Filipino-Gen-ed-March-2019 (2).pptx

I. WIKA
A. Ano ang Wika
- Ang wika ay isang sistema ng komunikasyon
sa pagitan ng mga tao sa pamamagitan ng mga pasulat o
pasalitang simbulo.
- Ang wika ay ________________:
nangangahulugang ito na ang mga tunog na binibigkas
sa wika ay pinili para sa layunin ng mga gumagamit
nito. Isinaayos ang mga tunog sa paraang
pinagkasunduan ng mga pangkat ng taong gumagamit
nito.
arbitraryo

B. Tungkulin ng Wika:
Interaksyonal
Instrumental
Regulatori
Personal
-nakapagpapatatag ng relasyong sosyal
- tumutugon sa mga pangangailangan
- kumokontrol at gumagabay sa kilos/asal ng
iba.
- nakapagpapahayag ng sariling damdamin o
opinion

- nakapagpapahayag ng imahinasyon sa
malikhaing paraan
- naghahanap ng impormasyon/datos
- nagbibigay ng impormasyon/datos
5. Imahinatibo
6. Heuristic
7. Impormatib
B. Tungkulin ng Wika

C. Antas ng Wika
1. ________: – ito ang mga salitang
istandard dahil kinikilala, tinatanggap at
ginagamit ng higit na nakakarami lalo na ng
mga nakapag-aral ng wika.
Pormal
A. Pambansa
B. Pampanitikan
C. Pang Edukado

2. ____________: – ito ang salitang karaniwan,
palasak, pang-araw-araw na madalas nating gamitin
sa pakikipag-usap at pakikipagtalastasan sa mga
kakilala at kaibigan.
Impormal
A. Lalawiganin
B. Kolokyal
C. Balbal o Panlansangan

D. Barayti ng Wika
- Ayon sa Teoyang Sosyolingwistik, nag uugat ang mga
barayti ng wika sa pagkakaiba-iba ng mga individual at
grupo, maging ng kani-kanilang tirahan, interes, Gawain,
pinag-aralan at iba pa. (Constantino, 2006)
1. ______________ – ang barayti ng wikang nalilikha ng
dimensyong heograpiko. Ito ang wikang ginagamit sa isang
partikular na rehiyon, lalawigan, pook malaki man o maliit.
Dayalekto:

2. ______________- ang barayti na nabubuo batay sa
dimensyong sosyal. Tinatawag din itong sosyal na barayti ng
wika dahil nakabatay ito sa mga pangkat panlipunan.
3. ______________ – ang mga tanging bokabularyo ng isang
partikular na pangkat ng Gawain.
Halimbawa: Titser (tsok, lesson plan, klas)
Abogado (hearing, pleading, fiscal, court).
4. ______________ – personal na paggamit ng wika.
Halimbawa: Noli De Castro (Magandang Gabi Bayan)
Sosyolek
Jargon
Idyolek

– wika mula sa mga etnolongguwistikong
grupo. Ang salitang etnolek ay nagmula sa
salitang etniko at dialek. Ito ang mga salitang
nagiging bahagi na ng pagkakakilanlan ng isang
pangkat-etniko
5. Etnolek

– naiaangkop ng nagsasalita ang uri ng wikang
ginagamit niya sa sitwasyon at sa kausap.
-wikang ginagamit sa loob ng bahay.
6. Register
7. Ekolek

- Walang pormal na estraktura
8. Pidgin
9. Creole
- Pormal na estraktura

Mga Batas sa pagpapatupad ng Wikang
Pambansa
_________________________ : – pinagtibay
niya ang Pambansang Wika ng Pilipinas na
Filipino ayon sa 1935 Saligang Batas ng
Pilipinas.
Noong Enero 12, 1937 – hinirang ni pangulong
quezon ang bubuo sa surian ng Wikang
Pambansa.
Manuel L. Quezon

