1. ,,Geniusz to wieczna cierpliwość.”
Michał Anioł
Klaudia Ladraoska
1b. LO w Grybowie

2. Renesans był stylem w sztuce zapoczątkowanym we
Florencji na początku XV w. i promieniującym na inne kraje
Europy. Nawiązanie do osiągnięd antyku wyrażało się
poszukiwaniem harmonii form i jasności konstrukcyjnej, a przede
wszystkim, wzorem Greków, pojmowaniem piękna jako wartości
obiektywnej, sprawdzalnej przy pomocy intelektu.
Dla rozwoju sztuki renesansu duże znaczenie miało powstanie
mecenatu mieszczańskiego oraz zmiana społecznej pozycji artystów -
niektórzy z nich stali się z rzemieślników cechowych samodzielnymi,
wszechstronnymi twórcami. Do popularyzacji nowych form
przyczyniła się teoria sztuki- publikowane traktaty i wzorniki (L.B.
Alberti , A. Palladio, P . Della Francesca, Leonardo da Vinci).

4. MALARSTWO
Trzy Gracje – R. Santi

5. Malarstwo renesansowe koncentrowało się na
problematyce konstrukcji przestrzeni i bryły
przedstawianych przedmiotów, czerpiąc z badao nad
perspektywą linearną (Masaccio, P. Uccello) oraz
barwną (m.in. P. Della Francesca).
Perspektywą barwną zajmował się też
Leonardo da Vinci, który nadał kierunek
rozwojowi malarstwa w koocu XV w.,
wprowadził komponowanie postaci w
układach symetrycznych, m.in. trójkąta
równobocznego, opracował też zasady
sfumato które zastąpiły dotychczasowy
twardy, konturowy modelunek.
MASACCIO, "WYGNANIE Z RAJU"

6. Charakterystyczny dla malarstwa był zwrot ku
naturze ugruntowany jej obserwacją. Rozwijało
się też malarstwo portretowe - najpierw w ujęciu
profilowym, a następnie ukazujące półpostaci.
Pojawiająca się często tematyka religijna i
mitologiczna stanowiła w wielu przypadkach
pretekst do przedstawiania życia współczesnego.
Pejzaże dawały szczególne możliwości
eksperymentowania w zakresie trójwymiarowej
przestrzeni. Czystym, nasyconym kontrastowo
barwom towarzyszyło rozproszone światło.
Staw w lesie – A. Dürer
Największymi mistrzami koloru i światła byli wenecjanie. W
zakresie techniki szczególne znaczenie miało stopniowe
zastępowanie tempery techniką olejną - jako podobrazie obok
dotychczasowej deski pojawiło się płótno. W malarstwie ściennym
powszechna była technika fresku.

7. Sandro Botticelli – Wiosna

8. 1.studia nad ludzkim ciałem (realizm i szczegółowość)
2.postacie przedstawiano na tle krajobrazu lub bogato
zdobionych komnat
3.obrazy cechowały: symetria i równowaga, spokój i harmonia
4.robiono szkice, próby przed namalowaniem obrazu
5.twarz miała odzwierciedlać psychikę, miała coś wyrażać
6.idealizowano postacie
7.szczególnie popularne były portrety
8.modny był akt, zarówno męski, jak i kobiecy
9.stosowano światłocień i różne rodzaje perspektyw
10.malowano obrazy o tematyce religijnej, mitologicznej
i świeckiej; również przyroda była tematem dzieł malarskich
11.malarze mieli świadomośd trójwymiarowości przedmiotów

10. Autoportret L. da Vinci
LEONARDO DA VINCI - (ur. 15 kwietnia
1452 w Anchiano niedaleko Vinci we
Włoszech, zm. 2 maja 1519 w Clos Lucé
we Francji) − włoski renesansowy
malarz, architekt, filozof, muzyk, pisarz,
odkrywca, matematyk, mechanik,
anatom, wynalazca, geolog.

11. Muzeum Czartoryskich w Krakowie

13. ur. 6 kwietnia 1483 r. w Urbino –
zm. 6 kwietnia 1520 w Rzymie) –
włoski malarz i architekt . Był trzecim
i najmłodszym z najsławniejszej trójki
genialnych artystów włoskiego
renesansu – obok Michała Anioła i
Leonarda da Vinci. Znany z częstych
przedstawieo Madonny.

14. Madonna z goździkiem
Madonna z Dzieciątkiem i ze
Świętą Anną

15. Madonna
Sykstyoska (1513)
Madonna del Prato
(1506)

16. Madonna z
Księgą - 1504
Madonna z
granatem
Madonna ze szczygłem (1505-06)

17. Michał Anioł,
fresk : „ Sąd
Ostateczny”
Fresk (z wł. fresco -
świeży) – technika
malarstwa ściennego
polegająca na
malowaniu na mokrym
tynku farbami
odpornymi na alkaliczne
działanie zawartego w
zaprawie wapna.

18. Michelangelo Buonarroti (ur. 6 marca 1475 r. w Caprese, prowincji
Toskanii we Włoszech, zm. 18 lutego 1564 r. w Rzymie) – włoski malarz,
rzeźbiarz, poeta i architekt.

