Giáo trình lập trình C

NGÔN NG L P CỮ ẬNGÔN NG L P CỮ Ậ
Giáo viên
Vũ Văn Định

2Ngôn ngữ lập trình C
Bài 1: T ng quan v ngôn ng l pổ ề ữ ậBài 1: T ng quan v ngôn ng l pổ ề ữ ậ
trình Ctrình C
 Ngôn ng C có m t s các đ c đi m n i b tữ ộ ố ặ ể ổ ậNgôn ng C có m t s các đ c đi m n i b tữ ộ ố ặ ể ổ ậ
sau :sau :
 B l nh phù h p v i ph ng pháp l p trình c uộ ệ ợ ớ ươ ậ ấB l nh phù h p v i ph ng pháp l p trình c uộ ệ ợ ớ ươ ậ ấ
trúc.trúc.
 Ki u d li u phong phú.ể ữ ệKi u d li u phong phú.ể ữ ệ
 M t ch ng trình C bao gi cũng g m m t ho cộ ươ ờ ồ ộ ặM t ch ng trình C bao gi cũng g m m t ho cộ ươ ờ ồ ộ ặ
nhi u hàm và các hàm r i nhau.ề ờnhi u hàm và các hàm r i nhau.ề ờ
 Là ngôn ng linh đ ng v cú pháp, ch p nh nữ ộ ề ấ ậLà ngôn ng linh đ ng v cú pháp, ch p nh nữ ộ ề ấ ậ
nhi u cách th hi n ch ng trình .ề ể ệ ươnhi u cách th hi n ch ng trình .ề ể ệ ươ

I. Hướng dẫn sử dụng môi trương kết hợp Turbo CI. Hướng dẫn sử dụng môi trương kết hợp Turbo C
1.1. Khởi độngKhởi động
C1: Từ DOS [ đường dẫn ] TC.EXEC1: Từ DOS [ đường dẫn ] TC.EXE
C2: Từ Win C -> TC -> BIN -> TC.EXEC2: Từ Win C -> TC -> BIN -> TC.EXE
C3: Start -> Run -> C:TCBINTC.EXEC3: Start -> Run -> C:TCBINTC.EXE
2.2. Mở FileMở File
Mở file mới : File -> NewMở file mới : File -> New
Mở file đã có: File -> OpenMở file đã có: File -> Open
3.3. Ghi FileGhi File
Save (F2) : Ghi tệp mới đang soạn thảo vào đĩaSave (F2) : Ghi tệp mới đang soạn thảo vào đĩa
Save as : Ghi tệp đang soạn thảo vào đĩa theo tênSave as : Ghi tệp đang soạn thảo vào đĩa theo tên
mới hoặc đe lên tệp đã cómới hoặc đe lên tệp đã có

 Chạy một chương trìnhChạy một chương trình
 F9 : Biên dịchF9 : Biên dịch
 Ctrl F9 : Thực thi chương trìnhCtrl F9 : Thực thi chương trình
 Alt F5 : Xem kết quảAlt F5 : Xem kết quả
 Thoát khỏi CThoát khỏi C
 Thoát tạm thời về DOS : Dos ShellThoát tạm thời về DOS : Dos Shell
 Thoát hẳn khỏi C: File Quit ( Alt + X)Thoát hẳn khỏi C: File Quit ( Alt + X)

II. Giới thiệu ngôn ngữ lập trình CII. Giới thiệu ngôn ngữ lập trình C
1. Các thành phần của NNLT C1. Các thành phần của NNLT C
 Tập các ký tựTập các ký tự
 Chữ cái: A .. Z, a .. zChữ cái: A .. Z, a .. z
 Chữ số : 0..9Chữ số : 0..9
 Ký hiệu toán học :Ký hiệu toán học : + - * / = ( )+ - * / = ( )
 Ký tự gạch nối: _Ký tự gạch nối: _
 Các ký hiệu đặc biệt khác như : . , ; : [ ] { } ? ! & | % # $,…Các ký hiệu đặc biệt khác như : . , ; : [ ] { } ? ! & | % # $,…
 Từ khoáTừ khoá
 Là những từ có một ý nghĩa hoàn toàn xác địnhLà những từ có một ý nghĩa hoàn toàn xác định
 Asm, char, do, int, float, for, do, While,…Asm, char, do, int, float, for, do, While,…
 TênTên
 Dùng để xác định các đại lượng khác nhau trong một chương trìnhDùng để xác định các đại lượng khác nhau trong một chương trình
 Bắt đầu bằng chữ cái hoặc gạch nốiBắt đầu bằng chữ cái hoặc gạch nối
 Độ dài cực đại mặc định là 32Độ dài cực đại mặc định là 32

2. Các kiểu dữ liệu cơ sở trong C2. Các kiểu dữ liệu cơ sở trong C
 KiểuKiểu sốsố kýký tựtự (char)(char)
 KiểuKiểu sốsố nguyênnguyên ((intint))
 KiểuKiểu dấudấu phẩyphẩy đđộngộng ((chínhchính xácxác đơđơn (float),n (float),
chínhchính xácxác képkép (double))(double))
 KiểuKiểu voidvoid

2.1 Ki u ký t (char)ể ự2.1 Ki u ký t (char)ể ự
 M t giá tr ki u ký t (char) chi m 1 byte trong b nhộ ị ể ự ế ộ ớM t giá tr ki u ký t (char) chi m 1 byte trong b nhộ ị ể ự ế ộ ớ
và bi u di n m t ký t thông qua b ng mã ASCII.ể ễ ộ ự ảvà bi u di n m t ký t thông qua b ng mã ASCII.ể ễ ộ ự ả
 Ví dụVí dụ
Ký tựKý tự Mã ASCIIMã ASCII
00 4848
11 4949
22 5050
AA 6565
aa 9797

 Trong ngôn ng C cung c p hai ki u ký t (char) làữ ấ ể ựTrong ngôn ng C cung c p hai ki u ký t (char) làữ ấ ể ự
signed char và unsigned charsigned char và unsigned char
Ph m viạPh m viạ S ký tố ựS ký tố ự Kích th cướKích th cướ
signed charsigned char -128..127-128..127 1 byte1 byte
unsigned charunsigned char 0..2550..255 1 byte1 byte
Ví dụ : char ch, ch1;
ch= ‘a’ ; ch1= 97;

2.2 Ki u s nguyên (int)ể ố2.2 Ki u s nguyên (int)ể ố
Ki u s nguyên trong C g m các ki u sau:ể ố ồ ểKi u s nguyên trong C g m các ki u sau:ể ố ồ ể
Ki uểKi uể Ph m vi bi uạ ểPh m vi bi uạ ể
di nễdi nễ
Kích th cướKích th cướ
intint -32768 -> 32767-32768 -> 32767 2 byte2 byte
Unsigned intUnsigned int 0 -> 655350 -> 65535 2 byte2 byte
-2147483648 --2147483648 - 4 byte4 byte
4 byte4 byte

2.3 Kiểu số thực hay còn gọi là kiểu dấu phẩy động2.3 Kiểu số thực hay còn gọi là kiểu dấu phẩy động
KiểuKiểu Phạm vi biểu diễnPhạm vi biểu diễn Số chữ sốSố chữ số
có nghĩacó nghĩa
KíchKích
thướcthước
floatfloat 3.4-38E -> 3.4E+383.4-38E -> 3.4E+38 7-87-8 4 byte4 byte
doubledouble 1.7E-308 -> 1.7E+3081.7E-308 -> 1.7E+308 15-1615-16 8 byte8 byte
laonglaong
doubledouble
3.4E-4932 -> 1.1E+49323.4E-4932 -> 1.1E+4932 17-1817-18 10 byte10 byte

3 H ng và bi nằ ế3 H ng và bi nằ ế
3.1 H ng:ằ3.1 H ng:ằ
 Khái ni m: h ng là giá tr b t bi n trong ch ngệ ằ ị ấ ế ươKhái ni m: h ng là giá tr b t bi n trong ch ngệ ằ ị ấ ế ươ
trình không thaytrình không thay đ i, không bi n đ i v m t giá tr .ổ ế ổ ề ặ ịđ i, không bi n đ i v m t giá tr .ổ ế ổ ề ặ ị
Các lo i h ngạ ằCác lo i h ngạ ằ đ c s d ng trong C t ng ng v iượ ử ụ ươ ứ ớđ c s d ng trong C t ng ng v iượ ử ụ ươ ứ ớ
các ki u d li u nh t đ nhể ữ ệ ấ ịcác ki u d li u nh t đ nhể ữ ệ ấ ị
 Trong C có ba lo i h ng :ạ ằTrong C có ba lo i h ng :ạ ằ
 H ng sằ ốH ng sằ ố
 H ng chu iằ ỗH ng chu iằ ỗ
 H ng ký tằ ựH ng ký tằ ự

H ng sằ ốH ng sằ ố: là các giá tr s đã xác đ nh, có th là ki uị ố ị ể ể: là các giá tr s đã xác đ nh, có th là ki uị ố ị ể ể
nguyên hay ki u th cể ựnguyên hay ki u th cể ự
 H ng nguyên: Giá tr ch bao g m các ch s , d u +,ằ ị ỉ ồ ữ ố ấH ng nguyên: Giá tr ch bao g m các ch s , d u +,ằ ị ỉ ồ ữ ố ấ
- đ c l u tr theo ki u int. Ví d : 12,-12ượ ư ữ ể ụ- đ c l u tr theo ki u int. Ví d : 12,-12ượ ư ữ ể ụ
 N u giá tr v t quá mi n giá tr c a int ho c có kýế ị ượ ề ị ủ ặN u giá tr v t quá mi n giá tr c a int ho c có kýế ị ượ ề ị ủ ặ
t l (hay L ) theo sau giá tr thì l u theo ki u long int.ự ị ư ểt l (hay L ) theo sau giá tr thì l u theo ki u long int.ự ị ư ể
Ví d : 43L ho c 43l là h ng nguyên l u theo ki uụ ặ ằ ư ểVí d : 43L ho c 43l là h ng nguyên l u theo ki uụ ặ ằ ư ể
long int.long int.
 H ng th c: Trong giá tr có d u ch m th p phân,ằ ự ị ấ ấ ậH ng th c: Trong giá tr có d u ch m th p phân,ằ ự ị ấ ấ ậ
ho c ghi d i d ng s có mũ, và đ c l u theo ki uặ ướ ạ ố ượ ư ểho c ghi d i d ng s có mũ, và đ c l u theo ki uặ ướ ạ ố ượ ư ể
float, double, long double. Ví d : 1.2 , 2.1E -3 (2.1E-ụfloat, double, long double. Ví d : 1.2 , 2.1E -3 (2.1E-ụ
3=0.0021) ho c 3.1e-2 (3.1e-2=0.031).ặ3=0.0021) ho c 3.1e-2 (3.1e-2=0.031).ặ

H ng ký tằ ựH ng ký tằ ự
 M t h ng ki u ký tộ ằ ể ựM t h ng ki u ký tộ ằ ể ự đ c vi t trong d u ngo c đ n (' )ượ ế ấ ặ ơđ c vi t trong d u ngo c đ n (' )ượ ế ấ ặ ơ
nh 'A' ho c 'z'.ư ặnh 'A' ho c 'z'.ư ặ
 H ng ký t 'A' th c sằ ự ự ựH ng ký t 'A' th c sằ ự ự ự đ ng nghĩa v i giá tr nguyồ ớ ịđ ng nghĩa v i giá tr nguyồ ớ ị ên 65,ên 65,
là giá tr trong b ng mã ASCII c a ch hoa 'A' (Nh v yị ả ủ ữ ư ậlà giá tr trong b ng mã ASCII c a ch hoa 'A' (Nh v yị ả ủ ữ ư ậ
giá tr c a h ng chính là mã ASCII c a nó). Ð i v i m tị ủ ằ ủ ố ớ ộgiá tr c a h ng chính là mã ASCII c a nó). Ð i v i m tị ủ ằ ủ ố ớ ộ
vài h ng ký tằ ựvài h ng ký tằ ự đ c bi t, ta c n s d ngặ ệ ầ ử ụđ c bi t, ta c n s d ngặ ệ ầ ử ụ cách vi t thêmếcách vi t thêmế
d u , nh 't' t ng ng v i phím tab:ấ ư ươ ứ ớd u , nh 't' t ng ng v i phím tab:ấ ư ươ ứ ớ
 H ng ký t có th tham gia vào phép toán nh m i sằ ự ể ư ọ ốH ng ký t có th tham gia vào phép toán nh m i sằ ự ể ư ọ ố
nguyên khác:nguyên khác:
VD:VD: '8' - '1'= 56-49=7.'8' - '1'= 56-49=7.

Cách viếtCách viết Ký tựKý tự
‘‘n’n’ Xuống hàngXuống hàng
‘‘t’t’ TabTab
‘‘o’o’ ““nul” tương ứng với giá trịnul” tương ứng với giá trị
nguyên 0 trong bảng mãnguyên 0 trong bảng mã
ASCIIASCII
‘‘b’b’ BackspacseBackspacse
‘‘r’r’ Về đầu dòngVề đầu dòng
‘‘f’f’ Sang tráiSang trái
‘‘’’
‘‘ ” ’” ’ ””
‘‘ ’ ’’ ’ ’’

H ng chu iằ ỗH ng chu iằ ỗ
 Là chu i ký t n m trong c p d u nháy kép " ". Các kýỗ ự ằ ặ ấLà chu i ký t n m trong c p d u nháy kép " ". Các kýỗ ự ằ ặ ấ
t này cũng có th là các ký tự ể ựt này cũng có th là các ký tự ể ự đ c bi u di n b ngượ ể ễ ằđ c bi u di n b ngượ ể ễ ằ
chu i thoát.ỗchu i thoát.ỗ
 Ví d : "Turbo C", "Ngôn ng C++ nr"ụ ữVí d : "Turbo C", "Ngôn ng C++ nr"ụ ữ
 M t h ng chu iộ ằ ỗM t h ng chu iộ ằ ỗ đ c l u tr t n cượ ư ữ ậđ c l u tr t n cượ ư ữ ậ ùng b ng m t ký t Nulằ ộ ựùng b ng m t ký t Nulằ ộ ự
(0), ví d chu i "Turbo C"ụ ỗ(0), ví d chu i "Turbo C"ụ ỗ đ c l u tr trong b nh nhượ ư ữ ộ ớ ưđ c l u tr trong b nh nhượ ư ữ ộ ớ ư
sau:sau:
TT uu rr bb oo CC 00

CáchCách định nghĩa hằng sử dụng trong chương trđịnh nghĩa hằng sử dụng trong chương trìnhình
 Với các giá trị hằng thườngVới các giá trị hằng thường được dđược dùng trong mộtùng trong một
chương trình ta nênchương trình ta nên định nghĩa ở đầu chương trđịnh nghĩa ở đầu chương trìnhình
(sau các dòng khai báo những thư viện chuẩn) theo cú(sau các dòng khai báo những thư viện chuẩn) theo cú
pháp:pháp:
#define <tên hằng> <giá trị>#define <tên hằng> <giá trị>
Ví dụ: #define PI 3.1415Ví dụ: #define PI 3.1415

