Op 17 maart is het een jaar geleden dat een kleine club bezorgde mensen namens Fossielvrij Nederland pensioenfonds ABP ruim 10.000 handtekeningen overhandigde. De boodschap: stop met beleggen in kolen, olie en gas en help mee CO²-uitstoot wereldwijd te verminderen. Het ABP is de eerste halte van Fossielvrij dat aandacht vraagt voor klimaatverandering.

1. Zaterdag 20 februari 2016 www.limburger.nl
horizon
door Kim Noach
H
oe wordt het feestje
17 maart op het
Amsterdamse kantoor
van Fossielvrij Neder-
land gevierd? Project-
coördinator Liset
Meddens (29) is even stil. „Dat is een
goede, helemaal niet aan gedacht”, zegt
ze, terwijl de datum rood omcirkeld
wordt in haar agenda.
Een jaar eerder - 17 maart 2015 -
waren Meddens, een handjevol vrijwil-
ligers en pensionado’s namens Fossiel-
vrij Nederland te gast bij pensioen-
fonds ABP in Amsterdam. Met ruim
10.000 handtekeningen en een dringen-
de boodschap aan het ABP-bestuur:
trek jullie investeringen uit kolen, gas
en oliefondsen terug en beleg ‘ons’ geld
in duurzame, schone energiebronnen.
Desinvesteren, zoals het terugtrek-
ken van geld uit fossiele energiefond-
sen in dit geval heet, is wereldwijd in
188 landen bezig aan een opmars. Dat
is te danken aan de in 2008 opgerichte
Amerikaanse milieuorganisatie 350.org.
Fossielvrij is de Nederlandse tak, waar-
van de van oorsprong Limburgse
Meddens (geboren in Roermond, geto-
gen in Haelen) het gezicht - en de eni-
ge betaalde kracht - is.
Het doel van Fossielvrij Nederland
en dus ook van de wereldwijde organi-
satie 350.org is eenvoudig gezegd: ban
het gebruik van fossiele energiebron-
nen als kolen, olie en gas. Daarmee ver-
mindert de uitstoot van CO². Dit broei-
kasgas is dankzij het forse verbruik van
fossiele energie in zo’n grote hoeveelhe-
den in de atmosfeer present dat het kli-
maat op aarde verandert. De aarde
warmt hierdoor langzaam maar zeker
op. Wetenschappers - en sinds kort
ook 195 landen die het Klimaatakkoord
in Parijs ondertekenden - willen voor-
komen dat de gemiddelde temperatuur
op aarde met meer dan 2 graden stijgt.
Klimt de temperatuur hoger op de ther-
mometer, zijn ernstige, klimaatont-
wrichtende veranderingen te verwach-
ten. Zoals voedsel- en watervoorzie-
ning die in de knel raken. Er komen
(meer) klimaatvluchtelingen, omdat
landen overstromen of ernstige droog-
te leven onmogelijk maakt.
Dat doemscenario wordt - inge-
schaald naar de ontstaansgeschiedenis
van de aarde - razendsnel realiteit. Als
we doorgaan op dezelfde voet als nu, is
het in 2034 al 2 graden warmer.
Om die klimaatverandering te voor-
komen, zal naar schatting 80 procent
van de kolen, olie en gasreserves onder
de grond moeten blijven, berekenden
Britse wetenschappers en analisten van
Carbon Tracker Initiative. Een fossielvrij
ABP is een eerste stap in de goede rich-
ting, menen Meddens en Co. Waar be-
ter te beginnen dan bij pensioenfonds
ABP met zijn totale portfolio ter waar-
de van 350 miljard euro? Waar geld is,
is macht. Macht om te veranderen.
Naar schatting 10 procent van de
ABP-aandelen zit in fossiele fondsen.
Voor Meddens en haar collega’s is het
ultieme doel dat het ABP alle 35 mil-
jard euro terugtrekt uit de fossiele fond-
sen. Een eerste succes haalde het ABP
Fossielvrij-team vorig jaar. Het gezel-
schap vrijwilligers en pensionado’s
kwam met hulp van publieksacties en
de petitie die door ruim 10.000 pen-
sioendeelnemers ondertekend werd op
17 maart op de radar van het pensioen-
fonds. Later dat jaar mochten Meddens
en collega’s aanschuiven in de board-
room om hun actie persoonlijk met
ABP-topvrouw Corien Wortmann te
bespreken. Meddens: „Het klopt dat de
tijd van praten voorbij is. Actie is gebo-
den gezien de urgentie van het klimaat-
probleem. Het gaat wellicht niet snel
genoeg, maar ik denk dat we al een
enorme sprong gemaakt hebben in
2015. Zo laat recent onderzoek zien dat
het ABP negen miljard euro is misgelo-
pen, omdat het nog in fossiele fondsen
zit.” Dat is een gevolg van koersdalin-
gen waarmee fossiele energiebedrijven
op de beurzen te maken hebben.
