξύ των φορέων της επαναστατικής θελήσεως, τουναντίον δε το ελεύθερον πολίτευμα
αποτελεί την πρώτην, γενικώς αισθητήν, ανάγκην των κατά της απολυταρχίας εξεγειρομένων.
Οιονδήποτε δε πολίτευμα, και πολύ περισσότερον το της Επιδαύρου, δεν ήτο δυνατόν να
εφαρμοσθή ομαλώς εις τας περιπετείας τόσον ανίσου αγώνος και ειδικώς την επιούσαν της
εξεγέρσεως εναντίον καταθλιπτικής δεσποτείας, υπό το κράτος της οποίας πολλοί των ηγετών της
Επαναστάσεως είχον εξοικειωθή με πολλά εκ των ελαττωμάτων της απολυταρχίας και ιδία τον
ολιγαρχικόν φθόνον και την συστηματικήν καχυποψίαν. Δια τους αυτούς λόγους και η ύπαρξις
των τοπικών Διοικήσεων τας οποίας διετήρησε το Σύνταγμα της Επιδαύρου και αι οποίαι
απετέλουν «μερικωτέρας κεφαλάς της Ελλάδος», αντί να γίνη πρόξενος καλού δια της
αποκεντρώσεως, συνετέλει εις την σύγχυσιν, διότι επέτεινε την αδυναμίαν του εκτελεστικού και
δεν ηυνόει την επιτυχίαν του πολιτεύματος.
Παρά ταύτα το έργον της πρώτης Εθνικής ημών Συνελεύσεως είναι αξιοσημείωτον, δίοτι ίδρυσε
μετά τόσων αιώνων στέρησιν, το πρώτον εν Ελλάδι ελεύθερον πολίτευμα και ακόμη διότι
μαρτυρεί περί της επιδράσεως των ιδεών της Γαλλικής Επαναστάσεως εις την συνείδησιν
στρωμάτων τινών του λαού και των πολιτικών ηγετών αυτού. Και ειδικώτερον όχι μόνον αι
οργανωτικαί βάσεις του πολιτεύματος της Επιδαύρου είναι εις πολλά σημεία εμπνευσμέναι από
τα Γαλλικά Συντάγματα του 1793 και του 1795 -όπως λ.χ. το πολυμελές της εκτελεστικής
εξουσίας- αλλά και οι απώτεροι σκοποί της Επαναστάσεως συμπίπτουν προς το θεμελιώδες
αίτημα του κινήματος της αστικής τάξεως, όπως διεκηρύχθη από την Γαλλικήν και προ αυτής από
την Αμερικανικήν Επανάστασιν.
Α. Σβώλου, Τα Ελληνικά Συντάγματα, σσ. 64-65
Αφού μελετήσετε τα παραθέματα, να κρίνετε ΕΑΝ ΚΑΙ ΣΕ ΠΟΙΟ ΒΑΘΜΟ ΟΙ ΣΧΕΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ
(ΠΗΓΗ 1) ΤΟΥ ΣΥΝΤΑΓΜΑΤΟΣ ΤΗΣ ΕΠΙΔΑΥΡΟΥ (1822) ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΣΑΡΜΟΣΜΕΝΕΣ ΣΤΙΣ ΑΝΑΓΚΕΣ
ΤΟΥ ΑΓΩΝΑ ΑΝΕΞΑΡΤΗΣΙΑΣ ΚΑΙ ΣΤΙΣ ΠΡΟΣΔΟΚΙΕΣ ΤΩΝ ΕΠΑΝΑΣΤΑΤΗΜΕΝΩΝ ΕΛΛΗΝΩΝ.

53. ΘΕΜΑ 3
Παρ’ ότι οι περισσότεροι Ιστορικοί του Αγώνα πειστικά υποστήριξαν, ότι οι πρώιμοι
κομματικοί σχηματισμοί (τα ξενικά κόμματα) ήταν φατρίες εξαρτώμενες άμεσα από τους
εκπροσώπους των μεγάλων Δυνάμεων, εμείς (ο Παύλος Β. Πετρίδης) εκτιμούμε με βάση
πρόσφατα στοιχεία από τα Αρχεία της Βιέννης- ότι δύο κυρίως ήταν οι πρώιμοι οργανωμένοι
κομματικοί πυρήνες που κυριάρχησαν στα 1824-26: το Δημοκρατικό και το Ολιγαρχικό κόμμα.
