Ιστορία Α΄ γυμνασίου

1. Ενότητα 2η:
Η εκστρατεία στη Σικελία (415-413 π.Χ.)
Ο Δεκελεικός Πόλεμος (413-404 π.Χ.)
Μπακάλης Κώστας: history-logotexnia.blogspot.com

3. Η εκστρατεία στη Σικελία
Για να καταλάβουμε καλύτερα αυτή τη δεύτερη περίοδο του πολέμου πρέπει να
μιλήσουμε λίγο για τους Έλληνες της δυτικής Μεσογείου. Είδαμε στο 4ο Κεφάλαιο πώς
ιδρύθηκαν οι ελληνικές αποικίες εκεί. Με τον καιρό η πόλη των Συρακουσών στη
Σικελία μεγάλωσε και έγινε πολύ δυνατή. Έτσι κυριάρχησε σε όλο το ανατολικό τμήμα
του νησιού.

4. ▲ Μαρμάρινο κεφάλι του Αλκιβιάδη
(Μουσείο Ny Karlsberg, Κοπεγχάγη).
Η σύνθετη προσωπικότητα του
Αθηναίου πολιτικού εκφράζεται στην προτομή αυτή.


5. α. Η απόφαση για την εκστρατεία
 Είναι ένας
ικανός και
φιλόδοξος
πολιτικός στην
Αθήνα.
Πείθειτην
ΕκκλησίατουΔήμου
ναεμπλακείηΑθήνα
στονπόλεμο μεταξύ
τηςΈγεσταςκαιτου
Σελινούνταστη
Σικελία.
 Οδηγεί το
αθηναϊκό
στράτευμα μαζί
με το Νικία και το
Λάμαχο.
Ο Αλκιβιάδης:

6. Ο χώρος έπαιξε αρνητικό ρόλο στην εξέλιξη της αθηναϊκής εκστρατείας
στη Σικελία. Με ποια στοιχεία θα υποστηρίζατε την ορθότητα της παραπάνω φράσης;
(Αξιοποιήστε τα δεδομένα του σχετικού χάρτη).

7.  Για ποιους λόγους οι περισσότεροι Αθηναίοι συμφωνούσαν με τη Σικελική
Εκστρατεία;
Όλους τους έπιασε μεγάλη επιθυμία να φύγουν στην εκστρατεία. Τους πιο ηλικιωμένους
επειδή νόμιζαν ότι θα κατακτήσουν τη Σικελία ή ότι τουλάχιστον δεν διέτρεχαν κίνδυνο
με τόσες μεγάλες δυνάμεις. Τους νεότερους επειδή είχαν την επιθυμία να δουν τον
μακρινό αυτό τόπο και να τον γνωρίσουν, αλλά και επειδή ήταν βέβαιοι ότι θα
γυρίσουν. Το πλήθος οι στρατιώτες επειδή θα έπαιρναν μισθούς αμέσως κι επειδή με
την επέκταση της κυριαρχίας θα εξασφάλιζαν για πάντα τη μισθοφορία. Έτσι, εξαιτίας
του γενικού ενθουσιασμού, ακόμη κι εκείνοι που διαφωνούσαν σώπαιναν, από φόβο
μήπως, καταψηφίζοντας, θεωρηθούν κακοί πατριώτες. Θουκυδίδης, Ιστορία, Ζ, 24
(μετ. Άγγ. Βλάχου)
Εύκολα τρίβεται ο άνθρωπος μες στους πολέμους·
ο άνθρωπος είναι μαλακός, ένα δεμάτι χόρτο·
χείλια και δάχτυλα που λαχταρούν ένα άσπρο στήθος
μάτια που μισοκλείνουν στο λαμπύρισμα της μέρας
και πόδια που θα τρέχανε, κι ας είναι τόσο κουρασμένα,
στο παραμικρό σφύριγμα του κέρδους.
Ο άνθρωπος είναι μαλακός και διψασμένος σαν το χόρτο,
άπληστος σαν το χόρτο [...]
Γ. Σεφέρης «Τελευταίος Σταθμός» 46-53 (Από το Ημερολόγιο Καταστρώματος Β')

8. Ενθουσιασμός πριν την εκστρατεία. Οι άνθρωποι πολλές φορές πέφτουν θύματα
της αυταπάτης τους. Τέτοιες σκηνές αναχώρησης για το μέτωπο γνώρισε η
Ευρώπη στον Α΄ Παγκόσμιο πόλεμο(1914-1918). Όλοι τότε νόμιζαν ότι θα
τελειώσει γρήγορα ο πόλεμος και θα επιστρέψουν νικητές στα σπίτια τους.

