5

Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz udzielanie pierwszej
pomocy

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Tomasz Sułkowski
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz udzielanie pierwszej pomocy 346[02].O1.05
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Iwona Grudzień
dr Jolanta Lesiewicz
Opracowanie redakcyjne:
inż. Danuta Szczepaniak
Konsultacja:
mgr Hanna Całuń
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 346[02].O1.05
„Stosowanie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy oraz udzielanie pierwszej pomocy”,
zawartej w programie nauczania dla zawodu asystent osoby niepełnosprawnej.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 4
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Prawna ochrona pracy 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 8
4.1.3. Ćwiczenia 8
4.1.4. Sprawdzian postępów 9
4.2. Obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp 10
4.2.3. Ćwiczenia 11
4.3. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach działających na
rzecz osób niepełnosprawnych
15
4.4. Ergonomiczne kształtowanie stanowiska pracy 19
4.5. Higiena pracy 23
4.6. Klasyfikacja czynników szkodliwych występujących w środowisku 27
4.7. Środki ochrony indywidualnej 31
4.8. Ochrona przeciwpożarowa 33

3
4.9. Organizacja działań ratunkowych – „łańcuch ratunkowy” 43
4.10. Ocena stanu poszkodowanego 47
4.11. Udzielanie pierwszej pomocnej w nagłych wypadkach i zachorowaniach 50
4.12. Resuscytacja krążeniowo-oddechowa 62
4.13. Apteczka pierwszej pomocy 69
5. Sprawdzian osiągnięć 72
6. Literatura 77

4
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy dotyczącej bezpieczeństwa i
higieny pracy oraz udzielania pierwszej pomocy.
W poradniku zamieszczono:
– wymagania wstępne – wykaz umiejętności, jakie powinieneś posiadać, abyś bez
problemów mógł korzystać z poradnika,
– cele kształcenia – wykaz umiejętności, jakie nabędziesz podczas pracy z poradnikiem,
– materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do osiągnięcia założonych celów
kształcenia i opanowania umiejętności zawartych w programie jednostki modułowej,
– zestaw pytań, abyś mógł sprawdzić, czy już opanowałeś określone umiejętności,
– ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
– sprawdzian postępów,
– sprawdzian osiągnięć, przykładowy zestaw pytań otwartych. Zaliczenie testu potwierdzi
opanowanie treści programowych jednostki modułowej,
– literaturę uzupełniającą.
Schemat jednostek modułowych
346[02].O1
Podstawy świadczenia usług
socjalnych
346[02].O1.01
Charakteryzowanie
psychofizycznych
i społecznych aspektów
rozwoju człowieka
346[02].O1.02
Doskonalenie umiejętności
interpersonalnych
346[02].O1.03
Kształtowanie umiejętności
rozwiązywania problemów
346[02].O1.05
Stosowanie przepisów
bezpieczeństwa i higieny
pracy oraz udzielanie
pierwszej pomocy
346[02].O1.04
Prowadzenie profilaktyki
i promocji zdrowia
346[02].O1.06
Stosowanie przepisów
prawa w działalności
socjalnej

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− dokonywać oceny swoich umiejętności,
− komunikować się i pracować w zespole,
− analizować treść działania,
− samodzielnie podejmować decyzje,
− uzasadniać działanie na podstawie określonej teorii, planować czynności,
− korzystać z różnych źródeł informacji,
− wyszukać, selekcjonować, porządkować, przetwarzać i przechowywać informacje
niezbędne do wykonywania zadań zawodowych,
− interpretować założenia teoretyczne i stosować je w praktyce,
− interpretować wyniki doświadczeń i dokonywać uogólnień,
− charakteryzować zjawiska fizyczne,
− charakteryzować zjawiska biologiczne,
− identyfikować elementy anatomii człowieka,
− identyfikować podstawowe funkcje organizmu człowieka.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy,
− określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie stosowania przepisów bhp,
− określić prawa i obowiązki pracownika w zakresie bhp,
− rozpoznać zagrożenia związane z wykonywaną pracą,
− określić skutki oddziaływania negatywnych czynników w środowisku pracy,
− zastosować środki ochrony indywidualnej,
− zorganizować stanowisko pracy zgodnie z wymaganiami ergonomii,
− zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego zgodnie z instrukcją ochrony
przeciwpożarowej,
− scharakteryzować organizację działań ratunkowych,
− ocenić stan poszkodowanego,
− udzielić pierwszej pomocy w urazach i nagłych zachorowaniach zgodnie
z obowiązującymi procedurami,
− wykonać resuscytację krążeniowo-oddechową,
− skompletować apteczkę pierwszej pomocy.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Prawna ochrona pracy
4.1.1. Materiał nauczania
Elementem systemu ochrony pracy jest prawo pracy rozumiane jako przepisy Kodeksu
pracy oraz przepisy innych ustaw i aktów wykonawczych, określających prawa i obowiązki
pracowników i pracodawców, a także postanowienia układów zbiorowych pracy i innych
opartych na ustawie porozumień zbiorowych, regulaminów i statutów określających prawa
i obowiązki stron stosunku pracy. Hierarchia aktów prawnych obowiązujących w naszym
kraju, z uwzględnieniem specyficznych aktów prawa pracy wygląda następująco:
1. Konstytucja RP,
2. Ustawy, w tym Kodeks pracy,
3. Akty wykonawcze do ustaw, w tym głównie rozporządzenia,
4. Postanowienia układów zbiorowych, porozumień zbiorowych,
5. Postanowienia regulaminów (w tym regulaminu pracy oraz regulaminu wynagradzania,
statutów).
Prawna ochrona pracy w szerokim rozumieniu obejmuje treść wszystkich norm prawa
pracy, ponieważ wszystkie one ustanawiane są w interesie pracujących i służą ochronie tych
interesów. W węższym rozumieniu pojęcie prawnej ochrony pracy dotyczy tej części norm
prawa pracy, które służą bezpośrednio celom ochrony zdrowia pracowników przed
niebezpieczeństwami mogącymi powstać w samym procesie pracy. Właściwym przedmiotem
ochrony pracy jest zabezpieczenie pracownika przed szkodliwym oddziaływaniem
środowiska pracy na jego zdrowie i przed zagrożeniem jego życia. Jest to ten dział przepisów,
który w ochronę przed niebezpieczeństwami związanymi z procesami produkcji bierze nie
majątkowe interesy pracownika, lecz samą pracę.
Najważniejszym polskim aktem prawnym, regulującym m.in. kwestie bezpieczeństwa
i higieny pracy jest Kodeks Pracy (Ustawa z 26 czerwca 1974 r., Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94).
Pozostałe przepisy ochrony pracy przedstawić można w czterech grupach:
− przepisy zapewniające bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
− przepisy o szczególnej ochronie pracy kobiet,
− przepisy o szczególnej ochronie pracy młodocianych,
− przepisy o organizacji i kompetencjach organów nadzoru nad warunkami pracy.
Instytucjami powołanymi do nadzoru i kontroli przestrzegania prawa pracy oraz zasad
i przepisów higieny pracy i warunków środowiska pracy są Państwowa Inspekcja Pracy (PIP)
oraz Państwowa Inspekcja Sanitarna, działające na podstawie odrębnych przepisów.
Państwowa Inspekcja Pracy powołana ustawą z dnia 6 marca 1981 r., posiada
uprawnienia w zakresie nadzoru i kontroli przestrzegania przez pracodawców prawa pracy,
a w szczególności: przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, przepisów dotyczących
stosunku pracy, wynagrodzenia za pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy,
czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników związanych z rodzicielstwem, zatrudniania
młodocianych i osób niepełnosprawnych, oraz inicjowanie przedsięwzięć w sprawach
ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym. Gwarancją niezawisłości tej inspekcji jest
podporządkowanie jej bezpośrednio Radzie Ochrony Pracy, działającej przy Sejmie RP.
W zakresie działań Państwowej Inspekcji Sanitarnej znajduje się natomiast kontrola
higieny pracy i warunków środowiska pracy. Oprócz wymienionych instytucji ważna rolę
odgrywają organy technicznego nadzoru i kontroli, takie jak np. Urząd Dozoru Technicznego
czy Wyższy Urząd Górniczy, których zakres kontroli ma znaczący wpływ na stan
bezpieczeństwa w zakładach pracy.

8
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym jest prawo pracy?
2. Jakie są najważniejsze akty prawne obowiązujące w naszym kraju dotyczące ochrony
pracy?
3. Jakie instytucje sprawują nadzór i kontrolę w zakresie przestrzegania prawa pracy oraz
zasad i przepisów bhp?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Uporządkuj hierarchicznie poniższe akty prawne:
– Rozporządzenie Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie
ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy,
– Konstytucja RP,
– Ustawa z 6 marca 1981 r. o Państwowej Inspekcji Pracy,
– Konwencja Międzynarodowej Organizacji Pracy nr 81 dotycząca inspekcji pracy
w przemyśle i handlu ratyfikowana przez Polskę 19 kwietnia 1995 r.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) dobrać osoby do pracy w grupie,
2) zastanowić się, jakie są rodzaje i hierarchia podstawowych aktów prawnych dot. ochrony
pracy (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów Twoich koleżanek
/kolegów),
3) uporządkować podane akty prawne (od najważniejszego do najmniej ważnego),
4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy w formie plakatu.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− arkusze papieru,
− mazaki,
− tablica flip – chart.
Ćwiczenie 2
Przytoczone niżej kompetencje przyporządkuj do odpowiednich instytucji:
− gromadzenie danych epidemiologicznych dotyczących niektórych chorób,
− inicjowanie przedsięwzięć w sprawach ochrony pracy w rolnictwie indywidualnym,
− kontrola higieny pracy i warunków środowiska pracy,
− nadzór i kontrola nad przestrzegania przez pracodawców prawa pracy,
− nadzór nad przestrzeganiem przepisów dot. czasu pracy, urlopów, uprawnień pracowników
związanych z rodzicielstwem, zatrudniania młodocianych i osób niepełnosprawnych,
− nadzór nad przestrzeganiem przepisów dotyczących stosunku pracy, wynagrodzenia za
pracę i innych świadczeń wynikających ze stosunku pracy,
− nadzór nad przestrzeganiem przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,
− realizacja zadań z zakresu zdrowia publicznego,
− sprawowanie kontroli i nadzoru nad warunkami higieny w różnych dziedzinach życia.

9
2) zastanowić się nad kompetencjami Państwowej Inspekcji Pracy i Państwowej Inspekcji
Sanitarnej (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów Twoich
koleżanek/kolegów),
3) zaproponować podział podanych kompetencji,
4) wypełnić tabelę,
5) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy z krótkim komentarzem dot.
kompetencji wymienionych instytucji.
− mazaki,
− tabela do wypełnienia:
Państwowa Inspekcja Pracy Państwowa Inspekcja Sanitarna
1. ……………………………………
2. ……………………………………
3. ……………………………………
4. ……………………………………
5. ……………………………………
6. ……………………………………
1. …………………………………
2. …………………………………
3. …………………………………
4. …………………………………
5. …………………………………
6. …………………………………
− tablica flip – chart.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie „prawo pracy”?  
2) wymienić podstawowe akty prawne dotyczące ochrony pracy?  
3) określić instytucje powołane do sprawowania nadzoru i kontroli nad
przestrzeganiem prawa pracy?  