3.2 Bi nế3.2 Bi nế
- Cách khai báo:- Cách khai báo: M i bi n trong ch ng trìnhỗ ế ươM i bi n trong ch ng trìnhỗ ế ươ đ u ph iề ảđ u ph iề ả
đ c khai báo tr c khi s d ng v i cú pháp khai:ượ ướ ử ụ ớđ c khai báo tr c khi s d ng v i cú pháp khai:ượ ướ ử ụ ớ
Ki u d li u <danh_sách_tên_bi n>;ể ữ ệ ếKi u d li u <danh_sách_tên_bi n>;ể ữ ệ ế
 L u ý: n u có nhi u tên bi n thì gi a các tên bi nư ế ề ế ữ ếL u ý: n u có nhi u tên bi n thì gi a các tên bi nư ế ề ế ữ ế
ph i có d u , đ ngăn cáchả ấ ểph i có d u , đ ngăn cáchả ấ ể
Ví d : int a,b; float x;ụVí d : int a,b; float x;ụ
-- Kh iởKh iở đ u cho các bi nầ ếđ u cho các bi nầ ế
Ngay trên dòng khai báo ta có th gán cho bi nể ếNgay trên dòng khai báo ta có th gán cho bi nể ế
m t giá tr . Vi c làm này g i là kh iộ ị ệ ọ ởm t giá tr . Vi c làm này g i là kh iộ ị ệ ọ ở đ u choầđ u choầ
bi n.ếbi n.ế
Ví d : int a,b=6,d=1;ụVí d : int a,b=6,d=1;ụ

 Cách truy xu tấCách truy xu tấ đ n đ a ch c a bi nế ị ỉ ủ ếđ n đ a ch c a bi nế ị ỉ ủ ế
 M t s hàm c a C dùngộ ố ủM t s hàm c a C dùngộ ố ủ đ n đ a ch c a bi n ví dế ị ỉ ủ ế ụđ n đ a ch c a bi n ví dế ị ỉ ủ ế ụ
nh hưnh hư àmàm scanfscanf. Ð nh nể ậ. Ð nh nể ậ đ a ch c a bi n dị ỉ ủ ếđ a ch c a bi n dị ỉ ủ ế ùng toánùng toán
t : &ửt : &ử
Ví d : &tên_bi n -ụ ếVí d : &tên_bi n -ụ ế  &a : đ a ch c a bi n aị ỉ ủ ế&a : đ a ch c a bi n aị ỉ ủ ế

3.3 C u trúc t ng quát c a ch ng trình Cấ ổ ủ ươ3.3 C u trúc t ng quát c a ch ng trình Cấ ổ ủ ươ
M t ch ng trình C chu n g m có các thành ph n sau:ộ ươ ẩ ồ ầM t ch ng trình C chu n g m có các thành ph n sau:ộ ươ ẩ ồ ầ
1.1. Các ch th ti n biên d chỉ ị ề ịCác ch th ti n biên d chỉ ị ề ị
2.2. Khai báo các ki u d li u m iể ữ ệ ớKhai báo các ki u d li u m iể ữ ệ ớ
3.3. Khai báo h ng, khai báo bi nằ ếKhai báo h ng, khai báo bi nằ ế
4.4. Khai báo hàmKhai báo hàm
5.5. Ch ng trình chínhươCh ng trình chínhươ

1.1. Ch th ti n biên d ch: giúp trình biên d ch th c hi n m tỉ ị ề ị ị ự ệ ộCh th ti n biên d ch: giúp trình biên d ch th c hi n m tỉ ị ề ị ị ự ệ ộ
s công vi c tr c khi th c hi n m t s công vi c tr cố ệ ướ ự ệ ộ ố ệ ướs công vi c tr c khi th c hi n m t s công vi c tr cố ệ ướ ự ệ ộ ố ệ ướ
khi th c hi n biên d ch chính th cự ệ ị ứkhi th c hi n biên d ch chính th cự ệ ị ứ
VD:VD: #include <stdio.h>;#include <stdio.h>;
#include <conio.h>;#include <conio.h>;
2.2. Khai báo ki u d li u m i: dung t khoáể ữ ệ ớ ừKhai báo ki u d li u m i: dung t khoáể ữ ệ ớ ừ typedef.typedef.
VD:VD: typedef int songuyen;typedef int songuyen;
typedef float mang[10];typedef float mang[10];
3.3. Khai báo h ng và bi n: khai báo các h ng s và bi nằ ế ằ ố ếKhai báo h ng và bi n: khai báo các h ng s và bi nằ ế ằ ố ế
dùng trong ch ng trìnhươdùng trong ch ng trìnhươ
4.4. Khai báo hàm: khai báo các hàm t vi tự ếKhai báo hàm: khai báo các hàm t vi tự ế
5.5. Ch ng trình chính: hàm main là hàm b t bu c trongươ ắ ộCh ng trình chính: hàm main là hàm b t bu c trongươ ắ ộ
ch ng trình. Hàm main có th tr v giá tr ki u nguyênươ ể ả ề ị ểch ng trình. Hàm main có th tr v giá tr ki u nguyênươ ể ả ề ị ể
(int) ho c không tr v giá tr nào (void)ặ ả ề ị(int) ho c không tr v giá tr nào (void)ặ ả ề ị

/* Chương trình in ra dòng chữ Trung tâm đào tạo Trí
Đức trên màn hình */
# include <stdio.h>
void main () /* Ham chinh */
{
printf(" n Trung tâm đào tạo Trí Đức ");
/*xuong dong in chu Trung tâm đào tạo Trí Đức */
}

* Chương trình tính chu vi và diện tích hình tròn, biết bán kính r
là một hằng số có giá trị =3.1 */
# include <stdio.h> /* khai báo thư viện hàm nhập xuất chuẩn */
# include <math.h> /* khai báo thư viện hàm toán học */
#define r 3.1
void main ()
{
float cv,dt; /* khai bao bien chu vi va dien tich kieu so thuc */
cv=2*r*M_PI; /* tinh chu vi */
dt=M_PI*r*r; /* Tinh dien tich */
printf("nChu vi = %10.2fnDien tich = %10.2f",cv,dt);
/* In ket qua len man hinh */
getch(); /* Tam dung chuong trinh */
}

*Chương trình này minh họa cách vừa khai báo, vừa khởi
đầu một biến trong C */
#include <stdio.h>
void main()
{
char ki_tu = 'a'; /* Khai báo/khởi đầu kí tự. */
int so_nguyen = 15; /* Khai báo khởi đầu số nguyên */
float so_thuc = 27.62; /* Khai báo/khởi đầu số thực/
printf("%c la mot ki tu.n",ki_tu);
printf("%d la mot so nguyen.n",so_nguyen);
printf("%f la mot so thuc.n",so_thuc);
}

Bài 2:Bài 2:
Biểu thức và các phép toánBiểu thức và các phép toán
 I. Bi u th cể ứI. Bi u th cể ứ
 Là s k t h p các phép toán và các toán h ng đự ế ợ ạ ểLà s k t h p các phép toán và các toán h ng đự ế ợ ạ ể
di n đ t m t công th c toán h c nào đó.ễ ạ ộ ứ ọdi n đ t m t công th c toán h c nào đó.ễ ạ ộ ứ ọ
 Bi u th c trong C g m có bi u th c toán h c vàể ứ ồ ể ứ ọBi u th c trong C g m có bi u th c toán h c vàể ứ ồ ể ứ ọ
bi u th c logicể ứbi u th c logicể ứ
 Bi u th c toán h c bao g m các phép toán s h c và cácể ứ ọ ồ ố ọBi u th c toán h c bao g m các phép toán s h c và cácể ứ ọ ồ ố ọ
h ng, các bi n, các hàmằ ếh ng, các bi n, các hàmằ ế
 Bi u th c logic bao g m các bi n, h ng, hàm và phépể ứ ồ ế ằBi u th c logic bao g m các bi n, h ng, hàm và phépể ứ ồ ế ằ
toán logic (!: phép ph đ nh, &&: phép và, || : phépủ ịtoán logic (!: phép ph đ nh, &&: phép và, || : phépủ ị
ho c)ặho c)ặ

II. Các phép toánII. Các phép toán
 Phép toán s h cố ọPhép toán s h cố ọ
Phép toánPhép toán Ý nghĩaÝ nghĩa
++ C ngộC ngộ
-- TrừTrừ
** NhânNhân
// ChiaChia
%% L y ph n dấ ầ ưL y ph n dấ ầ ư
Chú ý:Chú ý:
-Phép toán chia 2 s nguyên s ch t c t ph n th pố ẽ ặ ụ ầ ậ-Phép toán chia 2 s nguyên s ch t c t ph n th pố ẽ ặ ụ ầ ậ
phân.phân.
-Phép toán l y ph n d không áp d ng cho các giáấ ầ ư ụ-Phép toán l y ph n d không áp d ng cho các giáấ ầ ư ụ
tr float và doubleịtr float và doubleị

 Phép toán quan hệPhép toán quan hệ
Phép toánPhép toán Ý nghĩaÝ nghĩa Ví dụVí dụ
>> Có lớn hơn không?Có lớn hơn không? a>ba>b
>=>= Có lớn hơn hay bằng không?Có lớn hơn hay bằng không? a>=ba>=b
<< Có nhỏ hơn không?Có nhỏ hơn không? a<ba<b
<=<= Có nhỏ hơn hay bằng không?Có nhỏ hơn hay bằng không? a<=ba<=b
==== Có bằng hay không?Có bằng hay không? a==ba==b
!=!= Có khác nhau không?Có khác nhau không? a!=ba!=b
Các phép toán quan hệ có độ ưu tiên thấp hơn so với các phépCác phép toán quan hệ có độ ưu tiên thấp hơn so với các phép
toán số họctoán số học

 Phép toán logicPhép toán logic
 Phép phủ định !Phép phủ định !
 Phép và (AND) &&Phép và (AND) &&
 Phép hoặc (OR) ||Phép hoặc (OR) ||
 Các phép toán quan hệ có độ ưu tiên nhỏ hơnCác phép toán quan hệ có độ ưu tiên nhỏ hơn
so với ! nhưng lớn hơn so với phép && và ||so với ! nhưng lớn hơn so với phép && và ||

 CCâu lệnhâu lệnh gán vgán và biểu thứcà biểu thức
Cú pháp của lệnh gán:Cú pháp của lệnh gán: <tên biến> = <biểu thức>;<tên biến> = <biểu thức>;
VD:VD: x = -10;x = -10;
m = y + 2 – m;m = y + 2 – m;
Trong C cho phép người sử dụng được gộp lệnh gánTrong C cho phép người sử dụng được gộp lệnh gán
theo cú pháp :theo cú pháp :
a = b = c = 7;a = b = c = 7;

Phép toán tăng gi mảPhép toán tăng gi mả
 Toán t + + : dùng đ tăng giá tr c a các bi n nguyênử ể ị ủ ếToán t + + : dùng đ tăng giá tr c a các bi n nguyênử ể ị ủ ế
hay bi n th cế ựhay bi n th cế ự
 Toán t - - dùng đ gi m giá tr c a bi n nguyên hay bi nử ể ả ị ủ ế ếToán t - - dùng đ gi m giá tr c a bi n nguyên hay bi nử ể ả ị ủ ế ế
th cựth cự
 Toán t + + và -- đ u có th đ ng tr c ho c sau toánử ề ể ứ ướ ặToán t + + và -- đ u có th đ ng tr c ho c sau toánử ề ể ứ ướ ặ
h ngạh ngạ
 VD: + + n ; n+ +; --m ; m--;VD: + + n ; n+ +; --m ; m--;
 Khi các toán t + +, -- đ ng tr c toán h ng thì giá trử ứ ướ ạ ịKhi các toán t + +, -- đ ng tr c toán h ng thì giá trử ứ ướ ạ ị
c a toán h ng đ c tăng ho c gi m tr c khi s d ng vàủ ạ ượ ặ ả ướ ử ục a toán h ng đ c tăng ho c gi m tr c khi s d ng vàủ ạ ượ ặ ả ướ ử ụ
ng c l i n u toán t ++, -- đ ng sau toán h ng thì toánượ ạ ế ử ứ ạng c l i n u toán t ++, -- đ ng sau toán h ng thì toánượ ạ ế ử ứ ạ
h ng đ c tăng hay gi m sau khi th c hi nạ ượ ả ự ệh ng đ c tăng hay gi m sau khi th c hi nạ ượ ả ự ệ

Chuy n đ i ki u giá trể ổ ể ịChuy n đ i ki u giá trể ổ ể ị
Vi c chuy n đ i ki u giá tr trong C th ng di n ra tệ ể ổ ể ị ườ ễ ựVi c chuy n đ i ki u giá tr trong C th ng di n ra tệ ể ổ ể ị ườ ễ ự
đ ng trong tr ng h p sau:ộ ườ ợđ ng trong tr ng h p sau:ộ ườ ợ
 Trong bi u th c có các toán h ng khác ki uể ứ ạ ểTrong bi u th c có các toán h ng khác ki uể ứ ạ ể
 Khi gán m t giá tr ki u này cho m t giá tr ki u khácộ ị ể ộ ị ểKhi gán m t giá tr ki u này cho m t giá tr ki u khácộ ị ể ộ ị ể
 Ngoài ra ta có th dùng phép chuy n ki u đ ép ki u dể ể ể ể ể ữNgoài ra ta có th dùng phép chuy n ki u đ ép ki u dể ể ể ể ể ữ
li u sang ki u khácệ ểli u sang ki u khácệ ể
(type) bi u_th cể ứ(type) bi u_th cể ứ
Chú ý:Chú ý:
-- Khi chuy n đ i ki u t ng bi u th c thì đ i v i toán h ngể ổ ể ỏ ể ứ ố ớ ạKhi chuy n đ i ki u t ng bi u th c thì đ i v i toán h ngể ổ ể ỏ ể ứ ố ớ ạ
có ki u th p h n s đ c nâng thành ki u cao h n tr cể ấ ơ ẽ ượ ể ơ ượcó ki u th p h n s đ c nâng thành ki u cao h n tr cể ấ ơ ẽ ượ ể ơ ượ
khi ht c hi n phép toán và k t qu thu đ c s có k tự ệ ế ả ượ ẽ ếkhi ht c hi n phép toán và k t qu thu đ c s có k tự ệ ế ả ượ ẽ ế
qu theo ki u cao h nả ể ơqu theo ki u cao h nả ể ơ