21.  Sztuka renesansowa pojawiła się w Polsce zaraz po 1500 r., a jej rozwój wypełnił
cały wiek xvi i zakooczył się w początkach następnego stulecia; jej bezpośrednie
tradycje trwały do połowy xvii w. początkowo była importem włoskim, ale szybko się
zaaklimatyzowała i przyjmowała coraz więcej cech rodzimych, które od połowy xvi w.
wpłynęły decydująco na jej oblicze. Jej początek przypadł na koocowy etap trwania
sztuki gotyckiej w Polsce, z którą wchodziła w różne powiązania; tradycje gotyckie,
schodzące coraz bardziej na dalszy plan, towarzyszyły jej do drugiej połowy xvi w. w
tym okresie i w początkach xvii w. doszły do głosu w naszej sztuce renesansowej
tendencje manierystyczne, podnoszone czasem do rzędu osobnego stylu. od około
1580 r. ostatniej fazie renesansu towarzyszyd zaczęły przejawy nowego stylu -
baroku; zaczął on dominowad w sztuce polskiej po 1600 r. w zaszczepieniu sztuki
renesansowej w Polsce główną rolę odegrał, od samego początku, Zygmunt i jako
królewicz i od 1506 jako król polski. Zygmunt i sprowadził w 1502 r. do Krakowa,
prawdopodobnie z Węgier, pierwszy w Polsce renesansowy zespół roboczy
architektoniczno-rzeźbiarski, który swój warsztat zainstalował u podnóża Wawelu.
Malarstwo pierwszej połowy xvi w. tworzy w Polsce szczególnie złożony obraz.
 Malarstwo wolniej od rzeźby „przestawiało się” ze średniowiecza na renesans , a
było to spowodowane między innymi mniejszą ilością malarzy od rzeźbiarzy w
Polsce.
 W warsztatach miniatorskich w Krakowie gdzie sztuka renesansu rozkwitała
powstawało coraz więcej miniatur o tematyce świeckiej.

22.  Przykładami takich miniatur są:
I. Graduał Jana Olbrachta (stworzona w latach 1501-1506),

23. II. Pontyfikat Erazma
Ciołka (namalowana
około 1525 r.)

24. Wybitnym twórcą w Krakowskich warsztatach miniatorskich był
Stanisław Samostrzelnik. Ozdobił on iluminacjami liczne dokumenty
(np. Przywilej opatowski), księgi liturgiczne (np. modlitewniki
Zygmunta Starego), oraz inne księgi (np. Żywoty arcybiskupów
gnieźnieoskich).
Przywilej opatowski
Miniatura w modlitewniku Zygmunta Starego
(Rok 1524)

25. „Święty Stanisław
adorowany przez Zygmunta
Starego i biskupa Piotra
Tomickiego”
Ok. 1535.
Miniatura z "Katalogu
żywotów arcybiskupów
gnieźnieoskich".

26. Nieznany malarz zainicjował w Polsce
nową tematykę historyczną malując
około 1515 roku obraz pt. Bitwa pod
Orszą.
Samostrzelnik był twórca nowego gatunku
malarstwa: samodzielnego wizerunku
człowieka, wolnego od powiązao ze sceną
religijną. W tym gatunku namalował portret
biskupa Tomickiego. Portret ten zaliczany jest
do serii współczesnych portretów z klasztoru
Dominikanów w Krakowie.

27. Najbardziej interesującą dziedziną malarstwa XVI w. były portrety. Powstawały
wtedy liczne portrety królewskie, magnackie i mieszczaoskie charakterystyczne
dla epoki renesansu. Ważniejszym twórcą portretów w Polsce był Marcin Kober.
W malarstwie ołtarzowym zaczęła zanikad sztuka gotycka pod wpływem
manieryzmu niderlandzkiego. Zaczęto dekorowad ściany i sufity drewnianych
kościołów, na których malowano np. postacie grajków.
,,Anna Jagiellonka", Marcin Kober,1595,
olej na płótnie, Zamek Królewski,
Warszawa

29. Rzeźbie renesansu dał niejako
początek konkurs w 1401 na
brązowe drzwi do baptysterium
przy katedrze florenckiej, którego
zwycięzcą został L. Ghiberti -
wskrzeszono wówczas antyczną
technikę odlewu w brązie.
Lorenzo Ghiberti – Wrota Raju

30. Rzeźbę renesansową można podzielid na :
architektoniczną ,
od architektury niezależną.
Wykonywano rzeźby w marmurze, kamieniu i brązie. Popularna była tzw.
majolika, czyli wypalana glinka z domieszką wapnia, kryta barwnymi polewami.
Do rzeźby związanej z architekturą należy
reliefowa dekoracja w kamieniu, która
zdobiła fasady, wnętrza, głowice kolumn i
portale. Ściśle związana z architekturą była
także rzeźba nagrobkowa. Twórcą nowego
typu nagrobka był Donatello. Zaprojektował
on nagrobek antypapieża Jana XXIII. Na
sarkofagu spoczywa zmarły jakby w
spokojnym śnie. Umieszczony jest on w niszy
utworzonej między dwiema kolumnami o
korynckich kapitelach.

31. Twórcą nowego typu był Sansovino - w nagrobkach stworzonych przez niego
widzimy nowy układ postaci zmarłego, głowa jest wsparta na ręce, jedna noga
natomiast ugięta w kolanie. Postad znajduje się w półśnie.
Rzeźbę architektoniczną tworzą także pomniki, np. posągi konne
dowódców wojsk najemnych. Widad tu nawiązanie do antycznego
pomnika Marka Aureliusza.
Ulubionymi tematami w dziełach o wymowie religijnej są: Madonna z Dzieciątkiem,
Pietà oraz postad biblijnego bohatera Dawida. Dzięki zainteresowaniu się sztuką
antyku, powszechne stały się tematy mitologiczne. Rzeźbiono postacie bogów, nimfy,
amorki i wykorzystywano je jako motywy rzeźby dekoracyjnej.
-wzorowanie się na antycznych wizerunkach bogów i bohaterów;
-podziw dla ludzkiego ciała;
-rzeźby z marmuru (zamiast drewna i kamienia);
-odwzorowywanie natury;
-rzeźby świeckie – przedstawianie modela (z pozowania);
-pomniki bohaterów na koniu.