10
4.2. Obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bhp
Podstawowe prawa i obowiązki pracownika oraz pracodawcy w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy regulują przepisy zawarte w Kodeksie Pracy [17, rozdz. X], a w szczególności
dział dziesiąty – Bezpieczeństwo i higiena pracy.
Podstawowe obowiązki pracodawcy
1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie
pracy.
2. Pracodawca jest obowiązany chronić zdrowie i życie pracowników poprzez zapewnienie
bezpiecznych i higienicznych warunków pracy przy odpowiednim wykorzystaniu
osiągnięć nauki i techniki. W szczególności pracodawca jest obowiązany:
a) organizować pracę w sposób zapewniający bezpieczne i higieniczne warunki pracy,
b) zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i
higieny pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym zakresie oraz
kontrolować wykonanie tych poleceń,
c) zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji i zarządzeń wydawanych przez
organy nadzoru nad warunkami pracy,
d) zapewniać wykonanie zaleceń społecznego inspektora pracy.
3. Pracodawca oraz osoba kierująca pracownikami są obowiązani do stosowania w zakresie
niezbędnym do wykonywania ciążących na nich obowiązków, przepisów o ochronie
pracy, w tym przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
4. W razie gdy jednocześnie w tym samym miejscu wykonują swe obowiązki pracownicy
zatrudnieni przez różnych pracodawców, pracodawcy ci mają obowiązek:
a) współpracować ze sobą,
b) wyznaczyć koordynatora sprawującego nadzór nad bezpieczeństwem i higieną pracy
wszystkich pracowników zatrudnionych w tym samym miejscu,
c) ustalić zasady współdziałania uwzględniające sposoby postępowania w przypadku
wystąpienia zagrożeń dla zdrowia lub życia pracowników.
Prawa i obowiązki pracownika
1. W razie, gdy warunki pracy nie odpowiadają przepisom bezpieczeństwa i higieny pracy
i stwarzają bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia lub życia pracownika albo gdy
wykonywana przez niego praca grozi takim niebezpieczeństwem innym osobom,
pracownik ma prawo powstrzymać się od wykonywania pracy, zawiadamiając o tym
niezwłocznie przełożonego.
2. Jeżeli powstrzymanie się od wykonywania pracy nie usuwa zagrożenia, pracownik ma
prawo oddalić się z miejsca zagrożenia, zawiadamiając o tym niezwłocznie
przełożonego.
3. Za czas powstrzymania się od wykonywania pracy lub oddalenia się z miejsca zagrożenia
w tych szczególnym przypadku pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia.
4. Pracownik ma prawo, po uprzednim zawiadomieniu przełożonego, powstrzymać się od
wykonywania pracy wymagającej szczególnej sprawności psychofizycznej w przypadku,
gdy jego stan psychofizyczny nie zapewnia bezpiecznego wykonywania pracy i stwarza
zagrożenie dla innych osób.
5. Przestrzeganie przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy jest podstawowym
obowiązkiem pracownika. W szczególności pracownik jest obowiązany:

11
− przestrzegać przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział
w szkoleniu i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,
− wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełożonych,
− dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,
− stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków
ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem,
− poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym badaniom
lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
− niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy wypadku
albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec współpracowników,
a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia, o grożącym im
niebezpieczeństwie,
− współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków dotyczących
bezpieczeństwa i higieny pracy.
Osoba kierująca pracownikami jest obowiązana:
1) organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny
pracy;
2) dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej oraz ich stosowanie zgodnie
z przeznaczeniem,
3) organizować, przygotowywać i prowadzić prace, uwzględniając zabezpieczenie
pracowników przed wypadkami przy pracy, chorobami zawodowymi i innymi chorobami
związanymi z warunkami środowiska pracy,
4) dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń pracy i wyposażenia technicznego,
a także o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich stosowanie zgodnie z
przeznaczeniem,
5) egzekwować przestrzeganie przez pracowników przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy,
6) zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego opiekę zdrowotną nad
pracownikami.
1. Jakie są podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?
2. Jakie są podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?
3. Jakie są podstawowe prawa pracownika w zakresie bhp?
4. Do czego jest zobowiązana osoba kierująca pracownikami?
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Które z podanych niżej obowiązków w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy
zobowiązany jest wypełniać pracownik, które pracodawca, a które osoba kierująca
pracownikami.

12
Obowiązki w zakresie bhp Pracodawca Pracownik
Osoba kier.
pracowni-
kami
dbać o bezpieczny i higieniczny stan pomieszczeń
pracy i wyposażenia technicznego, a także
o sprawność środków ochrony zbiorowej i ich
stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi
i sprzętu oraz o porządek i ład w miejscu pracy
dbać o sprawność środków ochrony indywidualnej
oraz ich stosowanie zgodnie z przeznaczeniem
organizować pracę w sposób zapewniający
bezpieczne i higieniczne warunki pracy
organizować stanowiska pracy zgodnie z przepisami
i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym
oraz innym zaleconym badaniom lekarskim
i stosować się do wskazań lekarskich
stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać
przydzielonych środków ochrony indywidualnej oraz
odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem
wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami
i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy oraz
stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełożonych
zapewniać przestrzeganie w zakładzie pracy
przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny
pracy, wydawać polecenia usunięcia uchybień w tym
zakresie oraz kontrolować wykonanie tych poleceń
zapewniać wykonanie nakazów, wystąpień, decyzji
i zarządzeń wydawanych przez organy nadzoru nad
warunkami pracy
zapewniać wykonanie zaleceń lekarza sprawującego
opiekę zdrowotną nad pracownikami
zapewniać wykonanie zaleceń społecznego
inspektora pracy
znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny
pracy, brać udział w szkoleniu i instruktażu z tego
zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym
2) zastanowić się, jakie podstawowe obowiązki mają pracownik, pracodawca i osoba
kierująca pracownikami w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy, wszystkie pomysły
zapiszcie na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów Twoich
koleżanek/kolegów),

13
3) uporządkować zapisane obowiązki pracownika, a następnie skonfrontować własne
propozycje z zapisami w Kodeksie Pracy.
4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.
− Kodeks pracy,
− mazaki,
− tablica flip-chart.
Ćwiczenie 2
Które spośród podanych niżej obowiązków pracownika w zakresie bhp zobowiązany jest
wypełniać asystent osoby niepełnosprawnej
– znać przepisy i zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, brać udział w szkoleniu
i instruktażu z tego zakresu oraz poddawać się wymaganym egzaminom
sprawdzającym,
– wykonywać pracę w sposób zgodny z przepisami i zasadami bezpieczeństwa
i higieny pracy oraz stosować się do wydawanych w tym zakresie poleceń
i wskazówek przełożonych,
– dbać o należyty stan maszyn, urządzeń, narzędzi i sprzętu oraz o porządek i ład
w miejscu pracy,
– stosować środki ochrony zbiorowej, a także używać przydzielonych środków
ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, zgodnie z ich
przeznaczeniem,
– poddawać się wstępnym, okresowym i kontrolnym oraz innym zaleconym
badaniom lekarskim i stosować się do wskazań lekarskich,
– niezwłocznie zawiadomić przełożonego o zauważonym w zakładzie pracy
wypadku albo zagrożeniu życia lub zdrowia ludzkiego oraz ostrzec
współpracowników, a także inne osoby znajdujące się w rejonie zagrożenia,
o grożącym im niebezpieczeństwie,
– współdziałać z pracodawcą i przełożonymi w wypełnianiu obowiązków
dotyczących bezpieczeństwa i higieny pracy.
1) dobrać osoby do pracy w grupie;
2) zastanowić się, jakie podstawowe obowiązki ma pracownik w zakresie bezpieczeństwa
i higieny pracy, czy wszystkie dotyczą asystenta osoby niepełnosprawnej? – wszystkie
pomysły zapiszcie na kartce (burza mózgów – nie krytykując żadnego z pomysłów
Twoich koleżanek/kolegów);
3) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy.
− Kodeks pracy,
− mazaki,

14
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić podstawowe obowiązki pracownika w zakresie bhp?  
2) określić podstawowe obowiązki pracodawcy w zakresie bhp?  
3) wymienić prawa pracownika w zakresie bhp?  
4) wymienić podstawowe obowiązki osób kierujących pracownikami
w zakresie bhp?  

15
4.3. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy w placówkach
działających na rzecz osób niepełnosprawnych
Problemy oraz niepowodzenia życiowe osób niepełnosprawnych, ich marginalizacja
społeczna – oprócz ograniczeń wynikających z samej niepełnosprawności i czynników
indywidualnych – wiążą się często z brakiem właściwych relacji społecznych, zaufania,
wsparcia ze strony innych osób oraz – co wydaje się bardzo ważne brakiem przystosowania
otoczenia do różnorodnych potrzeb psychofizycznych. Dlatego tak ważne jest aby
w możliwie największym stopniu wyeliminować bariery powodujące wykluczenie społeczne
osób niepełnosprawnych w tym również bariery architektoniczne.
Budynki, w których przebywają osoby niepełnosprawne, powinny być dostosowane do
ich potrzeb i wymagań aby zapewnić bezpieczeństwo przebywających w nim osób.Ciągi
komunikacyjne piesze, parkingi i miejsca postojowe, powinny spełniać szereg warunków
określonych w przepisach techniczno-budowlanych (Dz. U. z 2002 r. Nr 75, poz. 690).
Z podstawowych grup niepełnosprawności, czyli osób z dysfunkcją wzroku, słuchu
i z dysfunkcją ruchu, największych udogodnień typu budowlanego wymaga się dla osób
niepełnosprawnych ruchowo. Spełnianie ich potrzeb oraz wymagań zaspakaja w dużej mierze
oczekiwania osób o innych rodzajach niepełnosprawności i wpływa na podwyższenie
standardu wnętrz przeznaczonych również dla ludzi zdrowych. W świetle cytowanych wyżej
przepisów obiekty, w których mogą przebywać osoby niepełnosprawne muszą spełniać szereg
wymagań, które dotyczą samych budynków oraz ich najbliższego otoczenia.
Bramy i furtki w ogrodzeniach nie mogą otwierać się na zewnątrz działki i mieć progów
utrudniających wjazd osób niepełnosprawnych na wózkach inwalidzkich.
Miejsca postojowe (parkingowe) dla samochodów, z których korzystają osoby
niepełnosprawne, przebywające w budynku na stałe lub czasowo powinny być usytuowane
w odległości nie mniejszej niż 5 m od okien budynku. Miejsca te wymagają odpowiedniego
oznakowania, przepisy dokładnie określają minimalny rozmiar takich miejsc: szerokość 3,6 m
i długość 5 m, a w przypadku usytuowania wzdłuż jezdni – długość co najmniej 6 m
i szerokość co najmniej 3,6 m. Przyjmuje się średnio, że ok. 10% stanowisk, nie mniej jednak
niż 2, powinno być przeznaczonych dla samochodów, z których korzystają wyłącznie osoby
niepełnosprawne.
Stanowiska postojowe w garażu, przeznaczone dla samochodów, z których korzystają
osoby niepełnosprawne, powinny mieć zapewniony dojazd na wózku inwalidzkim z drogi
manewrowej do drzwi samochodu co najmniej z jednej strony, o szerokości nie mniejszej niż
1,2 m. Stanowiska postojowe dla samochodów, z których korzystają osoby niepełnosprawne,
należy sytuować na poziomie terenu lub na kondygnacjach dostępnych dla tych osób
z pochylni.
Do wejść do budynku użyteczności publicznej powinny być doprowadzone od dojazdów
utwardzone dojścia o szerokości min. 1,5 m, co najmniej jedno dojście powinno zapewnić
osobom niepełnosprawnym dostęp do całego budynku lub tych jego części, z których osoby te
mogą korzystać. Wymiary płaszczyzny podestu przy wejściu do budynku powinny
umożliwiać swobodne manewrowanie wózkiem inwalidzkim. Stosowane wycieraczki
powinny umożliwiać bezpieczny przejazd wózkiem inwalidzkim i przejście osób
posługujących się kulami i laskami.
W budynku użyteczności publicznej, wyposażonym w dźwigi, należy zapewnić osobom
niepełnosprawnym dostęp do nich i dojazd na wszystkie użytkowe kondygnacje. W nowo
wznoszonym niskim budynku niewymagającym wyposażenia w dźwigi, należy zainstalować