 Ki u int và ki u long thì int ----> longể ểKi u int và ki u long thì int ----> longể ể
 int và float thì int ---> floatint và float thì int ---> float
 Float và double thì float -----> doubleFloat và double thì float -----> double
 Ki u int có th chuy n thành float và ng c l iể ể ể ượ ạKi u int có th chuy n thành float và ng c l iể ể ể ượ ạ

I.I. Hàm xuất nhập chuẩn trong thư viện <stdio.h>Hàm xuất nhập chuẩn trong thư viện <stdio.h>
 Hàm đưa kết quả ra màn hìnhHàm đưa kết quả ra màn hình
Cú phápCú pháp:: printf(<dòng điểu khiển>, bt1, bt2,...btk);printf(<dòng điểu khiển>, bt1, bt2,...btk);
Ý nghĩaÝ nghĩa::
bt1,...btk : là k biểu thức cần in kết quả ra màn hìnhbt1,...btk : là k biểu thức cần in kết quả ra màn hình
<dòng điểu khiển> là một hằng xâu ký tự bao gồm 3 loại:<dòng điểu khiển> là một hằng xâu ký tự bao gồm 3 loại:
- Ký tự diều khiển việc xuống dòng tiếp theo ‘n’Ký tự diều khiển việc xuống dòng tiếp theo ‘n’
- Ký tự hiển thị: là ký tự được in ra màn hìnhKý tự hiển thị: là ký tự được in ra màn hình
- Ký tự mô tả cách đưa ra màn hình của các biến(đặc tảKý tự mô tả cách đưa ra màn hình của các biến(đặc tả
của kiểu). Mỗi biểu thức có đặc tả tương ứngcủa kiểu). Mỗi biểu thức có đặc tả tương ứng
Bài 3Bài 3
Các hàm vào ra dữ liệuCác hàm vào ra dữ liệu

 Đ c t ki u nguyên đ i v i bi u th c có giá tr ki u sặ ả ể ố ớ ể ứ ị ể ốĐ c t ki u nguyên đ i v i bi u th c có giá tr ki u sặ ả ể ố ớ ể ứ ị ể ố
nguyênnguyên %[n]d%[n]d . Trong đó. Trong đó
n là s nguyên xác đ nh đ r ng t i thi u dành cho giáố ị ộ ộ ố ển là s nguyên xác đ nh đ r ng t i thi u dành cho giáố ị ộ ộ ố ể
tr bi u th c in ra màn hìnhị ể ứtr bi u th c in ra màn hìnhị ể ứ
 Đ c t ki u s th cặ ả ể ố ựĐ c t ki u s th cặ ả ể ố ự %[n][.m]f.%[n][.m]f. Trong đóTrong đó
m là s ch s sau d u ph y, n là m t s nguyên xácố ữ ố ấ ẩ ộ ốm là s ch s sau d u ph y, n là m t s nguyên xácố ữ ố ấ ẩ ộ ố
đ nh đ r ng t i thi u trên màn hình cho giá tr c a bi uị ộ ộ ố ể ị ủ ểđ nh đ r ng t i thi u trên màn hình cho giá tr c a bi uị ộ ộ ố ể ị ủ ể
th c:ứth c:ứ
VD:VD:

 %c : in một ký tự có mã ASCII tương ứng%c : in một ký tự có mã ASCII tương ứng
 %[n]d : in một số nguyên với chiều dài tối thiểu là n%[n]d : in một số nguyên với chiều dài tối thiểu là n
 %[n]ld: in một số nguyên (long int)%[n]ld: in một số nguyên (long int)
 %[n.m]f : in một số thực vối chiều dài n và lấy m số thập%[n.m]f : in một số thực vối chiều dài n và lấy m số thập
phânphân
 %s : in ra chuỗi ký tự%s : in ra chuỗi ký tự

 Hàm hi n th m t xâu ký t ra màn hìnhể ị ộ ựHàm hi n th m t xâu ký t ra màn hìnhể ị ộ ự
Cú pháp:Cú pháp: int puts(char *s);int puts(char *s);
Ý nghĩa:Ý nghĩa: Hi n th m t xâu ký t s lên màn hình, sau khi inể ị ộ ựHi n th m t xâu ký t s lên màn hình, sau khi inể ị ộ ự
xong thì con tr s đ c chuy n xu ng dòng. Trong đó sỏ ẽ ượ ể ốxong thì con tr s đ c chuy n xu ng dòng. Trong đó sỏ ẽ ượ ể ố
là con tr ki u char tr t i vùng ch a xâu ký tỏ ể ỏ ớ ứ ựlà con tr ki u char tr t i vùng ch a xâu ký tỏ ể ỏ ớ ứ ự
 Hàm đ a m t ký t ra màn hìnhư ộ ựHàm đ a m t ký t ra màn hìnhư ộ ự
Cú phápCú pháp:: int putchar(int ch);int putchar(int ch);
Ý nghĩaÝ nghĩa: Hàm s ký t ch ra màn hình v i ch là mã c a lýẽ ự ớ ủ: Hàm s ký t ch ra màn hình v i ch là mã c a lýẽ ự ớ ủ
t c n inự ầt c n inự ầ

 Hàm nh n d li u t bàn phímậ ữ ệ ừHàm nh n d li u t bàn phímậ ữ ệ ừ
Cú pháp:Cú pháp: scanf(“dt1dt2..dtk”, &bi n1,ếscanf(“dt1dt2..dtk”, &bi n1,ế
...&bi nk);ế...&bi nk);ế
Ý nghĩa:Ý nghĩa:
 dt1,...dtk là m t h ng xâu ký t đ c t c a k bi nộ ằ ự ặ ả ủ ếdt1,...dtk là m t h ng xâu ký t đ c t c a k bi nộ ằ ự ặ ả ủ ế
 &bi n1, ..&bi nk: là đ a ch c a bi n trong b nhế ế ị ỉ ủ ế ộ ớ&bi n1, ..&bi nk: là đ a ch c a bi n trong b nhế ế ị ỉ ủ ế ộ ớ
 Hàm nh n t bàn phím m t xâu ký tậ ừ ộ ựHàm nh n t bàn phím m t xâu ký tậ ừ ộ ự
Cú pháp:Cú pháp: int *getchar(char *s);int *getchar(char *s);
 Hàm nh n dãy ký t t bàn phím vào cho đ n khi g pậ ự ừ ế ặHàm nh n dãy ký t t bàn phím vào cho đ n khi g pậ ự ừ ế ặ
ký t ‘n’ thì d ng l iự ừ ạký t ‘n’ thì d ng l iự ừ ạ
 s là con tr tr t i vùng nh s ch a xâu v a nh nỏ ỏ ớ ớ ẽ ứ ừ ậs là con tr tr t i vùng nh s ch a xâu v a nh nỏ ỏ ớ ớ ẽ ứ ừ ậ

 Hàm nh n m t ký t t bàn phímậ ộ ự ừHàm nh n m t ký t t bàn phímậ ộ ự ừ
Cú phápCú pháp:: getchar(void);getchar(void);
Ý nghĩa:Ý nghĩa: nh n ký t đ c nh p t bàn phímậ ự ượ ậ ừnh n ký t đ c nh p t bàn phímậ ự ượ ậ ừ

II. Hàm xu t nh p chu n trong th vi n <conio.h>ấ ậ ẩ ư ệII. Hàm xu t nh p chu n trong th vi n <conio.h>ấ ậ ẩ ư ệ
 Hàm getch() và getcheHàm getch() và getche
Cú phápCú pháp :: int getch( void )int getch( void )
int getche( void )int getche( void )
- Hai hàm trên ch nh n m t ký t tr c ti p t bờ ậ ộ ự ự ế ừ ộ- Hai hàm trên ch nh n m t ký t tr c ti p t bờ ậ ộ ự ự ế ừ ộ đ mệđ mệ
bbàn phím. N u bế ộàn phím. N u bế ộ đ m r ng thệ ỗđ m r ng thệ ỗ ì ch . Khi m t phímờ ộì ch . Khi m t phímờ ộ
đ c n thượ ấđ c n thượ ấ ì nh n ngay ký tậ ựì nh n ngay ký tậ ự đó mđó mà không c n ph iầ ảà không c n ph iầ ả
enter nh các hàm nh p t stdio.hư ậ ừenter nh các hàm nh p t stdio.hư ậ ừ
-- Hàm getche() cho hi n ký t lên màn hình còn getch() thìệ ựHàm getche() cho hi n ký t lên màn hình còn getch() thìệ ự
khôngkhông
- K t qu tr v c a hàm là ký tế ả ả ề ủ ự- K t qu tr v c a hàm là ký tế ả ả ề ủ ự đ c n trên bàn phím.ượ ấđ c n trên bàn phím.ượ ấ

 Xu t ký t có màuấ ựXu t ký t có màuấ ự
Cú phápCú pháp :: cprintfcprintf
Ý nghĩaÝ nghĩa: in ra ký t có màuự: in ra ký t có màuự đ c n đ nh b i hượ ấ ị ởđ c n đ nh b i hượ ấ ị ở àmàm
textcolor.textcolor.
 Nh p ký t có màuậ ựNh p ký t có màuậ ự
Cú pháp:Cú pháp: cscanfcscanf
+ N i dung nh p có màuộ ậ+ N i dung nh p có màuộ ậ đ c n đ nh b i hượ ấ ị ởđ c n đ nh b i hượ ấ ị ở àmàm
textcolortextcolor
+ Nh n n i dung tr c ti p t bậ ộ ự ế ừ ộ+ Nh n n i dung tr c ti p t bậ ộ ự ế ừ ộ đ m bệđ m bệ àn phím. Vìàn phím. Vì
v y v i hàm cscanf ta cũng ph i kh ký t n trongậ ớ ả ử ựv y v i hàm cscanf ta cũng ph i kh ký t n trongậ ớ ả ử ự
bộbộ đ m b ng %*c ho c b ng hệ ằ ặ ằđ m b ng %*c ho c b ng hệ ằ ặ ằ àm getch()àm getch()

III.M t s hàm thao tác trên màn hìnhộ ốIII.M t s hàm thao tác trên màn hìnhộ ố
 Hàm xóa màn hình:Hàm xóa màn hình: clrscr();clrscr();
Có tác d ng xóa toàn b m àn hình và sau khi xóa conụ ộCó tác d ng xóa toàn b m àn hình và sau khi xóa conụ ộ
tr s v trí góc phía bên trái.ỏ ẽ ở ịtr s v trí góc phía bên trái.ỏ ẽ ở ị
 HàmHàm đ t t a đ con tr :ặ ọ ộ ỏđ t t a đ con tr :ặ ọ ộ ỏ gotoxy(int x, int y);gotoxy(int x, int y);
Đ t con tr t i v trí x, yặ ỏ ạ ịĐ t con tr t i v trí x, yặ ỏ ạ ị
 HàmHàm đ t m u n n textbackgroundặ ầ ềđ t m u n n textbackgroundặ ầ ề
void textbackground(int color);void textbackground(int color);
Đ t m u n nặ ầ ềĐ t m u n nặ ầ ề Color là m t bi u th c nguyên có giáộ ể ứColor là m t bi u th c nguyên có giáộ ể ứ
tr t 0ị ừtr t 0ị ừ đ n 7 t ng ng v i m t trong 8 h ng sế ươ ứ ớ ộ ằ ốđ n 7 t ng ng v i m t trong 8 h ng sế ươ ứ ớ ộ ằ ố
mmàuàu đ u tiầđ u tiầ ên c a b ng m u vủ ả ầên c a b ng m u vủ ả ầ ăn b n.ảăn b n.ả

 HàmHàm đ t m u ch textcolorặ ầ ữđ t m u ch textcolorặ ầ ữ
void textcolor(int newColor);void textcolor(int newColor);
L a ch n mự ọL a ch n mự ọ àu ký t m i newColor.Trong đó newColor làự ớàu ký t m i newColor.Trong đó newColor làự ớ
m t bi u th c nguyên có giá tr t 0ộ ể ứ ị ừm t bi u th c nguyên có giá tr t 0ộ ể ứ ị ừ đ n 15 t ng ngế ươ ứđ n 15 t ng ngế ươ ứ
v i m t trong các h ng s mớ ộ ằ ốv i m t trong các h ng s mớ ộ ằ ố àu c a b ng m u vủ ả ầàu c a b ng m u vủ ả ầ ăn b n.ảăn b n.ả

Bài 4: Cấu trúc điều khiểnBài 4: Cấu trúc điều khiển
 CCâu l nh, kh i l nhệ ố ệâu l nh, kh i l nhệ ố ệ
 CCâu l nhệâu l nhệ : mỗi c: mỗi câuâu lệnh thực hiện một công việc vàlệnh thực hiện một công việc và
được kết thúc bởi dấu ;được kết thúc bởi dấu ;
 KhKh i l nhố ệi l nhố ệ : là tập hợp các c: là tập hợp các câuâu lệnh bắt đầu bằng dấulệnh bắt đầu bằng dấu
“{“ và kết thúc bằng dấu “}”“{“ và kết thúc bằng dấu “}”

I. C u trúc đi u khi n ifấ ề ểI. C u trúc đi u khi n ifấ ề ể
11. C u trúc if d ng 1ấ ạ. C u trúc if d ng 1ấ ạ
Cú pháp:Cú pháp: if (bt)if (bt) s ;s ;
Ý nghĩa: bt là bi u th c lôgic, s là l nh đ n ho c l nhể ứ ệ ơ ặ ệÝ nghĩa: bt là bi u th c lôgic, s là l nh đ n ho c l nhể ứ ệ ơ ặ ệ
ph c. n u bt nhân giá tr true thì th c hi n s, ng c l i sứ ế ị ự ệ ượ ạph c. n u bt nhân giá tr true thì th c hi n s, ng c l i sứ ế ị ự ệ ượ ạ
đ c b quaượ ỏđ c b quaượ ỏ
2. C u trúc if d ng 2ấ ạ2. C u trúc if d ng 2ấ ạ
Cú pháp:Cú pháp: if(bt)if(bt) s;s;
elseelse s1 ;s1 ;
Ý nghĩa: bt là bi u th c lôgic, n u bt nh n giá tr true thìể ứ ế ậ ịÝ nghĩa: bt là bi u th c lôgic, n u bt nh n giá tr true thìể ứ ế ậ ị
th c hi n s b qua s1, ng c l i n u bt nh n giá tr flaseự ệ ỏ ượ ạ ế ậ ịth c hi n s b qua s1, ng c l i n u bt nh n giá tr flaseự ệ ỏ ượ ạ ế ậ ị
thì th c hi n s1 b qua s(s và s1 có th là l nh đ n ho cự ệ ỏ ể ệ ơ ặthì th c hi n s1 b qua s(s và s1 có th là l nh đ n ho cự ệ ỏ ể ệ ơ ặ
l nh ph c)ệ ứl nh ph c)ệ ứ

