Ιστορία Γ΄ γυμνασίου - Ενότητα 18η

1. Ενότητα 18:Από την άφιξη του Όθωνα (1833) έως την 3η Σεπτεμβρίου 1843
Κώστας Μπακάλης: history-logotexnia.blogspot.com

2. Α. Η ΕΚΛΟΓΗ ΚΑΙ Η ΑΦΙΞΗ
ΤΟΥ ΟΘΩΝΑ ΣΤΗΝ ΕΛΛΑΔΑ

3. Μετά τη
δολοφονία
Καποδίστρια
(1831) ξεσπά
εμφύλιος
πόλεμος στην
Ελλάδα.
Μεγάλες Δυνάμεις
επεμβαίνουν στα
ελληνικά πράγματα 
για να αποτρέψουν μια
πιθανή εστία
αναταραχής στη ΝΑ
Μεσόγειο.
Συνθήκη
Λονδίνου
1832.
► Η διακήρυξη της Μεγάλης Βρετανίας, της
Γαλλίας και της Ρωσίας π ρος τους Έλληνες, π ου
ορίζει τον Όθωνα βασιλιά της Ελλάδας. 1832.

4. ▲ Συνθήκη του Λονδίνου (1832)
Οι εκπρόσωποι των Μεγάλων Δυνάμεων αποφασίζουν για τα σύνορα του ελληνικού
κράτους. Τοιχογραφία Αθήνα, Βουλή των Ελλήνων

5. Άφιξη του Όθωνα στο Ναύπλιο, 25 Ιαν. 1833
Τι σας θυμίζει η υποδοχή του Όθωνα;
Ποιος τον διάλεξε για μονάρχη της Ελλάδας;
Και η Α΄ Εθνοσυνέλευση που προέβλεπε «αβασίλευτη Δημοκρατία» ;
Τι απέγιναν οι αποφάσεις της; Γιατί;
Τι περίμενε από το νεαρό βασιλιά ο ελληνικός λαός;
Ποιες νομίζετε ήταν οι προθέσεις του;

6. ► Εφημερίδα της
Κυβερνήσεως, αρ. 1,
Ναύπλιο, 16 Φεβρ. 1833
Πώς περιγράφεται
ο τίτλος του βασιλιά
της Ελλάδας;
Πώς ονομάζεται το
πολίτευμα όπως
προκύπτει από τον
τίτλο του βασιλιά;
Σε ποιες γλώσσες
είναι γραμμένο το
διάταγμα;

7. ► Στη σφραγίδα του ελληνικού κράτους
από την περίοδο που ο Όθωνας κυβερνούσε
απολυταρχικά (1833–1843) διαβάζουμε:
«Όθωνας με το έλεος του Θεού βασιλιάς της
Ελλάδας».
Πώς απ ό την αβασίλευτη
Δημοκρατίαπ ου ψήφισε
η Α΄ Εθνοσυνέλευση(1822)
φτάσαμε στην
« Απ όλυτη Μοναρχία» (1835;)

8. ▲ Όθων,
Βασιλεύς της Ελλάδος
ορίζουν Βασιλιά της Ελλάδος τον
17χρονο Όθωνα, γιο του βασιλιά της
Βαυαρίας Λουδοβίκου Α΄ (1832)
ορίζουν ως πολίτευμα
την απόλυτη μοναρχία
δίνουν 20.000.000 φράγκα: α΄ δόση
δανείου 60.000.000 φράγκων
ορίζουν Αντιβασιλεία μέχρι
ενηλικίωση Όθωνα.
► Οι Μεγάλες Δυνάμεις
(Αγγλία, Γαλλία, Ρωσία):

10. ► Η είσοδος του Όθωνα στο Ναύπλιο

11. Ποια στάση απέναντι στο νεαρό
μονάρχη υιοθετούν τα πρόσωπα των
πινάκων;
Ποια νομίζετε ήταν τα κίνητρα όσων
πλησίαζαν τον Όθωνα;
Ψάξτε στο λεξικό τη λέξη: «Καμαρίλα».