16
urządzenia techniczne, zapewniające osobom niepełnosprawnym dostęp na kondygnacje
z pomieszczeniami użytkowymi, z których będą korzystać.
Położenie drzwi wejściowych do budynku oraz kształt i wymiary pomieszczeń
wejściowych powinny umożliwiać dogodne warunki ruchu. Drzwi wejściowe do budynku
i ogólnodostępnych pomieszczeń użytkowych powinny mieć co najmniej szerokość 0,9 m
i wysokość 2 m, wysokość progów w drzwiach nie może przekraczać 20 mm, drzwi
otwierające się systemem tradycyjnym zamiast klamek, stwarzających możliwość zaczepienia
ubraniem, powinny być wyposażone w uchwytu. Skrzydła drzwiowe wykonane
z przezroczystych tafli powinny być oznakowane w sposób widoczny i wykonane z materiału
zapewniającego bezpieczeństwo użytkowników w przypadku stłuczenia. Oznakowanie drzwi
to – na przykład – wprowadzenie odmiennego, silnie kontrastującego koloru lub faktury
obramowania drzwi w stosunku do tła, albo zastosowanie odmiennego koloru płaszczyzny
skrzydeł drzwiowych w stosunku do ściany.
Skrzydła okien powinny być zaopatrzone w urządzenia pozwalające na łatwe ich
otwieranie i regulowanie wielkości otwarcia z poziomu podłogi lub pomostu, także przez
osoby niepełnosprawne, jeżeli nie przewiduje się korzystania z pomocy innych
współużytkowników.
W pomieszczeniu przeznaczonym do zbiorowego pobytu osób niepełnosprawnych na
grzejnikach centralnego ogrzewania należy umieszczać osłony, ochraniające od
bezpośredniego kontaktu z elementem grzejnym.
Nawierzchnia dojść do budynków, schodów i pochylni zewnętrznych i wewnętrznych,
ciągów komunikacyjnych w budynku oraz podłóg powinna być wykonana z materiałów nie
powodujących niebezpiecznego poślizgu. Pochylnie przeznaczone dla osób
niepełnosprawnych powinny mieć szerokość płaszczyzny ruchu 1,2 m, krawężniki
o wysokości co najmniej 0,07 m i obustronne poręcze. Maksymalne nachylenie pochylni do
ruchu pieszego i dla osób niepełnosprawnych, poruszających się przy użyciu wózka
inwalidzkiego, nie może przekraczać 15%. Im dłuższa pochylnia, tym jej nachylenie powinno
być niższe, pochylnie mające długość ponad 9 m, powinny być podzielone na krótsze odcinki,
przy zastosowaniu spoczników o długości co najmniej 1,4 m.
W budynku, na kondygnacjach dostępnych dla osób niepełnosprawnych, co najmniej
jedno z ogólnodostępnych pomieszczeń higieniczno-sanitarnych powinno być przystosowane
dla tych osób przez:
− zapewnienie przestrzeni manewrowej o wymiarach co najmniej 1,5 x 1,5 m,
− stosowanie w tych pomieszczeniach i na trasie dojazdu do nich drzwi bez progów,
− zainstalowanie odpowiednio przystosowanej, co najmniej jednej miski ustępowej
i umywalki, a także jednego natrysku, jeżeli ze względu na przeznaczenie przewiduje się
w budynku takie urządzenia, zainstalowanie uchwytów ułatwiających korzystanie
z urządzeń higieniczno-sanitarnych.
Co najmniej jeden z dźwigów służących komunikacji ogólnej w budynku
z pomieszczeniami przeznaczonymi na pobyt ludzi powinien być przystosowany do przewozu
mebli, chorych na noszach i osób niepełnosprawnych. Dostęp do dźwigu powinien być
zapewniony z każdej kondygnacji użytkowej. Odległość pomiędzy zamkniętymi drzwiami
przystankowymi dźwigu a przeciwległą ścianą lub inną przegrodą powinna wynosić co
najmniej:
− dla dźwigów osobowych – 1,6 m,
− dla dźwigów towarowych małych – 1,8 m,
− dla dźwigów szpitalnych i towarowych – 3 m.
Zaleca się aby minimalna szerokość kabiny do przewozu osób niepełnosprawnych
wynosiła 1,1 m, a jej głębokość – 1,4 m. Ponadto dla wygody i bezpieczeństwa
niepełnosprawnych użytkowników dźwigu wskazane jest, aby:

17
− kaseta wezwań była umieszczona na wysokości 0,9 – 1,1 m od poziomu posadzki,
− kabina była wyposażona w poręcz prowadzoną na wysokości 0,9 m i listwę odbojową na
wysokości 0,2 m od poziomu podłogi kabiny oraz odkładaną ławeczkę,
− kaseta dyspozycyjna w układzie pionowym miała przyciski nie wyżej niż 1,4 m;
w układzie poziomym w pasie 0,9 – 1,2 m,
− przyciski poza wzrokowym oznakowaniem miały wprowadzone oznakowanie dotykowe
pismem Braille”a,
− zainstalowany był system informacji głosowej.
1. Jakie są wymagania architektoniczne dla otoczenia budynków, w których przebywają
osoby niepełnosprawne?
2. Jakie warunki powinny spełniać schody i podjazdy w budynkach, w których przebywają
osoby niepełnosprawne?
3. W jaki sposób należy dostosować pomieszczenia higieniczno-sanitarnych dla potrzeb
osób niepełnosprawnych?
4.3.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy stopnia przystosowania budynku Twojej szkoły do potrzeb osób
niepełnosprawnych.
1) dobrać partnerów do pracy w grupie,
2) sprawdzić jakie rozwiązania architektoniczne zastosowano w budynku twojej szkoły,
zastanowić się które z nich tworzą bariery dla osób niepełnosprawnych (jeżeli takie
istnieją),
3) zaproponować działania mające na celu eliminacje zdiagnozowanych barier;
4) wyniki pracy grupy zaprezentować na forum klasy.
− duże arkusze papieru,
− mazaki,
− flip chart.
Ćwiczenie 2
Dokonaj oceny do Twojej szkoły z punktu widzenia osoby poruszającej się na wózku
inwalidzkim. Wyniki oceny przedstaw w formie prezentacji multimedialnej lub fotoreportażu
wykonanego dowolną techniką.

18
2) sprawdzić jakie bariery może napotkać osoba poruszająca się na wózku inwalidzkim,
przemieszczająca się z miejsca Twojego zamieszkania do siedziby szkoły, sfotografować
te bariery,
3) wykonać prezentacje multimedialną wykorzystując wykonane zdjęcia lub fotoreportaż,
oraz uwzględniając charakterystykę napotkanych barier i działania mające na celu
eliminacje barier;
4) prezentacje lub fotoreportaż zaprezentować na forum grupy.
− cyfrowy aparat fotograficzny,
− komputer klasy PC z niezbędnym oprogramowaniem,
− projektor multimedialny.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować wymagania architektonicznie dla otoczenia
budynków, w których przebywają osoby niepełnosprawne?  
2) określić zasady przystosowania budynków dla potrzeb i wymagań osób
niepełnosprawnych?  

19
4.4. Ergonomiczne kształtowanie stanowiska pracy
Ergonomia to przystosowanie procesów, stanowisk i środowiska pracy do możliwości
psychofizycznych człowieka. Ergonomia ma dwa zasadnicze cele. Jednym z nich jest
zapewnienie maksymalnej wydajności pracy, w taki sposób by nie spowodować pogorszenia
stanu zdrowia pracownika. Drugi to optymalizacja elementów stanowiska przez dostosowanie
ich do właściwości organizmu ludzkiego. Przedmiotem badań ergonomistów jest system
złożony z człowieka (lub wielu ludzi), obiektów technicznych (narzędzi pracy) oraz
zewnętrznych warunków działania (środowiska). Można więc powiedzieć, że ergonomia ma
jeden kluczowy cel: dopasowywanie warunków pracy do pracownika, bardziej niż
pracownika do warunków pracy.
Pierwotnie istniały dwa nurty działalności ergonomicznej, które do dziś uważa się za
przewodnie:
1. Ergonomia koncepcyjna – zajmująca się projektowaniem urządzeń, maszyn i stanowisk. Jej
celem jest osiągnięcie maksymalnego poziomu bezpieczeństwa przy minimalnym
obciążeniu fizycznym i psychicznym. Projektując elementy stanowiska pracy dostosowuje
się je do tzw. przeciętnego człowieka pod względem cech psychofizycznych.
2. Ergonomia korekcyjna – zajmująca się oceną i poprawą już istniejących stanowisk pracy,
maszyn i urządzeń. Proponuje udoskonalenia likwidujące lub zmniejszające uciążliwości
mające na celu usprawnienie wykonywanej pracy. Rozwiązania te często prowadzą do
zwiększenia wydajności, komfortu i zadowolenia pracowników. Ergonomia korekcyjna
pozwala na indywidualizację otoczenia w którym przebywa człowiek. Szczególne
znaczenie ma w projektowaniu środowiska, w którym przybywają osoby starsze lub
niepełnosprawne.
Nieco później powstała: ergonomia warunków pracy, ergonomia wyrobu, ergonomii
sportu, ergonomii prac biurowych, ergonomia czasu wolnego, rekreacji i sportu, ergonomia
dla ludzi starszych i niepełnosprawnych, ergonomia świata dziecięcego.
Aby odpowiednio zaprojektować stanowisko pracy niezbędne jest dokonanie analizy
obciążenia organizmu czynnikami występującymi w procesie pracy. Dlatego w analizie
obciążenia pracą bierze się pod uwagę dwa jego rodzaje:
1. Obciążenie fizyczne:
− obciążenie dynamiczne – np. kucie młotem ręcznym, wiosłowanie, przecinanie
materiału ręczną piłą, swobodny chód, bieg.
− obciążenie statyczne – większość prac biurowych, dźwiganie ciężaru w pewnej
odległości od osi i środka ciężkości ciała, praca siedząca przy taśmach
montażowych.
− monotypowość ruchów – obciążanie tych samych, nielicznych grup mięśni, ciągle
w taki sam sposób, podczas gdy całe ciało jest w zasadzie w spoczynku.
− hipokinezja – niedobór wysiłku fizycznego lub mała aktywność ruchowa
2. Obciążenia psychiczne.
− stopień odpowiedzialności pracy,
− złożoność procesu pracy,
− dokładność wykonywanych operacji,
− powtarzalność czynności,
− szybkość przebiegu danego zjawiska.
Uregulowania prawne i obowiązujące przepisy prawne nakładają obowiązki stosowania
zasad ergonomii w procesach pracy.