Na het ABP richt Fossielvrij Neder-
land haar pijlen nu ook op pensioen-
fondsen PFZW voor gezondheidszorg
en welzijn met een belegd vermogen
van zo’n 177 miljard en PMT metaal en
techniek met 56 miljard euro.
Meddens verwacht in 2016 een ver-
snelling in bewustwording en daaraan
gekoppelde desinvesteringsacties. Na
pensioenfondsen heeft Fossielvrij grote
verzekeraars en kerken in het vizier.
„Begin vorig jaar was het in de publie-
ke opinie ‘normaal’ dat we fossiele ener-
gie gebruikten. Gedurende dat jaar is er
een enorme verschuiving in perceptie
gekomen met de Klimaattop als bewijs.
We moeten af van fossiele brandstof-
fen. Mensen voelen dat het zo niet kan
doorgaan en zijn zich bewust dat we
zelf meer moeten doen. Eigen verant-
woordelijkheid nemen. Dan heb ik het
niet over korter douchen of de verwar-
ming lager zetten. Nee, dan heb ik het
over de bewustwording van mensen
dat het beleggen van pensioengeld in
fossiele energie niet de goede keuze is.”
Fossielvrij volgt de komende jaren als
een luis in de pels de desinvesteringen
van ABP. Meddens: „Dat desinvesteren
niet van vandaag op morgen gebeurt
en dat het lastig is? Absoluut. Maar
Wachten T O T D A T
H E T W A T E R T E G E N
D E P L I N T E N K L O T S T ?
interview
Tijdens de Klimaattop in Parijs trokken
¼ Geboren op 22 maart 1986 in
Roermond.
¼ Vertrok in 2004 na haar vwo op
het Sint Ursula in Horn naar
Utrecht om milieu-maatschappijwe-
tenschappen te studeren met specia-
le aandacht voor milieubeleid.
¼ In 2008 volgde een master Inter-
national Development aan de univer-
siteit van Wageningen waar ze afstu-
deerde op globalisering en natuurbe-
scherming.
¼ Werkervaring bij ministerie van
Buitenlandse Zaken, klimaatcluster.
¼ Als VN Jongerenvertegenwoordi-
ger duurzame ontwikkeling aanwezig
bij klimaattoppen in Durban, Rio en
Qatar.
¼ Sinds juli 2013 nationale
coördinator Fossielvrij NL & 350.org
www.gofossilfree.org
CV Liset Meddens
Op 17 maart is het een jaar geleden dat een kleine club bezorgde mensen
namens Fossielvrij Nederland pensioenfonds ABP ruim 10.000 handtekeningen
overhandigde. De boodschap: stop met beleggen in kolen, olie en gas en help
mee CO²-uitstoot wereldwijd te verminderen. Het ABP is de eerste halte van
Fossielvrij dat aandacht vraagt voor klimaatverandering.
onmogelijk? Zeker niet. Geld en dus
macht is het enige dat verandering in
de weg staat. Er is wereldwijd een klei-
ne elite van CEO’s van grote energiebe-
drijven die heel veel geld verdient met
het huidige systeem en daarom gaat het
systeem niet om. Ten koste van de
maatschappij die erop verliest.”
Fossielvrij en 350.org krijgen bijval
van grote financiële jongens uit Wall-
street en Londen. Strak in een (duur Ita-
liaans) maatpak oogt Bob Litterman als
een van de vele ‘wolven’ van Wall-
street. In een aflevering van VPRO’s
Tegenlicht verrast hij de kijker met de
mededeling dat hij op dezelfde lijn zit
als de milieuactivisten. Litterman:
„Investeren in fossiele fondsen is tegen-
woordig risicovol. En risico is een rode
vlag in de financiële wereld.” Hij rede-
neert puur uit financieel-economisch
perspectief. Omdat 80 procent van de
fossiele energie in de grond moet blij-
ven zitten om klimaatverandering te-
gen te gaan, worden fondsen veel min-
der waard. Hun waarde is namelijk bere-
kend op de totale voorraad kolen, olie
of gas.