Nang dumating ang mga Kastila, may sarili nang palatitikan
ang ating mga ninuno, ang _____________________, na
binubuo ng 14 katinig at 3 patinig. Pinalitan ito ng mga
Kastila ng alpabetong Romano.
1940 – binuo ni _______________________ ang Abakada,
na may 20 titik: a, b, k, d, e, g, h, i, I, m, n, ng, o, p, r, s, t, u,
w, y.
Alibata o Baybayin,
a, i, and u
Lope K. Santos

 ____________________– pinagtibay ng Sanggunian ng
SWP ang pinayamang alpabeto, na binubuo ng 31 letra:
a, b, c, ch, d, e, f, g, h, i, j, k, l, ll, m, n, ñ, ng, o, p, q, r, rr,
s, t, u, v, w, x, y, z
 Matapos ang Repormang Ortograpiko, nabuo ang
sumusunod na Alpabetong Filipino, na may 28 letra: a, b,
c, d, e, f, g, h, i, j, k, I, m, n, ñ, ng, o, p, q, r, s, t, u, v, w,
x, y, z
Oktubre 4,1971

Ang Ortograpiya ay ang masusi at maingat
nag pag-aaral may patungkol sa pag-babaybay
ng mga salita. Kasama din dito ang pagiging
tama sa pagbuo ng mga salita gamit ang
tamang letra sa pamamagitan ng ispeling

Alpabetong Filipino: Binubuo ng 28 na letra
A, B, C, D, E, F, G, H, I, J,
ey bi si di I ef dzi eyts ay dzy
K, L, M, N, Ñ, NG, O, P, Q, R,
k el em en eye endgi o pi kyu r
S, T, U, V, W, X, Y, Z
es ti yu vi dobolyu eks way zi

III. ANG KOMUNIKASYON
A. Kahulugan
Ang komunikasyon ayon kay Tanawan, et. Al.
(2004) ay sining sa pagpapahayag ng kaisipan o ideya
sa paraang pasalita at pasulat. Ang wika ay siyang
kodigo ng komunikasyon upang maihataid ang
mensahe sa kinauukulan.

B. Proseso ng Komunikasyon
Enkoder Mensahe Dekoder
(Tagahatid) (Tagatanggap)
Kasangkapan sa Paghahatid
Ang komunikasyon ay may apat na salik:
1) mensahe, 3) daluyan ( Tsanel)
2) enkoder (tagahatid) 4) dekoder (tagatanggap)

Ito ay komunikasyong gumagamit ng wika na
maaaring pasulat at pasalita. Pasulat ang uri ng
komunikasyong nababasa, at pasalita yaong mga
binibigkas at naririnig. Pinakagagamitin ang
komunikasyong berbal sa lahat ng pagkakataon at
larangan.
1. Komunikasyong Berbal.
D. Mga Paraan ng Pakikipagkomunikasyon

- tawag sa bagay o ideyang kinakatawan ng isang
salita na askyon, katangian ng mga aksyon, ugnayan
ng bagay sa ibang bagay.
1. Referent
D. Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong Verbal

- tawag sa parehong kahulugang ibinibigay ng mga
taong sangkot sa proseso ng komunikasyon.
2. Komong Referens

- tawag sa kahulugang isang salita na matutukoy
batay sa ugnayan nito sa iba pang salita.
3. Komong Berbal

- Maari ring magbigay ng kahulugang konotatibo.
4. Paralanguage o Paraan ng Pagbigkas
o manner of Utterance

Ito naman ang komunikasyong hindi gumagamit ng wika.
Kilos at galaw ng katawan o bahagi ng katawan ang ginagamit
sa pakikipagtalastasan. Halimbawa ang ekspresyon ng mukha,
galaw ng mata, kamay at paa. Ang mukha ang
pinakamahalaga sa pakikipagtalastasang hindi ginagamitan ng
wika. Ang mata at bibig ay mahalaga sa pagpapadama ng
damdamin. Ang matang nanlilisik ay nagpapadama ng galit,
ang matang malamlam ay ng pagmamakaawa. Ang ngiti ay
palatandaan ng kasiyahan o pagsang-ayon.
2. Komunikasyong Di-Berbal.