12. ▲ Σχολιάστε την γελοιογραφία:

13.  Κτήριο Παλαιάς Βουλής (οδ. Σταδίου σήμερα),προσωρινή
κατοικία Όθωνα στην Αθήνα

14. Β. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΝΤΙΒΑΣΙΛΕΙΑΣ
(1833-1835)

15. Μέχρι την ενηλικίωση του Όθωνα η διακυβέρνηση του κράτους ανατέθηκε
σε μια επιτροπή Βαυαρών αξιωματούχων, που διόρισε ο πατέρας του 
Αντιβασιλεία:
Άρμανσμπεργκ:
Πρωθυπουργός &
υπουργός
Εξωτερικών.
Μάουρερ:
Εκπαίδευση,
δικαιοσύνη &
εκκλησία.
Χάιντεκ:
Ένοπλες
δυνάμεις.
Ορισμός:
Τα κυριότερα μέλη της ήταν:

16. ▲ Το βιβλίο Ο ελληνικός λαός που έγραψε ο Μάουερ και
κυκλοφόρησε στη Χαϊδελβέργη (σήμερα στη Γερμανία) το
1835.

17. Δημιουργία ενός
σύγχρονου, εθνικού
κράτους κατά τα
δυτικά πρότυπα.
Εθνική ανεξαρτησία.
Βασιλική απολυταρχία,
συγκεντρωτικό σύστημα
διακυβέρνησης.
Οι στόχοι της Αντιβασιλείας:

18.  Οργάνωση κράτους κατά την αντιβασιλεία
Συγκεντρωτική.
Διαίρεση σε
10 νομούς.
Μεταφορά
πρωτεύουσας από το
Ναύπλιο στην Αθήνα
(1834)  σύνδεση με
αρχαίο παρελθόν.
Διοίκηση:
Διοικητική διαίρεση κράτους
επί Όθωνα

19. ► Τοπ ρώτο σχέδιο
για τη νέαπ όλη της
Αθήνας, π ου έκαναν
οι αρχιτέκτονες
Σταμάτης Κλεάνθης και
Εδουάρδος Σάουμπ ερτ.
Όταν η Αθήνα έγινε
π ρωτεύουσα του
ελληνικού κράτους το
1834 ήταν μια μικρή
και καταστραμμένη
π όλη. Γρήγορα όμως
χτίστηκαν νέα κτίρια
και ηπ όλη μεγάλωσε.
Ο Όθωνας την έκανε
π ρωτεύουσα της
Ελλάδας, επ ειδή το
όνομά της θύμιζε τους
αρχαίους Έλληνες και
τονπ ολιτισμό τους.

20. Στρατός: 3500 Βαυαροί
στρατιωτικοί, Έλληνες αγωνιστές
Επανάστασης παραμερίστηκαν 
δυσαρέσκεια, ληστείες
Δικαιοσύνη.
Αναδιοργάνωση,
- Δικαστήρια (πρωτοδικεία,
εφετεία, Άρειο Πάγο),
- Νέοι νόμοι (Ποινικός Νόμος,
Πολιτική & Διοικητική Δικονομία,
Οργανισμός Δικαστηρίων).

21. ▲ Χαρακτικό με Βαυαρούς στρατιώτες να συγκρούονται με άτακτους πολεμιστές. Το 1833
υπήρχαν στο ελληνικό βασίλειο5.000 περίπου άτακτοι πολεμιστές. Οι πιο πολλοί είχαν
πολεμήσει στην Ελληνική Επανάσταση και περίμεναν βοήθεια από την κυβέρνηση. Όμως ο
νέος στρατός που δημιούργησε η Αντιβασιλεία τούς άφηνε απ’ έξω. Οι αυστηροί κανόνες, η
σκληρή εκπαίδευση και η πειθαρχία, η εξάρτηση του στρατού από την κεντρική εξουσία και
οι χαμηλοί μισθοί είχαν αποτέλεσμα να πάνε σ’ αυτόν μόνο 35 παλιοί πολεμιστές.

22. ◄ Χαρακτικό με ληστή ( μέσα19ου αιώνα). Το ελληνικό κράτος
π ροσπ άθησε να αντιμετωπ ίσει τη ληστεία με τον τακτικό
στρατό, χωρίς όμως ιδιαίτερα απ οτελέσματα. Οι ληστές είχαν
συχνά καλές σχέσεις με τους κατοίκους σεπ ολλά ορεινά
χωριά, αλλά έπ αιρναν επ ίσης μέρος σε εξεγέρσειςπ ου
γίνονταν στην Οθωμανική Αυτοκρατορία. Πηγή:
http://museduc.gr/docs/Istoria/C/LAI_K03_K04.pdf
► Χαρακτικό με καταυλισμό
Βαυαρών στρατιωτών στο Σπ ερχειό
π οταμό, σύνορο της Ελλάδας και της
Οθωμανικής Αυτοκρατορίας μέχρι το
1881.