Και οι δυο αυτοί κομματικοί σχηματισμοί απηχούσαν το γενικότερο αίσθημα του αγωνιζόμενου
λαού για ίσες αποστάσεις έναντι των μεγάλων Δυνάμεων που είχαν παρέμβει στον Αγώνα ...
Οι αρχές που χαρακτήριζαν και διείπαν το Δημοκρατικό κόμμα ήταν οι ακόλουθες: Ισότητα στα
δικαιώματα και στις κοινωνικές τάξεις. Λαϊκή κυριαρχία, γραπτά Συντάγματα, δημοκρατικές
εκλογικές διαδικασίες, δημοσιότητα στις διαπραγματεύσεις, απεριόριστη ελευθερία στον Τύπο,
φιλοσοφική παιδεία. Τους θεσμούς αυτούς, που είχαν εγκαθιδρυθεί μέσα από την αμερικανική
και τη γαλλική επανάσταση και αποσκοπούσαν στην κατάλυση της παλαιάς τάξης πραγμάτων,
φιλοδοξούσε να επιβάλει το Δημοκρατικό κόμμα στο καινούργιο κράτος που θα αναδεικνυόταν
μετά από μακροχρόνια κατάσταση βαρβαρότητας. Το κόμμα αυτό φαινόταν να έχει τη
μεγαλύτερη απήχηση στον αγωνιζόμενο λαό. Επικεφαλής της ηγεσίας του βρίσκονταν οι
αδελφοί Κουντουριώτη, ο Ι. Κωλέττης, ο Αλ. Μαυροκορδάτος και ο Δημ. Υψηλάντης, οι οποίοι
δεν είχαν ξεκάθαρο προσανατολισμό ως προς την ανώτατη πολιτειακή μορφή της νέας
ελληνικής πολιτείας.
Το Ολιγαρχικό κόμμα περιλάμβανε στις τάξεις τους στοιχεία που είχαν διαδραματίσει κυρίαρχο
ρόλο στο παρελθόν είτε μέσα από την άσκηση τοπικής εξουσίας, είτε μέσα από την εκκλησία
και το στρατό. Τους παραδοσιακούς δηλαδή προύχοντες του τόπου, τους κοτζαμπάσηδες, τον
ανώτερο κλήρο και τους αρχηγούς των κλεφτών ανάμεσα στους οποίους τον Κολοκοτρώνη, τον
Πετμεζά, τον Δεληγιάννη, τον Μαυρομιχάλη, τον Σισσίνη, τον Ζαίμη και τον Λόντο. Η ηγεσία
του κόμματος αυτού είχε ταχθεί κατά τηςενιαίας κεντρικής εξουσίας και ως αποκλειστική

54. επιδίωξή της πρόβαλε η διαιώνιση της εξουσίας του καθενός από τους ηγέτες του στην υπό έλεγχο
περιφέρειά του. Οι ολιγαρχικοί, επομένως, δεν απέβλεπαν ούτε στην παγίωση της Δημοκρατίας
μήτε της μοναρχίας, αλλά στην εγκαθίδρυση μιας ολιγαρχικής συνομοσπονδίας προσαρμοσμένης
στα τοπικά έθιμα και στις παραδόσεις και ανταποκρινόμενης στο επίπεδο του λαού. Αντίθετα από
τους Δημοκρατικούς, τα στοιχεία αυτά δρούσαν μεμονωμένα χωρίς ενότητα αναμεταξύ τους.
Έναντι του ξένου παράγοντα οι ηγέτες των Δημοκρατικών έκλιναν υπέρ της Μεγάλης Βρετανίας,
ενώ οι ολιγαρχικοί υπέρ της Ρωσίας. Η σημαντικότερη, ωστόσο, διαπίστωση που μπορεί να
προκύψει από τον τρόπο οργάνωσης και λειτουργίας των δύο πρώιμων αυτών κομματικών
σχηματισμών, συνίσταται στο μέγεθος της αυτονομίας των λαϊκών τάξεων γενικότερα από τα
οράματα και τις επιδιώξεις της ηγεσίας. Σύμφωνα με τα στοιχεία που συγκεντρώσαμε, ο
αγωνιζόμενος λαός βουτηγμένος κυριολεκτικά στην άγνοια και στην αδυναμία αξιολόγησης των
κομματικών επιλογών και προγραμμάτων παρέμεινε στο περιθώριο. Ανήμπορος να
παρακολουθήσει τις θεωρίες και τα συνθήματα των κομματικών αρχηγών τους είχε αποδεχτεί ως
ρυθμιστές των πραγμάτων, αρκούμενος σε μια έντονη δυσπιστία απέναντι στις κεφαλές των
κομμάτων21.