32. Pietà – Michał Anioł

33. „Dawid” –
Donatello

35. Do Polski zostały wprowadzone
przyścienne nagrobki, które miały
zastąpid sarkofagi gotyckie. Nagrobek
przyścienny jest to wnęka w nagrobku
w kształcie łuku triumfalnego z postacią
zmarłego. Postacie te ukazywane były
popiersiem albo w pozycji stojącej lub
siedzącej. Na Śląsku połączono gotycki
baldachim i renesansową postad
zmarłego (przykładem takiego
połączenia jest nagrobek Baltazara z
Promnic w Nysie). Znaczącą rolę w
szerzeniu renesansowej rzeźby odegrał
Santi Gucci (wyrzeźbił min. Wawelski
nagrobek Stefana Batorego oraz
nagrobek Braneckich w Niepołomicach).
Wawelski nagrobek Stefana Batorego

36. Najlepszym mistrzem rzeźby
działającym na terenie renesansowej
Polski był Bartłomiej Berrecci . Był
mistrzem nagrobka przyściennego ,
przedstawiającego zmarłego w pozie
człowieka śpiącego wspartego na ramieniu.
Na tej zasadzie został stworzony nagrobek
Zygmunta I , Barbary Tarnowskiej ,
Nagrobek Janów Tarnowskich.
Innym mistrzem nagrobku był Jan Maria
Padovano , jego dłuto stworzyło
nagrobki Jana Tarnowskiego w Tarnowie ,
Piotra Gamrata w Katedrze Wawelskiej.
Jednym z najsłynniejszych przykładów
rzeźby renesansowej są drewniane głowy ,
przedstawiające ludzi różnych stanów ,
znajdujące się w kasetonach stropowych
sali Poselskiej na Wawelu . Ich autorem
wrocławski artysta jest Sebastian
Tauberach.

37. W renesansie zaczęto uważad muzykę za sztukę -
wynik wiedzy, umiejętności i talentu. Zwracano
uwagę na wartośd muzyki i na jej wpływ na
człowieka. Tu kompozytor stał się mistrzem,
teoretyk natomiast jedynie osobą zajmującą się
zapisywaniem i porządkowaniem zdarzeo.

38. Pojawiają się muzycy, już nie anonimowi, ale zawodowi, dbający o
swój wizerunek i styl. Muzyka tworzona wówczas rozpiera się od
świeckich madrygałów i chanson, do religijnych mszy , motetów i
oficjach(magnificat, hymn, antyfona) . Występują też popularne
utwory w prostej, akordowej technice i nierzadko w tanecznych
rytmach (frottola, balletto, villanella). W okresie renesansu mamy
przede wszystkim do czynienia z muzyką wokalną- chóralną a
cappella. Obszarem najbardziej ożywionym twórczo były Niderlandy
oraz Flandria. Działających tam kompozytorów szkoły burgundzkiej
oraz trzech niderlandzkich określamy zbiorczym terminem SZKOŁY
NIDERLANDZKIEJ
I SZKOŁA NIDERLANDZKA = FRANKO - FLAMANDZKA
Przedstawicielami tejże szkoły są:
* Johanes Ockeghem
* Jacob Brecht

39. Zdobycze:
- podstawowym układem był czterogłos obejmujący wszystkie
rejestry
- na stałe do kompozycji wchodzi rejestr basowy
- charakterystyczna staje się bogata polifonia o bogatej
ornamentyce
- usamodzielnienie poszczególnych głosów
- reprezentatywnymi formami są motet i msza.
Rodzaje mszy stosowane wówczas:
• Tenorowa : w tenorze wykorzystywano znaną melodię jako cantus firmus
• Przeimitowana : imitacyjne przeprowadzenie fragmentów tekstowo-
melodycznych przez głos
• Parodiowana (missa parodia): wykorzystanie istniejącej już wielogłosowej
kompozycji jako trzon do opracowania. Najczęściej wykorzystywano motety,
madrygały jako podstawę takich mszy.

40. II SZKOŁA NIDERLANDZKA
Jest to przełom XV i XVI wieku. Generację tę reprezentuje Josquin des Pres. To
od niego rozpoczyna się renesansowa polifonia.
- stosował technikę przeimitowaną , gdzie wybrane fragmenty przeprowadza
imitacyjnie przez głosy
- w jego twórczości na czołówkę wysuwa się motet, bardzo często 2 częściowy,
na 5-, 6-głosów
- zauważamy początki myślenia funkcyjnego
- stosuje fauxbourdon aby uzyskad pełnię brzmienia
- przeciwstawia imitację technice punctum contra punctum (nota contra notam)
- msze Josquina są 4-głosowe, posiadają w większości świeckie canti firmi (liczba
pojedyncza: cantus firmus)
- kontrast obsady oraz dbałośd o tekst pokazują nam zalążki techniki
polichóralnej

41. III SZKOŁA NIDERLANDZKA
Przypada na okres I połowy XVI wieku. Jej reprezentantem był Nicolas
Gombert - uczeo Josquina. Kompozycje powstające wówczas były
przeniknięte elementami stylu Josquina, chod potrafiły kontrastowad z
techniką przeimitowaną, skupiając się na kontrastujących odcinkach.
 cantus firmus traci swe znaczenie jako fundamentu konstrukcji, bowiem
jest traktowany na równi z innymi głosami oraz zostaje poddany imitacji
 zwiększa się obsada wykonawcza - do 6 głosów
 głosy traktowane są równoważnie, samodzielnie
 następuje dopasowanie słowa do fraz melodycznych
Nicolas Gombert jest autorem motetów, pieśni, magnifikatów , a także
mszy, z których zachowało się 12 cyklów, wszystkie typu " missa
parodia."