9. ▲ Τζών-Μπαπτίστ Ρεγκνόλτ (1754-1829):
Ο Σωκράτης σέρνει τον Αλκιβιάδη από την Αγκαλιά
της Αισθησιακής Ευχαρίστησης, 1791

10. ευειδής ανενδοίαστος
Αλκιβιάδης

11. β. Ο Αλκιβιάδης εγκαταλείπει τους Αθηναίους
να στείλουν ισχυρό
στράτευμα στη Σικελία
εναντίον των Αθηναίων,
να οχυρώσουν τη Δεκέλεια
στην Αττική, για να
αποκόψουν την Αθήνα από
την αγροτική τους ενδοχώρα.
Ο Αλκιβιάδης κατηγορείται από τους αντιπάλους του για
ιεροσυλία και ανακαλείται στην Αθήνα για να λογοδοτήσει.
Φοβούμενος θανατική καταδίκη καταφεύγει στη Σπάρτη,
όπου συμβουλεύει τους Σπαρτιάτες:

12. Καταπιάστηκαν λοιπόν οι Αθηναίοι με τις προετοιμασίες για τη μεγάλη στρατιωτική
επιχείρηση, αλλά λίγο προτού το εκστρατευτικό σώμα αναχωρήσει για τη Σικελία, τρομερό
σκάνδαλο ξέσπασε στην Αθήνα: ένα πρωί οι τετράπλευρες ερμαϊκές στήλες που είχαν
λαξευμένη επάνω τους γενειοφόρο κεφαλή του Ερμή και που ήταν τοποθετημένες σε
διάφορα σημεία της πόλης, οι Ερμαί, όπως τις έλεγαν, βρέθηκαν με τα πρόσωπα σπασμένα
(«περιεκόπησαν τα πρόσωπα» λέει ο Θουκυδίδης). H ιερόσυλη πράξη αναστάτωσε τους
Αθηναίους. Την ερμήνευσαν ως κακό οιωνό εν όψει της εκστρατείας αλλά και της
απέδωσαν πολιτική σημασία θεωρώντας τη μέρος συνωμοσίας για την ανατροπή της
δημοκρατίας. Όρισαν λοιπόν υψηλή αμοιβή για όποιον θα έδινε στις αρχές πληροφορίες
σχετικά με τους δράστες του εγκλήματος.
Οι ένοχοι, οι ερμοκοπίδες, όπως τους είπαν,
δεν βρέθηκαν. Οι φήμες όμως έδειχναν προς
τον κύκλο του Αλκιβιάδη, για τον οποίο
καταγγέλθηκε επίσης με την ευκαιρία ότι είχε
βεβηλώσει τα ελευσίνια μυστήρια
παρωδώντας τα. Οι πολιτικοί αντίπαλοί του,
που τον έβρισκαν εμπόδιο στις επιδιώξεις
τους να κυριαρχήσουν στην πόλη, εξερέθιζαν
τα πνεύματα.
Ο ίδιος ο Αλκιβιάδης δήλωνε πρόθυμος να δικαστεί και να θανατωθεί, αν κρινόταν ένοχος
των κατηγοριών που του αποδίδονταν. H τελική απόφαση ήταν να αναχωρήσει ο
Αλκιβιάδης μαζί με το εκστρατευτικό σώμα και να δικαστεί μετά την επιστροφή του από
τη Σικελία.
http://www.ekivolos.gr/Sikelikh%20ekstrateia.htm «ΤΟ ΒΗΜΑ», 15/06/2003

14.  Με συμβουλή του Αλκιβιάδη ο ικανότατος στρατηγός
Γύλιππος εκστρατεύει στη Σικελία εναντίον των Αθηναίων

15.  Οι Συρακούσες έγιναν η ισχυρότερη πόλη της Σικελίας τον 5ο αιώνα π.Χ . Στη
φωτογραφία βλέπουμε τα οχυρωματικά τείχη της πόλης.