Στη διαμόρφωση και διαφοροποίηση των πολιτειακών εφαρμογών εκείνης της περιόδου,
ουσιαστικό ρόλο διαδραμάτισαν και οι δυτικοποιημένοι Έλληνες, που, έχοντας σπουδάσει στη
Δύση, επέστρεφαν στην Ελλάδα ως φορείς φιλελεύθερων ιδεών και θεσμών που είχαν δοκιμαστεί
εκεί εξέφραζαν τις μεσαίες κοινωνικές τάξεις. Οι εκσυγχρονιστές αυτοί απέβλεπαν στη δημιουργία
ενός συγκεντρωτικού συνταγματικού κράτους υπό την προϋπόθεση της λειτουργίας εκλογικών
μηχανισμών για την ανάδειξη της εθνικής αντιπροσωπείας. Οι συγκεκριμένες ιδέες για συγκρότηση
συνταγματικού κράτους δεν ήταν αναγκαστικά αντίθετες προς το καθεστώς μέσω του οποίου οι
ηγέτες των ιθυνουσών τάξεων είχαν καταφέρει να επικρατήσουν στον ελλαδικό χώρο, εφόσον δεν
θα ετίθετο επιτακτικά και οριστική παγίωση του συγκεντρωτικού κράτους, που θα απειλούσε
καταλυτικά την τοπική ισχύ των κοτζαμπάσηδων.
Η ενδεχόμενη φιλελεύθερη διάρθρωση της νέας ελληνικής Πολιτείας εξυπηρετούσε το κατεστημένο
για τους ακόλουθους λόγους: α) Καθησύχαζε τον ένοπλο λαό, β) δημιουργούσε ένα πολιτικό πόλο

55. εξουσίας που λειτουργούσε ως αντίβαρο στις λαϊκές δυνάμεις, γ) απέκλειε από τον έλεγχο της
εξουσίας την ενδεχόμενη συμμετοχή κάποιας λαϊκο-στρατιωτικής επανασταστικής επιτροπής, δ)
έθετε τη νομιμότητα έξω από τον επαναστατημένο λαό, ε) υποβοηθούσε τη δυνατότητα άμεσης
πρόσβασης στον ξένο παράγοντα και, στ) μετέθεσε τις φιλοδοξίες των λαϊκών στρατιωτικών
ηγετών στην πολιτική, διευκολύνοντας την διάσπαση των λαϊκών δυνάμεων. Επομένως πολύ
ορθά οι ιθύνουσες τάξεις διέβλεπαν ότι ήταν εφικτή η παγίωση της κυριαρχίας τους μέσα από τα
τυπικά δημοκρατικά Πολιτεύματα, η εσωτερική διάρθρωση των οποίων θα λειτουργούσε
αυτονόητα πολιτικά και κοινωνικά εις βάρος των λαϊκών τάξεων. Την παγίωση αυτή υπέθαλπτε
ανοιχτά η ξένη προστασία, κύρια αιτία της κοινωνικής στασιμότητας του ελλαδικού χώρου.
Παρ’ όλα αυτά, τόσο ο Κ. Μέντελσον-Μπαρτόλντυ όσο και άλλοι κορυφαίοι ιστορικοί
ισχυρίστηκαν ότι τρεις αποκλειστικά κομματικοί σχηματισμοί λειτούργησαν στην
επαναστατημένη Ελλάδα: τα ξενικά κόμματα (γαλλικό, αγγλικό και ρωσικό) άμεσα εξαρτώμενα
από τους εκπροσώπως των Δυνάμεων. Υπό τη βρετανική επιρροή τελούσαν τα Νησιά, ο
Μαυροκορδάτος, ο Μιαούλης και άλλα επιφανή στοιχεία. Η γαλλική επιρροή επικρατούσε στη
Στερεά, ενώ η ρωσική στον Μοριά με επικεφαλής τους Κωλέττη και Κολοκοτρώνη. Ανεξάρτητα,
πάντως, από τις διαφορετικές εκτιμήσεις γύρω από τη διάρθρωση και λειτουργία των πολιτικών
δυνάμεων της εποχής, μπορούμε να συμπεράνουμε, ότι η ολέθρια εμφύλια διαμάχη για τη
διεκδίκηση της πολιτικής εξουσίας, δεν επέστρεψε την ανάπτυξη πρώιμων κομμάτων με ξεκάθαρες
πολιτικές θέσεις παρά τα εμφανή δείγματα προχωρημένης πολιτικής ωριμότητας και συνείδησης.