42. MUZYKA OKRESU REFORMACJI
•1517 ukazały się postulaty - tezy Marcina Lutra, które zasadniczo
zmieniły pogląd na liturgię.
Postulaty Lutra:
Wspólnota wiernych miała tworzyd się m. in.
 Poprzez wspólny śpiew, zgodnie z propagowaną przez Lutra myślą: " Kto
śpiewa, modli się podwójnie".
• Zachęcał do powszechnego tworzenia pieśni w językach ojczystych o melodyce
łatwo uchwytnej. Powstał wówczas chorał tzw. protestancki, który czerpał z :
 hymnów i psalmów łacioskich, zapożyczając melodię do tekstów niemieckich
pieśni zarówno religijnych jak i świeckich, do których podkładano nowo
utworzone teksty.
Twórcami pieśni byli nie tylko Luter i wierni, ale i kompozytorzy
tegoż czasu, np. Ludwik Senfl, Martin Agricola.

43. • Wprowadzenie do kościołów organów, które wspomagały wiernych, podając incipit
melodii i wprowadzając w tonację. Formy pieśni były zazwyczaj zwrotkowe, o
krótkich strofach. Wykonywano je naturalnie jednogłosowo.
• W kościele katolickim powstawały nadal kompozycje wielogłosowe, jednak
tendencje ich rozwoju wskazywały na coraz większe wpływy świeckie. Objawiało się
to przede wszystkim w mszach, które wykorzystywały już nie tylko jedną melodię
jako cantus firmus, ale czerpały z całych kompozycji innych kompozytorów. Takie
msze nazywamy missa parodia, przy czym wyrażenie parodia nie ma tutaj
zabarwienia pejoratywnego, jakie dziś mu przypisujemy. W momencie, gdy podczas
mszy wykonywano utwór parodiowany ze świeckim wzorem - powszechnie znanym -
nie było możliwości, aby wierni koncentrowali się jednie na obcojęzycznej liturgii.
• W latach 1545 - 1563 miał miejsce Sobór Trydencki, który jako odpowiedź na
reformację i jej wpływy, zarządził oczyszczenie liturgii z wszelkich świeckich
naleciałości. Wzorem kompozytorskim stylu kościelnego został wówczas Giovanni
Pierluigi da Palestrina, którego styl kompozytorski cechowały:
• prostota ,
• diatonika ,
• stosowanie starannej deklamacji tekstu ,
• ograniczenie melizmatów ,
• przestrzeganie zasad kontrapunktu m. in. w zakresie traktowania dysonansów ,
• doskonała proporcja między homofonią, a polifonią.

44. SZKOŁA WENECKA
Grupa kompozytorów działających pod koniec XVI w. w Wenecji przyjęło się nazywad szkołą
wenecką. Pierwsze skojarzenie jakie budzi owa "instytucja" to zjawisko "polichóralności".
Dotychczas Wenecja była uważana za ojczyznę polichóralności, jednak ciągłe badania
naukowe nad muzyką dawną degradują rolę Wenecji jako miejsce wykształcenia się techniki
polichóralnej, dlatego, że już na początku XVI w. znajdujemy - szczątkowe co prawda-
informacje na temat zastosowania coro spezzato, co znaczy chóru podzielonego. Jednak
zdecydowanie Wenecja była przodownikiem w rozwoju techniki. Służyły temu tzw. empory
kościoła św. Marka, czyli naprzeciwległe miejsca rozmieszczenia organów co dawało
możliwośd dialogowania grup, np. organów, chórów. Ponadto w szkole weneckiej
ukształtowały się formy muzyki instrumentalnej, takie jak: toccata, ricercar, canzona. Trzecią
zasługą Wenecji jest teoria, a konkretnie rozważania teoretyków takich jak Zarlino, czy
Vicentino, którzy to swymi dziełami niewątpliwie położyli wielkie zasługi pod rozwój
tonalności, deklamacji tekstu w muzyce. Gioseffo Zarlino postulował podział oktawy na 12
równych półtonów, przedstawiał matematyczne uzasadnienie budowy trójdźwięku;
natomiast Nicola Vicentino sformułował tezy dotyczące stosunku, a raczej proporcji muzyki
do tekstu i odwrotnie. Stwierdził , że to mowa jest elementem ważniejszym dzieła i to jej
powinna byd podporządkowana muzyka. Pogląd ten rozwinie w czasie późniejszym
Camerata Florendzka.
Przedstawicielami szkoły weneckiej byli:
• założyciel - Adrian Willaert
• Andrea Gabrieli
• Giovanni Gabrieli
• Cypriano de Rore

45. Chociaż dominowała muzyka wokalna, coraz większą rolę
odgrywały instrumenty. Na czoło wysuwały się instrumenty
umożliwiające grę akordową.
Najpopularniejsza, jako instrument
akompaniujący i solowy była lutnia.
Udoskonalono także instrumenty klawiszowe: szpinet , klawikord, organy
(wynaleziono podwójne klawiatury ręczne oraz klawiaturę nożną). W
Holandii popularnośd zyskały carillons (kuranty) budowane z szeregu
dzwonów połączonych z klawiaturą. Rosła ilośd warsztatów budowniczych
instrumentów, gdzie powstawały całe "rodziny" odpowiadające układowi
chóralnemu, np. flety dyszkantowe (sopranowe), altowe, tenorowe, basowe.
Ideałem stało się brzmienie eufoniczne, podkreślające spójnośd głosów.