23.  Εκπαίδευση: αναμόρφωση,
 7ετή Δημοτικά Σχολεία (αλληλοδιδακτικά)
 3ετή Ελληνικά Σχολεία & Γυμνάσια (Β/βάθμια εκπ/ση)
 1837 Πανεπιστήμιο και Πολυτεχνικό Σχολείο
• Όμως παραμέληση εκπαίδευσης κοριτσιών
◄ Πανεπιστήμιο
Πώς ονομάζεται σήμερα το
Πανεπιστήμιο Αθηνών;
Γιατί;

24. ▲ Αριστερά το π ρώτο κτίριο όπ ου στεγάστηκε το Πανεπ ιστήμιο της Αθήνας,
π ου ιδρύθηκε το 1837 και είχε τέσσερις σχολές ( Νομική, Θεολογική,
Φιλοσοφική και Ιατρική). Δεξιά ακουαρέλα του 1842 του Δανού αρχιτέκτονα
Κρίστιαν Χάνσεν με το κτίριο του Πανεπ ιστημίου, π ου άρχισε να χτίζεται το
1839. Στο Πανεπ ιστήμιο μπ ορούσαν να γραφτούν μόνο φοιτητές. Η π ρώτη
φοιτήτρια έγινε δεκτή το1890.

25. Άρθρο 1. Σε κάθε δημοτικό σχολείο […] θα διδάσκονται τα εξής: Κατήχηση, Στοιχεία της
Ελληνικής [ γλώσσας], Ανάγνωση, Γραφή, Αριθμητική, τα σχετικά με τα […] μέτρα και τα
σταθμά […], Ιχνογραφία και η φωνητική μουσική [= τραγούδι] και, αν είναι δυνατό,
στοιχεία Γεωγραφίας, Ελληνικής Ιστορίας και απ ό τις Φυσικές Επ ιστήμες τα π ιο
απ αραίτητα.
Άρθρο2. Εκτός απ’ αυτά, ο δάσκαλος να φροντίζει να γίνονται δυο φορές τη βδομάδα και
σωματικές ασκήσεις και να διδάσκεται π ρακτικά η αγροτική οικονομία, η κηπ ουρική και
κυρίως η δενδροκομία, η βαμβακοκαλλιέργεια και η μελισσοτροφία. Στα σχολεία για τα
κορίτσια, οι μαθήτριεςπ ρέπ ει να μαθαίνουν να φτιάχνουν κεντήματα[…].
Άρθρο4. Σε κάθε δήμο θα ιδρυθεί σιγά σιγά απ ό ένα δημοτικό σχολείο[…].
Άρθρο 20. […] Ο δάσκαλος οφείλει να ασχολείται με τη διαγωγή [= συμπ εριφορά] των
μαθητών του και μέσα και έξω απ ό το σχολείο. Και αν κάπ οιος μαθητής έχει κακή
διαγωγή, ο δάσκαλος [π ρέπ ει] να το αναφέρει αυτό στους γονείς ή στους κηδεμόνες του
και να ζητάει τη συνεργασία τους για να κρατήσουν μακριά το μαθητή απ ό άπ ρεπ ες
διασκεδάσεις. Σχετικά με όσους μαθητές δεν είναι ντόπ ιοι και οι γονείς τους ή οι
κηδεμόνες τους δεν έχουν βάλει κάπ οιον να τους ελέγχει, ο δάσκαλος π ρέπ ει να φροντίζει
και να τους εμπ οδίζει να κατοικούν ή να τρώνε σε σπ ίτιαπ ου αυτός δεν εγκρίνει.
Διάταγμα για την ίδρυση και την οργάνωση των δημοτικών σχολείων, Ναύπλιο 18
Φεβρουαρίου 1834
Απόδοση στη σύγχρονη γλώσσα

26.  Ελληνική Εκκλησία: Αυτοκέφαλη,
δηλ. χωρισμός από Οικουμενικό Πατριαρχείο,
περιορισμός μονών.
Στόχος ήταν η ελληνική Εκκλησία να μη δέχεται
πιέσεις από το οθωμανικό κράτος. Πολλοί
αντιδράσανε, γιατί θεώρησαν ότι κινδύνευε η
ορθόδοξη πίστη.
◄ Προσωπογραφία του
Θεόκλητου Φαρμακίδη,
1858, έργο του Διονυσίου Τσόκου.