20
Wymagania ergonomii zalecają:
1. Pracę w pozycji neutralnej, to znaczy z zachowaniem fizjologicznych krzywizn
kręgosłupa, unikanie nadmiernych ruchów zgięcia i skręcenia w odcinku szyjnym
kręgosłupa, łokcie i barki rozluźnione, nadgarstki w pozycji wyprostowanej. Należy
wybierać takie narzędzia, które ułatwiają utrzymanie nadgarstka w pozycji neutralnej.
2. Pracę w pozycji siedzącej wyprostowanej utrzymując kończyny górne zgięte w stawach
łokciowych pod kątem około 90°.
3. Zmniejszanie obciążeń wysiłkiem fizycznym, poprzez takie rozmieszczenie elementów
na stanowisku pracy, aby wszystko było możliwie w zasięgu rąk, to znaczy często
używane przedmioty powinny być na „wyciągnięcie ręki”, a bardzo często używane
przedmioty powinny być w zasięgu przedramion.
4. Aby stanowisko pracy:
− nie wymuszało pracy w pozycjach niewygodnych,
− minimalizowało odległości między pracownikiem, a przedmiotem pracy,
− gwarantowało łatwy dostęp do narzędzi,
− zapewniało łatwy dostęp do często wykorzystywanych materiałów, narzędzi
i elementów sterowania,
− umożliwiało wykonywanie większości czynności na wysokości stawów łokciowych
(wyjątek-prace cięższe),
− było dopasowane do indywidualnych cech antropometrycznych pracownika,
− umożliwiało minimalizację liczby ruchów palców, nadgarstka, ramion i tułowia.
5. Podczas podnoszenia paczek, cięższych przedmiotów należy zwracać uwagę na
prawidłowe ułożenie kręgosłupa, tak aby nie powodować jednostronnych nacisków na
dyski międzykręgowe w obszarze lędźwiowym.
6. Aby organizacja pracy:
− minimalizowała zmęczenie i obciążenia statyczne,
− sprzyjała zmianom pozycji pracy nie utrzymywaniu jednej pozycji przez długi okres
czasu,
− pozwalała na unikanie ucisku miejscowego na tkanki, poprzez stosowanie podkładek
elastycznych w miejscach narażonych na ucisk,
− sprzyjała utrzymywaniu porządku w miejscu pracy – przestrzeń do pracy winna
umożliwiać utrzymanie czystości i porządku (ładu organizacyjnego)
− zapewniała właściwe tempo pracy – cykl pracy,
− umożliwiała przerwy w pracy,
− umożliwiała rotacje pracy,
− umożliwiała zmianowość pracy.
W pracy powinny być zapewnione optymalne warunki środowiska w zakresie
odpowiedniego mikroklimatu, ochrony przed hałasem i wibracjami, odpowiedniego
oświetlenia.
Ergonomia zaleca stworzenie warunków do wykonywania regularnych ćwiczeń
fizycznych w szczególności przy pracach, w których występuje monotypia, a jeżeli to
możliwe – takie organizowanie pracy, aby urozmaicać jej rodzaj. Przez stosowanie zasad
ergonomii pracownik poprawia jakość życia zawodowego, zwiększa zaangażowanie
w czynności wykonywane w pracy, chroni swoje zdrowie.

21
1. Czym zajmuje się ergonomia?
2. Jakie są najważniejsze zasady ergonomii?
3. Jaka pozycja przy pracy jest najkorzystniejsza z punktu widzenia zasad ergonomii?
4. Jak należy rozmieszczać przedmioty i narzędzia na stanowiskach pracy?
5. Jakie są skutki pracy w nieergonomicznych warunkach?
4.4.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Wykonaj plakat informacyjny o najważniejszych skutkach pracy w nieergonomicznych
warunkach. Uwzględnij również informacje o ich przyczynach.
1) dobrać trzyosobowy zespół
2) przeanalizować informacje o zasadach ergonomicznego kształtowania warunków pracy
3) zastanowić się, jakie skutki może spowodować nieprzestrzeganie tych zasad,
4) wypisać propozycje,
5) zaproponować formę graficzną plakatu,
6) plakat zaprezentować na forum grupy
− Poradnik dla ucznia,
− zeszyt,
− długopis.
Ćwiczenie 2
Opracuj założenia organizacji stanowiska do wykonywania zabiegów higieniczno-
pielęgnacyjnych. Uwzględnij poznane zasady ergonomii.
1) dobrać trzyosobowy zespół
2) przeanalizować informacje dotyczące ergonomii koncepcyjnej,
3) zastanowić się, jakie przedmioty i elementy wyposażenia powinny znajdować się na
stanowisku,
4) zapisać założenia organizacji stanowiska z uwzględnieniem wykazu niezbędnych
przedmiotów i elementów wyposażenia,
5) dokonać prezentacji i oceny opracowanych założeń.
− zeszyt,
− długopis.

22
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) zdefiniować pojęcie „ergonomia”?  
2) zastosować zasady ergonomii podczas organizacji własnego stanowiska
pracy?  
3) określić skutki pracy w nieergonomicznych warunkach?  

23
4.5. Higiena pracy
Higiena – nauka zajmująca się badaniem wpływu czynników środowiskowych
(naturalnych, sztucznych i społecznych) na fizyczne i psychiczne zdrowie człowieka. Jej
zastosowanie praktyczne ma na celu usunięcie z otoczenia czynników szkodliwych
i wprowadzenie czynników działających korzystnie, w celu zapewnienia jednostce
i społeczeństwu warunków zapewniających utrzymanie zdrowia i rozwoju, wiąże się
z profilaktyką i lecznictwem [6].
Najskuteczniejszym sposobem kształtowania higienicznych i bezpiecznych warunków
pracy jest właściwe zarządzanie bezpieczeństwem pracy, które polega na umiejętności
przewidywania i zapobiegania pojawianiu się problemów, a nie walki z nimi dopiero
wówczas, gdy wystąpiły i spowodowały niekorzystne skutki.
Podstawowe zasady działań w zakresie zarządzania bezpieczeństwem pracy powinny być
usystematyzowane w następującej hierarchii ważności:
− unikanie ryzyka w miejscu pracy,
− likwidowanie źródeł zagrożeń zawodowych,
− dostosowanie warunków pracy do psychofizycznych właściwości pracownika,
− zastępowanie niebezpiecznych technologii, maszyn, urządzeń, surowców mniej
niebezpiecznymi,
− stosowanie przede wszystkim ochron zbiorowych, a dopiero w ostateczności środków
ochrony indywidualnej.
Należy podejmować działania, obejmujące przede wszystkim:
− ocenę ryzyka zawodowego,
− stosowanie niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających to ryzyko,
− zapewnienie pracownikom niezbędnych informacji i szkoleń nt. zasad ochrony przed
zagrożeniami.
Kierownictwo każdej organizacji odpowiada za właściwie funkcjonujący system
bezpieczeństwa i ochrony zdrowia pracowników. Informację i wskazówki dotyczące
zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy zawiera również Polska Norma PN-N-18004
„Systemy zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy. Wytyczne”.
Profilaktyczna ochrona zdrowia
Jednym z elementów systemu zarządzania bezpieczeństwem i higieną pracy jest
profilaktyczna ochrona zdrowia, w jej ramach kierownictwo każdej organizacji zobowiązane
jest do:
− oceniania i dokumentowania ryzyka zawodowego związanego z wykonywaną pracą oraz
stosowania niezbędnych środków profilaktycznych zmniejszających ryzyko,
− informowania pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywaną pracą,
oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami.
Pod pojęciem ryzyko zawodowe należy rozumieć prawdopodobieństwo wystąpienia
niepożądanych zdarzeń powodujących straty, związanych z wykonywaną pracą.
W szczególności należy mieć na uwadze prawdopodobieństwo wystąpienia u pracowników
niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących
w środowisku pracy (stan środowiska pracy mogący spowodować wypadek lub chorobę) lub
sposobu wykonywania pracy.
Do najważniejszych rzeczy, które w ramach ochrony zdrowia należy wykonać jest:
− zidentyfikowanie zagrożeń występujących na wszystkich stanowiskach (grupach
stanowisk) w firmie,

24
− określenie, czy zagrożenia są znaczące,
− określenie, czy zapobieganie zagrożeniom odbywa się przy pomocy właściwych środków
zaradczych, tak aby uczynić ryzyko jak najmniejszym.
Oceny ryzyka zawodowego możemy dokonać metodą pięciu kroków. Podstawowe etapy
postępowania zgodnie z tą metodą przedstawiają się następująco:
1. Dokonanie przeglądu stanowisk pracy – identyfikacja zagrożenia.
2. Określenie kto i w jakim stopniu jest narażony na zagrożenia.
3. Oszacowanie ryzyka i ocena skuteczności zabezpieczeń.
4. Podjęcie decyzji mających na celu redukcję ryzyka.
5. Okresowe powtarzanie oceny.
Zarządzanie bezpieczeństwem i higieną pracy powinno być procesem ciągłym.
Wszystkie wymienione wyżej czynności należy powtarzać okresowo. Trzeba je również
podejmować na nowo w przypadku zmian zachodzących w miejscu pracy, np. gdy
wprowadzone zostały nowe rozwiązania organizacyjne, zastosowane zostały nowe
urządzenia, gdy nastąpiły zmiany personalne wśród pracowników itp.
Pracodawca jest obowiązany stosować środki zapobiegające chorobom zawodowym
i innym chorobom związanym z wykonywaną pracą, w szczególności:
− utrzymywać w stanie stałej sprawności urządzenia ograniczające lub eliminujące
szkodliwe dla zdrowia czynniki środowiska pracy oraz urządzenia służące do pomiarów
tych czynników,
− przeprowadzać, na swój koszt, badania i pomiary czynników szkodliwych dla zdrowia,
rejestrować i przechowywać wyniki tych badań i pomiarów oraz udostępniać je
pracownikom.
Pracodawca nie może dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia
lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku.
Wstępnym badaniom lekarskim podlegają:
− osoby przyjmowane do pracy,
− pracownicy młodociani przenoszeni na inne stanowiska pracy i inni pracownicy
przenoszeni na stanowiska pracy, na których występują czynniki szkodliwe dla zdrowia
lub warunki uciążliwe.
Pracownicy podlegają badaniom lekarskim:
− okresowym – w terminach określonych w obowiązujących przepisach (lekarz
przeprowadzający badania profilaktyczne może wyznaczyć krótszy termin następnego
badania, niż to określono w przepisach, jeżeli stwierdzi, że jest to niezbędne dla
prawidłowej oceny stanu zdrowia pracownika),
− kontrolnym – w przypadku niezdolności do pracy trwającej dłużej niż 30 dni,
spowodowanej chorobą, w celu ustalenia zdolności do wykonywania pracy na
dotychczasowym stanowisku.
Elementem kreowania bezpiecznych i higienicznych warunków pracy są również
szkolenia w dziedzinie bhp. Kierownictwo każdej organizacji zatrudniającej pracowników
jest zobowiązane:
− odbyć i powtarzać okresowo szkolenie w dziedzinie bezpieczeństwa i higieny pracy
w zakresie niezbędnym do wykonywania ciążących na nim obowiązków,
− zapewnić przeszkolenie pracowników w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy przed
dopuszczeniem ich do pracy oraz prowadzić okresowe szkolenia w tym zakresie,
− zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy
dotyczącymi wykonywanych przez nich prac,
− wydawać szczegółowe instrukcje i wskazówki dotyczące bezpieczeństwa i higieny pracy
na stanowiskach pracy.