- pag-aaral ng kilos at galaw ng katawan. May kahulugan ang
paggalaw ng iba’t ibang bahagi ng ating katawan
A. Ekspresyon ng Mukha – Nagpapakita ng Emosyon
B. Galaw ng mata – nagpapakita ng katapatan ng isang tao,
nagiiba ang mensaheng ipinahahayag batay sa tagal,
direksyon at kalidad ng kilos ng mata.
1. Galaw ng Katawan (Kinesics)
Mga Paraan ng Pagpapakahulugan o
Interpretasyon ng mga Simbolong
Di- Verbal

C. Kumpas “Galaw ng Kamay”
Di- Verbal
-ay maraming bagay at kapamaraanang magagawa
A. Regulative – kumpas ng isang pulis o kumpas ng isang
guro
B. Descriptive – kumpas na maaring naglalarawan sa isang
baga. Hal. Laki, haba, layo, taas at hugis
C. Emphatic – kumpas na nagpapahiwatig ng damdamin.
Hal. Paghampas ng kamay sa mesa, pagpalakpak, pagtaas ng
kamay.

D. Tindig o Postura
Di- Verbal
Sa tindig pa lang ng isang tao ay nakapagbibigay na ng hinuha
kung anong klaseng tao ang iyong kaharap o kausap

2. Proksemiko (Proxemics)
Di- Verbal
Pag-aaral ng komunikatibong gamit ng espasyo, isang
katawagang binuo ni Edward T. Hall isang antropologo.
Uri ng Proxemic Distance
1. Espayong Intimate up to 1½ft.
2. Espayong Personal – 1½ ft. – 4ft.
3. Espayong Sosyal – 4ft. – 12 ft.
4. Espayong Publik – 12ft. O higit pa

3. Oras o Kronemika (Chronemics)
Di- Verbal
1. Teknikal o siyentipikong oras - ginagamit lamang ito sa
laboratoryo at kaunti lamang ang kaugnayan nito
sapangaraw-araw nating pamumuhay.
2. Pormal na Oras - tumutukoy kung paano binibigyan ng
kahuluganang kultura at kung paano ito
itinuturo.Halimbawa, sa kultura ng ating oras, hinahati ito
sa segundo, minuto, oras, araw, linggo, buwan at taon. Sa
eskwelahan

3. Oras o Kronemika (Chronemics)
Di- Verbal
1. Impormal na Oras - medyo maluwag sapagkat hindi
eksakto.hal. Magpakailanman, agad-agad,sa madaling
panahon at ngayon din
2. Sikolohikal na Oras - tumutukoy sa kahalagahan ng
pagtatakda ng oras sanakaraan, sa kasalukuyan at sa
hinaharap.

4. Pandama o Paghawak (Haptics)
Di- Verbal
Ito ay isa sa pinaka-primitibong anyo ng komunikasyon.
Minsan, ito ay nagpapahiwatig ng positibong emosyon.
Nangyayari ito sa mga taong malapit sa isa’t isa gaya ng mga
magkakaibigan o magkakapalagayang-loob.
Hal: Pagyakap, Paghaplos, pisil, tapik, batok, haplos, hipo
at iba pa.

5. Paralanguage
Di- Verbal
- tumutukoy sa paraan ng pagbigkas ng isang salita
pagbibigay diin sa mga salita.
Halimbawa: bilis ng pagbigkas,paghinto sa loob ng
pangungusap, lakas ng boses, kasama rin sa bahaging ito ang
pagsutsot, buntung-hininga, ungol at paghinto

6. Katahimikan / Hindi Pag-imik
Di- Verbal
- may mahalagang tungkulin ding ginagampanan ang dipag-
imik/ katahimikan pagbibigay ng oras o pagkakataon sa
tagapagsalita namakapag-isip at bumuo at mag-organisa ng
kaniyang sasabihin
- sandata rin ang katahimikan
- tugon sa pagkabalisa o pagkainip, pagkamahiyain
opagkamatatakutin

7. Kapaligiran
Di- Verbal
- ang pagdarausan o lugar na gagamitin sa anumang
pulong, kumperensya,seminar at iba pa ay tumutukoy
sa uri ng kapaligiran Pormal/ di pormal kaayusan ng
lugar
8. Simbolo (Iconics) - mga simbolo sa paligid na may
malinawna mensahe
Hal. Sa palikuran, bawal manigarilyo atbp.