De Britse financiële analist Mark
Campanali - oprichter van Carbon
Tracker Initiative - gaat nog een stap
verder. Hij kwam met de term carbon
bubble. Het uiteenspatten van fossiele
aandelenmarkt als een zeepbel vanwe-
ge de te verwachte afname van kolen-,
gas- en olieverbruik. Wat zou zo’n
carbon bubble betekenen voor de rende-
menten van pensioengiganten zoals
ABP? En voor de pensioenen van
de 2,8 miljoen werknemers? Voor
Meddens en haar collega’s is het duide-
lijk. Hoe eerder ABP zich publiekelijk
uitspreekt dat het uit fossiel stapt en in
duurzame, stabielere energiefondsen,
hoe beter voor onze pensioenen.
Meddens: „Dit jaar gaan we met pu-
blieksacties aandacht vragen en het
ABP in een positie manoeuvreren dat
het publiekelijk wel duidelijk moet ma-
ken wat de stappen zijn. Omdat investe-
ren in fossiel maatschappelijk onaccep-
tabel wordt. Denk eens na: zo’n groot
pensioenfonds dat bijdraagt aan al die
bevingen in Groningen en daarmee
winst maakt. Dat kan niet langer.”
Uit een onderzoek dat dagblad
Trouw vorig jaar hield, blijkt ook dat zes
op de tien Nederlanders achter een
‘schoner’ pensioenfonds staat. Zelfs als
dat lagere rendementen of hogere pre-
mies zou opleveren.
De techniek en alternatieve schone
bronnen zijn voorhanden om de fossie-
le fondsen te compenseren, menen
Meddens en Co. Er is bijvoorbeeld een
heel nieuwe infrastructuur (dus werkge-
legenheid) nodig om de maatschappij
te voorzien van wind, water en zon-
ne-energie. Maar ook de politiek moet
aan de bak en nadrukkelijk een lange-
termijnbeleid uitstippelen. Bedrijven
wachten op heldere regels. Dan loont
het de moeite om te investeren. Med-
dens: „Maar als zo’n enorme partij als
ABP zegt: ik wil dit, dan wordt er een
markt gecreëerd. Kijk verder dan alleen
investeringsproducten. Hoe gaaf zou
het zijn om met die gigapot met geld
van ABP te investeren in een nieuw
energiesysteem of energieneutrale wo-
ningen. Goederen in plaats van geld.”
Dit jaar heeft Fossielvrij meer pu-
blieksacties in petto om bewustwor-
ding bij een grotere groep Nederlanders
te creëren. Hoe ze dat doen, wil Med-
dens niet kwijt. „Als het initiatief niet
van bedrijven komt of van de politiek,
dwingen wij ze wel tot initiatief. Dat
heeft zeker effect. Zo zijn wij meteen
na de Klimaattop in hongerstaking ge-
gaan, een wereldwijde actie van 350.0rg
om nogmaals de dringende noodzaak
van beleidsverandering te onderstre-
pen. Wij in Nederland deden dat in de
vorm van een estafette, om de paar da-
gen gingen enkelen van ons in honger-
staking. Daardoor zaten we eind januari
wel bij de raadsadviseur van premier
Rutte aan tafel. Twee uur hebben we
met die man gesproken. Daar zit je dan
in het Torentje bij de raadsaviseur al je
zorgen op tafel te gooien. Dat is verant-
woordelijkheid nemen. Voel ik me se-
rieus genomen? Absoluut. Anders be-
steedt hij niet twee uur aan ons. Of het
landt? Het is te vroeg om dat te beoor-
delen. Maar zo’n gesprek draagt bij aan
wederzijds begrip. Twee totaal verschil-
lende werelden komen samen tijdens
dat gesprek. Het zijn wel weer stappen.
We hebben elkaar nodig in deze enor-
me transitie.”
milieuactivisten letterlijk een rode streep door de stad: ‘Tot hier en niet verder met klimaatveranderingen’, was de boodschap. foto Reuters
De petitie die Fossielvrij Nederland
vorig jaar aanbod is volgens een
ABP-woordvoerster: „Een belangrijk
signaal uit de maatschappij. Ruim
12.000 handtekeningen (meest actu-
ele stand) is niet onaanzienlijk. Ons
doel is hetzelfde, alleen verschillen
de routes die we daarbij afleggen.”
Het ABP kiest ervoor de CO²-uit-
stoot van de aandelenportefeuille
met 25 procent te verminderen.
Omgerekend is dat een verminde-
ring van zeven miljoen ton CO².
Volgens het ABP te vergelijken met
de sluiting van drie van de elf kolen-
centrales in ons land. Helemaal uit
fossiele energie is een brug te ver,
omdat er te weinig duurzame
alternatieven voorhanden zijn om
hetzelfde rendement te halen.
ABP: duurzaam
ja, fossielvrij nee
E11 GO-E10R