25
Nie wolno dopuścić pracownika do pracy, do której wykonywania nie posiada on
wymaganych kwalifikacji lub potrzebnych umiejętności, a także dostatecznej znajomości
przepisów oraz zasad bezpieczeństwa i higieny pracy.
Szkolenia pracowników w dziedzinie bhp przed dopuszczeniem ich do pracy oraz
prowadzenie okresowych szkoleń w tym zakresie odbywają się w czasie pracy i na koszt
pracodawcy. Natomiast pracownik jest zobowiązany potwierdzić na piśmie zapoznanie się
z przepisami oraz zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy. Szkolenie w dziedzinie
bezpieczeństwa i higieny pracy prowadzone jest jako:
− szkolenie wstępne,
− szkolenie i doskonalenie okresowe.
Szkolenie wstępne obejmuje instruktaż ogólny, instruktaż stanowiskowy, szkolenie
podstawowe. Instruktaż ogólny przechodzą wszyscy nowo zatrudnieni pracownicy, a także
studenci odbywający praktyki studenckie oraz uczniowie szkół zawodowych odbywający
praktyczną naukę zawodu w zakładach pracy – przed dopuszczeniem do wykonywania pracy.
Instruktaż stanowiskowy powinien zapoznać uczestników szkolenia z zagrożeniami
występującymi na ich stanowisku pracy, sposobami ochrony przed zagrożeniami oraz
metodami bezpiecznego wykonywania pracy na tym stanowisku. Szkolenie podstawowe ma
zapewnić pracownikom wiedzę i umiejętności niezbędne do wykonywania lub organizowania
pracy zgodnie z przepisami i zasadami bhp.
Celem szkolenia okresowego jest aktualizacja i ugruntowanie wiadomości i umiejętności
pracowników w dziedzinie bhp, nabytych w czasie szkolenia wstępnego, oraz zaznajomienie
ich z nowymi rozwiązaniami techniczno-organizacyjnymi w tym zakresie.
Szkoleniom okresowym podlegają:
− nie rzadziej niż raz w roku – pracownicy zatrudnieni na robotniczych stanowiskach
pracy, na których występują szczególnie duże zagrożenia dla zdrowia oraz zagrożenia
wypadkowe,
− nie rzadziej niż raz na 3 lata – pracownicy zatrudnieni na stanowiskach robotniczych,
− nie rzadziej niż raz na 6 lat – pracodawca, kierujący pracownikami, projektanci, inni
pracownicy inżynieryjno-techniczni, pracownicy służby bezpieczeństwa i higieny pracy
oraz pracownicy, których charakter pracy wiąże się z narażeniem na czynniki szkodliwe
dla zdrowia, uciążliwe lub niebezpieczne albo odpowiedzialnością w zakresie bhp.
1. Na czym polega zarządzanie bezpieczeństwem pracy?
2. Kto odpowiada za funkcjonowanie systemu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia
pracowników?
3. Czym jest profilaktyczna ochrona zdrowia?
4. Czym jest ryzyko zawodowe?
5. Jak możemy ocenić ryzyko zawodowe?
6. Jakie są rodzaje szkoleń z zakresu bhp?
7. Jakie są cele szkoleń z zakresu bhp?
4.5.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zaprojektuj plakat przedstawiający podstawowe zasady działań w zakresie zarządzania
bezpieczeństwem i higieną pracy.

26
2) zastanowić się, jakie działania powinny być podjęte, aby spełnione były wszystkie
wymagania bhp,
3) zapisać wszystkie propozycję, stworzyć plakat,
4) zaprezentować efekty pracy grupy na forum klasy, skomentować zapisy zawarte na plakacie.
− Poradnik,
− mazaki,
Ćwiczenie 2
Określ grupy pracowników, które powinny uczestniczyć w wymienionych niżej
szkoleniach z zakresu bhp. Jakie grupy pracowników zwolnione są z uczestnictwa
w szkoleniach bhp. Wyniki pracy przedstaw w formie plakatu.
Szkolenia z zakresu bhp: Instruktaż ogólny, Instruktaż stanowiskowy, Szkolenie
podstawowe, Szkolenia okresowe, Szkolenie wstępne.
1) dobrać osoby do pracy w grupie;
2) zastanowić się, w jaki sposób można poklasyfikować wymienione rodzaje szkoleń,
3) do każdego szkolenia podać przykłady pracowników, którzy powinni w nich uczestniczyć,
4) zaprezentować efekty pracy na forum grupy w formie plakatu.
− mazaki,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić cele zarządzania bezpieczeństwem pracy?  
2) wyjaśnić na czym polega profilaktyczna ochrona zdrowia?  
3) opisać działania podejmowane podczas oceny ryzyka zawodowego?  
4) scharakteryzować cele szkoleń z zakresu bhp?  

27
4.6. Klasyfikacja czynników szkodliwych występujących
w środowisku
W procesie każdej pracy człowiek jest narażony na oddziaływanie wielu zagrożeń.
Zagrożeniem jest taki stan środowiska pracy, który może spowodować wypadek lub chorobę,
na przykład:
− potencjalnie niebezpieczny przepływ energii,
− źródło ryzyka,
− fizyczne lub chemiczne cechy materiału, systemu, procesu,
− obiekt lub sytuacja, okoliczności, ogół czynników lub zjawisk.
Wszelkie czynniki zagrożenia spowodowane mogą być błędami w organizacji procesu,
wyposażenia stanowiska pracy, materiałów, narzędzi, a także brakiem umiejętności
u człowieka. O poziomie bezpieczeństwa decyduje stan obiektów pracy, pomieszczeń pracy,
stanowisk i procesów pracy, pomieszczeń i urządzeń higieniczno-sanitarnych.
Umiejętność rozpoznawania i identyfikowania zagrożeń decyduje o tym czy człowiek
w porę będzie mógł zareagować w określonych okolicznościach zagrażających życiu lub
zdrowiu, a przez to uniknąć wypadku bądź ograniczyć jego skutki urazowe. Z punktu
widzenia zapewnienia bezpieczeństwa człowieka w środowisku pracy rozpoznanie zagrożeń
stanowi jeden z najważniejszych elementów kształtowania warunków pracy.
Zagrożenia są klasyfikowane na kilka sposobów w zależności od zastosowanego
kryterium klasyfikacji. Obecnie preferowany jest model klasyfikacji oparty na kryterium
podziału rzeczowego. Według tego kryterium rozróżnia się:
− zagrożenia fizyczne,
− zagrożenia chemiczne,
− zagrożenia biologiczne,
− zagrożenia psychospołeczne (w tym organizacyjne).
W zależności od skutku, który powodują zagrożenia dla organizmu człowieka rozróżnia
się zagrożenia niebezpieczne i szkodliwe.
Elementy procesu rozpoznawania zagrożeń to:
− właściwe odczytywanie sygnałów,
− zrozumienie przebiegu procesów pracy,
− postrzeganie środowiska pracy w oparciu o kryteria bezpieczeństwa,
− postrzeganie zawczasu czynników (przyczyn) zagrożeń.
Do grupy najłatwiej identyfikowalnych zagrożeń zaliczane są zagrożenia fizyczne. Ich
rozpoznanie uzależnione jest od ogólnej sprawności zmysłów człowieka, a ich identyfikacja
możliwa poprzez niezbyt skomplikowany pomiar odpowiednimi przyrządami-miernikami
obecnie zaopatrzonymi w wyświetlacz cyfrowy. Wśród tej grupy zagrożeń szczególną uwagę
ze względu na powszechność występowania powodują:
− hałas,
− czynniki mikroklimatu,
− prąd elektryczny,
− drgania,
− oświetlenie,
Hałasem jest zbiór dźwięków nieprzyjemnych, dokuczliwych i niepożądanych w miejscu
pracy. Hałas emitują różne obiekty i maszyny, a także pracujący ludzie. Źródłami hałasu są na
ogół zużywające się części maszyn, zbyt głośno zachowujący się ludzie, wadliwe instalacje,

28
wadliwie zaprojektowane i zbudowane maszyny. Hałas oddziaływuje przede wszystkim na
narząd słuchu, ale również zakłóca procesy przemiany materii, pracę układu nerwowego
i układu krążenia. W zależności od częstotliwości drgań fali dźwiękowej rozróżnia się cztery
rodzaje hałasu:
− hałas słyszalny o częstotliwości 16 herców do 16 000 herców,
− hałas infradźwiękowy o częstotliwości mniejszej niż 16 herców,
− hałas ultradźwiękowy o częstotliwości powyżej 16 000 herców do 1010 herców,
− hałas hiperdźwiękowy o częstotliwości powyżej 1010 herców.
Czynniki kształtujące mikroklimat to cechy powietrza:
− temperatura powietrza,
− prędkość ruchu powietrza,
− wilgotność powietrza,
− temperatura promieniowania.
Odczucia termiczne człowieka w środowisku pracy warunkują ponadto:
− wysiłek fizyczny przy wykonywanych czynnościach,
− czas aklimatyzacji w pomieszczeniu,
− cechy termiczne odzieży roboczej,
− wiek.
Najkorzystniejszy jest taki układ czynników warunkujących odczucia cieplne, który
gwarantuje osiągnięcie komfortu termicznego organizmu, a więc stanu, w którym człowiek
czuje się najlepiej. Komfort termiczny to taki stan mikroklimatu, w którym osiągnięta jest
równowaga wymiany ciepła organizmu z otoczeniem.
Prąd elektryczny to rodzaj powszechnej obecnie energii wytwarzanej w generatorach
energii bądź ogniwach elektrochemicznych, która może być przesyłana na dowolną odległość
i wykorzystywana do rozmaitych zastosowań przez człowieka. Rozróżnia się prąd stały i prąd
przemienny, każdy stanowi zagrożenie. Prawie wszystkie przedmioty i sprzęty codziennego
użytku są zasilane energią elektryczną: lampy, grzejniki, żelazko, czajnik elektryczny,
suszarka, pralka automatyczna, odkurzacz, aparaty telefoniczne, domofon, kuchnie,
chłodziarki, krajarki, zmywarki, sprzęt audio wideo i inne. Urazy powstałe przy porażeniu
prądem zależą od jego natężenia, czasu i drogi przepływu przez człowieka.
Prąd elektryczny nie zagraża tylko wtedy, kiedy korzysta się z niego z należytą
ostrożnością. Najczęstszymi przyczynami poparzeń i porażeń są: ludzka lekkomyślność,
nieostrożność i brak podstawowej znajomości zasad bezpiecznego użytkowania energii
elektrycznej i urządzeń nią zasilanych. Przepływ prądu przez ludzkie ciało powoduje bolesne
skurcze mięśni, a w przypadku szczególnego mięśnia, jakim jest serce, prowadzi do fibrylacji,
czyli migotania komór. To najczęstsza przyczyna zgonów przy porażeniach prądem.
Oświetlenie jest to skutek odbicia promieniowania optycznego widzialnego (światła)
skierowanego na dowolny obiekt. Dzięki temu zjawisku następuje pobudzenie wzroku do
widzenia i postrzegania. O prawidłowości oświetlenia decyduje natężenie i równomierność
światła. Dla higieny wzroku istotna jest barwa światła oraz jego rodzaj. Najkorzystniejszym
dla wzroku jest światło naturalne, słoneczne o barwie zbliżonej do koloru jasnożółtego.
Oświetlenie sztuczne może być ogólne, miejscowe lub złożone (jednocześnie ogólne
i miejscowe). Złe oświetlenie prowadzi w dłuższym okresie do trwałego osłabienia wzroku.
W innych przypadkach jest zagrożeniem uciążliwym, powodującym nadmierne obciążenia
narządu wzroku, a w następstwie bóle głowy, pogorszenie samopoczucia, zmęczenie.
Drgania, czyli wibracje są zagrożeniem powszechnie występującym. Źródłem drgań są
ruchome elementy maszyn i urządzeń, silniki i generatory energii oraz wyposażenie
technologiczne. Drgania z miejsc ich powstawania przenoszone są przez podesty, podłogi,
pomosty, platformy oraz siedziska i podłogi na układ mięśniowo-kostny człowieka.