Di- Verbal
9. Bagay (Objectics) - Tumutukoy sa paggamit ng mga
bagay sa pakikipagtalastasan. Kabilang rito ang mga
elektronikong ekwipment.

IV. ______________ - ay interpretasyon ng mga
nakalimbag na simblo ng kaisipan. Ito ang
pagpapakahulugan sa mga nakatalang sagisag ng
mga kaisipan. Dalawang paraan ng pagbasa;
(1) Tahmik na pagbasa,
(2) pasalitang pagbasa.
Pagbasa

Ang panahong ito ay nagsisimula bago pa man pumasok sa
primary ang bata, sa panahon ng pag-aaral sa nursery or
kinder. Ang panahong kahandaan sa pagbasa ay nag-iiba sa
haba depende sa indibidwal. May mga mag-aaral na edad
2-5 pa lamang ay ganap na ang kahusayan sa pagbasa.
Mayroon naming edad 7 taon saka pa lamang nagsimula na
magpamalas ng kahandaan sa pagbasa.
1. Kahandaan sa Pagbasa
(Reading Readiness)
A. Yugto ng Pagbasa

Yugto ng Pagbasa
Dito nagsisimula ang bata sa pormal na pagbasa na kadalasay
sa mga pre-primer or primers. Dito nagsisimula ang proseso
ng pagkatuto ng pagkilala sa salita at mga simbolo na pag-
alam sa kahulugan ng salita o sa kahulugan ng pariralaat
pangungusap. May mga kontroladong talasalitaan ang
ibinigay na uri ng babasahin ng primers. Ang yugto ng
panimulang pagbasa ay nagaganap sa unang baiting o sa edad
6 ½ to 7 years, chronologically and or mentally)
2. Panimulang pagbasa (Beginning Reading)

Yugto ng Pagbasa
Ang yugtong ito ay nagaganap sa panahong nasa una
hanggang ikalawang baiting ang mag-aaral. Natatamo
sa yugtong ito ang kasanayan sa mabilis na pagkilala
sa salita, parirala at pangungusapat mabilis na pag-
unawa o komprehensyon sa binasa.
3. Pagpapalawak ng kakayahan o mabilis na pag-
unlad
(Expanding Powers or Rapid Growth)

Yugto ng Pagbasa
Nagsimula ang yugtong ito sa ikatlo, ikaapat na
baiting at nagpapatuloy sa panahon sa elementaya at
sekondarya. Sa panahon ng pag-aaral sa sekundarya
at tersyarya ay naroroon na rin ang ikalimang yugto
ng pagbasa, ang panahon ng pagpapapino ng
kasanayang natamo sa pagbasa.
4. Malawakang Pagbasa
(Extensive reading)

Paglalahad sa payak na kahulugan ay
pagpapaliwanag. Ang pagpapaliwanag
napamamaraan o proseso ng paggawa ng
isang bagay at ang isang layunin o simulain.
B. Ang Apat na paran ng Pagbasa
1. Paglalahad (Exposition),
2. Paglalarawan (Description),
Ang paglalarawan ay may layuning makabuo
ng malinaw na larawan sa imahinasyon ng
mambabasa o makikinig.

B. Ang Apat na paran ng Pagbasa
Ang pagsasalaysay ay isang anyo ng diskurso, isang
uri ng pagpapahayag na ang layunin ay maikital sa
isipan ng nakikinig o nagbabasa ang mga kawil na
mga pangyayari, maaring pasulat o pasalita.
3. Pagsasalaysay (Narration)
Ang paglalarawan ay may layuning makabuo ng
malinaw na larawan sa imahinasyon ng mambabasa o
makikinig.
4. Pangangatwiran (Argumentation).