46. szpinet
Holenderskie kuranty
klawikord

48. Zwiastunami renesansu w muzyce polskiej były utwory wielogłosowe pisane do
tekstów polskich z drugiej połowy XV w (Chwała Tobie Gospodzinie , O najdroższy
kwiatku,). http://www.youtube.com/watch?v=UaZy0rZQtwY
http://www.youtube.com/watch?v=prC79oXD1zw
 Mecenat muzyczny przejął częściowo dwór, co spowodowało zmianę funkcji i
stylu muzyki kościelnej oraz wzrost poziomu artystycznego muzyki świeckiej.
Wzmożone oddziaływania kultury plebejskiej - pojawianie się w polskiej muzyce
renesansowej elementów ludowych
Główny ośrodek muzyczny - Kraków
Pielęgnowanie wielogłosowej muzyki kościelnej (śpiew figuralny) ->Zygmunt I
Stary (ufundowanie Kapeli Rorantystów na Wawelu - zespół wokalny złożony z 9
księży-Polaków).
Powstała także Kapela katedralną oraz Kapela Angelistów(w kościele św.
Stanisława). Poza Krakowem istniało wiele kapel biskupich i możnowładczych, m.in.
Górków w Szamotułach, Kostków w Szymbarku .
Kapela opactwa Benedyktynów w Tyocu słynęła z bogatego repertuaru i poziomu
artystycznego.

49. Przedmiotem zainteresowania kompozytorów polskich w tym czasie była muzyka
wokalna rozwijająca się dwoma równoległymi nurtami: utwory religijne do
liturgicznych tekstów łacioskich oraz polska pieśo wielogłosowa.
UTWORY RELIGIJNE DO LITURGICZNYCH TEKSTÓW ŁACIOSKICH
Głównymi formami tego nurtu była msza- wielogłosowe opracowania jej stałych
części oraz motet- fragmenty zmiennych części mszy i inne teksty biblijne.
•Jerzy Liban z Legnicy -(opracował czterogłosową pieśo o św. Stanisławie)
•Sebastian Felsztyoski z Felsztyna -(nauczyciel na Uniwersytecie Jagiellooskim), pisał
utwory kościelne, traktaty muzyczne , podręczniki śpiewu kościelnego.
•Mikołaj z Krakowa-(najwszechstronniejszy twórca polskiego renesansu)
http://www.youtube.com/watch?v=rnMlToKG49E
•Mikołaj z Chrzanowa-(kompozytor)
http://www.youtube.com/watch?v=KZbuww15ycs
Współcześnie z Szamotulskim występują kompozytorzy, po których zostały tylko
fragmenty kompozycji lub bardzo mało utworów. Są to m.in. : Mikołaj Gomółka -
twórca 150 psalmów 4-głosowych, wydanych w zbiorze „Melodie na Psałterz polski”
( do słów J. Kochanowskiego), Mikołaj Zieleoski , Marcin Paligon ( jeden
motet),Walenty Gawara ( 5-głosowy motet na cześd św. Wojciecha).

50. POLSKA PIEŚO WIELOGŁOSOWA
•Obok pieśni religijnych powstawały śpiewy historyczne czy piosenki taneczne.
Proste opracowania pieśni ludowych sąsiadowały z dziełami opracowanymi
technicznie. Wśród tekstów świeckich przeważały piosenki taneczne(np. Szewczyk ,
Jeszcze Marcinie, Zakłułam się tarnem), pieśni miłosne(A led nade mną Wenus),
pieśni historyczne (Pieśni Kalliopy – o zwycięstwie pod Byczyną)
•Twórczośd instrumentalną renesansu reprezentowała muzyka organowa( twórcy
anonimowi, Mikołaj z Krakowa, S. Koo),a w drugiej połowie XVI w.-lutniowa .
Najważniejszymi przedstawicielami muzyki lutniowej byli : Walenty Bacfart ,
Wojciech Długoraj , Jakub Polak .
•Powstawały też dzieła czysto instrumentalne, jak preludia organowe i fantazje
lutniowe.
•Polską muzykę taneczną reprezentują utwory o charakterze użytkowym, zwłaszcza
transkrypcje organowe z pierwszej połowy XVI w. oraz niektóre utwory lutnistów, a
także taoce polskie, rozpowszechniane w całej Europie pod nazwami: Taniec polski,
Chorea polonica, Polnischer Tanz , Balletto polacco.
•Utwory taneczne z reguły budowane były na zasadach kontrastu części wolnej i
szybkiej, np. chodzony- goniony.