17. Στη Σικελία, μετά την
αποχώρηση Αλκιβιάδη
και το θάνατο του
Λαμάχου, τα πράγματα
δυσκολεύουν για τους
Αθηναίους.
Οι σπαρτιατικές
ενισχύσεις με τον
ικανό στρατηγό
Γύλιππο θα οδηγήσουν
τους Αθηναίους στην
καταστροφή.
Σύμφωνα με το
Θουκυδίδη,
«όλα χάθηκαν»
για την Αθήνα.
γ. Η Καταστροφή

18. Ο Αλκιβιάδης συμβουλεύει τους Σπαρτιάτες

19. δ. Παρέμβαση των Περσών
 Η οχύρωση της Δεκέλειας από τους Σπαρτιάτες στερεί από
τους Αθηναίους την αγροτική ύπαιθρο.
 Σε αντίδραση οι Αθηναίοι προσπαθούν να ναυπηγήσουν νέο
στόλο.
 Οι Πέρσες εκμεταλλευόμενοι τον ελληνικό εμφύλιο πόλεμο εμφανίζονται
ξανά στο Αιγαίο και ακολουθώντας τη συμβουλή του Αλκιβιάδη,
συντηρούν τον πόλεμο ανάμεσα στην Αθήνα και τη Σπάρτη.
 Με περσικά χρήματα οι Σπαρτιάτες ναυπηγούν στόλο για να
αντιμετωπίσουν τους Αθηναίους στη θάλασσα.
 Οι Αθηναίοι ανακαλούν τον Αλκιβιάδη για να αντιμετωπίσει τον
ικανό Σπαρτιάτη στρατηγό Λύσανδρο.
 Ο αθηναϊκός στόλος ηττάται στη Σάμο και ο Αλκιβιάδης
θεωρείται υπεύθυνος της ήττας.

20.  Δεκελεικός και Ιωνικός Πόλεμος -- Η ανάμειξη των Περσών

21.  Ο Αλκιβιάδης συμβουλεύει τους Πέρσες να συντηρούν τον πόλεμο
ανάμεσα σε Αθήνα και Σπάρτη. Οι Πέρσες προσφέρουν χρήματα στους
Σπαρτιάτες και εκείνοι με τα χρήματα των Περσών ναυπηγούν ισχυρό
στόλο και διεκδικούν από τους Αθηναίους την κυριαρχία στο Αιγαίο.

22. Σε τι αποσκοπούσαν οι Πέρσες με την παροχή οικονομικής βοήθειας στους
Σπαρτιάτες και στους Αθηναίους;
ΤΑ ΠΕΡΣΙΚΑ ΧΡΗΜΑΤΑ
Τότε ο Κύρος είπε ότι ο πατέρας του τα ίδια του
είχε παραγγείλει και ο ίδιος δεν είχε
διαφορετική γνώμη, αλλά θα καταβάλει κάθε
προσπάθεια, κι ότι ήλθε φέρνοντας μαζί του
πεντακόσια τάλαντα. Είπε ότι, όταν τούτα
ξοδευτούν, θα δαπανήσει και τα δικά του, όσα
του είχε δώσει ο πατέρας του. Και πάλι, αν και
τούτα δεν είναι αρκετά, θα κομματιάσει τον
ασημένιο και χρυσό θρόνο, πάνω στον οποίο
καθόταν. Οι άλλοι επαίνεσαν τα λόγια του και
τον προέτρεψαν να υποσχεθεί σε κάθε ναύτη
μία αττική δραχμή, υποδεικνύοντας ότι, αν
χορηγηθεί ο μισθός τούτος, οι ναύτες των
Αθηναίων θα εγκαταλείψουν τα πλοία τους, κι
έτσι θα δαπανήσει λιγότερα χρήματα. Εκείνος
είπε πως ήταν σωστός ο λόγος τους, αλλά ότι
δεν μπορούσε να κάνει άλλο, απ’ όσα του είχε
ορίσει ο βασιλιάς.
Ξενοφών, Ελληνικά, Α, V, 3-5 (μετ. Λ.
Παπαγεωργίου)
Ο ΛΑΚΕΔΑΙΜΟΝΙΟΣ ΚΑΛΛΙΚΡΑΤΙΔΑΣ:
ΜΙΑ ΦΩΝΗ ΔΙΑΜΑΡΤΥΡΙΑΣ ΣΤΗΝ ΠΕΡΣΙΚΗ
ΕΠΕΜΒΑΣΗ
Επειδή λοιπόν κανείς δεν τόλμησε να πει
οτιδήποτε άλλο, εκτός από το ότι πρέπει να
υπακούσει στους άρχοντες της πατρίδας και
να κάνει εκείνα για τα οποία ήλθε, τούτος
πήγε στον Κύρο και του ζήτησε μισθό για τους
ναύτες. Εκείνος όμως του είπε να περιμένει
δύο μέρες. Ο Καλλικρατίδας τότε,
δυσαρεστημένος με την αναβολή και
οργισμένος με τις συχνές επισκέψεις στην
κατοικία του Κύρου, είπε ότι οι Έλληνες είναι
πανάθλιοι, επειδή κολακεύουν τους
βαρβάρους λόγω χρημάτων, και ισχυρίστηκε
πως, αν γυρίσει σώος στην πατρίδα, θα κάνει
ό,τι μπορεί για να συμφιλιώσει τους
Αθηναίους και τους Λακεδαιμονίους. Ύστερα
απέπλευσε προς τη Μίλητο κι από κει έστειλε
στη Λακεδαίμονα τριήρεις, για να ζητήσει
χρήματα.
Ξενοφών, Ελληνικά, Α, VI, 5-6 (μετ. Α.
Παπαγεωργίου)