Ang pamamahayag o peryodismo ay isang estilo ng
pagsusulat ng tuwirang pag-uulat ng mgakaganapan.
Ang kataga ay ginagamit upang ilarawan ang mga
gawain ng mga pahayagan, mgapalabas na
pambalita sa telebisyon at radyo, at sa mga
magasing pambalita.
V. Pamamahayag

Maraming iba't ibanghanapbuhay na pambalita at
pangkabatiran sa larangan ng pamamahayag,
katulad ng mga trabahong mga tagapag-ulat na
pampahayagan, ankor na pambalita sa telebisyon,
manunulat, patnugot, tagaguhit o ilustrador, at
litratista o potograpo. Ang mga taong
naghahanapbuhay sa larangan ngpamamahayag ay
pangkalahatang tinatawag na mga tagapamahayag,
mamamahayag, o peryodista

Pascual H. Polete
 Ama ng Pahayagang Pilipino,
 Nagsalin sa Tagalog ng Noli Me Tangere,
 Founder ng El Resumen
Tomas Pinpin
 Father of Filipino Printing
 “Successos Felices” - Unang Philippine Newsletter

Unang Phayagang Lumabas ng Palagian:
1. Del Superior Goveirno- Ang unang aktwal na
pahayagan na inilunsad sa pamamagitan ni Gov.
Fernandez del Forgueras noong Agosto 8, 1811.
2. La Esperanza – unang pahayagang pang-
araw-araw nina Felipe Lacorte at Evarisco
Calderon
3. Diario de Manila – dito tumaas ang katayuan
sa pamamahayagan. ito ay sa patnugot ni Felipe
Del Pan

VI. ANG PAMATNUBAY -Ang panimula ng balita ay
tinatawag na pamatnubay, sa wikang ingles “Lead”. Ito ay
ang pinakamaalagang bahagi ng balita sa kabuuan sapagkat
ito ay ang unang binibigyanng pansin at umakit sa
mambabasa. Ang simula ng balita ay nangangailangan ng
higit na atensyon mula sa mambabasa gayundin naman sa
manunulat. Sinusuri muna ng mambabasa ang mga balita
atsaka magpapasya kung alin ang babasahin batay sa
kanyang panlasa.

Dalawang uri ng Pamatnubay Batay sa Layunin
1. Kombensyonal - isang uri ng pamamatnubay kung saan
ang mga reporter ay sumusunod sa tradisyonal na
pamamaraan. Sumasagot sa anim na tanong (Sino, anu,
saan, kalian, bakit, paanu)
2. Di-Kombensyonal - sang uri ng pamamatnubay kung
saan ang mga reporter ay lumihis sa pamatnubay; lumikha
sila ng sariling paraan sa mga gawaing pag-ulat.

_____________- ay pag-aaral ng mga mahahalagang tunog
ng isang wika.
____________- pinakamaliit nayunit ng ponolohiya. Ang
Wikang Filipino ay may 21 na ponema
May Dalawag uri ng ponema:
1. ___________________:
/b, k, d, g, h, l, m, n, ng, p, r, s, t, w, y,? /
2. ____________________:
/a, e, i, o, u/
VII. Ponolohiya
Ponolohiya
Ponema
Ponemang katinig
Ponemang Patinig

– alin mang patinig na sinusundan sa malapatinig
na /w at y/ at magkasam sa isang pantig. Ang mga
diptonggo ay
iw, iy, ay, aw, oy, uy.
Diptonggo
__________ itinuturing siyang pinakatampok o
pinakaprominenteng bahagi ng pantig. Walang
pantig sa Filipino na walang patinig.
Patinig

magkakabit na dalawang katinig sa isang pantig. Parami nang
parami ang klaster sa wikang Filipino dahil sa mga hiram na
salita na ipinalalagay nang bahagi ng wikang Filipino. Ang
klaster ay maaaring matagpuan sa unahan o inisyal, gitna at
hulihan ng salita.
Klaster (Kambal-katinig) –
Halimbawa:
trak, preno, istrayk, relaks, nars, traktora