 Chú ý : trong C cho phép s d ng các c u trúc if l ngử ụ ấ ồChú ý : trong C cho phép s d ng các c u trúc if l ngử ụ ấ ồ
nhau đ gi i quy t bài toánể ả ếnhau đ gi i quy t bài toánể ả ế
3. Bài t pậ3. Bài t pậ
-- Nh p 2 s th c a, b t bàn phím. Tìm và in ra màn hìnhậ ố ự ừNh p 2 s th c a, b t bàn phím. Tìm và in ra màn hìnhậ ố ự ừ
s l n nh t và s bé nh tố ớ ấ ố ấs l n nh t và s bé nh tố ớ ấ ố ấ
- Gi i h ph ng trình b c nh t hai n sả ệ ươ ậ ấ ẩ ốGi i h ph ng trình b c nh t hai n sả ệ ươ ậ ấ ẩ ố
ax + by = cax + by = c
dx + ey = fdx + ey = f

II. C u trúc r nhánh switchấ ẽII. C u trúc r nhánh switchấ ẽ
1. C u trúc t ng quátấ ổ1. C u trúc t ng quátấ ổ
Cú pháp:Cú pháp: switch (bt)switch (bt)
{{ case n1 : s1case n1 : s1
case n2 : s2case n2 : s2
........
case nk : skcase nk : sk
[default : s(k+1 )][default : s(k+1 )]
}}

 Bt: là bi u th c toán h c có giá tr ki u nguyênể ứ ọ ị ểBt: là bi u th c toán h c có giá tr ki u nguyênể ứ ọ ị ể
 Ni(i=1..k): là các s ki u nguyên, ki u h ng ký t , ho cố ể ể ằ ự ặNi(i=1..k): là các s ki u nguyên, ki u h ng ký t , ho cố ể ể ằ ự ặ
bi u th cể ứbi u th cể ứ
 Si(i=1..k): là các l nh đ n ho c l nh ph cệ ơ ặ ệ ứSi(i=1..k): là các l nh đ n ho c l nh ph cệ ơ ặ ệ ứ
 [default : s(k+1 )] : là ph n tuỳ ch n có th có ho cầ ọ ể ặ[default : s(k+1 )] : là ph n tuỳ ch n có th có ho cầ ọ ể ặ
khôngkhông

Ho t đ ng: l nh switch ph thu c vào giá tr c a bi uạ ộ ệ ụ ộ ị ủ ểHo t đ ng: l nh switch ph thu c vào giá tr c a bi uạ ộ ệ ụ ộ ị ủ ể
th c bt vi t sau switch, n u:ứ ế ếth c bt vi t sau switch, n u:ứ ế ế
 Giá tr bt = ni thì th c hi n câu l nh sau case ni;ị ự ệ ệGiá tr bt = ni thì th c hi n câu l nh sau case ni;ị ự ệ ệ
 Khi giá tr bi u th c khác t t c các ni thì th c hi n câuị ể ứ ấ ả ự ệKhi giá tr bi u th c khác t t c các ni thì th c hi n câuị ể ứ ấ ả ự ệ
l nh sau default n u có, ho c thoát kh i câu l nhệ ế ặ ỏ ệl nh sau default n u có, ho c thoát kh i câu l nhệ ế ặ ỏ ệ
switch.switch.
 Khi ch ng trìnhươKhi ch ng trìnhươ đđã th c hi n xong câu l nh c a caseự ệ ệ ủã th c hi n xong câu l nh c a caseự ệ ệ ủ
ni nàoni nào đó thđó thì nó s th c hi n luôn các l nh thu c caseẽ ự ệ ệ ộì nó s th c hi n luôn các l nh thu c caseẽ ự ệ ệ ộ
bên d i nó mà không xét l iướ ạbên d i nó mà không xét l iướ ạ đi u ki n ( do các ni cònề ệđi u ki n ( do các ni cònề ệ
đ c xem nh các nhượ ưđ c xem nh các nhượ ư ãn). Vì v y,ậãn). Vì v y,ậ đ ch ng trể ươđ ch ng trể ươ ình thoátình thoát
kh i l nh switch sau khi th c hi n xong m t tr ngỏ ệ ự ệ ộ ườkh i l nh switch sau khi th c hi n xong m t tr ngỏ ệ ự ệ ộ ườ
h p, ta dùng l nh break.ợ ệh p, ta dùng l nh break.ợ ệ

3. Bài t pậ3. Bài t pậ
-- Vi t ch ng trình nh p vào t bàn phím m t mãế ươ ậ ừ ộVi t ch ng trình nh p vào t bàn phím m t mãế ươ ậ ừ ộ
s nguyên và đ a ra đánh gía trình đ theo yêu c u:ố ư ộ ầs nguyên và đ a ra đánh gía trình đ theo yêu c u:ố ư ộ ầ
 1:1: trình đ s c pộ ơ ấtrình đ s c pộ ơ ấ
 2 : trình đ trung c pộ ấ2 : trình đ trung c pộ ấ
 3: trình đ Đ i h cộ ạ ọ3: trình đ Đ i h cộ ạ ọ
 4: trình đ Cao h cộ ọ4: trình đ Cao h cộ ọ
 5: trình đ Ti n sộ ế ỹ5: trình đ Ti n sộ ế ỹ
 Các s khác: Không xác đ nhố ịCác s khác: Không xác đ nhố ị
-- Cho m t s t nhiên, in ra màn hình tên g i c a sộ ố ự ọ ủ ốCho m t s t nhiên, in ra màn hình tên g i c a sộ ố ự ọ ủ ố
lên màn hình(Bài s 12)ốlên màn hình(Bài s 12)ố

III. Câu l nh l p forệ ặIII. Câu l nh l p forệ ặ
1. Cú pháp:1. Cú pháp:
for(<bt1> ; <bt2> ; <bt3>)for(<bt1> ; <bt2> ; <bt3>) S ;S ;
 S là l nh đ n ho c l nh ph cệ ơ ặ ệ ứS là l nh đ n ho c l nh ph cệ ơ ặ ệ ứ
 bt1 : th ng là m t l nh gán kh i t o cho bi n đi uườ ộ ệ ở ạ ế ềbt1 : th ng là m t l nh gán kh i t o cho bi n đi uườ ộ ệ ở ạ ế ề
khi nểkhi nể
 bt2: là bi u th c logic, giá tr c a bi u th c lôgic nàyể ứ ị ủ ể ứbt2: là bi u th c logic, giá tr c a bi u th c lôgic nàyể ứ ị ủ ể ứ
quy t đ nh vòng l p ti p t c hay k t thúcế ị ặ ế ụ ếquy t đ nh vòng l p ti p t c hay k t thúcế ị ặ ế ụ ế
 bt3: th ng là l nh gán có tác d ng làm thay đ i giá trườ ệ ụ ổ ịbt3: th ng là l nh gán có tác d ng làm thay đ i giá trườ ệ ụ ổ ị
c a bi n đi u khi nủ ế ề ểc a bi n đi u khi nủ ế ề ể

Hoạt động:Hoạt động:
 Bước 1: Thực hiện bt1Bước 1: Thực hiện bt1
 Bước 2: Tính toán, xác định giá trị của bt2Bước 2: Tính toán, xác định giá trị của bt2
 Bước 3: Nếu bt2 có giá trị false thì thoát khỏi vòng lặp.Bước 3: Nếu bt2 có giá trị false thì thoát khỏi vòng lặp.
Ngược lại bt2 có giá trị true thì s được thực hiệnNgược lại bt2 có giá trị true thì s được thực hiện
 Bước 4: sau khi thực hiện s thực hiện bt3 và quay lạiBước 4: sau khi thực hiện s thực hiện bt3 và quay lại
bước 2bước 2
Nhận xét:Nhận xét:
 <t1> chỉ được thực hiện duy nhất một lần khi bắt đầu<t1> chỉ được thực hiện duy nhất một lần khi bắt đầu
vòng lặpvòng lặp
 <bt2>, <bt3> và S có thể được tính toán và thực hiện lặp<bt2>, <bt3> và S có thể được tính toán và thực hiện lặp
nhiều lầnnhiều lần

Chú ý khi s d ng vòng l p forử ụ ặChú ý khi s d ng vòng l p forử ụ ặ
 <bt1>, <bt2>, <bt3> đ u có th v ng m t nh ng v nề ể ắ ặ ư ẫ<bt1>, <bt2>, <bt3> đ u có th v ng m t nh ng v nề ể ắ ặ ư ẫ
ph i gi l i d u ( ; )ả ữ ạ ấph i gi l i d u ( ; )ả ữ ạ ấ
 Tr ng h p đ c bi t <bt2> không có thì luôn đ c xemườ ợ ặ ệ ượTr ng h p đ c bi t <bt2> không có thì luôn đ c xemườ ợ ặ ệ ượ
là nh n giá tr true, mu n thoát kh i vòng l p ph i dùngậ ị ố ỏ ặ ảlà nh n giá tr true, mu n thoát kh i vòng l p ph i dùngậ ị ố ỏ ặ ả
l nh break, goto ho c returnệ ặl nh break, goto ho c returnệ ặ
 Có th dùng c u trúc các vòng for l ng nhauể ấ ồCó th dùng c u trúc các vòng for l ng nhauể ấ ồ
 Khi g p l nh break thì ch ng trình s thoát kh i vòngặ ệ ươ ẽ ỏKhi g p l nh break thì ch ng trình s thoát kh i vòngặ ệ ươ ẽ ỏ
for sâu nh t còn ch a l nh breakấ ứ ệfor sâu nh t còn ch a l nh breakấ ứ ệ
 Trong vòng for có th s d ng l nh continue đ chuy nể ử ụ ệ ể ểTrong vòng for có th s d ng l nh continue đ chuy nể ử ụ ệ ể ể
t i chu trình m i c a vòng l pớ ớ ủ ặt i chu trình m i c a vòng l pớ ớ ủ ặ

2.2. Bài t pậBài t pậ
 Vi t ch ng trình tính t ng c a n sế ươ ổ ủ ốVi t ch ng trình tính t ng c a n sế ươ ổ ủ ố đ u tiầđ u tiầ ên c a dãy sủ ốên c a dãy sủ ố
sau:sau:
S = 1+1/2+1/3+1/4+...+1/n.S = 1+1/2+1/3+1/4+...+1/n.
 Vi t ch ng trình tìm t t c các s nguyên có ba ch sế ươ ấ ả ố ữ ốVi t ch ng trình tìm t t c các s nguyên có ba ch sế ươ ấ ả ố ữ ố
sao cho t ng tam th a c a ba ch s hàng trổ ừ ủ ữ ốsao cho t ng tam th a c a ba ch s hàng trổ ừ ủ ữ ố ăm, hăm, hàngàng
ch c, hàngụch c, hàngụ đ n vơđ n vơ s b ng s nguyênị ẽ ằ ốs b ng s nguyênị ẽ ằ ố đó. Ví d :ụđó. Ví d :ụ
1133
+5+533
+3+333
=153=153

IV. Câu l nh whileệIV. Câu l nh whileệ
1.1. Cú pháp :Cú pháp :
While (bt)While (bt)
S;S;
Ý nghĩaÝ nghĩa: bt là bi u th c lôgic, S là m t l nh ho c m tể ứ ộ ệ ặ ộ: bt là bi u th c lôgic, S là m t l nh ho c m tể ứ ộ ệ ặ ộ
dãy l nhệdãy l nhệ
Ho t đ ngạ ộHo t đ ngạ ộ
- Xác đ nh giá tr c a bt. N u giá tr c a bt= true(<>0) thìị ị ủ ế ị ủXác đ nh giá tr c a bt. N u giá tr c a bt= true(<>0) thìị ị ủ ế ị ủ
chuy n sang b c 2, ng c l i thì thoát kh i vòng l pể ướ ượ ạ ỏ ặchuy n sang b c 2, ng c l i thì thoát kh i vòng l pể ướ ượ ạ ỏ ặ
- Th c hi n S sau đó quay v b c 1(L nh S có thự ệ ề ướ ệ ểTh c hi n S sau đó quay v b c 1(L nh S có thự ệ ề ướ ệ ể
đ c th c hi n nhi u l n ho c không đ c th c hi nượ ự ệ ề ầ ặ ượ ự ệđ c th c hi n nhi u l n ho c không đ c th c hi nượ ự ệ ề ầ ặ ượ ự ệ
l n nào n u bt =false ngay t đ u)ầ ế ừ ầl n nào n u bt =false ngay t đ u)ầ ế ừ ầ

Chú ý : trong câu l nh l p while ta có th dùng câu l nhệ ặ ể ệChú ý : trong câu l nh l p while ta có th dùng câu l nhệ ặ ể ệ
break đ thoát kh i vòng l p theo ý mu nể ỏ ặ ốbreak đ thoát kh i vòng l p theo ý mu nể ỏ ặ ố
2. Bài t p :ậ2. Bài t p :ậ
- Nh p hai s nguyên t bàn phím, tìm và in ra màn hìnhậ ố ừNh p hai s nguyên t bàn phím, tìm và in ra màn hìnhậ ố ừ
c s chung l n nh t c a hai sướ ố ơ ấ ủ ốc s chung l n nh t c a hai sướ ố ơ ấ ủ ố
- Tìm hình ch nh t có di n tích l n nh t khi bi t chu viữ ậ ệ ớ ấ ếTìm hình ch nh t có di n tích l n nh t khi bi t chu viữ ậ ệ ớ ấ ế
c a nó(bài s 25)ủ ốc a nó(bài s 25)ủ ố

V. Câu l nh do.. whileệV. Câu l nh do.. whileệ
1.1. Cú phápCú pháp
dodo SS
while (bt);while (bt);
Ý nghĩa: S là m t câu l nh đ n ho c ph c, bt là bi uộ ệ ơ ặ ứ ểÝ nghĩa: S là m t câu l nh đ n ho c ph c, bt là bi uộ ệ ơ ặ ứ ể
th c lôgicứth c lôgicứ
Ho t đ ng:ạ ộHo t đ ng:ạ ộ
- (1) Th c hi n l nh Sự ệ ệ(1) Th c hi n l nh Sự ệ ệ
- (2) Xác đ nh giá tr c a bt. N u giá tr c a bt = true thìị ị ủ ế ị ủ(2) Xác đ nh giá tr c a bt. N u giá tr c a bt = true thìị ị ủ ế ị ủ
chuy n sang b c (1), ng c l i thì thoát kh i vòngể ướ ượ ạ ỏchuy n sang b c (1), ng c l i thì thoát kh i vòngể ướ ượ ạ ỏ
l pặl pặ
- L nh S luôn đ c th c hi n ít nh t 1 l n trong câuệ ượ ự ệ ấ ầL nh S luôn đ c th c hi n ít nh t 1 l n trong câuệ ượ ự ệ ấ ầ
l nhệl nhệ