23. ε. Αγώνας στη θάλασσα
Έπειτα από
αποκλεισμό από
θάλασσα και στεριά
οι Αθηναίοι ζητούν
το 404 π.Χ. ειρήνη.
Το 406 π.Χ. ο
αθηναϊκός στόλος
με αρχηγό τον
Κόνωνα νικά το
σπαρτιατικό στις
Αργινούσες.
Το 405 π.Χ. στους Αιγός
Ποταμούς, οι Σπαρτιάτες
κυριεύουν τα αθηναϊκά πλοία
και η Αθήνα καταστρέφεται
στρατιωτικά.

25. ► Η μάχη των Αιγών Ποταμών
Ο Λύσανδρος (Εκδοτική Αθηνών)

26. Ήταν νύχτα όταν η Πάραλος έφτασε στην Αθήνα με τις ειδήσεις για τη συμφορά και
ξέσπασε πικρός θρήνος ξεκινώντας από τον Πειραιά, ακολουθώντας τη γραμμή των
Μακρών Τειχών ως την καρδιά της πόλης, και δυνάμωνε καθώς ο κάθε άνθρωπος
μεταβίβαζε τα νέα στο γείτονά του. Εκείνη τη νύχτα κανείς δεν κοιμήθηκε. Πενθούσαν
και λυπόνταν για κείνους που χάθηκαν, αλλά ακόμη βαθύτερη λύπη ένιωθαν για τους
ίδιους τους εαυτούς τους, καθώς φαντάζονταν ότι οι συμφορές που τους έμελλε να
υποφέρουν θα ήταν παρόμοιες μ’ εκείνες που οι ίδιοι είχαν προκαλέσει στους Μηλίους,
τους αποίκους των Λακεδαιμονίων, όταν τους νίκησαν ύστερα από πολιορκία, ή στους
κατοίκους της Ιστιαίας, της Σκιώνης, της Τορώνης και της Αίγινας και πολλών άλλων
ελληνικών πόλεων.
Ξενοφώντας, Ελληνικά ΙΙ

27. στ. Το τέλος του πολέμου
Οι Κορίνθιοι και οι άλλοι
Σύμμαχοι προτείνουν να
ισοπεδωθεί η Αθήνα και
οι κάτοικοί της να
πουληθούν ως δούλοι.
Οι Σπαρτιάτες απορρίπτουν
την πρόταση, εκτιμώντας την
προσφορά των Αθηναίων
στους περσικούς πολέμους
και δέχονται τη σύναψη
ειρήνης.
Σε Συνέδριο στην Κόρινθο εκφράζονται διαφορετικές απόψεις
για την τύχη της Αθήνας.