27. Η στάση των Ελλήνων έναντι της Αντιβασιλείας:
◄ Αντίδραση:
Δυσπιστία
Απροκάλυπτα
εχθρική στάση
Εξεγέρσεις (π.χ.
Μεσσηνία 1834)
Συνωμοτικές
κινήσεις για
ανατροπή
Αντιβασιλείας

28. α. Η άποψη του μέλους της Αντιβασιλείας
Γκέοργκ Λούντβιχ φον Μάουρερ
Μόλις αποβιβαστήκαμε, κυκλοφορήσαμε μια προκήρυξη με
την οποία ζητούσαμε να μας χαρίσει ο Ελληνικός Λαός
πρώτα απ’ όλα την εμπιστοσύνη του. [...] Για ν’ αποκτήσει ο
τόπος ηρεμία, δημοσιεύσαμε αυστηρότατους νόμους –με
προσωρινό φυσικά χαρακτήρα– εναντίον εκείνων που θα
επιχειρούσαν να διασαλεύσουν την τάξη. [...] Με τα μέτρα
που πήραμε σχετικά με τη Δικαιοσύνη και το Στρατό,
αποκαταστάθηκε η τάξη και η ασφάλεια [...], σταμάτησαν οι
ληστείες και οι πειρατείες. Με τη βαθμιαία οργάνωση στα
θέματα της διοίκησης, ταχτοποιήθηκαν ένα σωρό
ζητήματα, και με τη σιγουριά που απλώθηκε παντού,
άρχισε να αναπτύσσεται η γεωργία, το εμπόριο και η
βιομηχανία.
Γκ. Λ. φον Μάουρερ, Ο Ελληνικός Λαός (Χαϊδελβέργη
1835), μτφρ. Ό. Ρομπάκη, Αφοί Τολίδη, Αθήνα 1976, σ.
733 και 735.
► Τρεις
διαφορετικές
απόψεις για το
έργο της
Αντιβασιλείας

29. β. Η άποψη του Βαυαρού αξιωματούχου Ρούντχαρτ
Ο Ίγκνατς φον Ρούντχαρτ διετέλεσε για λίγο, το 1837, αρχηγός
του βασιλικού οίκου της Ελλάδας (θέση παρόμοια με αυτή του
σημερινού πρωθυπουργού), αλλά διαφώνησε με τον Όθωνα και
παραιτήθηκε.
Δε σκοπεύω να κατηγορήσω την Αντιβασιλεία, αλλά δεν μπορώ
να κρύψω την παρατήρηση ότι [...] οι δημόσιοι άντρες, που είχαν
αναλάβει τη διακυβέρνηση και τη διοίκηση της Ελλάδας, δεν
έπρεπε να ξεκινήσουν από τις δικές τους αντιλήψεις και από το
διοικητικό τυπικό [...] αλλά να θεσπίσουν ρυθμίσεις που να
ταιριάζουν στην κατάσταση της φτωχής και εξαντλημένης χώρας
[...] Έπρεπε στην αρχή να περιοριστούν στη θεμελίωση του
κράτους βάσει των κοινοτήτων που ήδη υπήρχαν [...]
Μ.Χ. Τσαπόγας, «Το ανέκδοτο ‘’κυβερνητικό πρόγραμμα’’ του
Ignaz von Rudhart για την πολιτειακή και διοικητική οργάνωση
της Ελλάδας (1836)», Το Σύνταγμα, 15, σ. 273-4, Γ.
Γιαννόπουλος , Δοκίμια Θεωρίας και Διδακτικής της Ιστορίας,
Βιβλιογονία, Αθήνα 1997, σ. 144.

30. γ. Η άποψη του Μακρυγιάννη,
αντιπάλου της Αντιβασιλείας
Ότι οι Μπαυαρέζοι και οι οπαδοί τους
Έλληνες θέλαν να μας φάνε κι’ ο Θεός
μας γλύτωσε από τους κακούς τους
σκοπούς. Και πασκίζαμεν έξω και μέσα με
τρόπον και κατηχούσαμεν τους
ανθρώπους ίσως και κινηθούμεν διά τα
έξω και λευτερωθούμεν κ’ εμείς εδώ
μέσα και κάμωμεν νόμους στέρεους και
διοικηθούμεν ως άνθρωποι˙ ότι μας
κυβερνούν οι ανθρωποφάγοι με το «έτζι
θέλω» και κρίμα ’στα αίματα και θυσίες
οπού κάμαμεν.
Μακρυγιάννης, Απομνημονεύματα, επιμ.
Ι. Βλαχογιάννη (1907), Γιοβάνης, Αθήνα
1968, τόμ. 2, σ. 109.