Bài 5: Dữ liệu kiểu mảngBài 5: Dữ liệu kiểu mảng
1.1. Khái niệm:Khái niệm:
 Mảng được hiểu là một tập hợp các giá trị cóMảng được hiểu là một tập hợp các giá trị có
cùng kiểu dữ liệu nằm liên tiếp nhau trong bộcùng kiểu dữ liệu nằm liên tiếp nhau trong bộ
nhớ máy tínhnhớ máy tính
 Mảng được coi như một biến mảng và tênMảng được coi như một biến mảng và tên
mảng được đặt theo quy tắc đặt tên biếnmảng được đặt theo quy tắc đặt tên biến
 Mảng có những thành phần sau:Mảng có những thành phần sau:
 Kiểu dữ liệu của các phần tử trong mảngKiểu dữ liệu của các phần tử trong mảng
 Tên mảngTên mảng
 Số chiều và kích thước của mỗi chiềuSố chiều và kích thước của mỗi chiều

2. Cách khai báo bi n m ngế ả2. Cách khai báo bi n m ngế ả
<ki u_dl> <tên_m ng><ds các chi u c a m ng>ể ả ề ủ ả<ki u_dl> <tên_m ng><ds các chi u c a m ng>ể ả ề ủ ả
VD:VD:
int A[10];int A[10];
//m ng 1 chi u A g m 10 ph n t ki u s nguyênả ề ồ ầ ử ể ố//m ng 1 chi u A g m 10 ph n t ki u s nguyênả ề ồ ầ ử ể ố
float B[2] [3];float B[2] [3];
// M ng 2 chi u B g m 2 hàng và 3 c t, các ph n t cóả ề ồ ộ ầ ử// M ng 2 chi u B g m 2 hàng và 3 c t, các ph n t cóả ề ồ ộ ầ ử
ki u s th cể ố ựki u s th cể ố ự

3. Cách t ch c và truy xu t đ n ph n t m ngổ ứ ấ ế ầ ử ả3. Cách t ch c và truy xu t đ n ph n t m ngổ ứ ấ ế ầ ử ả
 Ph n t c a m ng đ c xác đ nh thông qua ch s .ầ ử ủ ả ượ ị ỉ ốPh n t c a m ng đ c xác đ nh thông qua ch s .ầ ử ủ ả ượ ị ỉ ố
Ch s c a ph n t trong m ng luôn là m t s nguyênỉ ố ủ ầ ử ả ộ ốCh s c a ph n t trong m ng luôn là m t s nguyênỉ ố ủ ầ ử ả ộ ố
không v t qua kích th c c a m ngượ ướ ủ ảkhông v t qua kích th c c a m ngượ ướ ủ ả
 Các ph n t c a m ng đ c s p x p li n nhau trongầ ử ủ ả ượ ắ ế ềCác ph n t c a m ng đ c s p x p li n nhau trongầ ử ủ ả ượ ắ ế ề
b nh c a máy tính và ch cho phép truy c p đ n đ aộ ớ ủ ỉ ậ ế ịb nh c a máy tính và ch cho phép truy c p đ n đ aộ ớ ủ ỉ ậ ế ị
ch tr c ti p c a ph n t đ i v i m ng m t chi u.ỉ ự ế ủ ầ ử ố ớ ả ộ ềch tr c ti p c a ph n t đ i v i m ng m t chi u.ỉ ự ế ủ ầ ử ố ớ ả ộ ề
Cách truy c p theo đ a chậ ị ỉCách truy c p theo đ a chậ ị ỉ
&tên_bi n[i]ế&tên_bi n[i]ế
trong đó i là ch s c a ph n tỉ ố ủ ầ ửtrong đó i là ch s c a ph n tỉ ố ủ ầ ử
 VD:VD: a= &a[0]a= &a[0]
//Tên m ng ch t i đ a ch ph n t đ u tiên c a m ngả ỉ ớ ị ỉ ầ ử ầ ủ ả//Tên m ng ch t i đ a ch ph n t đ u tiên c a m ngả ỉ ớ ị ỉ ầ ử ầ ủ ả

4. Cách xu t nh p d li u trên m ngấ ậ ữ ệ ả4. Cách xu t nh p d li u trên m ngấ ậ ữ ệ ả
- Nh p xu t tr c ti p ng d ng cho m ng m t chi u vàậ ấ ự ế ứ ụ ả ộ ềNh p xu t tr c ti p ng d ng cho m ng m t chi u vàậ ấ ự ế ứ ụ ả ộ ề
m ng hai chi u có ph n t ki u int thông qua đ a chả ề ầ ử ể ị ỉm ng hai chi u có ph n t ki u int thông qua đ a chả ề ầ ử ể ị ỉ
- Nh p d li u cho m ngậ ữ ệ ảNh p d li u cho m ngậ ữ ệ ả
for( i=0;i<5;i++) {for( i=0;i<5;i++) {
printf(“Phan tu thu %d= ”,i);printf(“Phan tu thu %d= ”,i);
scanf(“%d”, &a[i]);scanf(“%d”, &a[i]);
}}
-- In các ph n t c a m ng ra màn hìnhầ ử ủ ảIn các ph n t c a m ng ra màn hìnhầ ử ủ ả
for(i=0;i<n;i++) printf(“%6d”,a[i])for(i=0;i<n;i++) printf(“%6d”,a[i])

- Nh p xu t d li u gián ti p thông qua m t bi n trungậ ấ ữ ệ ế ộ ếNh p xu t d li u gián ti p thông qua m t bi n trungậ ấ ữ ệ ế ộ ế
gian đ i v i m ng m t chi u và m ng đa chi uố ớ ả ộ ề ả ềgian đ i v i m ng m t chi u và m ng đa chi uố ớ ả ộ ề ả ề
for(i=0;i<2;i++)for(i=0;i<2;i++)
for(j=0;j<3;j++) {for(j=0;j<3;j++) {
printf(“a[%d,%d]”, i, j);printf(“a[%d,%d]”, i, j);
scantf(“%f”,&temp);scantf(“%f”,&temp);
a[i] [j] = temp;a[i] [j] = temp;
}}
- Bài t pậBài t pậ
- Nh p vào t bàn phím n s nguyên, tìm và in ra mànậ ừ ốNh p vào t bàn phím n s nguyên, tìm và in ra mànậ ừ ố
hình s nguyên l n nh t và s nguyên nh nh tố ớ ấ ố ỏ ấhình s nguyên l n nh t và s nguyên nh nh tố ớ ấ ố ỏ ấ
- Nh p ma tr n các s th c kích th c n hàng và m c t.ậ ậ ố ự ướ ộNh p ma tr n các s th c kích th c n hàng và m c t.ậ ậ ố ự ướ ộ
Tìm và in ra s th c l n nh t trong ma tr nố ự ớ ấ ậTìm và in ra s th c l n nh t trong ma tr nố ự ớ ấ ậ

Bài 6: Con trỏBài 6: Con trỏ
1.1. Khái ni m con tr và đ a chệ ỏ ị ỉKhái ni m con tr và đ a chệ ỏ ị ỉ
- Đ a ch : D a vào ki u d li u khi khai báo bi n máy sị ỉ ự ể ữ ệ ế ẽĐ a ch : D a vào ki u d li u khi khai báo bi n máy sị ỉ ự ể ữ ệ ế ẽ
c p phát cho bi n m t đ a ch đ l u tr bi n đó trênấ ế ộ ị ỉ ể ư ữ ếc p phát cho bi n m t đ a ch đ l u tr bi n đó trênấ ế ộ ị ỉ ể ư ữ ế
vùng nh . M i bi n có ki u khác nhau thì đ c l u vàoớ ỗ ế ể ượ ưvùng nh . M i bi n có ki u khác nhau thì đ c l u vàoớ ỗ ế ể ượ ư
các đ a ch khác nhauị ỉcác đ a ch khác nhauị ỉ
- Con tr là m t bi n dùng đ ch a đ a ch . M i lo i đ aỏ ộ ế ể ứ ị ỉ ỗ ạ ịCon tr là m t bi n dùng đ ch a đ a ch . M i lo i đ aỏ ộ ế ể ứ ị ỉ ỗ ạ ị
ch thì có lo i con tr t ng ng. Tr c khi s d ngỉ ạ ỏ ươ ứ ướ ử ụch thì có lo i con tr t ng ng. Tr c khi s d ngỉ ạ ỏ ươ ứ ướ ử ụ
bi n con tr ta ph i khai báo tr c khi s d ngế ỏ ả ướ ử ụbi n con tr ta ph i khai báo tr c khi s d ngế ỏ ả ướ ử ụ
- Khai báo:Khai báo: <ki u_DL> * <tên_bi n_con_tr >;ể ế ỏ<ki u_DL> * <tên_bi n_con_tr >;ể ế ỏ
- VD1:VD1: int x, y, *p, *c;int x, y, *p, *c;
x, y là hai bi n ki u nguyên, p, c là hai bi n con tr ki uế ể ế ỏ ểx, y là hai bi n ki u nguyên, p, c là hai bi n con tr ki uế ể ế ỏ ể
nguyênnguyên

VD2:VD2: float *t, *d ;float *t, *d ;
//Khai báo bi n con tr t và d có ki u th cế ỏ ể ự//Khai báo bi n con tr t và d có ki u th cế ỏ ể ự
Bi n con tr đ c dùng theo hai tr ng h p sau:ế ỏ ượ ườ ợBi n con tr đ c dùng theo hai tr ng h p sau:ế ỏ ượ ườ ợ
 Tên con tr ch đ nỏ ỉ ếTên con tr ch đ nỏ ỉ ế đ a ch c a bi n đ c l u trong conị ỉ ủ ế ượ ưđ a ch c a bi n đ c l u trong conị ỉ ủ ế ượ ư
tr :ỏtr :ỏ
float a,*p,*q;float a,*p,*q;
p=&a; /* l u đ a ch c a bi n a vào con tr p */ư ị ỉ ủ ế ỏp=&a; /* l u đ a ch c a bi n a vào con tr p */ư ị ỉ ủ ế ỏ
q= p; /* l u đ a ch trong p vào con tr q*/ư ị ỉ ỏq= p; /* l u đ a ch trong p vào con tr q*/ư ị ỉ ỏ

 D ng khai báo c a con tr ch đ n giá tr l u t i vùngạ ủ ỏ ỉ ế ị ư ạD ng khai báo c a con tr ch đ n giá tr l u t i vùngạ ủ ỏ ỉ ế ị ư ạ
nh mà con tr tr t i.ớ ỏ ỏ ớnh mà con tr tr t i.ớ ỏ ỏ ớ
VD:VD: float x=5, y , z=20, *px, *pz;,*py;float x=5, y , z=20, *px, *pz;,*py;
px=& x; /* khi đó *px = x =5*/px=& x; /* khi đó *px = x =5*/
pz=&z; /* *pz=z=20*/pz=&z; /* *pz=z=20*/
khi đó ba bi u th c sau là t ng đ ng:ể ứ ươ ươkhi đó ba bi u th c sau là t ng đ ng:ể ứ ươ ươ
y=3*x+z;y=3*x+z; *py=3*x+z;*py=3*x+z; *py=3*(*px)+*pz;*py=3*(*px)+*pz;

2. Con tr và m ng m t chi uỏ ả ộ ề2. Con tr và m ng m t chi uỏ ả ộ ề
Các ph n t c a m ng có th đ c xác đ nhầ ử ủ ả ể ượ ịCác ph n t c a m ng có th đ c xác đ nhầ ử ủ ả ể ượ ị
thông qua con tr . Ta có khai báo :ỏthông qua con tr . Ta có khai báo :ỏ float a[10];float a[10];
//Khai báo m ng g m 10 ph n t ki u th cả ồ ầ ử ể ự//Khai báo m ng g m 10 ph n t ki u th cả ồ ầ ử ể ự
Ta có tên m ng chính là m t h ng đ a ch tr t iả ộ ằ ị ỉ ỏ ớTa có tên m ng chính là m t h ng đ a ch tr t iả ộ ằ ị ỉ ỏ ớ
đ a ch ph n t đ u tiên c a m ng vàị ỉ ầ ử ầ ủ ảđ a ch ph n t đ u tiên c a m ng vàị ỉ ầ ử ầ ủ ả
aa t ng đ ng v i &a[0]ươ ươ ớt ng đ ng v i &a[0]ươ ươ ớ
a+ia+i t ng đ ng v i &a[i]ươ ươ ớt ng đ ng v i &a[i]ươ ươ ớ
*(a+i) t ng đ ng v iươ ươ ớ*(a+i) t ng đ ng v iươ ươ ớ a[i]a[i]
V yậV yậ
a[k] a[k+1]a[k-1]
pa pa +ipa - i

 Các cách vi t a[i], *(a+i), *(p+i), p[i] là t ng đ ngế ươ ươCác cách vi t a[i], *(a+i), *(p+i), p[i] là t ng đ ngế ươ ươ
nhaunhau
 VD: Nh p t bàn phím các ph n t c a m ng và tínhậ ừ ầ ử ủ ảVD: Nh p t bàn phím các ph n t c a m ng và tínhậ ừ ầ ử ủ ả
t ng các ph n t đóổ ầ ửt ng các ph n t đóổ ầ ử

#include<stdio.h>#include<stdio.h>
void main()void main()
{{ float a[5], s ; int i;float a[5], s ; int i;
for(i=0;i<5;i++) {for(i=0;i<5;i++) {
printf(“na[%d]= ”,i); scanf(“%f”,&a[i]); }printf(“na[%d]= ”,i); scanf(“%f”,&a[i]); }
s=0;s=0;
for (i=0;i<5;i++)for (i=0;i<5;i++) s+=a[i];s+=a[i];
printf(“n Tong =%8.2f”,s);printf(“n Tong =%8.2f”,s);
getch();getch();
}}
Ví dụ: Tro1Ví dụ: Tro1

3. Con trỏ với mảng nhiều chiều3. Con trỏ với mảng nhiều chiều
Phép toán lấyPhép toán lấy địa chỉ nói chung không dđịa chỉ nói chung không dùngùng được đốiđược đối
với các thvới các thành phần của mảng nhiều chiều (trừ trườngành phần của mảng nhiều chiều (trừ trường
hợp mảng hai chiều các số nguyên).hợp mảng hai chiều các số nguyên).
Ðể tính toán địa chỉ của thành phần a[i][j] chúng ta sửÐể tính toán địa chỉ của thành phần a[i][j] chúng ta sử
dụng công thức sau :dụng công thức sau :
(float *)a+i*n+j.(float *)a+i*n+j.
a là một hằng con trỏ trỏ đến các dòng của một ma trâna là một hằng con trỏ trỏ đến các dòng của một ma trân
hai chiều, vì vậyhai chiều, vì vậy
a trỏ đến dòng thứ nhấta trỏ đến dòng thứ nhất
a+1 trỏ đến dòng thứ haia+1 trỏ đến dòng thứ hai
a+2 trỏ đến dòng thứ baa+2 trỏ đến dòng thứ ba