29
Charakterystycznymi parametrami drgań są ich częstotliwość i amplituda. Szczególnie groźne
dla człowieka są częstotliwości niskie 0,7 do 90 herców, gdyż mogą pokrywać się
z częstotliwością drgań własnych narządów wewnętrznych organizmu człowieka. Jest to
przyczyną wybroczyn i rozległych krwotoków, a nawet rozerwania narządów.
Zagrożenia mechaniczne są generowane przez pozbawione nadzoru technicznego
maszyny, narzędzia, oprzyrządowanie technologiczne, a także elementy infrastruktury
budowlanej i wyposażenia pomieszczeń. Zagrożenia te można dość łatwo identyfikować
poprzez uważną obserwację wszystkich elementów środowiska pracy. W celu zapewnienia
bezpieczeństwa konieczne jest przede wszystkim dostosowanie miejsca wykonywania pracy
do wymagań określonych w odpowiednich przepisach i normach oraz zasad bezpieczeństwa
i higieny pracy.
Przed zagrożeniami możemy się chronić stosując środki ochrony indywidualnej, które
zostały opisane w następnym rozdziale.
1. Jaki jest podział zagrożeń występujących w środowisku pracy?
2. Jakie skutki dla organizmu człowieka powoduje działanie prądu elektrycznego?
3. Od czego zależą skutki porażenia prądem elektrycznym?
4. Co decyduje o prawidłowości oświetlenia w środowisku pracy?
5. Jaki wpływ na organizm człowieka ma hałas?
6. Dlaczego kształtujemy czynniki mikroklimatu w środowisku pracy?
7. Co rozumiemy pod pojęciem mikroklimatu w środowisku pracy?
8. Jakie są najważniejsze przyczyny drgań i hałasu w środowisku pracy?
4.6.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Zidentyfikuj zagrożenia, jakie mogą wystąpić w pracy asystenta osoby niepełnosprawnej.
2) zastanowić się jakie zagrożenia mogą wystąpić w pracy asystenta osoby
niepełnosprawnej i spisać wszystkie pomysły na kartce (burza mózgów - nie krytykując
żadnego z pomysłów Twoich koleżanek/kolegów),
3) uporządkować zapisane pomysły w grupy według kryterium rodzaju zagrożenia (odrzucić
ewentualnie nierealne lub budzące wątpliwości członków grupy),
4) zaprezentować efekty pracy na forum grupy,
5) wziąć udział w podsumowaniu, odpowiadając na pytanie: jakiego rodzaju zagrożenia są
najbardziej niebezpieczne w pracy asystenta osoby niepełnosprawnej?
− mazaki,

30
Ćwiczenie 2
Dokonaj klasyfikacji zagrożeń mogących występować w środowiskach pracy, według
kryterium podziału rzeczowego, podział w każdym kryterium. Uwzględnij: skutki, jakie
powodują dla organizmu człowieka.
2) zastanowić się jakie zagrożenia mogą wystąpić na stanowisku pracy (burza mózgów - nie
krytykując żadnego z pomysłów Twoich koleżanek/kolegów),
3) uporządkować zapisane pomysły w grupy – według podanych wyżej kryteriów (odrzucić
ewentualnie nierealne lub budzące wątpliwości członków grupy),
4) zaprezentować efekty pracy w formie plakatu,
5) wziąć udział w podsumowaniu odpowiadając na pytanie: jakiego rodzaju zagrożenia są
najbardziej niebezpieczne?
− mazaki,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) dokonać klasyfikacji czynników szkodliwych występujących w procesie
pracy?  
2) rozpoznać zagrożenia związane z wykonywaną pracą?  
3) określić skutki oddziaływania negatywnych czynników w środowisku
pracy?  

31
4.7. Środki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej – to wszelkie środki noszone lub trzymane przez
pracownika w celu jego ochrony przed jednym lub większą liczbą zagrożeń związanych
z występowaniem niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w środowisku pracy, w tym
również wszelkie akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu. Środki ochrony
indywidualnej przede wszystkim powinny być odpowiednie do istniejącego zagrożenia,
powinny uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu pracy, muszą uwzględniać
wymagania ergonomii oraz stan zdrowia pracownika oraz być przeznaczone do osobistego
użytku.
Pracodawca ma obowiązek dostarczyć pracownikom nieodpłatnie środki ochrony
indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia
czynników występujących w środowisku pracy (art. 237 § 1 k.p.) ponadto powinien
informować pracowników o sposobach posługiwania się tymi środkami (art. 237 § 1 k.p.).
Środki ochrony indywidualnej mają spełniać wymagania dotyczące oceny zgodności
(określone w ustawie z dnia 30 sierpnia 2002 r. o systemie oceny zgodności, Dz. U. nr 166,
poz. 1360) ze zm. oraz Rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej
z dnia 31 marca 2003 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony
indywidualnej (Dz. U. z 2003 r., nr 80, poz. 725). Pracodawca nie może dopuścić pracownika
do pracy bez środków ochrony indywidualnej przewidzianych do stosowania na danym
stanowisku pracy, jest również zobowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony
indywidualnej posiadały właściwości ochronne i użytkowe; pracodawca jest obowiązany
zapewnić pranie, konserwację, odpylanie i odkażanie środków ochrony indywidualnej.
Wykaz zagrożeń i rodzajów prac, przy których wymagane jest stosowanie środków
ochrony indywidualnej zawarte jest w Rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej
z dnia 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy
z późn. zm. (tekst jedn.: Dz. U. 2003 r., nr 169, poz. 1650).
Rodzaje środków ochrony indywidualnej:
− odzież ochronna, np. fartuchy,
− środki ochrony głowy, np. hełmy ochronne,
− środki ochrony kończyn górnych, np. rękawice ochronne (gumowe, jednorazowe),
− środki ochrony kończyn dolnych, np. buty, trepy,
− środki ochrony twarzy i oczu, np. okulary, maseczki,
− środki ochrony słuchu, np. wkładki przeciwhałasowe,
− sprzęt ochrony układu oddechowego, np. maseczki,
− dermatologiczne środki ochrony skóry, np. kremy, maści,
− środki ochrony przed upadkiem z wysokości, np. liny bezpieczeństwa.
1. Jak brzmi definicja środków ochrony indywidualnej?
2. Jakie możesz podać przykłady zastosowania środków ochrony indywidualnej?
3. Jakie są rodzaje środków ochrony indywidualnej?

32
4.7.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Określ z jakich środków ochrony indywidualnej będzie korzystała osoba pracująca
w charakterze asystenta osoby niepełnosprawnej.
1) zastanowić się i zapisać z jakich środków ochrony indywidualnej będzie korzystała osoba
pracująca w charakterze asystenta osoby niepełnosprawnej (praca indywidualna).
2) dobrać się do pracy w parach, odczytać swoje materiały, podczas dyskusji wybrać
wspólne, istotne cechy i stworzyć wykaz środków ochrony indywidualnej z których
będzie korzystała osoba pracująca w asystenta osoby niepełnosprawnej.
3) połączyć się w czwórki, a następnie czwórki w ósemki itd. i w ten sposób ustalić wykaz
środków ochrony indywidualnej dla osoby pracującej w charakterze asystenta osoby
niepełnosprawnej.
4) wyniki pracy zapisać na dużym arkuszu papieru.
− mazaki,
Ćwiczenie 2
Dobierz środki ochrony indywidualnej do wykonywania podstawowych czynności
higienicznych i pielęgnacyjnych
1) zastanowić się czy mogą wystąpić jakiekolwiek zagrożenia podczas zabiegów
higieniczno-pielęgnacyjnych.
2) zidentyfikować występujące zagrożenia (jeżeli wg Ciebie występują), dobrać
odpowiednie środki ochrony indywidualnej,
3) wyniki pracy zapisać na dużym arkuszu papieru i zaprezentować na forum grupy.
− mazaki,
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować rodzaje środków ochrony indywidualnej?  
2) dobrać środki ochrony indywidualnej odpowiednio do zagrożenia
występującego w środowisku pracy?  

33
4.8. Ochrona przeciwpożarowa
Pożar jest to niekontrolowany, samorzutny proces palenia się, rozprzestrzeniania się
ognia w miejscu, które nie jest przeznaczone takiego procesu, powodując przy tym straty
materialne i zagrożenie życia ludzi oraz zwierząt. Zagrożenie pożarowe występuje wszędzie
tam, gdzie:
− nagromadzonych jest dużo materiałów, substancji lub odpadów łatwopalnych,
− materiały, substancje lub odpady łatwopalne pozostawione są bez odpowiedniego
nadzoru i zabezpieczenia,
− stosowany jest otwarty ogień lub do procesów technologicznych wykorzystywana jest
wysoka temperatura,
− materiały stosowane do celów technologicznych są łatwopalne,
− występuje proces samonagrzewana się materiałów,
− podczas prowadzonych procesów występuje iskrzenie,
− występują wyładowania elektryczności statycznej,
− w wyniku tarcia elementów maszyn i urządzeń wydziela się energia cieplna,
− materiały i wyposażenie znajdują się zbyt blisko elementów oświetlenia (żarówek)
i ogrzewania (piece, grzejniki itp.),
− występują reakcje egzotermiczne,
− urządzenia i instalacje elektryczne są nieprawidłowo eksploatowane,
− nie jest zachowana właściwa ostrożność w postępowaniu z ogniem.
Proces spalania przebiega zgodnie z pewnymi regułami chemicznymi. Aby było możliwe
konieczne jest spełnienie czterech warunków:
− obecności materiału palnego (paliwa),
− obecności utleniacza,
− obecności źródła ciepła,
− obecności w płomieniu pośrednich produktów (rodników) warunkujących ciągłość
spalania.
Przyczyny pożarów
Przyczyn pożarów jest bardzo dużo. Można je podzielić na 3 grupy;
1. Nieostrożność i beztroskie obchodzenie się z ogniem w otwartych i zamkniętych
pomieszczeniach:
− pozostawienie bez kontroli urządzeń elektrycznych, gazowych, ustawianie ich na lub
w pobliżu materiałów palnych,
− rzucanie niedopałków papierosów, zapałek na materiały palne, np. na suchą trawę,
podłogę, podszycie leśne,
− zaprószanie ognia w pomieszczeniach, w których znajdują się materiały łatwopalne
np. benzyna, substancje chemiczne, papier, drewno,
− rozniecanie ognisk w miejscach nieodpowiednich, w pobliżu lasów, łąk i zabudowań,
bezmyślne wypalanie traw,
− posługiwanie się ogniem w zamkniętych pomieszczeniach o małej wilgotności
powietrza,
− zostawianie szklanych butelek i przedmiotów skupiających promienie słoneczne na
suchym podłożu,
− nieprzestrzeganie zasad obchodzenia się z ogniem.

34
2. Niewłaściwe wykorzystanie urządzeń elektrycznych:
− wadliwie wykonane instalacje elektryczne,
− przeciążenia i zwarcia przewodów w wyniku nadmiernego ich obciążenia,
− źle dobrane bezpieczniki lub ich zły montaż,
− niewłaściwe wykorzystanie urządzeń elektrycznych.
3. Wady budowlane i złe zastosowanie materiałów budowlanych:
− dobór nieodpowiednich materiałów i brak izolacji między materiałami łatwopalnymi,
− brak w kominach urządzeń przechwytujących iskry lub nieszczelna instalacja,
− brak odpowiedniej wentylacji i zabezpieczenia materiałów łatwopalnych.
Pożary mogą być też spowodowane czynnikami naturalnymi takim jak: pioruny lub
samozapalenie się materiału łatwopalnego.
Grupy pożarów
Ze względu na rodzaj paliwa oraz sposobu jego spalania możemy wyróżnić 5 grup
pożarów (tabela 1):
Tabela 1. Grupy pożarów, stosowanie środków gaśniczych [8]
Grupa
pożarów
Rodzaj płonącego materiału Środki gaśnicze Rodzaje gaśnic
A
Ciała stałe pochodzenia
organicznego, przy spalaniu
których występuje zjawisko
żarzenia (drewno, papier, węgiel,
tworzywa sztuczne,)
woda, piana,
dwutlenek węgla,
proszki gaśnicze;
Proszkowe (z proszkiem
fosforanowym i pianowe)
B
Ciecze palne i substancje stałe
topiące się wskutek wytworzonego
przy pożarze ciepła (benzyna,
nafta, parafina, pak, naftalen,)
piana, dwutlenek
węgla, halony,
proszki gaśnicze;
śniegowe, proszkowe
halonowe lub pianowe
C
Gazy (metan, aceton, propan,
butan,)
proszki gaśnicze,
halony;
zamiennie gaśnice
proszkowe i halonowe
D Metale (magnez, sód, uran,)
specjalne proszki
gaśnicze;
specjalne gaśnice proszkowe
E
Pożary grupy A – D występujące
w obrębie urządzeń elektrycznych
pod napięciem
dwutlenek węgla,
halony, proszki
gaśnicze
zamiennie gaśnice
proszkowe, śniegowe,
halonowe
Podstawowe zasady ochrony przeciwpożarowej
Ochrona przeciwpożarowa to działania mające na celu ochronę życia, zdrowia, mienia
lub środowiska przed zgubnymi skutkami pożarów.
Do ochrony przeciwpożarowej można także zaliczyć ochronę przed klęskami
żywiołowymi lub innymi zagrożeniami wynikającymi z rozwoju cywilizacyjnego
i naturalnych praw przyrody: katastrofy techniczne, chemiczne, ekologiczne.
Działaniami mającymi na celu zabezpieczenie i zmniejszenie ewentualnych strat są:
− zapobieganie powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów i innych zagrożeń,
− zapewnienie sił i środków niezbędnych do zwalczania powstałych zagrożeń,
− prowadzenie działań ratowniczych.
W obiektach oraz na terenach przyległych do nich zabronione jest wykonywanie
czynności, które mogą spowodować pożar, jego rozprzestrzenianie się, utrudnienie
prowadzenia działania ratowniczego lub ewakuacji, a w szczególności:
1. Używanie otwartego ognia, palenie tytoniu i stosowanie innych czynników mogących
zainicjować zapłon występujących materiałów:

35
− w strefie zagrożenia wybuchem, z wyjątkiem wypadków określonych w odrębnych
przepisach,
− w miejscach występowania materiałów niebezpiecznych pożarowo,
− w miejscach występowania innych materiałów palnych, określonych przez
właściciela lub użytkownika i oznakowanych zgodnie z Polskimi Normami.
2. Garażowanie pojazdów silnikowych w obiektach i pomieszczeniach nie przeznaczonych
do tego celu, jeżeli nie opróżniono zbiornika paliwa pojazdu i nie odłączono na stałe
zasilania akumulatorowego pojazdu.
3. Rozgrzewanie za pomocą otwartego ognia smoły i innych materiałów w odległości
mniejszej niż 5 m od obiektu, przyległego do niego składowiska lub placu składowego
z materiałami palnymi, przy czym jest dopuszczalne wykonywanie tych czynności na
dachach o konstrukcji i pokryciu niepalnym w budowanych obiektach, a w pozostałych,
jeżeli zostaną zastosowane odpowiednie, przeznaczone do tego celu podgrzewacze.
4. Wysypywanie gorącego popiołu i żużla lub spalanie śmieci i odpadków w miejscu
umożliwiającym zapalenie się sąsiednich obiektów lub materiałów palnych.
5. Przechowywanie materiałów palnych w odległości mniejszej niż 0,5 m od:
− urządzeń i instalacji, których powierzchnie zewnętrzne mogą nagrzewać się do
temperatury przekraczającej 100°C,
− linii kablowych o napięciu powyżej 1 kV, przewodów uziemiających oraz
przewodów odprowadzających,
− instalacji odgromowej, jeżeli odrębne przepisy nie stanowią inaczej.
6. Użytkowanie elektrycznych urządzeń ogrzewczych ustawionych bezpośrednio na
podłożu palnym, z wyjątkiem urządzeń eksploatowanych zgodnie z warunkami
określonymi przez producenta.
7. Stosowanie na osłony punktów świetlnych materiałów palnych, z wyjątkiem materiałów trudno
zapalnych, jeżeli zostaną umieszczone w odległości co najmniej 0,05 m od żarówki.
8. Instalowanie opraw oświetleniowych oraz osprzętu instalacji elektrycznych, jak:
wyłączniki, przełączniki, gniazda wtyczkowe, bezpośrednio na podłożu palnym, jeżeli
ich konstrukcja nie zabezpiecza podłoża przed zapaleniem.
9. Składowanie materiałów palnych na drogach komunikacji ogólnej służących ewakuacji.
10. Ustawianie na klatkach schodowych jakichkolwiek przedmiotów utrudniających
ewakuację.
11. Zamykanie drzwi ewakuacyjnych w sposób uniemożliwiający ich natychmiastowe użycie;
12. Uniemożliwianie lub ograniczanie dostępu do:
− urządzeń przeciwpożarowych, takich jak stałe i półstałe urządzenia gaśnicze
i zabezpieczające, urządzenia odciążające, instalacje sygnalizacyjno-alarmowe,
hydranty, zawory hydrantowe, suche piony, przeciwpożarowe zbiorniki wodne,
klapy przeciwpożarowe, urządzenia do usuwania dymów i gazów pożarowych,
− urządzeń uruchamiających instalacje gaśnicze i sterujących takimi instalacjami oraz
innymi instalacjami wpływającymi na stan bezpieczeństwa pożarowego obiektu,
− wyjść ewakuacyjnych,
− wyłączników i tablic rozdzielczych prądu elektrycznego oraz głównych zaworów
gazu.
Jak się zachować, co robić – gdy zauważymy pożar?
! Nie wpadaj w panikę! – zachowaj spokój.
! Dym i gazy trujące znajdują się pod sufitem, dlatego schyl się i poruszaj się blisko ścian.
! Jeśli znajdujesz się w płonącym budynku włącz alarm.
! W trybie natychmiastowym opuść budynek, nie zabieraj ze sobą niczego.

36
! Jeśli nie możesz dotrzeć do drzwi wyjściowych, wejdź do pomieszczenia jeszcze nie
ogarniętego pożarem, zbij jakimś przedmiotem okno – ale zachowaj ostrożność, aby się nie
pokaleczyć.
! Zadzwoń po Straż Pożarną (tel. 998) – nie dzwoń z płonącego budynku, skorzystaj
z telefonu w sąsiednim budynku.
! Nie wchodź na teren płonącego budynku nim Straż Pożarna nie ugasi pożaru.
! Nie wchodź do pokoju ogarniętego pożarem i dymem.
Każda instytucja powinna posiadać „Instrukcję bezpieczeństwa pożarowego” zawierającą
podstawowe wiadomości (dotyczące sprzętu, oznakowania), wytyczne postępowania, wzory
dokumentów (np.: protokół z przeglądu sprzętu pożarniczego, instrukcja postępowania na
wypadek pożaru, oświadczenia pracownika o przeszkoleniu w zakresie BHP.
Sprzęt gaśniczy
Gaśnica przeznaczona jest do gaszenia pożarów w pierwszej fazie ich rozwoju. Metalowe
korpusy gaśnic są napełnione różnymi środkami gaśniczymi. Po otwarciu są one wyrzucane pod
ogromnym ciśnieniem w postaci strumienia. Wyróżniamy kilka rodzajów gaśnic w zależności
od ich przeznaczenia:
− proszkowe – zalecane są do zabezpieczenia samochodów, garaży, warsztatów,
magazynów, hal przemysłowych, statków, zakładów energetycznych i chemicznych, biur,
hoteli i mieszkań,
− pianowe – zalecane są w przemyśle petrochemicznym, chemicznym, drzewnym, na
stacjach paliw, w magazynach cieczy łatwo palnych, bazach transportowych,
− śniegowe – zalecane do stosowania w energetyce, lakierniach, magazynach, stacjach
benzynowych i halach przemysłowych,
− halonowe – zalecane do gaszenia płynów łatwo palnych rozlanych na nierównych
powierzchniach, silników spalinowych i elektrycznych, pojazdów mechanicznych,
związków chemicznych wchodzących w reakcję z wodą, gazów ciekłych oraz urządzeń
elektrycznych pod napięciem.
Hydronetka wodna składa się ze zbiornika na wodę i węża z prądownicą. Urządzenie
obsługują dwie osoby: jedna pompuje wodę a druga obsługuje wężyk z prądownicą.
Koc gaśniczy wykorzystywany jest do gaszenia pożarów w zarodku. Koc ten wykonany
jest z materiału niepalnego, który odcina dostęp tlenu przez co pożar gaśnie.
Tłumica służy do gaszenia iskier i żagwi spadających na obejścia i dachy. Są to płaskie
miotły wiklinowe osadzone na długim drążku. Zamoczoną tłumicą uderza się źródło ognia.
Hydrant jest to wewnętrzny kran z wodą do którego przymocowuje się wąż
z prądownicą. Strumień wody kieruje się bezpośrednio na źródło ognia lub na część budynku,
którą chcemy ochronić przed zapaleniem. Hydranty powinny znajdować się w każdym
budynku. W wielu miejscach znajdują się hydranty zewnętrzne lub baseny przeciwpożarowe.
Służą one jednostkom straży pożarnej do poboru wody w razie pożaru. Środki gaśnicze
stosuje się zależnie od rodzaju pożaru, tzn. że nie każdy środek jest przydatny do gaszenia
każdego pożaru. Stosując nieodpowiedni środek, zamiast ugasić ogień, można go podsycić,
spowodować większe straty, odnieść ciężkie obrażenia.
Zasady obsługi gaśnic, hydrantów wewnętrznych i koca gaśniczego
Gaśnica proszkowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy plombę
i wyciągamy zawleczkę blokującą, uruchamiamy dźwignię lub wciskamy zbijak i kierujemy
strumień środka gaśniczego na ognisko pożaru. Działanie gaśnicy proszkowej można
w każdej chwili przerwać przez zwolnienie dźwigni uruchamiającej lub dźwigni
prądowniczki. Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko
w pozycji pionowej.
Gaśnica pianowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru zrywamy plombę
zabezpieczającą (ewentualnie wyciągamy zawleczkę blokującą), uruchamiamy zawór i kierujemy

37
strumień środka gaśniczego na ognisko pożaru. Działanie gaśnicy śniegowej można w każdej
chwili przerwać zamykając zawór.
Gaśnica śniegowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru należy chwycić dyszę za
rękojeść (w gaśnicach mniejszych należy obrócić dyszę o około 90°) następnie odkręcić zawór
butli w lewo, a dyszę skierować na ogień możliwie skośnie w dół. W czasie działania należy
trzymać gaśnicę i dyszę tylko za uchwyt. Działanie gaśnicy śniegowej można w każdej chwili
przerwać przez zamknięcie zaworu butli. Podczas uruchamiania i działania nie należy odwracać
jej dnem do góry. Należy natomiast chronić ją przed nagrzaniem i promieniami słonecznymi,
ustawiać z daleka od palenisk i grzejników. Ogrzanie gaśnicy do temperatury powyżej 30° jest
niebezpieczne.
Gaśnica halonowa – po dostarczeniu gaśnicy w miejsce pożaru należy odkręcić w lewo kółko
zaworu lub wyciągnąć zawleczkę, zrywając jednocześnie plombę. Następnie trzeba nacisnąć
dźwignię i strumień skierować na ogień. Obecnie najpowszechniej stosuje się małe balonowe
gaśnice samochodowe o pojemności ok. 0,35 l. Są to gaśnice aerozolowe, działające pod
ciśnieniem własnych par. Uruchamia się je przez naciśnięcie palcem przycisku, po uprzednim
zdjęciu kapturka zabezpieczającego, jak każdy pojemnik ze środkami kosmetycznymi w aerozolu.
Działanie gaśnic balonowych można w każdej chwili przerwać przez zamknięcie zaworu.
W czasie uruchamiania i działania nie należy odwracać ich dnem do góry. Stosując halon do
gaszenia pożaru wskazane jest kierowanie strumienia gaśniczego z wiatrem. Gasząc płonący
silnik samochodu można skierować strumień gaśniczy przez szpary chłodnicy lub pokrywy, bez
otwierania maski; zwiększy to skuteczność gaszenia, gdyż gaz nie będzie znoszony przez wiatr
i łatwo wypełni przestrzeń silnikową, tłumiąc ogień. Z powodu toksycznego działania par
halonów, a szczególnie tetry, nie należy gaśnic balonowych używać w ciasnych, zamkniętych
pomieszczeniach.
Należy pamiętać, że:
− w czasie działania gaśnicy należy ją trzymać tylko za uchwyty,
− nie wolno używać tych gaśnic do gaszenia palącej się na człowieku odzieży.
Ze względu na swoją budowę syfonową gaśnica prawidłowo pracuje tylko w pozycji
pionowej.
Hydrant wewnętrzny – W celu uruchomienia hydrantu wewnętrznego należy :
− otworzyć szafkę,
− rozwinąć wąż tłoczny zakończony prądownicą,
− otworzyć (odkręcić) zawór hydrantowy,
− skierować strumień wody na źródło ognia.
Obsługę hydrantu powinny stanowić dwie osoby, jedna obsługuje prądownice a druga
obsługuje zawór hydrantowy dawkując ilość wody. Nie wskazane jest używanie hydrantów
wewnętrznych (wody) do gaszenia pożarów w obrębie elektroniki użytkowej, instalacji i urządzeń
elektrycznych pod napięciem (niszczące działanie wody oraz możliwość porażenia prądem) oraz
substancji, które z woda tworzą gazy palne np. karbid. W związku z powyższym pełne
wykorzystanie hydrantu wewnętrznego do gaszenia ewentualnego pożaru może nastąpić tylko
w ostateczności (np. po wykorzystaniu najbliższych gaśnic).
Koc gaśniczy – służy do tłumienia pożaru w zarodku przez odcięcie dopływu powietrza do
palącego się przedmiotu. Sposób użycia:
− wyjąć koc z futerału,
− rozłożyć i szczelnie przykryć palący się przedmiot.
Dobór i rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego
Podręczny sprzęt gaśniczy należy umieszczać w miejscach widocznych, przy przejściach,
przy wejściu do budynku, w budynkach wielokondygnacyjnych na każdej kondygnacji. Dokładne
rozmieszczenie podręcznego sprzętu gaśniczego w obiektach określają przepisy Rozporządzenia
MSWiA z dnia 16.06.2003 r. w sprawie ochrony przeciwpożarowej budynków, innych obiektów

