Ceshte toka teoria big bang ndertimi i brendshem i tokes levizja e kontinenteve Nje vezhgim I pllakave tektonike Shkeminjte dhe llojet e tyre

2. C’eshte Toka ?
• Toka është planeti i treti i sistemit tonë diellor.
Toka është rreth 4.57 miliardë vjet e vjetër, dhe i
vetmi planet në sistemin tonë diellor ku është
zhvilluar jeta. Toka ka vetëm një satelit
natyror: Hënën. Toka peshon 6.000 miliard ton
dhe është afër 40.000 km rreth ekuatorit.
Supozohet që, krijimi i Tokës erdhi si rezultat i
ngjarjeve që pasuan Big Bang-un (Shpërthimin e
Madh). Sipas kësaj hipoteze, një yll stërmadh,
shpërtheu dhe u nda në një pafundësi copash të
cilat më pas krijuan galaktikat, dhe sistemet
diellore. Në këtë formë u krijua dhe sistemi ynë
diellor, nga një grumbullim pluhuri e copash, të
cilat duke u sjellë rrotull vetës krijuan Diellin dhe
planetët e sistemit të tij. Çdo vit toka goditet nga
mijëra meteor me madhësi relativisht të vogël te
cilët duke kaluar nëpër atmosferë digjen .

3. Teoria Bing-Bang
• Big Bang, është modeli kozmologjik
i kushteve fillestare dhe të
mëtejshme të zhvillimit të
Universit që mbështetet nga
shpjegimet më të sakta dhe më të
hollësishme, të nxjerra nga provat
shkencore dhe vëzhgimet e
tashme. Sipas kozmologëve,
termi Big Bang përgjithësisht lidhet
me idenë se Universi është
zgjeruar prej një gjendjeje fillestare
të nxehtë dhe të dendur në një
kohë të caktuar në të kaluarën 13.3
deri 13.9 miliard vjet më pare, dhe
vazhdon të zgjerohet edhe sot.

4. Ndertimi I brendshem I Tokes
• Toka jonë ka një ndërtim
i brendshëm edhe pse
ende nuk ka njohuri të
plota për ndërtimin e
brendshëm të Tokës
është pranuar ndarja e
ndërtimit të brendshëm
të saj në tri mbështjellje-
gjeosfera:
• Korja e
Tokës ose Litosfera
• Mbështjellsi i
bërthamës (ose manteli)
• Bërthama e Tokës.

5. Berthama
• Bërthama e Tokës eshte nje top i zjarrte jashtezakonisht i
nxehte qe shtrihet në qendër të planetit Tokë . Fillon nga
thellësia rreth 2 900 km dhe diametri i saj është rreth 7 000
km. Kryesisht pëbëhet nga hekurit dhe nikelit . Është e
ndërtuar prej dy pjesëve me dendësi të ndryshme : pjesës
së jashtme (bërthama e jashtme) dhe pjesës së brendshme
( bërthama e brendshme). Mendohet se bërthama e
jashtme ështtë në gjendje të lëngët e të zjarrtë , kryesisht
nga hekuri, ndërsa bërthama e brendshme ështtë në
gjendje të ngurtë, (përshkak të dendësisë dhe
temperaturës shum të lartë , rreth 6 000 C, materiali ështtë
në gjendje të metalizuar), ku,përveç hekurit, gjendet edhe
nikeli. Bërthama ndryshe quhet
edhe barisferë ose metalosferë .

6. Manteli
• Pas kesaj , fillon shtresa e dytë e tokës që quhet mantel. Shtrihet
ndërmjet korës se tokës e bërthamës , quhet ndryshe edhe
"Mantia", që në greqisht do të thotë veshje e jashtme. Manteli
ndahet në mantel të sipërm dhe mantel të poshtëm. Kufiri mes tyre
mendohet të jetë në thellësinë 950 km, kurse kufiri më poshtëm i
mantelit, aty ku fillon bërthama mendohet se është në thellësinë
2900 km. Pjesa më e sipërme e mantelit të sipërm, e cila është në
kontakt të drejtpërdrejtë me litosferën quhet astenosferë
(nga greqishtja "sferë e dobët").Në mbeshtjellsin e berthames
gjendet nenshtresa e quajtur astenosfer qe esht labile dhe
mendohet se nga ketu e kanë prejardhjen termetet dhe vullkanet.
Ai gjendet nen koren e tokes dhe eshte i perbere kryesisht nga
shkembinj te ngurte, shkembinj te shkrire ose magme.