 Ðể tính toánÐể tính toán được địa chỉ của phần tử ở dđược địa chỉ của phần tử ở dòng i cột jòng i cột j
chúng ta phải dùng phép chuyểnchúng ta phải dùng phép chuyển đổi kiểu bắt buộc đốiđổi kiểu bắt buộc đối
với a: (float * )avới a: (float * )a
a là con trỏ trỏ đến thành phần a[0][0] của ma trận.a là con trỏ trỏ đến thành phần a[0][0] của ma trận.
a[i][j] sẽ có địa chỉ là (float *a) +i*n+ja[i][j] sẽ có địa chỉ là (float *a) +i*n+j
Xét VD nhập giá trị của ma trận hai chiều:Xét VD nhập giá trị của ma trận hai chiều: Tro2Tro2

#include <stdio.h>#include <stdio.h>
#include <stdio.h>#include <stdio.h>
{{ float a[10][20];float a[10][20]; int i,j,n;int i,j,n;
printf("Nhap vao kich thuoc ma tran n=");printf("Nhap vao kich thuoc ma tran n=");
scanf("%n",&n);scanf("%n",&n);
for(i=0;i<n;i++)for(i=0;i<n;i++)
for(j=0;j<n;j++)for(j=0;j<n;j++)
{{ printf("a[%d][%d] = ",i,j);printf("a[%d][%d] = ",i,j);
scanf("%f",(float *)a+i*20+j);scanf("%f",(float *)a+i*20+j);
}}
getch();getch();
}}

4. Phép toán trên con trỏ4. Phép toán trên con trỏ
- Phép gán: chỉ nên thực hiện trên các con trỏ có cùngPhép gán: chỉ nên thực hiện trên các con trỏ có cùng
kiểu, khi thực hiện trên con trỏ phải thực hiện phép épkiểu, khi thực hiện trên con trỏ phải thực hiện phép ép
kiểu:kiểu:
Vd: int x;Vd: int x;
char *p;char *p;
p=(char*)(&x);p=(char*)(&x);
- Phép tăng giảm địa chỉPhép tăng giảm địa chỉ
VD: float x[30], *px;VD: float x[30], *px;
px=&x[10];// p là con trỏ thực trỏ tới phần tử x[10]px=&x[10];// p là con trỏ thực trỏ tới phần tử x[10]
px+i trỏ tới phần tử x[10+i]px+i trỏ tới phần tử x[10+i]
px – i trỏ tới phần tử x[10-i]px – i trỏ tới phần tử x[10-i]

- Phép so sánh: dùng so sánh các con trỏ cùng kiểu, giảPhép so sánh: dùng so sánh các con trỏ cùng kiểu, giả
sử p1 và p2 là hai con trỏ kiểu float thì tồn tại phép sosử p1 và p2 là hai con trỏ kiểu float thì tồn tại phép so
sánhsánh
p1 < p2 // địa chỉ p1 trỏ tới thấp hơn địa chỉ p2 trỏ tớip1 < p2 // địa chỉ p1 trỏ tới thấp hơn địa chỉ p2 trỏ tới
p1==p2p1==p2
5. Con trỏ kiểu void5. Con trỏ kiểu void
Là con trỏ đặc biệt không có kiểu, nó có thể nhận bất kỳLà con trỏ đặc biệt không có kiểu, nó có thể nhận bất kỳ
địa chỉ nào. Con trỏ kiểu void thường dùng làm đối đểđịa chỉ nào. Con trỏ kiểu void thường dùng làm đối để
nhận bất kỳ địa chỉ nào thông qua phép ép kiểu trongnhận bất kỳ địa chỉ nào thông qua phép ép kiểu trong
thân hàmthân hàm
Các phép toán tăng giảm địa chỉ, so sánh không dùngCác phép toán tăng giảm địa chỉ, so sánh không dùng
được con trỏ kiểu voidđược con trỏ kiểu void

6. Mảng con trỏ6. Mảng con trỏ
Mảng con trỏ là một mảng mà mỗi phẩn tử của nó có thểMảng con trỏ là một mảng mà mỗi phẩn tử của nó có thể
chứa một địa chỉ nào đó. Mảng con trỏ có nhiều kiểu,chứa một địa chỉ nào đó. Mảng con trỏ có nhiều kiểu,
mỗi phẩn tử của mảng kiểu nào thì sẽ chứa địa chỉ kiểumỗi phẩn tử của mảng kiểu nào thì sẽ chứa địa chỉ kiểu
tương ứng với nó. Mảng con trỏ được khai báo theo mẫutương ứng với nó. Mảng con trỏ được khai báo theo mẫu
sau:sau:
<kiểu Dl> *<tênmảng>[N]<kiểu Dl> *<tênmảng>[N]
Khi gặp khai báo mảng con trỏ thì máy sẽ cấp phát NKhi gặp khai báo mảng con trỏ thì máy sẽ cấp phát N
khoảng nhớ liên tiếp cho N phần tử tương ứng trongkhoảng nhớ liên tiếp cho N phần tử tương ứng trong
mảngmảng
Chú ý: Mảng con trỏ không dùng để lưu số liệu, trướcChú ý: Mảng con trỏ không dùng để lưu số liệu, trước
khi sử dụng mảng con trỏ cần gán cho mỗi phần tử mộtkhi sử dụng mảng con trỏ cần gán cho mỗi phần tử một
giá trị là địa chỉ của một biến hoặc của một phần tửgiá trị là địa chỉ của một biến hoặc của một phần tử
trong mảngtrong mảng

Bài 7: Hàm và chương trìnhBài 7: Hàm và chương trình
1.1. Khái niệmKhái niệm
Chương trìnhChương trình:: Một chương trình C bao gồm một hoặcMột chương trình C bao gồm một hoặc
nhiều hàm. Hàm main() là thành phần bắt buộc củanhiều hàm. Hàm main() là thành phần bắt buộc của
chương trình. Chương trình bắtchương trình. Chương trình bắt đầu thực hiện từ câuđầu thực hiện từ câu
lệnh đầu tilệnh đầu tiên của hàm main( ) choên của hàm main( ) cho đến khi gặp dấu }đến khi gặp dấu }
cuối ccuối cùng của hàm này.ùng của hàm này.
HàmHàm: Là một: Là một đoạn chương trđoạn chương trìnhình độc lập thực hiện trọnđộc lập thực hiện trọn
vẹn một công việc rồi trả về một giá trị cho chươngvẹn một công việc rồi trả về một giá trị cho chương
trtrình đã gọi nó.ình đã gọi nó.
Đặc điểm của hàm:Đặc điểm của hàm:
 Là mộtLà một đơn vị độc lập của chương trđơn vị độc lập của chương trình.ình.
 Không cho phép xây dựng một hàm bên trong mộtKhông cho phép xây dựng một hàm bên trong một
hàm kháchàm khác..

2. Quy tắc xây dựng hàm: Một hàm gồm có các thành phần2. Quy tắc xây dựng hàm: Một hàm gồm có các thành phần
sausau
- Nguyên mẫu của hàm:Nguyên mẫu của hàm: Bao gồmBao gồm
<kiểu dl của hàm> <<kiểu dl của hàm> <tên hàmtên hàm(ds các tham số)>;(ds các tham số)>;
Có thể có hoặc không khai báo nguyên mẫu của hàm,Có thể có hoặc không khai báo nguyên mẫu của hàm,
khi không khai báo nguyên mẫu thì bộ biên dịch sẽkhi không khai báo nguyên mẫu thì bộ biên dịch sẽ
kiểm tra việc truyền tham số, giá trị trả về có phù hợpkiểm tra việc truyền tham số, giá trị trả về có phù hợp
hay không rồi mới cho thực hiện hàm.hay không rồi mới cho thực hiện hàm.
Tất cả nguyên mẫu của các hàm có trong chương trìnhTất cả nguyên mẫu của các hàm có trong chương trình
nênnên đặt trước hđặt trước hàm main()àm main()..

 Ki u giá tr c a hàmể ị ủKi u giá tr c a hàmể ị ủ
Giá tr tr v c a hàmị ả ề ủGiá tr tr v c a hàmị ả ề ủ đ c xác đ nh d a vượ ị ựđ c xác đ nh d a vượ ị ự ào m cụào m cụ đíchđích
c a hủc a hủ àmàm. N u các hế. N u các hế àm không tr v giá tr ta ph i khaiả ề ị ảàm không tr v giá tr ta ph i khaiả ề ị ả
báo ki u void.ểbáo ki u void.ể
 Tên hàmTên hàm
Ð t theo quiặÐ t theo quiặ đ nh đ i v i danh đ nhị ố ớ ịđ nh đ i v i danh đ nhị ố ớ ị . Tên hàm trong. Tên hàm trong
nguyên m u và khi khai báo ph i gi ng nhau.ẫ ả ốnguyên m u và khi khai báo ph i gi ng nhau.ẫ ả ố
 Tham s c a hàmố ủTham s c a hàmố ủ
Khi vi t m t hàm ta ph i xácế ộ ảKhi vi t m t hàm ta ph i xácế ộ ả đ nh xem hịđ nh xem hị àm có bao nhiêuàm có bao nhiêu
tham s ?ốtham s ?ố
 N i dung c a hàmộ ủN i dung c a hàmộ ủ

C u trúc c a m t hàmấ ủ ộC u trúc c a m t hàmấ ủ ộ
<Ki u tr v ><Tên hàm>(<ds tham s hình th c hay đ iể ả ề ố ứ ố<Ki u tr v ><Tên hàm>(<ds tham s hình th c hay đ iể ả ề ố ứ ố
s >)ốs >)ố
{{ <Khai báo bi n c c b >;ế ụ ộ<Khai báo bi n c c b >;ế ụ ộ
<Các câu l nh trong thân hàm>;ệ<Các câu l nh trong thân hàm>;ệ
[return<bt tr v giá tr hàm>];ả ề ị[return<bt tr v giá tr hàm>];ả ề ị
};};
Chú ý:Chú ý:
- Đ i v i các hàm không có ki u tr v ta có hàm ki u voidố ớ ể ả ề ểĐ i v i các hàm không có ki u tr v ta có hàm ki u voidố ớ ể ả ề ể
- Hàm không có đ i thì dùng ki u void đ khai báo đ i. VDố ể ể ốHàm không có đ i thì dùng ki u void đ khai báo đ i. VDố ể ể ố
void bell(void)void bell(void)
{{ int i;int i;
for(i=0;i<10;i++) putch(7);for(i=0;i<10;i++) putch(7);
}}

 Cách sử dụng hàmCách sử dụng hàm: Hàm được sử dụng thông qua lời gọi: Hàm được sử dụng thông qua lời gọi
hàm.hàm.
<tên hàm> ([ds tham số thực])<tên hàm> ([ds tham số thực])
- Tham số thực phải bằng tham số hình thứcTham số thực phải bằng tham số hình thức
- Kiểu của tham số thực phải phù hợp với kiểu của thamKiểu của tham số thực phải phù hợp với kiểu của tham
số hình thứcsố hình thức
 Hoạt động của hàm khi có lời gọi hàmHoạt động của hàm khi có lời gọi hàm
 Cấp phát bộ nhớ cho tham số hình thức và biến cục bộCấp phát bộ nhớ cho tham số hình thức và biến cục bộ
 Gán giá trị của tham số thực cho tham số hình thứcGán giá trị của tham số thực cho tham số hình thức
 Thực hiện các lệnh trong thân hàmThực hiện các lệnh trong thân hàm
 Khi gặp câu lệnh return hoặc dấu hiệu kết thúc hàm thìKhi gặp câu lệnh return hoặc dấu hiệu kết thúc hàm thì
bộ nhớ sẽ xoá các tham số hình thức và biến cục bộ saubộ nhớ sẽ xoá các tham số hình thức và biến cục bộ sau
đó thoát khỏi hàm quay về chương trình gọi hàmđó thoát khỏi hàm quay về chương trình gọi hàm

3. Các tham s trong hàmố3. Các tham s trong hàmố
3.13.1 Phân lo i tham s theo cách s d ngạ ố ử ụPhân lo i tham s theo cách s d ngạ ố ử ụ
o Tham s hình th c: Các tham s mà ta ghi trong nguyênố ứ ốTham s hình th c: Các tham s mà ta ghi trong nguyênố ứ ố
m u hay ghi lúc khai báo hàm g i là tham s hình th c.ẫ ọ ố ứm u hay ghi lúc khai báo hàm g i là tham s hình th c.ẫ ọ ố ứ
o Tham s th c:Các giá tr , bi n mà ta ghi sau tên hàm khi g iố ự ị ế ọTham s th c:Các giá tr , bi n mà ta ghi sau tên hàm khi g iố ự ị ế ọ
hàmhàm đó đ th c hi n g i lể ự ệ ọđó đ th c hi n g i lể ự ệ ọ à tham s th c. Trong C, cácố ựà tham s th c. Trong C, cácố ự
tham s th c l i chia ra làm hai lo i:ố ự ạ ạtham s th c l i chia ra làm hai lo i:ố ự ạ ạ
 Tham chi u: Là các tham s th c mà ta truy n cho Hàmế ố ự ềTham chi u: Là các tham s th c mà ta truy n cho Hàmế ố ự ề
d i d ng con tr (d ngướ ạ ỏ ạd i d ng con tr (d ngướ ạ ỏ ạ đ a ch ). Tham chi u m i ghiị ỉ ế ớđ a ch ). Tham chi u m i ghiị ỉ ế ớ
nh n l i đ c nh ng k t qu v a tính toán trong Hậ ạ ượ ữ ế ả ừnh n l i đ c nh ng k t qu v a tính toán trong Hậ ạ ượ ữ ế ả ừ àm khiàm khi
Hàm k t thúc.ếHàm k t thúc.ế
 Tham tr : Là các tham s th c mà ta truy n cho Hàm d iị ố ự ề ướTham tr : Là các tham s th c mà ta truy n cho Hàm d iị ố ự ề ướ
d ng bi n. Tham tr không b o l u l i nh ng k t qu thayạ ế ị ả ư ạ ữ ế ảd ng bi n. Tham tr không b o l u l i nh ng k t qu thayạ ế ị ả ư ạ ữ ế ả
đ i c a nó đ c tính toán trong Hổ ủ ượđ i c a nó đ c tính toán trong Hổ ủ ượ àm khi Hàm k t thúc.ếàm khi Hàm k t thúc.ế

3.23.2 Phân lo i theo công d ngạ ụPhân lo i theo công d ngạ ụ
 Tham s c a m t hàm có hai công d ng:ố ủ ộ ụTham s c a m t hàm có hai công d ng:ố ủ ộ ụ
 Cung c p các giá tr cho hàm khi ta g i nó th c hi n .ấ ị ọ ự ệCung c p các giá tr cho hàm khi ta g i nó th c hi n .ấ ị ọ ự ệ
 L u các k t qu tính toánư ế ảL u các k t qu tính toánư ế ả đ c trong quá trượđ c trong quá trượ ình hàmình hàm
ho t đ ngạ ộho t đ ngạ ộ
 T ng ng v i công d ng ta có các lo i tham s :ươ ứ ớ ụ ạ ốT ng ng v i công d ng ta có các lo i tham s :ươ ứ ớ ụ ạ ố
 Tham s vào: Cung c p giá tr cho hàm.ố ấ ịTham s vào: Cung c p giá tr cho hàm.ố ấ ị
 Tham s ra: L u k t qu tính toánố ư ế ảTham s ra: L u k t qu tính toánố ư ế ả đ c trong hượđ c trong hượ àm.àm.
 Tham s v a vào, v a ra: v a cung c p giá tr choố ừ ừ ừ ấ ịTham s v a vào, v a ra: v a cung c p giá tr choố ừ ừ ừ ấ ị
hàm, v a l u k t qu tính toánừ ư ế ảhàm, v a l u k t qu tính toánừ ư ế ả đ c trong hượđ c trong hượ àm.àm.