– pares ng salita na magkaiba ang kahulugan ngunit
magkatulad na magkatulad sa bigkas maliban sa
isang ponema sa magkatulad na pusisyon.
Pares Minimal:
Halimbawa: mesa-misa
tela-tila
uso-oso

Mga Ponemang Malayang Nagpapalitan
magkaibang ponemang matatagpuan sa magkatulad na
kaligiran ngunit hindi nagpapabago sa kahulugan ng mga
salita.
Halimbawa: lalaki-lalake
bibi-bibe
nuon-noon

1. ______ (Pitch)- taas-baba na iniuukol sa pagbigkas
ng ng pantig ng isang salita
2. _____ (Length)- haba ng bigkas sa pantig
3. _____ (Stress)- lakas ng bigkas sa pantig
4. ______ (Juncture)-saglit na pagtigil sa pagsasalita
5. _________ ito ay mga salitang pinipiling gamitin ng
makata o kahit sinong manunulat
VI. Mga Ponemang Suprasegmental:
Tono
Haba
Diin
Antala
Diksyon

1. Pulang Rosas:
Denotasyon: Pulang Rosas na may berdeng dahon
Konotasyon : Ito ay simbolo ang passion at pag-ibig
Denotasyon - Literal ang kahulugan.
Konotasyon - Malalim ang kahulugan ng
salita
2. Krus
Denotasyon: Ang kayumanging krus
Konotasyon: Ito ay simbolo ng relihiyon

Diin o stress
1. Malumay (Gentle) - Binibigkas ito nang
dahan-dahan at may diin sa pagbigkas sa
ikalawang pantig buhat sa hulihan. Ito ay
hindi ginagamitan ng anumang tuldik o
palatandaan. Maaaring magtapos ang
salitang malumay sa patinig o katinig.

Diin o Stress
2. Malumi o Paiwa (Grave) - Ang bigkas na
malumi ay tulad sa bigkas ng mga salitang
malumay. Ito’y binibigkas nang dahan-dahan at may
diin sa ikalawang pantig buhat sa hulihan. Ang
ipinagkaiba lamang ng dalawang pagbigkas na ito ay
ang impit na tunog sa dulo ng mga salitang malumi.
Palaging nagtatapos sa tunog patinig ang malumi.
Ginagamit natin ang tuldik na paiwa ( ` ) sa
pagpapakilala ng mga salitang binibigkas nang
malumi. Hal. luh`a

Diin o stress
3. Mabilis o Pahilis (Fast) - Ang mga salitang
mabilis ay binibigkas nang tuluy-tuloy na ang
diin ay nasa huling pantig. Wala itong impit
na tunog. Maaaring magtapos ang mga
salitang binibigkas nang mabilis sa katinig o
patinig. Ginagamitan ito ng tuldik na pahilis (
´ ) na inilalagay sa ibabaw ng huling patinig
ng salita. Hal. tak´bo

Diin o stress
4. Maragsa o Pakupya - Ang mga salitang
maragsa ay binibigkas nang tuluy-tuloy na
tulad ng mga salitang binibigkas nang
mabilis, subalit ito’y may impit o pasarang
tunog sa hulihan. Tulad ng malumi, ito ay
palagiang nagtatapos sa tunog na patinig.
Ginagamit dito ang tuldik na pakupya (^) na
inilalagay sa ibabaw ng huling patinig ng
salita. Hal. gitnâ

IX. _____________ : Tumutukoy sa makaagham na
pag-aaral ng mga makabuluhang yunit ng isang salita
o morpema. Ang morpema ay maaring isang ponema.
Halimbawa nito ay ang /o/ at /a/ na sa ating wika ay
maaring manghulugan ng kasarian. (maestro-maestra)
Morpolohiya