29. Διαβάστε προσεκτικά την πηγή. α)
Ποιος έγραψε το κείμενο και πότε;
β) Ποιοι είναι, σύμφωνα με το κείμενο, οι
όροι της ειρήνης;
γ) Ποιον όρο θεωρείτε σκληρότερο για
την Αθήνα; Δικαιολογήστε την απάντησή
σας.
Οι Λακεδαιμόνιοι αποκρίθηκαν [...] ότι ήταν πρόθυμοι να προσφέρουν ειρήνη με τους
όρους ότι τα Μακρά Τείχη και τα οχυρωματικά έργα του Πειραιά θα έπρεπε να
γκρεμιστούν και ότι ο αθηναϊκός στόλος, εκτός από 12 πλοία, θα έπρεπε να παραδοθεί.
Ακόμη, ότι οι εξόριστοι θα έπρεπε να αποκατασταθούν και τελικά ότι οι Αθηναίοι θα
έπρεπε να ακολουθούν τους Λακεδαιμόνιους σε επιχειρήσεις σε στεριά και θάλασσα,
όπου και αν τους οδηγούν, έχοντας κοινούς εχθρούς και φίλους. Οι περισσότεροι
[Αθηναίοι] επιδοκίμασαν την πρόταση και πάρθηκε η απόφαση να δεχτούν την ειρήνη.
Ύστερα από αυτό ο Λύσανδρος μπήκε με τα πλοία του στον Πειραιά και οι εξόριστοι
ξαναγύρισαν. Κι έτσι άρχισαν να γκρεμίζονται τα τείχη με μεγάλο ενθουσιασμό, με τη
συνοδεία αυλητρίδων, πιστεύοντας ότι εκείνη η μέρα ήταν η αρχή της ελευθερίας στην
Ελλάδα.
Ξενοφώντας, Ελληνικά ΙΙ

30. ζ. Οι όροι της ειρήνης
Οι Αθηναίοι υποχρεώνονται:
Να παραδώσουν όλα τους τα πλοία εκτός από
δώδεκα.
• Να κατεδαφιστούν τα Μακρά τείχη και τα τείχη του Πειραιά.
Να επιστρέψουν στην Αθήνα οι πολιτικοί
εξόριστοι.
• Οι Αθηναίοι να ακολουθούν τους Σπαρτιάτες στις εκστρατείες
τους και να έχουν τους ίδιους εχθρούς και φίλους.

32. Έχουν ερειπωθεί πόλεις
Εγκατάλειψη υπαίθρου
Ανατροπή κοινωνικών δομών
Οι Πέρσες
αναμείχθηκαν
πάλι στα ελληνικά
πράγματα.
Η θρησκευτική
πίστη έχει
αντικατασταθεί
από την
αμφισβήτηση
Νεκροί: χιλιάδες
Κατάρρευση
ηθικών αξιών
η. Συνέπειες του πολέμου

33. Ερωτήσεις-Δραστηριότητες
1. Εκδήλωση της αντίθετης φωνής, της φιλειρηνικής, αποτελεί το παρακάτω ποίημα
της εποχής.
Ειρήνη βαθύπλουτη
πιο όμορφη από τους ευτυχείς θεούς,
πόσο σ’ επιθυμώ. Πόσο αργείς!
Φοβάμαι μη με καταβάλουν
τα γηρατειά, πριν αντικρίσω
τη χαριτωμένη σου όψη
και όμορφα χορευτικά τραγούδια
και λαμπροστεφάνωτες γιορτές...
(Ευριπίδης, απόσπασμα 462)
Αφού εξηγήσετε τους λόγους δημιουργίας του ποιήματος, να αναζητήσετε αναλογίες με
αντίστοιχα γεγονότα της εποχής μας.
2. Στη διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου οι Αθηναίοι είχαν στείλει και άλλη φορά
στόλο στη Σικελία, για να επιβάλουν την κυριαρχία τους. Σε λόγο που εκφώνησε ο
Ερμοκράτης ο Συρακούσιος προς τους αντιπροσώπους των πόλεων διατύπωσε για
πρώτη φορά το δόγμα: «Η Σικελία για τους Σικελιώτες». Ποιο το νόημα του δόγματος;
Μπορεί γενικότερα και στην εποχή μας να διατυπώσουν τα κράτη τέτοιο μήνυμα;