52. Filozofie
Renesansu

53. Humanizm - dążenia do wszechstronnego rozwoju osobowości, badania
własnych przeżyd poprzez poznanie kultury starożytnej i przejmowanie z niej
wzorców postępowania i twórczości. Humanizm podnosił godnośd człowieka.
Odstępował od średniowiecznego teocentryzmu. Za podstawę nauki uznawał
poszukiwanie praw rządzących jednostką; odpowiedzi na pytanie – kim jest
człowiek? Prąd ten doprowadził do zainteresowania łaciną (wzorzec Platona,
Cycerona). Zrodził się typ poeta doctus. Zaczęto przekładad Biblię na języki
narodowe. Humanizm współistniał z nauką Kościoła na płaszczyźnie zgody - irenizmu.
(J. Kochanowski "Fraszki", "Pieśni")
Antropocentryzm - łączy się z humanizmem, sztuka i nauka skupiała się na sprawach
społecznych gospodarczych, cywilizacyjnych. Istniała potrzeba poznania siebie,
wewnętrznych przeżyd, zamanifestowania własnych możliwości. Zaciekawienie
światem doprowadziło do odkryd geograficznych (M. Kopernik "De revolutionibus
orbium caelestium"), rozwoju anatomii, tworzenia wynalazków. Epokę cechował kult
rozumu.

54. Epikureizm - etyka hedonistyczna - szczęście polega na doznawaniu przyjemności.
Epikur wyróżnia dwa rodzaje przyjemności - pozytywną, która zależy od okoliczności
oraz negatywną, której istotą jest ataraksja - absolutny spokój i brak trosk. Szczęście
można osiągnąd przez rozum i cnotę. Hasło epikurejczyków - korzystaj z chwili, "carpe
diem". Celem filozofii jest uwolnienie człowieka od lęku przed bogami i śmiercią.
Stoicyzm - Zenon z Kition opierał się na materializmie i racjonalizmie, uznawał jeden
byt, materię oraz poznanie rozumowe. Stoicy przejęli od Sokratesa przekonanie o
powiązaniu szczęścia, cnoty i rozumu. Dobro najwyższe - szczęście - stanowi cnota,
która jest celem sama w sobie. Żyd cnotliwie znaczy uniezależnid się od okoliczności
zewnętrznych, wyrzec się dóbr przemijających, zapanowad nad słabościami, żyd
zgodnie z naturą. Natura jest rozumna, harmonijna. Absolutnej wolności mógł
dostąpid tylko mędrzec. Postawę stoicką cechuje powaga, rygoryzm. Społeczeostwo,
stoicy traktują jako organizm, w którym każdy ma określone obowiązki. Celem
filozofii jest rozwinięcie cnoty i osiągnięcie szczęścia.

55. R E F O R M A C J A - W XIV w nastąpił rozłam w kościele katolickim wynikający z wzajemnych
animozji kościoła i władzy papieskiej , przeniesienie papieskiej stolicy do Awinionu,
doprowadziło do schizmy zachodniej czyli kolejnego rozłamu w łonie kościoła .
L U T E R A N I Z M - Odłam wyznaniowy głoszący , iż do zbawienia człowieka
potrzebna jest wiara i łaska wsparta ewangelią, a nie zaś dobre uczynki. Odłam ten
krytykował nadużycia kościoła odrzucał sakrament kapłaostwa, postulował powrót
do Biblii.
K A L W I N I Z M - Odłam znacznie bardziej radykalny. Podstawowym założeniem
była nauka o PREDYSYTYNACJI czyli przekonanie, że człowiek został stworzony przez
Boga do zbawienia lub potępienia.
B R A C I A P O L S C Y - Nazywani inaczej Arianami – najbardziej radykalny odłam polskiej
reformacji objęty represjami w XVIII w, głosił etykę ubóstwa , braterstwa, sprawiedliwości,
pokoju. Wyznawcy tego odłamu utworzyli Akademię w Rakowie, rozwinęli piśmiennictwo w
języku polskim, przekładając Biblię, wiersze i pieśni, stworzyli pierwszą gramatykę polską
Piotra Stratoriusa – Stojeoskiego.

57. * Urodzony w 1469 roku, zmarł w 1536 ; holenderski filolog, filozof, pedagog , jeden z
czołowych humanistów renesansu (książę humanistów), propagator kultury
antycznej, pisarz, myśliciel chrześcijaoski, katolicki duchowny (oskarżony o herezję),
* Jego dzieła był najdoskonalszymi krytykami scholastyki („Pochwala głupoty”).
Jego głównym osiągnięciem było wydanie zrewidowanego greckiego tekstu Biblii.
Jego poglądy pedagogiczne znaleźd można w dziełach „O metodzie studiów”,
„Wychowanie księcia chrześcijaoskiego”, „ O wytworności obyczajów chłopięcych”,
„O konieczności wczesnego i przystępnego nauczania chłopców”.
* Zajmował się metodami nauczania poszczególnych przedmiotów: rozwijania
pamięci, problemu nauczyciela, kształtowania nawyków, dyscypliny, był przeciwko
kara fizycznym. Jego szczególna zasługą jest poruszenie sprawy młodzieży w
formach grzeczności zewnętrznej. Jako pierwszy zajął się problemem wychowania
dziewcząt. Miały one uczyd się prace ręcznej, mied prawo do nauki i studiów
wyższych podobnie jak chłopcy.

58. Jego inne poglądy to:
-> uwzględnianie wrodzonych zdolności, kładł
nacisk na przyzwyczajenie do pracy,
-> na pierwszym miejscu w programie
kształcenia stawiał filologię klasyczną,
-> wg niego ojciec powinien brad też udział w
wychowaniu,
-> zachęcał do mecenatu bogatych nad
ubogimi ,
-> lekcje wg niego powinny byd krótkie, łatwe
i zaprawione wesołością,
->zachęcał do samodzielnego myślenia,
-> młodzież maiła nakreślad sobie plany
życiowe i umiejętnie je realizowad,
-> zwracał uwagę na potrzebę wychowania
fizycznego.