– ito ay ang kahulugan ng isang morpema kung isang salita
ay Pinaglalaman.
Ang morpema ay maaring
1) Morpemang Leksikal (Content Word)
A. Nominal
1. Pangngalan (Noun)
2. Panghalip- (Pronoun)
B. Pandiwa- (Verb)
C. Panuring (Modifier)
1. Pang-uri - (Adjective)
2. Pang-abay -(Adverb)

– ito ay walang kahulugan sa ganang sarili at
kailangang makita sa isang kayariano konteksto upang
maging makahulugan.
1. Pang-ukol (Preposition)
2. Pang-angkop (Ligature)
3. Pangawing (Linking o Copulative)
4. Pantukoy (Article/ Determiner)
5. Pangatnig (Conjunction)
Ang morpema ay maaring
2) Morpemang Pangkayarian
(Function Words)

– ang pagbabagong nagaganap sa unang posisyong pinal
dahilsa impluwensya ng ponemang kasunod nito.
Pagbabagong Morpoponemiko
1. Asimilasyon
Halimbawa: Paaralan – Pampaaralan
Pang + Tali - Panatali - Panali
Taksi – Pantaksi
Pamasko - Pampasko

–may mga ponemang nagbabago o napapalitan sa
pagbubuo ng mga salita.
2. Pagpapalit ng Ponema
Halimbawa: /d/ - /r/ - madapat – marapat
/h/ - /n/ - tawahan – tawanan
/o/ - /u/ - dugoan - duguan

– kapag ang salitang ugat na nagsimula sa
/l/ o /y/ ilalagyan ng gitlaping -in, ang /i/ at /n/ ay
nagkakapalitan ng pusisyon.
3. Metatesis
Halimbawa: in + lipad – nilpad,
in + yakap – niyakap

– naganap ang pagbabagong ito kung ang huling
ponemang patiig ng salitang-ugat ay nawawala sa
paghuhulapi nito.
4. Pagkakaltas ng Ponema
Halimbawa: Takpan – takpan,
Kitilin – kitlin
Damahin - damhin
Mayroon - meron

– may mga salitang nagbabago ng diin kapag nilalapian.
Maaring malipat ng isa o dalawang pantig ang diin
patungong huling pantig o maaaring malipat ng pantig
patugong unahan ng salita.
5. Paglilipat-diin
Halimbawa: B’asahin – basa’hin

– pag-uulit ng mga salita. Ang pag –uulit na ito ay maaring
magpahiwatig ng kilos na ginagawa o gagawin pa lamang,
tagagawa ng kilos o pagpaparami.
6. Reduplikasyon
Halimbawa:
Matataas, Magtataho, Pupunta.

VIII. Gramatikong Filipino.
"Ama ng Balarilang Tagalog
"Ama ng Gramatikong Filipno”
Mr. Lope K. Santos
Banaag at Sikat
 Berdugo
 Anakbayan
 Apo ng Mananagalog
 Ama ng Balarila

Walang Sugat
Mr. Severino Reyes
 Lola Basyang
 Ama ng Dula
 Ama ng Sarswelang
Tagalog

The Father of
Tagalog Comics
The creator of Kenkoy, an
“iconic Philippine comic strip
character”.
Antonio "Tony" Velasquez

Father of Philippine
Movies.
Dalagang Bukid
(Country Maiden)
Don Jose Nepomuceno

Father of
Philippine Painting
Damian Domingo

VIII. Gramatikong Filipino
Parirala – ay lipon ng mga salita na walang
simuno at panaguri, kaya masasabig walang
ibinibigay na buong diwa.
Halimbawa:
•kawili-wiling kwento
•diyos na dakila
Pangungusap (Sentence)
- salita o pangkat ng mga salita na may
buong diwa.