4.4. Hàm có đ i con trố ỏHàm có đ i con trố ỏ
Đ i s c a hố ố ủĐ i s c a hố ố ủ àm là con tr ki uỏ ểàm là con tr ki uỏ ể int (float,double,. )int (float,double,. ) thì thamthì tham
s th c t ng ng ph i làố ự ươ ứ ảs th c t ng ng ph i làố ự ươ ứ ả đ a ch c a bi n ki uị ỉ ủ ế ểđ a ch c a bi n ki uị ỉ ủ ế ể intint
(float,double,.)(float,double,.). Khi. Khi đó đ a ch c a bi n đ c truy n choị ỉ ủ ế ượ ềđó đ a ch c a bi n đ c truy n choị ỉ ủ ế ượ ề
đ i con tr t ng ng.ố ỏ ươ ứđ i con tr t ng ng.ố ỏ ươ ứ
Khi mu n b o l u l i k t qu tính toán đ c c a cácố ả ư ạ ế ả ượ ủKhi mu n b o l u l i k t qu tính toán đ c c a cácố ả ư ạ ế ả ượ ủ
đ i s trong hàm đ s d ng cho ch ng trình g i hàmố ố ể ử ụ ươ ọđ i s trong hàm đ s d ng cho ch ng trình g i hàmố ố ể ử ụ ươ ọ
có đ i s thì chúng ta ph i khai báo đ i s c a hàm làố ố ả ố ố ủcó đ i s thì chúng ta ph i khai báo đ i s c a hàm làố ố ả ố ố ủ
tham chi u (con tr hay d ng đ a ch ).ế ỏ ạ ị ỉtham chi u (con tr hay d ng đ a ch ).ế ỏ ạ ị ỉ
VD:VD:

Bài 8: Chuỗi ký tựBài 8: Chuỗi ký tự
 Chuỗi ký tự là một dãy các ký tựChuỗi ký tự là một dãy các ký tự đặt trong cặp dấuđặt trong cặp dấu
nháy kép. Chuỗi rỗng được ký hiệu bằng hai dấu nháynháy kép. Chuỗi rỗng được ký hiệu bằng hai dấu nháy
kép đi liền nhau. Một chuỗi ký tự được cấp phát mộtkép đi liền nhau. Một chuỗi ký tự được cấp phát một
khoảng nhớ cho một mảng kiểu char chứa các ký tự củakhoảng nhớ cho một mảng kiểu char chứa các ký tự của
chuỗi vchuỗi và chứa thêm ký tự '0' là ký tự kết thúc chuỗi.à chứa thêm ký tự '0' là ký tự kết thúc chuỗi.
 Mỗi ký tự của chuỗiMỗi ký tự của chuỗi được chứa trongđược chứa trong một phần tử củamột phần tử của
mảng. Chuỗi ký tự là một trường hợp riêng của mảngmảng. Chuỗi ký tự là một trường hợp riêng của mảng
một chiều khi mỗi thành phần của mảng là ký tựmột chiều khi mỗi thành phần của mảng là ký tự
 Chuỗi ký tự thường được khai báo theo khaiChuỗi ký tự thường được khai báo theo khai báo theobáo theo
hai mẫu:hai mẫu:
char ten_chuoi[] ;char ten_chuoi[] ; hoặc char *ten_chuoi;hoặc char *ten_chuoi;

2. Các thao tác trên chuỗi2. Các thao tác trên chuỗi
Trong C không tồn tại các phép toán so sánh, gán nộiTrong C không tồn tại các phép toán so sánh, gán nội
dung của chuỗi này cho chuỗi khác.dung của chuỗi này cho chuỗi khác.
Ðể thực hiện các thao tác này ta sử dụng một thư việnÐể thực hiện các thao tác này ta sử dụng một thư viện
các hàm chuẩn là <các hàm chuẩn là <string.h>string.h>..
 Hàm strlen:Hàm strlen: int strlen(char s[])int strlen(char s[])
Trả vềTrả về độ dđộ dài của chuỗi s, chính là chỉ số của ký tựài của chuỗi s, chính là chỉ số của ký tự
NULL trong chuỗi.NULL trong chuỗi.
 Hàm strcpy:Hàm strcpy: strcpy(char dest[], char source[])strcpy(char dest[], char source[])
Sao chép nội dung chuỗi source vào chuỗi dest.Sao chép nội dung chuỗi source vào chuỗi dest.
 Hàm strchr:Hàm strchr: char *strchr(char s[], char c)char *strchr(char s[], char c)
Tìm lần xuất hiệnTìm lần xuất hiện đầu tiđầu tiên của ký tự c trong chuỗi s, trảên của ký tự c trong chuỗi s, trả
vềvề địa chỉ của ký tự nđịa chỉ của ký tự này.ày.

 Hàm strncpy:Hàm strncpy: strncpy(char dest[], char source[], int n)strncpy(char dest[], char source[], int n)
Sao chép n ký tự trong chuỗi source vào chuỗi dest.Sao chép n ký tự trong chuỗi source vào chuỗi dest.
Trong trường hợp không cóTrong trường hợp không có đủ n ký tự trong source thđủ n ký tự trong source thìì
hàm sẽhàm sẽ điền thđiền thêm các ký tự trắng vào chuỗi dest.êm các ký tự trắng vào chuỗi dest.
 Hàm strcat :Hàm strcat : strcat(char ch1[], char ch2[])strcat(char ch1[], char ch2[])
Nối chuỗi ch2 vào cuối chuỗi ch1. Sau lời gọi hàm nàyNối chuỗi ch2 vào cuối chuỗi ch1. Sau lời gọi hàm này
độ dđộ dài chuỗi ch1 bằng tổngài chuỗi ch1 bằng tổng độ dđộ dài của cả hai chuỗi ch1ài của cả hai chuỗi ch1
và ch2 trước lời gọi hàm.và ch2 trước lời gọi hàm.
 Hàm strncat :Hàm strncat : strncat(char ch1[], char ch2[],int n)strncat(char ch1[], char ch2[],int n)
Nối n ký tựNối n ký tự đầu tiđầu tiên của ch2 vào ch1ên của ch2 vào ch1

 Hàm strstr :Hàm strstr : char *strstr(char s1[], char s2[])char *strstr(char s1[], char s2[])
Tìm kiếm chuỗi s2 trong chuỗi s1, Trả vềTìm kiếm chuỗi s2 trong chuỗi s1, Trả về địa chỉđịa chỉ
của lần xuất hiện đầu ticủa lần xuất hiện đầu tiên của s2 trong s1 hoặcên của s2 trong s1 hoặc
NULL khi không tìm thấy.NULL khi không tìm thấy.
 Hàm strcmp :Hàm strcmp : int strcmp(char ch1[], char ch2[])int strcmp(char ch1[], char ch2[])
So sánh hai chuỗi ch1 và ch2. Nguyên tắc soSo sánh hai chuỗi ch1 và ch2. Nguyên tắc so
sánh theo kiểu từsánh theo kiểu từ điển. Giá trị trả về:điển. Giá trị trả về:
 = 0 nếu chuỗi ch1 bằng chuỗi ch2= 0 nếu chuỗi ch1 bằng chuỗi ch2
 > 0 nếu chuỗi ch1 lớn hơn chuỗi ch2> 0 nếu chuỗi ch1 lớn hơn chuỗi ch2
 < 0 nếu chuỗi ch1 nhỏ hơn chuỗi ch2< 0 nếu chuỗi ch1 nhỏ hơn chuỗi ch2
VD: Đếm số lần xuất hiện của ký tự a trongVD: Đếm số lần xuất hiện của ký tự a trong
một xâu ký tự cho trướcmột xâu ký tự cho trước

#include<conio.h>#include<conio.h>
#define HANG 128#define HANG 128
{{ char xau[HANG];char xau[HANG]; int i,na;int i,na;
clrscr();clrscr();
printf("nNhap mot xau ky tu:");gets(xau);printf("nNhap mot xau ky tu:");gets(xau);
na=i=0;na=i=0;
while(xau[i])while(xau[i])
if (xau[i++]=='a') na++;if (xau[i++]=='a') na++;
printf("nXau co %d chu a",na);printf("nXau co %d chu a",na);
getch();getch();
return;return;
}}

3. Mảng và chuỗi ký tự3. Mảng và chuỗi ký tự
 Một dạng sử dụng con trỏMột dạng sử dụng con trỏ đặc biệt lđặc biệt là việc sử dụng mộtà việc sử dụng một
mảng các biến con trỏ. Khai báo theo mẫumảng các biến con trỏ. Khai báo theo mẫu
type *pointer_array[size];type *pointer_array[size];
 VD: khai báoVD: khai báo char *temp[10];char *temp[10];
sẽ khai báo một mảng 10 con trỏsẽ khai báo một mảng 10 con trỏ charchar có thểcó thể được dđược dùngùng
để khai báo một mảng để lưu trữ địa chỉ của mười chuỗiđể khai báo một mảng để lưu trữ địa chỉ của mười chuỗi
ký tự nký tự nàoào đó.đó.
 Bài tập:viết chương trình nhập nhiều tên người vào từBài tập:viết chương trình nhập nhiều tên người vào từ
bàn phím, sắp xếp lại theo thứ tự và in kết quả đã sắpbàn phím, sắp xếp lại theo thứ tự và in kết quả đã sắp
xếp ra.xếp ra.
+ Sắp xếp lại các tên này theo thứ tự alphabet+ Sắp xếp lại các tên này theo thứ tự alphabet
+ In các tên ra theo thứ tự đó.+ In các tên ra theo thứ tự đó.

 VD: xét một mảng các con trỏ ptr_arrayVD: xét một mảng các con trỏ ptr_array đượcđược
gán các địa chỉ của các biến int có giá trị vgán các địa chỉ của các biến int có giá trị và vị tríà vị trí
bất kỳ. Dùng một hàmbất kỳ. Dùng một hàm để sắp xếp lại các địa chỉđể sắp xếp lại các địa chỉ
nnày trong mảngày trong mảng để sao cho các địa chỉ của các sốđể sao cho các địa chỉ của các số
bé được xếp trước địa chỉ của các số lớn hơn. Lúcbé được xếp trước địa chỉ của các số lớn hơn. Lúc
đó dđó dù chúng ta không làm thayù chúng ta không làm thay đổi vị trí hoặcđổi vị trí hoặc
thay đổi các giá trị của các biến nhưng mảng vẫnthay đổi các giá trị của các biến nhưng mảng vẫn
giống nhưgiống như một mảng chỉmột mảng chỉ đến các giá trị đđến các giá trị đã sắpã sắp
xếp có thứ tự.xếp có thứ tự.

Bài tập:Bài tập:
 Viết chương trìnhViết chương trình đếm số lần xuất hiện của một ký tựđếm số lần xuất hiện của một ký tự
trong một xâu ký tựtrong một xâu ký tự
 Viết chương trình nhập một chữ, xuất ra chữ đó nhiềuViết chương trình nhập một chữ, xuất ra chữ đó nhiều
lần dùng con trỏlần dùng con trỏ

Bài 9: Cấp phát và giải phóng bộ nhớ độngBài 9: Cấp phát và giải phóng bộ nhớ động
 BiếnBiến động:động: Là các biếnLà các biến được tạo ra lúc chạy chươngđược tạo ra lúc chạy chương
trtrình,ình, tùy theo nhu cầu. Số biến này hoàn toàn khôngtùy theo nhu cầu. Số biến này hoàn toàn không
được xác định từ trước.được xác định từ trước. Các biếnCác biến động không có tđộng không có tênên
(việc(việc đặt tđặt tên thực chất là gán cho nó mộtên thực chất là gán cho nó một địa chỉ xácđịa chỉ xác
định).định).
 Cách tạo ra biến động và truy nhập đến biến độngCách tạo ra biến động và truy nhập đến biến động
được tiến hành như sauđược tiến hành như sau
Việc tạo ra biến động và xóa nó đi (để thu hồi lại bộViệc tạo ra biến động và xóa nó đi (để thu hồi lại bộ
nhớ) được thực hiện nhờ các hàm như malloc() vànhớ) được thực hiện nhờ các hàm như malloc() và
free() đã có sẵn trong thư viện stdlib.hfree() đã có sẵn trong thư viện stdlib.h

 Việc truy nhập đến biến động được tiến hành nhờ cácViệc truy nhập đến biến động được tiến hành nhờ các
biến con trỏ. Các biến con trỏ được định nghĩa như cácbiến con trỏ. Các biến con trỏ được định nghĩa như các
biến tĩnh ( được khai báo ngay từ đầu trong phần khaibiến tĩnh ( được khai báo ngay từ đầu trong phần khai
báo biến) và được dùng để chứa địa chỉ các biến độngbáo biến) và được dùng để chứa địa chỉ các biến động
 VD1:VD1: int *p; /* Khai báo biến con trỏ p*/int *p; /* Khai báo biến con trỏ p*/
p= (int *) malloc(100);/* Tạo biến động*/p= (int *) malloc(100);/* Tạo biến động*/
Ðoạn chương trình trên sẽ cấp phát 100 bytes trong bộÐoạn chương trình trên sẽ cấp phát 100 bytes trong bộ
nhớ và gán địa chỉ khối bộ nhớ này cho pnhớ và gán địa chỉ khối bộ nhớ này cho p
 VD2: cấp phát bộ nhớ chính xác cho 70 ký tự:VD2: cấp phát bộ nhớ chính xác cho 70 ký tự:
/* Khai báo biến con trỏ kiểu char *//* Khai báo biến con trỏ kiểu char */
char *cp;char *cp;
/* Tạo biến động *//* Tạo biến động */
cp=(char *) malloc(70);cp=(char *) malloc(70);

2.2.Cấp phát và giải phóng bộ nhớ động (các hàm thuộcCấp phát và giải phóng bộ nhớ động (các hàm thuộc
stdlib.h và alloc.h)stdlib.h và alloc.h)
2.1 Cấp phát bộ nhớ động bằng hàm malloc( )2.1 Cấp phát bộ nhớ động bằng hàm malloc( )
Cú phápCú pháp void *malloc(kiểu _dl size)void *malloc(kiểu _dl size)
 Chức nChức năng: Hăng: Hàm malloc cấp phát một vùng nhớ có kíchàm malloc cấp phát một vùng nhớ có kích
thước là size.thước là size.
 size là một giá trị kiểu_dl (là một kiểu dữ liệusize là một giá trị kiểu_dl (là một kiểu dữ liệu định sẵnđịnh sẵn
trong thư viện stdlib.h).trong thư viện stdlib.h).
 Hàm malloc trả về con trỏ kiểu void chứaHàm malloc trả về con trỏ kiểu void chứa địa chỉ ô nhớđịa chỉ ô nhớ
đầu của vđầu của vùng nhớùng nhớ được cấp phát. Nếu không đủ vđược cấp phát. Nếu không đủ vùng nhớùng nhớ
để cấp phát hàm trả về giá trịđể cấp phát hàm trả về giá trị NULLNULL, vì vậy phải kiểm tra, vì vậy phải kiểm tra
giá trị trả về khi sử dụng hàm malloc.giá trị trả về khi sử dụng hàm malloc.