31. Γ. ΠΕΡΙΟΔΟΣ ΑΠΟΛΥΤΗΣ ΜΟΝΑΡΧΙΑΣ
ΟΘΩΝΑ(1835-1843)

32. Καμία ουσιαστική
αλλαγή.
Λίγα μέτρα για
αναστολή δυσαρέσκειας
λαού.
Περιορισμός επιρροής
κομμάτων.
Έντονες αντιδράσεις &
εξεγέρσεις.

33.  Ο Όθων δίνει οδηγίες στους υπασπιστές του

34. ▲ Άντρες του μηχανικού επιβλέπουν εργάτες που
κατασκευάζουν την οδό που ενώνει την Αθήνα με τον
Πειραιά (σημερινή οδός Πειραιώς). Ο δρόμος άρχισε να
κατασκευάζεται το 1835 και τελείωσε το 1836.
http://museduc.gr/docs/Istoria/C/LAI_K03_K04.pdf

35. ▲ Όθων και Αμαλία

36. Βαυαροκρατία στην Ελλάδα
◄ Ο Ιγνάτιος φον Ρούντχαρτ ή Ρούδχαρτ ή
Ιππότης δε Ρουδάρτ ήταν Βαυαρός νομικός και
πολιτικός, πρωθυπουργός της Ελλάδας κατά
το 1837, στη διάρκεια της βασιλείας του
Όθωνα.

37. Δ. Η 3Η ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΥ 1843

38. ΑΙΤΙΑ. Κοινωνικά Προβλήματα – Δυσαρέσκεια:
ΚΟΜΜΑΤΑ
Γενική
αναταραχή 
πολιτική
κινητοποίηση
όλων των
κομμάτων
(Μαυροκορδάτο
ς, Κωλέττης,
Λόντος,
Μεταξάς).
ΠΑΛΙΚΑΡΙΑ
Δυσαρέσκεια
αγωνιστών
επανάστασης
ΔΑΝΕΙΑ
Αδυναμία
εξόφλησης
δανείων 
οικονομικός
έλεγχος
Δυνάμεων &
περικοπή
δαπανών
ΑΓΡΟΤΕΣ
Κακή
οικονομική
κατάσταση
αγροτών –
θύματα
ληστείας.

39. Επιπλέον, η Ελλάδα αδυνατούσε να εξοφλήσει τα δάνειά της, με
αποτέλεσμα οι Δυνάμεις να επιβάλουν οικονομικό έλεγχο στη χώρα
και περικοπή των κρατικών δαπανών.
Κάτι κάτι μου
θυμίζει αυτό…

40. Αίτημα:
 Παραχώρηση Συντάγματος = απομάκρυνση Βαυαρών,
οικονομική & κοινωνική ανακούφιση

41.  Νύχτα 2 – 3 Σεπτεμβρίου 1843
Δυνάμεις της φρουράς των Αθηνών και πολίτες, με
αρχηγό συνταγματάρχη Δημ. Καλλέργη & Μακρυγιάννη
συγκεντρώθηκαν έξω από Ανάκτορα και απαίτησαν την
παραχώρηση Συντάγματος.
Αρχική άρνηση
Όθωνα.
Υποχώρηση –
προκήρυξη
εκλογών για
Εθνοσυνέλευση &
ψήφιση
Συντάγματος
Τέλος περιόδου
Απόλυτης
μοναρχίας
Όθωνα.

43. ► Το δίπλα απόσπασμα προέρχεται από ένα
τραγούδι, που κυκλοφόρησε το 1979, και
αναφέρεται σ’ έναν από
τους πρωταγωνιστές της εξέγερσης της 3ης
Σεπτεμβρίου 1843. Για ποιον μιλάει;
Θα σε ξανάβρω στους
μπαξέδες
Μόνο να γράφεις τ’ όνομά σου
και’ κείνο το’ μαθες μισό
να συλλαβίζεις τα όνειρά σου
στο Άργος και στον Ιλισό.
Θα σε ξανάβρω στους μπ αξέδες
τρεις του Σεπ τέμβρη ναπ ερνάς
και τσικουδιά στους καφενέδες
ταπ αλικάρια να κερνάς.
Του κόσμου το στενό γεφύρι
θα τοπ εράσουμε μαζί
θα’ ναι η καρδιά σουπ αραθύρι
τα λόγια σουπ αλιό κρασί.
Στίχοι: Μάνος Ελευθερίου
Μουσική: Ηλίας Ανδριόπουλος