7. Korja
• DalloheToka mbështillet prej atmosferës, e cila kufizohet në pjesën
e poshtme nga sipërfaqja e oqeanike dhe kontinentale. Shtresa e
sipërme e ngurte e tokës quhet litosferë me një trashësi deri 200
km. Pjesa me e rëndësishme e saj është korja e Tokës, trashësia e të
cilës shkon nga 30-60 km. Trashësia e korës ndryshon duke u rritur
në kontinente (korja kontinentale) dhe duke u holluar në oqeane
(korja oqeanike). Kufiri i poshtëm i litosferës quhet kufiri Moho.
• Korja kontinentale ndertohet nga tri sfera:
• sedimentare
• granite
• bazike.
• Ndersa ajo oqeanike ndertohet nga:
• sedimentare
• llavat jastekore
• dajkat paralele
• gabrot masive.

8. Levizja e kontinenteve
• Kur pllakat levizin dhe
nderrojnne vend , ndryshon
dhe pozicioni I deteve dhe
oqeaneve ne siperfaqen e
Tokes . Gjeologet kane
menduar qe ka pasur nje
superkontinent te vetem qe
quhej “Pangea“.
• Me kufijte e rinj te
shkembinjve ne kufijte e
pllakave , ka te ngjare qe
dyshemeje e oqeanit
Atlantik te jete zgjeruar .
• Sot Amerika e Jugut dhe
Afrika po largohen me nje
shpejtesi prej 3.5 cm ne vit .

9. Nje vezhgim I pllakave tektonike

10. Shkeminjte dhe llojet e tyre
• Korja e Tokes eshte e ndertuar nag shtresat e
shkembinjve te ndryshme . Ato e formojne
relievin e tokes , malet , fushat etj .Jane
formuar gjate nje periudhe prej miliona vitesh
.Shkembinjte mund te jene te perbera prej 1
ose me shume minerale . Dallohen ne mes
veti per nga ajo se si jane krijuar , sipas
perberjes kimike , ngjyres , fortesise etj . Sipas
menyres se formimit ndahen ne : sedimentar ,
magmatike , metamorfike.

11. Shkeminjte magmatik
• Shkeminjte me te vjeter dhe
me te shperndare ne toke
jane ato magmatik . Magma
del ne siperfaqe , ftohet dhe
kalon ne shkemb te ngurte .
Shkembinjte magmatik
mund te formohen dhe ne
brendi te Tokes , nese
vullkani nuk ka force te
hedhe magmen ne
siperfaqe . Shkeminjte me
te njohur magmatik jane
bazalti , graniti etj .Ato
gjithashtu perdoren per
ndertimtari .

12. Shkembinjte sedimentar
• Shkembinjte sedimentues
krijohen me bashkimin e reres
dhe argjilit . Ato precipitohen
ne fundin e deteve dhe
liqeneve dhe aty precipitojne
ne brendesine e tokes dhe atje
ngurtesohen . Nga keto
shkembinj jane te formuar nr.
me I madh I tokes ne te cilen
levizim . Sipas menyres se
precipitimit dhe llojit te
materialit qe precipiton ,
ekzistojne 3 lloje : mekanike
,kimike dhe organogjene.

13. Llojet e shkembinjve sedimentar
• Shkembinjte sedimentar mekanik formohen nga
precipitimi e materialit te imet nga ujerat ose ne toke .
Aty bejne pjese : argjili , rera dhe cakall .
• Shkembinjte sedimentar kimik formohen nga
precipitimi I materialit qe krijohet nepermjet tretjeve
kimike . Aty bejne pjese : soli , gipsi , bigori etj .
• Shkembinjte sedimentar organogjene. formohen nga
precipitimi e mbeturinave nga organizmat bimore e
shtazore . Ne kete menyre jane formuar shkembinjte
gelqerore , koralet etj. Ne kete grup te posacem te
shkembinjve sedimentar organogjene marrin pjese
karboni dhe nafta te cilat kane veti te digjen dhe te
lirojne temperature te larte .

14. Shkembinjte metamorfike
• Shkembinjte metamorfike
formohen nga sedimentet
dhe nga shkembinjte
magmatik ne brendesine e
kores se Tokes , ne ndikimin
e shtypjes se larte dhe
temperaturave te larta . Per
shkak te ndikimit te ketyre
faktoreve ato ndryshojne
pamjen dhe perberejn
kimike . Ne shkembinjte
metamorfike marrin pjese :
mermeri , kristali etj .