59. Niccolò Machiavelli
*(ur. 1469 r. we Florencji, zm. 1527 r. tamże) – prawnik, filozof, pisarz społeczny i polityczny,
historyk i dyplomata florencki, jedna z postaci włoskiego odrodzenia.
*urodzony w rodzinie szlacheckiej jako drugi syn prawnika Bernarda di Niccolò Machiavelli i
jego żony Bartolomei di Stefano Nelli. Po zakooczeniu edukacji, w 1494 roku rozpoczął karierę
polityczną w II kancelarii Republiki Florenckiej.
* stanął na czele kancelarii i będąc bliskim
współpracownikiem Piera Soderiniego, miał duży wpływ na
politykę miasta. Odbył liczne misje dyplomatyczne, m.in. na
dwory Ludwika XII, Maksymiliana I i Juliusza II. Poznał też
Cezara Borgię, syna papieża Aleksandra VI.
* W 1512 roku po upadku republiki i odzyskaniu władzy przez ród
Medyceuszy popadł w niełaskę. Został oskarżony o spisek, uwięziony
i torturowany. Po wyjściu z więzienia musiał wyjechad z miasta.
Osiedlił się w posiadłości wiejskiej w San Casciano i skoncentrował się
na pisaniu traktatów politycznych, które w większości wydano
pośmiertnie.
W 1520 roku powrócił częściowo do łask dworu, dostając od
uniwersytetu florenckiego, kierowanego wówczas przez kardynała
Giulia de' Medici, zlecenie napisania historii miasta. Zmarł we
Florencji w 1527 roku i został pochowany we Florencji w kościele
Santa Croce.

60. Napisał traktat o sprawowaniu władzy pt. Książę, który sprawił, że od jego nazwiska powstał
termin makiawelizm. Idealnym ustrojem była dla niego republika. W 1559 jego pisma znalazły
się na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych.
Dzieła :
•Książę -(1513)
•Mandragora (1513)
•Rozważania nad pierwszym dziesięcioksięgiem historii Rzymu Tytusa Liwiusza (1512
– 1517)
•O sztuce wojennej (1521)
•Historie florenckie (1521-152)
Poglądy :
cel uświęca środki
polityka nie ma nic wspólnego z moralnością
podstęp i przemoc to najskuteczniejszy instrument sprawowania władzy
władca powinien budzić strach
istnieją dwa sposoby walki (jeden zgodny z prawem, drugi zwierzęcy- na
podstawie lwa[siła i odwaga] i lisa[spryt] .
machiawelizm- doktryna dotycząca sprawowania władzy; celem najwyższym jest dobro
państwa w imię stanu; dopuszcza się zbrodnię, podstęp i zdradę

61. -> Ważnym dla zrozumienia filozofii Machiavellego pojęciem jest cnota virtù – zbiór
specyficznych sprawności politycznych: energii, inicjatywy, zdolności do podejmowania
decyzji i szybkiego działania. To ona umożliwia nam chod częściowo zapanowad nad
naszym losem, którym jednak i tak w znacznej mierze rządzi przypadek. Virtù stoi w
opozycji do fortuny, na którą nie mamy wpływu. W ten sposób projekt Machiavellego
przeciwstawia się dominującej w średniowieczu koncepcji boskiej opatrzności.
Realizm polityczny :
Słowo "polityka" używał w sensie trochę węższym niż rzecz się ma w powszechnym
użyciu. Polityka w jego mniemaniu dotyczyła bezpieczeostwa zewnętrznego, pokoju
wewnętrznego, stabilności i poziomu zamożności. Ale nie obejmowała już wychowania,
realizacji ideałów czy moralności. Realizm polityczny to metoda badania zjawisk życia
społecznego i politycznego. Odrzucamy model postrzegania rzeczywistości przez pryzmat
tego, jak powinna ona wyglądad. Kluczowa staje się wiedza czerpana z doświadczenia
historycznego, jak również z obserwacji empirycznej . Takie rozumienie polityki
wykluczało myślenie utopijne. Machiavelli podszedł do problematyki paostwa w sposób
naukowo-techniczny. Nie oceniał, lecz opisywał politykę tak, jakby mówił o mechanizmie.
Dlatego tradycja anglosaska powszechnie uznaje go za ojca nauk politycznych. Nazywa się
go też założycielem nowożytnej filozofii polityki i odkrywcą "nowego moralnego
kontynentu„ . Skupiał się na odkryciu reguł skutecznego działania. Jest to wg niego
możliwe, bo zdarzenia się powtarzają, a natura ludzka jest stała. Zachowanie człowieka
da się przewidzied, jeśli tylko rozporządzamy wiedzą, którą daje nam studiowanie historii.