38
budowlanych i terenów (Dz. U. Nr 121, poz. 1138). § 28 ust.1). Rozporządzenie wprowadza
obowiązek wyposażenia obiektów wyłącznie w takie gaśnice, które spełniają wymagania
Polskich Norm wydawanych od 1992 r., odpowiedników norm europejskich EN (PN – EN).
Dotyczy to nie tylko obiektów nowych, ale także istniejących. O spełnieniu tych wymagań
świadczy oznaczenie normy na etykiecie wraz z trwałym oznakowaniem daty produkcji zbiornika
– od 1992 r. Inne gaśnice należy wycofać z eksploatacji.
Tabela 2. Wybrane znaki ochrony przeciwpożarowej [13]
Palenie tytoniu zabronione
Alarmowy sygnalizator
akustyczny
Zakaz używania otwartego
ognia - palenie tytoniu
zabronione
Drabina pożarowa
Zakaz gaszenia wodą
Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
pożarniczego lub
urządzenia ostrzegającego
Nie zastawiać
Kierunek do miejsca
rozmieszczenia sprzętu
pożarniczego lub
urządzenia ostrzegającego
Zestaw sprzętu pożarowego Uruchamianie ręczne
Hydrant wewnętrzny
Niebezpieczeństwo pożaru -
materiały łatwopalne
Gaśnica Materiały utleniające
Telefon do użycia w stanie
zagrożenia
Niebezpieczeństwo
wybuchu - materiały
wybuchowe
Tabela 8. Wybrane znaki ewakuacyjne [14]
Kierunek drogi ewakuacyjnej; Wyjście ewakuacyjne;
Kierunek do wyjścia do drogi
ewakuacyjnej schodami w dół
w prawo;
ewakuacyjnej schodami w górę
w lewo;
Kierunek drogi ewakuacyjnej; Drzwi ewakuacyjne;

39
Przesunąć w celu otwarcia; Kierunek do wyjścia drogi w lewo;
Kierunek do wyjścia drogi w prawo;
ewakuacyjnej schodami w dół
w lewo;
ewakuacyjnej schodami w górę
w prawo;
Pchać aby otworzyć;
Ciągnąć aby otworzyć; Stłuc aby uzyskać dostęp;
Klucz do wyjścia ewakuacyjnego
znajduje się;
Miejsce zbiórki do ewakuacji;
Pojemnik z maskami ucieczkowymi; Rękaw ratowniczy;
Drabina ewakuacyjna;
Telefon alarmowy do wezwania
pierwszej pomocy;
Pierwsza pomoc; Ciągnąć;
Pchać; Wyjście EXIT;
Droga ewakuacyjna; Wyjście awaryjne;
Okno ewakuacyjne; Uwaga stopień;
Pchać aby otworzyć; Ciągnąć aby otworzyć;
Uwaga próg;
Kierunek do wyjścia drogi
ewakuacyjnej w górę w prawo;
ewakuacyjnej dla niepełnosprawnych
w prawo;
ewakuacyjnej dla
niepełnosprawnych w lewo;
ewakuacyjnej w dół;
ewakuacyjnej w górę;
ewakuacyjnej w dół w prawo;
ewakuacyjnej w dół w lewo;
ewakuacyjnej w górę w lewo;
Uwaga niski strop;
Uwaga strome schody; Rejon bez wyjścia ewakuacyjnego;

40
Zakaz korzystania z dźwigu
osobowego w razie pożaru;
Prysznic;
Prysznic do przemywania oczu; Nosze;
Odpowiadając na pytania sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Co rozumiesz pod pojęciem pożaru?
2. Jakie czynniki zwiększają zagrożenie pożarowe?
3. Jakie warunki muszą być spełnione, aby zachodził proces spalania?
4. Jakie są najczęstsze przyczyny pożarów?
5. Jakie znasz grupy pożarów?
6. Jak można zmniejszyć ryzyko wystąpienia pożaru?
7. Jak zachowasz się gdy zauważysz pożar?
8. Jakie znasz środki gaśnicze?
9. Jaki znasz sprzęt gaśniczy?
10. Jakie materiały możemy gasić gaśnicą: proszkową, śniegową, pianową?
11. Jakich pożarów nie wolno gasić wodą?
12. Co należy zrobić w przypadku zapalenia się instalacji elektrycznej?
4.8.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Opisz zaprezentowane na rozdanych arkuszach wybrane znaki ewakuacyjne.
1) zastanowić się co oznaczają zaprezentowane znaki ewakuacyjne,
2) obok znaków wpisać ich znaczenie,
3) efekty prac zaprezentować w dyskusji podsumowującej.
− formularz ćwiczenia:

41
− pisaki,
− flip-chart.
Ćwiczenie 2
Przeprowadź akcję ewakuacyjną w sytuacji symulowanego pożaru, który wybucha
w sąsiedniej sali. Podejmij wszystkie niezbędne działania w opisanej sytuacji.
1) wyznaczyć osoby, które będą koordynowały akcję ewakuacyjną,
2) przeprowadzić ewakuację klasy zgodnie z oznakowanymi drogami ewakuacyjnymi,
3) zastanowić się jakie działania jeszcze powinieneś podjąć aby zapewnić bezpieczeństwo
wszystkich osób przebywających w płonącym budynku,
4) omówić przebieg ewakuacji – dyskusja,
5) zastanowić się czy ewakuacja odbyła się zgodnie z obowiązującymi zasadami, które jej
elementy można było przeprowadzić sprawniej, bezpieczniej,
6) zapisać swoje spostrzeżenia.

42
− znaki ewakuacyjne,
− długopis/ołówek,
− kartki papieru.
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) scharakteryzować czynniki zwiększające zagrożenie pożarowe?  
2) określić najczęstsze przyczyny pożarów?  
3) dokonać podziału pożarów ze względu na rodzaj spalanego
materiału oraz sposobu jego spalania?  
4) prawidłowo zareagować w przypadku zagrożenia pożarowego lub
pożaru?  
5) scharakteryzować środki gaśnicze?  
6) zastosować odpowiednie środki i sprzęt gaśniczy w zależności od
grupy pożarów?  
7) rozróżnić znaki ochrony przeciwpożarowej?  
8) obsłużyć sprzęt gaśniczy znajdujący się w Twojej szkole?  

43
4.9. Organizacja działań ratunkowych „łańcuch ratunkowy”
Osoba udzielająca pierwszej pomocy (nie mając nawet wykształcenia medycznego) staje
się automatycznie RATOWNIKIEM. Zadania ratownika są ograniczone, ale niezbędne. Po
pierwsze należy ocenić rodzaj i rozmiary zaistniałego wypadku. W zależności od tego trzeba
podejmować szybkie, ale rozsądne decyzje. Nawet chcąc dobrze, a zarządzając na przykład
transport chorego z urazem kręgosłupa z całkiem bezpiecznego miejsca, wyrządza się
ogromną szkodę.
Zadaniem osoby udzielającej pierwszej pomocy jest opieka nad chorym do przyjazdu
pogotowia ratunkowego, w celu niedopuszczenia do dalszych ciężkich komplikacji.
W nagłych przypadkach pomocy należy udzielać już w pierwszych minutach od zdarzenia lub
wystąpienia ostrych objawów schorzenia. Od tego zależy powodzenie przebiegu akcji.
Ratownik nie może przeprowadzać zabiegów będących wyłącznie w gestii personelu
medycznego! W zasadzie nie powinno się podawać żadnych środków farmakologicznych. Nie
jest to oczywiście regułą, gdy trzeba tylko pomóc poszkodowanemu w zażyciu leków, które
ten ma przy sobie (np. astmatycy, cukrzycy). Przygodny ratownik nie może stosować również
innych inwazyjnych czynności medycznych (wkłucia, nastawianie złamań, itp.)
Do obowiązków ratownika należą przede wszystkim czynności doraźne ratujące życie. Są
to: ewakuacja ofiary z okolicy zagrożenia, resuscytacja/reanimacja, opanowanie groźnego
krwawienia, ułożenie na boku, walka ze wstrząsem, zabezpieczenie miejsca wypadku.
Prawne podstawy udzielania pierwszej pomocy
W świetle prawa, zgodnie z artykułem 162 kodeksu karnego, prawny obowiązek
udzielania pomocy wygląda następująco:
§ 1. Kto człowiekowi znajdującemu się w położeniu grożącym bezpośrednim
niebezpieczeństwem utraty życia, ciężkiego uszkodzenia ciała lub ciężkiego rozstroju zdrowia
nie udziela pomocy, mogąc jej udzielić bez narażania siebie lub innej osoby na
niebezpieczeństwo utraty życia lub poważnego uszczerbku na zdrowiu – podlega karze
pozbawienia wolności do lat 3.
§ 2. Nie podlega karze, kto nie udziela pomocy, do której jest konieczne poddanie się
zabiegowi lekarskiemu, albo w warunkach, w których możliwa jest natychmiastowa pomoc ze
strony instytucji lub osoby bardziej do tego powołanej.
Wzór „łańcucha ratunkowego”
Przebieg udzielania pomocy w nagłych wypadkach, najlepiej przedstawia Łańcuch
Ratunkowy. Składa się z kilku ogniw, które we wzorcowym przebiegu akcji ratunkowej
zachodzą na siebie. Najważniejszym elementem łańcucha jest udzielenie pomocy na miejscu
i późniejsze zapewnienie, w możliwie najkrótszym czasie, kwalifikowanej pomocy lekarskiej.
Rys. 1. Wzór łańcucha ratunkowego [8]
Bardzo ważna jest kolejność poszczególnych elementów w łańcuchu oraz fakt, że brak
któregoś z jego ogniw prowadzi do zakłócenia całej akcji ratunkowej. Jeśli nie zostanie
wezwane Pogotowie, to fachowa pomoc nie przyjedzie na miejsce. Jeśli nie zostaną
rozpoczęte czynności sztucznego oddychania i masażu serca w przypadku ich braku
u poszkodowanego, to po przybyciu karetki może być już za późno.
ZABEZPIECZENIE ROZPOZNANIE
WEZWANIE
POMOCY
PIERWSZA
POMOC
POGOTOWIE
RATUNKOWE

5

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (18)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (15)

Ähnlich wie 5

Ähnlich wie 5 (20)

5