2.2 Cấp phát bộ nhớ động bằng hàm calloc2.2 Cấp phát bộ nhớ động bằng hàm calloc
Cú phápCú pháp
(datatype *) calloc(n, sizeof(object));(datatype *) calloc(n, sizeof(object));
Hàm calloc cấp phát bộ nhớHàm calloc cấp phát bộ nhớ động cho các kiểu dữ liệuđộng cho các kiểu dữ liệu
Trong đ óTrong đ ó::
 (datatype *) là kiểu con trỏ trỏ tới kiểu dữ liệu datatype.(datatype *) là kiểu con trỏ trỏ tới kiểu dữ liệu datatype.
 n là số lượng object thuộc kiểu datatype cần cấp phát bộn là số lượng object thuộc kiểu datatype cần cấp phát bộ
nhớ.nhớ.
 datatype có thể là kiểu dữ liệu cơ sở hoặc kiểu dữ liệu mớidatatype có thể là kiểu dữ liệu cơ sở hoặc kiểu dữ liệu mới

2.3 Cấp phát bộ nhớ động bằng hàm relloc2.3 Cấp phát bộ nhớ động bằng hàm relloc
Cú phápCú pháp
(datatype *) realloc(buf _p, newsize);(datatype *) realloc(buf _p, newsize);
HHàm có chức năng cấp phát lại bộ nhớàm có chức năng cấp phát lại bộ nhớ
TrongTrong đó:đó:
 buf_p là con trỏ đang trỏ đến vùng ô nhớ đã được cấpbuf_p là con trỏ đang trỏ đến vùng ô nhớ đã được cấp
phát từ trước.phát từ trước.
 newsize là kích thước mới cần cấp phát, có thể lớn hoặcnewsize là kích thước mới cần cấp phát, có thể lớn hoặc
nhỏ hơn.nhỏ hơn.

2.4 Gi i phóng b nh b ng hàm freeả ộ ớ ằ2.4 Gi i phóng b nh b ng hàm freeả ộ ớ ằ
Cú phápCú pháp
void free( void *prt)void free( void *prt)
Hàm free gi i phóng vùng nhả ớHàm free gi i phóng vùng nhả ớ đ c tr đ n b i con trượ ỏ ế ở ỏđ c tr đ n b i con trượ ỏ ế ở ỏ
ptr.ptr.
N u con tr ptr = NULL thì hàm free không làm gì c .ế ỏ ảN u con tr ptr = NULL thì hàm free không làm gì c .ế ỏ ả

3. Bộ nhớ HEAP và cơ chế tạo biến động3. Bộ nhớ HEAP và cơ chế tạo biến động
 Các biếnCác biến động do malloc tạo ra được C xếp vđộng do malloc tạo ra được C xếp vào mộtào một
vùng ô nhớ tự do theo kiểu xếp chồng vàvùng ô nhớ tự do theo kiểu xếp chồng và được gọi lđược gọi làà
HEAP ( bộ nhớ cấp phátHEAP ( bộ nhớ cấp phát động). Ngôn ngữ C quản lýđộng). Ngôn ngữ C quản lý
HEAP thông qua một con trỏ của HEAP lHEAP thông qua một con trỏ của HEAP là HEAPPTR.à HEAPPTR.
Nó luôn trỏ vào byte tự doNó luôn trỏ vào byte tự do đầu tiđầu tiên của vùng ô nhớ cònên của vùng ô nhớ còn
tự do của HEAP. Mỗi lần gọi malloc(), con trỏ củatự do của HEAP. Mỗi lần gọi malloc(), con trỏ của
HEAPHEAP được dịch chuyển về phía đỉnh của vđược dịch chuyển về phía đỉnh của vùng ô nhớ tựùng ô nhớ tự
do một số byte tương ứng với kích thước của biếndo một số byte tương ứng với kích thước của biến độngđộng
mới tạo ra.mới tạo ra.
 Ngược lại, mỗi khi giải phóng bộ nhớ biếnNgược lại, mỗi khi giải phóng bộ nhớ biến động, bộ nhớđộng, bộ nhớ
biến động được thu hồibiến động được thu hồi

BàiBài 1010: Ki u c u trúcể ấ: Ki u c u trúcể ấ
1.1. Ki u enumểKi u enumể
 Câu l nh khai báo ki u enum có th vi t theoệ ể ể ếCâu l nh khai báo ki u enum có th vi t theoệ ể ể ế
b n cáchốb n cáchố
enumenum tk {pt1,pt2,...} tb1,tb2,...;tk {pt1,pt2,...} tb1,tb2,...;
enumenum tk {pt1,pt2,...}; tk {pt1,pt2,...};
enumenum {pt1,pt2,...} tb1,tb2,...; {pt1,pt2,...} tb1,tb2,...;
enumenum {pt1,pt2,...}; {pt1,pt2,...};
 Trong đó :Trong đó :
 Tk là tên ki u enum (m t ki u d li u m i),ể ộ ể ữ ệ ớTk là tên ki u enum (m t ki u d li u m i),ể ộ ể ữ ệ ớ
 pt1,pt2,... là tên các ph n t ,ầ ửpt1,pt2,... là tên các ph n t ,ầ ử
 tb1,tb2,... là tên bi n ki u enum.ế ểtb1,tb2,... là tên bi n ki u enum.ế ể

 Ví dụ: khai báo kiểu dữ liệu làm việc với các ngàyVí dụ: khai báo kiểu dữ liệu làm việc với các ngày
trong tuần ta có thể dùng kiểu weekday và biến day nhưtrong tuần ta có thể dùng kiểu weekday và biến day như
sau:sau:
enumenum
weekday{SUNDAY,MONDAY,TUESDAY,WEDSDweekday{SUNDAY,MONDAY,TUESDAY,WEDSD
AY,THURSDAY, FRIDAY, SATURDAY} day;AY,THURSDAY, FRIDAY, SATURDAY} day;
 Chú ý biến kiểu enum thực chất là biến nguyên, nóChú ý biến kiểu enum thực chất là biến nguyên, nó
được cấp phát 2 byte bộ nhớ và nó có thể nhận một giáđược cấp phát 2 byte bộ nhớ và nó có thể nhận một giá
trị nguyên bất kỳ.trị nguyên bất kỳ.

2. Ki u c u trúcể ấ2. Ki u c u trúcể ấ
2.1 Đ nh nghĩaị2.1 Đ nh nghĩaị
C u trúc là m t ki u d li u bao g m nhi u thành ph nấ ộ ể ữ ệ ồ ề ầC u trúc là m t ki u d li u bao g m nhi u thành ph nấ ộ ể ữ ệ ồ ề ầ
có th thu c nhi u ki u d li u khác nhau. Các thànhể ộ ề ể ữ ệcó th thu c nhi u ki u d li u khác nhau. Các thànhể ộ ề ể ữ ệ
ph nầph nầ đ c truy nh p thông qua m t tượ ậ ộđ c truy nh p thông qua m t tượ ậ ộ ênên
2.2 Cú pháp t ng quátổ2.2 Cú pháp t ng quátổ
struct [tên_c u_trúc]ấstruct [tên_c u_trúc]ấ
{{
khai báo các thành ph nầkhai báo các thành ph nầ
} [danh sách các bi n c u trúc];ế ấ} [danh sách các bi n c u trúc];ế ấ

trongtrong đó:đó:
 structstruct là t khóaừlà t khóaừ đ ng tr c m t khai báo c u trúc,ứ ướ ộ ấđ ng tr c m t khai báo c u trúc,ứ ướ ộ ấ
 têntên__c uấc uấ __trúctrúc là m t tên h p lộ ợ ệlà m t tên h p lộ ợ ệ đ c dượđ c dượ ùng làm tên c u trúc;ấùng làm tên c u trúc;ấ
 [danh sách các bi n c u trúc]ế ấ[danh sách các bi n c u trúc]ế ấ li t kê các bi n có ki u c u trúcệ ế ể ấli t kê các bi n có ki u c u trúcệ ế ể ấ
v a khai báoừv a khai báoừ
 VD:VD:
structstruct hoc_sinh {hoc_sinh {
char ho_ten[20];char ho_ten[20];
float diem;float diem;
} hs,} hs, dshs[100];dshs[100];

2.32.3 Cú pháp đ nh nghĩa ki u d li u m iị ể ữ ệ ớCú pháp đ nh nghĩa ki u d li u m iị ể ữ ệ ớ
Ngôn ngũ C cho phép taNgôn ngũ C cho phép ta đ t l i tặ ạđ t l i tặ ạ ên ki u dểên ki u dể ữữ li u m iệ ớli u m iệ ớ
b ng câu l nh:ằ ệb ng câu l nh:ằ ệ
typedef ki u_ểtypedef ki u_ể đđã_có tên_ki u_m i;ể ớã_có tên_ki u_m i;ể ớ
trongtrong đó :đó :
 ki u_ểki u_ể đđã_có là ki u d li u mà ta mu nể ữ ệ ốã_có là ki u d li u mà ta mu nể ữ ệ ố đ i tổđ i tổ ên.ên.
 tên_ki u_m i là tên m i mà ta mu nể ớ ớ ốtên_ki u_m i là tên m i mà ta mu nể ớ ớ ố đ t.ặđ t.ặ

2.4 Nguyên t c truy c p đ n thành ph n c a c u trúcắ ậ ế ầ ủ ấ2.4 Nguyên t c truy c p đ n thành ph n c a c u trúcắ ậ ế ầ ủ ấ
 Các thành ph n c a c u trúcầ ủ ấCác thành ph n c a c u trúcầ ủ ấ đ c truy nh p thôngượ ậđ c truy nh p thôngượ ậ
qua tqua tên bi n c u trúc và tên thành ph n.ế ấ ầên bi n c u trúc và tên thành ph n.ế ấ ầ
tên_bi n_c u_trúc.tên_thành_ph nế ấ ầtên_bi n_c u_trúc.tên_thành_ph nế ấ ầ
ĐểĐể truy nh p đ n các thậ ếtruy nh p đ n các thậ ế ành ph n c a bi n hs chúngầ ủ ếành ph n c a bi n hs chúngầ ủ ế
ta vi t nh sau:ế ưta vi t nh sau:ế ư
hs.ho_tenhs.ho_ten
hs.diemhs.diem
Chú ý:Không nên s d ng toán t &ử ụ ửChú ý:Không nên s d ng toán t &ử ụ ử đ i v i các thố ớđ i v i các thố ớ ành ph nầành ph nầ
c u trúc (ấc u trúc (ấ đ c bi t đ i v i các thặ ệ ố ớđ c bi t đ i v i các thặ ệ ố ớ ành ph n không nguyên) trongầành ph n không nguyên) trongầ
khi nh p d li uậ ữ ệkhi nh p d li uậ ữ ệ

2.5 Con trỏ cấu trúc2.5 Con trỏ cấu trúc
Cách khai báoCách khai báo
 Một biến cấu trúc cũng là một biến trong bộ nhớMột biến cấu trúc cũng là một biến trong bộ nhớ, có thể, có thể
lấy địa chỉ của một biến cấu trúc bằng toán tử lấy địa chỉlấy địa chỉ của một biến cấu trúc bằng toán tử lấy địa chỉ
&. Giá trị trả lại l&. Giá trị trả lại làà địa chỉ đến trường đầu của cấu trúc.địa chỉ đến trường đầu của cấu trúc.
 Có thể khai báo một biến con trỏ chỉCó thể khai báo một biến con trỏ chỉ đến một cấu trúc đểđến một cấu trúc để
có thể lưu địa chỉ của một biến cấu trúc ncó thể lưu địa chỉ của một biến cấu trúc nàoào đó. Cú phápđó. Cú pháp
khai báo một biến con trỏ cấu trúc như sau:khai báo một biến con trỏ cấu trúc như sau:
struct tên_cấu_trúc *tên_con_trỏ;struct tên_cấu_trúc *tên_con_trỏ;
VD: struct hoc_sinh *ptrhs;VD: struct hoc_sinh *ptrhs;
 Việc truy xuấtViệc truy xuất đến một thđến một thành phần của cấu trúc thôngành phần của cấu trúc thông
qua một con trỏqua một con trỏ được thực hiện bằng phép toán kép ->được thực hiện bằng phép toán kép ->

VD:VD:
printf("nHo va ten hoc sinh %s",ptrhs->ho_ten);printf("nHo va ten hoc sinh %s",ptrhs->ho_ten);
printf("nDiem %6.3f",ptrhs->diem);printf("nDiem %6.3f",ptrhs->diem);
kết quả thực hiện hai câu lệnh này tươngkết quả thực hiện hai câu lệnh này tương đương với haiđương với hai
câu lệnh sau:câu lệnh sau:
printf("nHo va ten hoc sinh %s",hs.ho_ten);printf("nHo va ten hoc sinh %s",hs.ho_ten);
printf("nDiem %6.3f",hs.diem);printf("nDiem %6.3f",hs.diem);
 Việc sử dụng con trỏ chỉViệc sử dụng con trỏ chỉ đến cấu trúc thường được sửđến cấu trúc thường được sử
dụng để truyền cấu trúc đến cho một hdụng để truyền cấu trúc đến cho một hàmàm
 Một ứng dụng khác của con trỏ cấu trúc là dùng để xâyMột ứng dụng khác của con trỏ cấu trúc là dùng để xây
dựng các cấu trúc tự trỏ như: danh sách liên kết (còn gọidựng các cấu trúc tự trỏ như: danh sách liên kết (còn gọi
là danh sách móc nối).là danh sách móc nối).

Giáo trình lập trình C

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Andere mochten auch

Andere mochten auch (20)

Ähnlich wie Giáo trình lập trình C

Ähnlich wie Giáo trình lập trình C (20)

Kürzlich hochgeladen

Kürzlich hochgeladen (20)

Giáo trình lập trình C