62.  PAOSTWO: Amoralizm, cynizm i wyrachowanie, które przypisuje się postawie
makiawelicznej, u samego Machiavellego wynika ze specyficznego podejścia do
zagadnieo związanych z problematyką paostwa . Machiavelli, rozumiejąc paostwo
jako twór złożony z władcy i podporządkowanych mu jednostek, mało interesował
się społeczeostwem, bardziej warunkami działania w danym ustroju politycznym, do
czego przydatna jest według niego wiedza psychologiczna. Jego absolutne
nowatorstwo polegało na tym, że traktował paostwo jako twór całkowicie ludzki, bez
pierwiastka boskiego.
ARMIA://Zdaniem Machiavellego najbardziej pożyteczną dla kraju jest armia złożona
z własnych obywateli, kierujących się patriotyzmem, nie zaś chęcią zysku.
"okrucieostwo i terror należy stosowad ale rozsądnie i tylko w miarę potrzeby"
Machiavelli jest bardzo sceptyczny jeżeli chodzi o naturę człowieka. Jego zdaniem
ludźmi kierują niskie pobudki i egoizm. Nawet jeśli ktoś chciałby postępowad
moralnie, będzie mu bardzo trudno obronid się przed powszechną niegodziwością.
"Racja nic nie znaczy, gdy nie jest poparta siłą", pisał, a gdzie indziej: "w polityce
bezbronni prorocy nie zwyciężają". Takie słowa są zrozumiałe u kogoś, kto był
świadkiem spalenia Savonaroli.
zaliczany do tradycji amoralistycznej (jako autor Księcia i słynnej maksymy, że cel
uświęca środki).

63. * (ur. 7 lutego 1478 w Londynie, zm. 6 lipca
1535 tamże) – sir, święty Kościoła
katolickiego, angielski myśliciel, pisarz i
polityk, członek Izby Lordów . Stworzył
wizję paostwa idealnego (utopia). Nie uznał
legalności małżeostwa Henryka VIII i jego
drugiej żony – Anny Boleyn oraz nie zgodził
się uznad króla za głowę Kościoła w Anglii,
za co został skazany na ścięcie. Wyrok
wykonano. W 1886 r. został beatyfikowany,
a w 1935 r. – kanonizowany.

64. * Krytykował rozrzutnośd, arogancję i brutalnośd królów, brak dbałości o lud i
'psucie' pieniądza. Uważał, że źródłem ludzkich nieszczęśd często bywa własnośd
prywatna, która rodzi nierównośd ekonomiczną.
Utopia- idealny ustrój, którego życie było zgodne z naturą, nie było
pieniędzy , teoria idealistyczna zakładająca pewną doskonałość, lecz
niemożliwa do zrealizowania
* Ustrój Utopii to socjalizm drobnych producentów, rolników i rzemieślników.
Rozwój przemysłu uważał za zło. W Utopii wszyscy muszą pracowad, ale tylko 6
godzin dziennie, żyd skromnie, mają takie samo jedzenie i ubiór. Cenią moralnośd
przede wszystkim. Za cudzołóstwo karzą śmiercią. Nie znają pieniądza; ludzie są
wolni (niewolnikami bywają jedynie jeocy wojenni); Ustrój jest tu hierarchiczny i
demokratyczny - na dole piramidy społecznej jest rodzina, a na szczycie jest sam
książę. Prawa są tu nieliczne i proste. Panuje tolerancja religijna, jest kilka religii,
lecz zabroniony jest ateizm. Za fanatyzm religijny grozi wydalenie z wyspy.
Kapłanami mogą byd też kobiety. Kapłan jest wybierany przez wiernych, nie ma
przywilejów i nie obowiązuje go celibat.

65. Michel de Montaigne
(ur. 1533 w Bordeaux, zm. 1592 w Château de
Montaigne koło Saint-Michel-de-Montaigne) –
francuski pisarz i filozof-humanista ; jeden z
głównych przedstawicieli renesansu; 1557-70
radca parlamentu (sądu) w Bordeaux, 1581-85
burmistrz tamże. Główne dzieło: Essais (Próby)
(1580) . Montaigne uważany jest za twórcę eseju
(od "Essais"), jako nowego gatunku literackiego.
* Montaigne zajmował postawę laicką, głosił idee tolerancji religijnej, racjonalizmu,
relatywizmu etycznego oraz uznania rozumu ludzkiego za instancję rozstrzygającą. Był
przeciwnikiem tortur – usankcjonowanych wówczas przez prawo paostwowe.

66. --: wydane w trzech tomach w 1580 roku w Bordeaux. Nazwa dzieła pochodzi od
francuskiego słowa essai, co oznacza próbę, a także zmaganie.
--:Powszechnie Próby uważane są za pierwszy nowożytny tom szkiców, który dał
podwaliny pod rozwój całego gatunku, a także za jedno z najwybitniejszych dzieł
francuskiego humanizmu. Osobiste przemyślenia i niejednokrotnie subiektywną
relację z własnych doświadczeo łączy tu autor z filozoficzną refleksją nad
fundamentami bytu i relacji międzyludzkich. Język Prób aspiruje, co w utworze tym
podkreśla zresztą sam autor, do prostoty i klarowności, zarazem jednak wielu
literaturoznawców dostrzega złożonośd i "wybujałośd" stylu francuskiego pisarza.
Zawarte w "Próbach" liczne wątki autobiograficzne stanowią punkt wyjścia do
rozważao o charakterze filozoficznym, moralnym, społecznym, obyczajowym.
Montaigne to myśliciel pogodnie nastawiony do świata, tolerancyjny, uczący
umiaru i rozsądnego czerpania przyjemności z życia, a jednocześnie niechętny
wobec metafizycznych dywagacji i sceptyczny wobec możliwości poznawczych
ludzkiego rozumu.
„Świat jest jeno szkołą szukania: nie o to chodzi, kto dopadnie, ale kto przebieży
piękniejszą drogą. „( fragm. )