Π. Πετρίδη, Πολιτικοί και συνταγματικοί θεσμοί στην νεότερη Ελλάδα (1821-1843), University
Studio Press, σσ. 29-32
α) Πέρα από τον καθιερωμένο, στην ιστορική έρευνα, διαχωρισμό των κομμάτων, ΝΑ ΠΑΡΟΥΣΙΑΣΕΤΕ ΤΗΝ
ΚΑΤΑΤΑΞΗ ΤΩΝ ΚΟΜΜΑΤΩΝ ΑΠΟ ΤΟ ΠΑΡΑΘΕΜΑ ΚΑΙ ΤΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΤΟΥΣ.
β) Να σχολιάσετε την άποψη της πηγής ότι «οι ιθύνουσες τάξεις διέβλεπαν ότι είναι εφικτή η
παγίωση της κυριαρχίας τους μέσα από τα τοπικά δημοκρατικά πολιτεύματα (βλ. παράθεμα 6 του
βιβλίου σας - σύνταγμα Τροιζήνας), η εσωτερική διάρθρωση των οποίων θα λειτουργούσε ... σε
βάρος των λαϊκών τάξεων».

56. ΧΡΟΝΟΛΟΓΙΟ
2. Η ΔΙΑΜΟΡΦΩΣΗ
ΝΕΩΝ
ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
ΚΑΤΑ ΤΗΝ
ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ
Πριν το 1821 Κοινή στάση απέναντι στον κατακτητή
1821 Συγκρούσεις για την εξουσία
Καλοκαίρι 1821 Άφιξη ΔημητρίουΥψηλάντη στηνΎδρα και
στη συνέχεια στην επαναστατημένη
Πελοπόννησο
Ιανουάριος 1822 Το «Προσωρινόν Πολίτευμα» της Επιδαύρου,
το πρώτο σύνταγμα της Επανάστασης
1823 Β΄ Εθνοσυνέλευση του Άστρους
Α΄ εξάμηνο 1824 Εμφύλιος με επικράτηση προκρίτων
Β΄ έξάμηνο 1824 Εμφύλιος με επικράτηση νησιωτών
1825 Στο στρατόπεδο των νικητών άρχισε να
διαμορφώνεται το μελλοντικό αγγλικό (υπό
τον Μαυροκορδάτο) και το γαλλικό (υπό
τον Κωλέττη) κόμμα.

57. ΕΡΩΤΗΣΗ
1. Να αναφερθείτε στη δημιουργία των
πρώτων παρατάξεων με την έναρξη του
Αγώνα. Ποιες πολιτικές διαφορές
ανέκυψαν μεταξύ του Δημητρίου
Υψηλάντη και των Προκρίτων;
2. Ποια λύση προκρίθηκε από την Α΄
Εθνοσυνέλευση της Επιδαύρου στο
ζήτημα της αρχηγεσίας της Επανάστασης;
3. Πώς διευθετήθηκε το θέμα της εξουσίας
του Αγώνα από τη Β΄ Εθνοσυνέλευση του
Άστρους; Ποιες συνέπειες επέφερε (Α΄
φάση του Εμφυλίου).
4. Ποιες αντιμαχόμενα στρατόπεδα
αντιπαρατάχθηκαν στη Β΄ φάση του
Εμφυλίου; Ποιοι κατίσχυσαν;
5. Πότε διαμορφώθηκαν τα τρία πρώτα
«ξενικά» πολιτικά κόμματα και ποια
ήταν τα χαρακτηριστικά τους;
6. Με ποιο τρόπο ο Καποδίστριας, όντας
Κυβερνήτης της χώρας, επιδίωξε να
εξασφαλίσει εσωτερική ειρήνη;