44. ▲ Φωτογραφία του 1868 με το π αλάτι του Όθωνα ( σήμερα στεγάζει τη Βουλή των
Ελλήνων) και την π λατεία Συντάγματος μπ ροστά του( την π λατεία των Ανακτόρων, όπ ως την
ονόμαζαν τότε). Στις 3 Σεπ τεμβρίου 1843 η στρατιωτική φρουρά της Αθήνας, π ου την
υπ οστήριζαν οι κάτοικοι της π όλης, συγκεντρώθηκε σ’ αυτή την π λατεία και ανάγκασε το
βασιλιά να συγκαλέσει εθνοσυνέλευση και να π αραχωρήσει σύνταγμα. Γι’ αυτό η π λατεία
αυτή ονομάστηκε μετά Πλατεία Συντάγματος.

45. ◄ Η Πλατεία Συντάγματος
την 3η Σεπτεμβρίου 1843
▲ Έκτακτοπ αράρτημα της εφημερίδας
Αιών για το κίνημα της3ης Σεπ τεμβρίου
1843.

46. ▲ Η Πλατεία Συντάγματος σήμερα

47. Αντιλαμβάνεστε τη διαφορά ανάμεσα στην απόλυτη μοναρχία και τη
συνταγματική μοναρχία;
Χωριστείτε σε δυο ομάδες και οργανώστε συζήτηση:
όπου η μια ομάδα θα
υπερασπιστεί με επιχειρήματα
το έργο της Αντιβασιλείας
και η άλλη θα το επικρίνει,
επίσης με κατάλληλα
επιχειρήματα.

48. Αντιδυναστικές διεργασίες
«Στο μεταξύ, η εξέλιξη των κοινωνικο-οικονομικών δομών της χώρας ήταν
υπερβολικά αργή. Η απόλυτη μοναρχία του βασιλιά Όθωνα, με την πολυάριθμη
βαυαρική αυλή του, είχε σαν βασικό χαρακτηριστικό την πλήρη περιφρόνηση των
αναγκών και των πραγματικών επιδιώξεων των Ελλήνων. Ο λαός, στην πιο μεγάλη
αθλιότητα, και η άρχουσα τάξη που είχε αναδειχθεί κατά, και μετά, την
επανάσταση (ιδιοκτήτες της γης, προύχοντες και στρατιωτικοί αρχηγοί), ήταν
βαθύτατα δυσαρεστημένοι. Η βαυαρική διοίκηση, αποκομμένη ολότελα από τις
αυτόχθονες δυνάμεις, είχε επιβάλει έναν απροκάλυπτο δεσποτισμό. Αυτή η
κατάσταση πραγμάτων ελάχιστα μεταβλήθηκε από την επανάσταση του 1843,
που οδήγησε στην καθιέρωση του πρώτου Συντάγματος (1844). Οι περιορισμοί
που επιβλήθηκαν στην απόλυτη εξουσία του μονάρχη ήταν φαινομενικοί, γι΄ αυτό
τα τρία μεγάλα κόμματα, που αντιπροσώπευαν απροκάλυπτα τα συμφέροντα των
προστάτιδων δυνάμεων (και που ονομάζονταν αποκαλυπτικότατα το αγγλικό, το
γαλλικό και το ρωσικό κόμμα) ελίσσονταν με σκοπό την απόκτηση της βασιλικής
ευνοίας.
Μόνο όταν ο οικονομικός έλεγχος τερματίστηκε, το 1860, έγινε κάποια πρόοδος, μαζί
με την εμφάνιση μιας νέας πολιτικής γενιάς και με τα πρώτα σημεία
κεφαλαιοκρατικής ανάπτυξης. Η βιομηχανική δραστηριότητα έμενε βεβαιότατα σε
πολύ περιορισμένα επίπεδα, αλλά η ταχύτατη αύξηση της εμπορικής ναυτιλίας και
η αλματώδης ανάπτυξη του εμπορίου είχαν επακόλουθο τη δημιουργία και την
άνοδο της αστικής τάξης».
Κ. Τσουκαλάς, Η Ελληνική τραγωδία, 1981, σ. 10.