= Simuno at Panag-uri
1. Simuno o Paksa( Subject) – bahaging
pinag-uusapan sa pangungusap. Maaaring
gamiting paksa ang pangalan, panghalip,
pang-uri at pandiwa. Mayroon ding payak na
paksa at buong paksa.
A. Bahagi ng Pangungusap:

= Simuno at Panag-uri
2. Panag-uri (Predicate) – bahagi ng
pangungusap na nagsasabi tugkol sa paksa.
Ito ay maaaring pangngalan, panghalip,
pang-uri at pandiwa. Maaari itong payak o
buong panaguri.

Anu ang Simuno at Panag-uri?
Ang mga bayani ay inspirasyon ng
mga kabataan.

B. Ayos ng Pangugusap
1. ____________________: -hindi gumagamit ng “ay” sa
pangugusap.
Hal: Mababaw ang luha ng kapatid ni Miguel.
2. _____________________________ : - nauna ang paksa
sa panaguri. Gumagamit ng “ay” sa pangugusap.
Hal: Si Angela ay hindi masiyahan sa arinig.
Karaniwan o Tuwid
Di-karaniwan o Baligtad

Ano ang panag-uri sa pangungusap na ito
:
Mayaman ang gatas sa calcium.
A. Mayaman C. gatas
B. Calcium D. ang
Answer: A

Ano ang panag-uri sa pangungusap na ito :
Mayaman ang saging sa potassium.
A. Mayaman C. saging
B. Potassium D. ang
Answer: A

Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit:
A. _____________– ito ay nagkukwento, nagsasabi ng
isang pahayag o kaisipan at nagtatapos sa tuldok (.)
Hal: Ako ay Pilipino.
B. ___________ – ito ay nanghihingi ng kasagutan o
paliwanag at nagtatapos sa tandang pananong (?).
Hal: Saan ka ipinanganak?
Pasalaysay
Patanong

C. ______________– nagpapahayag ng matinding
damdamin at nagtatapos ng tandang padamdam (!).
Hal: Ang galling mo, Pilipino!
D. _________ – ito ay nag-uutos o nakikiusap at
nagtatapos sa tuldok (.)
Hal: Patunayan mong ikaw ay Pilipino.
Padamdam
Pautos
Uri ng Pangungusap Ayon sa Gamit:

__________________: – pangkat ng mga salitang may paksa
at panaguri subalit hindi buo ang diwa. Ito ay bahagi lamang
ng pangungusap.
1. ______________________________________________
ito ay nabuo sa loob ng pangungusap na may paksa at panag-
uri.
Halimbawa:
Matagumpay na naisakatuparan ang proyekto.
Panaguri) (Paksa)
Sugnay (Clause
Sugnay na makapag-iisa (Independent Clause)
C. Dalawang Uri ng Sugnay:

2._________________________________________________
_____________: pinangungunahan ito ng pangatnig. Hindi
tapos ang kaisipang ipinapahayag nito kahit na may paksa at
panguri.
Halimbawa:
Sapagkat nagtutulungan ang mga mamamayan
(Pangatnig) (Panag-uri) (Paksa)
Sugnay na Di-makapag-iisa (Dependent Clause)-

D. Uri ng Pangungusap ayon sa Kayarian
1. _________: iisa at buo ang ideyang ipinapahayag.
2. __________: higit sa isang kaisipan o ideyang
ipinapahayag, maaaring magkapantay o magkasalungat ang
ideyang ipinapahayag at ginagamitan ng pangatnig sa
magkatimbang gaya ng: at, saka, pati o, ngunit.
Payak
Tambalan

3. ___________: – higit sa dalawa ang ideya o sugnay,
may makapag – iisa at ‘di makapag-iisang sugnay at
ginagamitan ng pangatig na ‘di magkatimbang tulad ng:
sapagka, upang, nang, kung.
Hal. Tayo ay pinagkukunan ng yaman kaya dapat tayong
bigyan ng pagkakataong mapaunlad ang sarili.
Hugnayan

4. _____________ : – binubuo ito ng tambalan at
hugnayang pangungusap.
Hal. Ag ating mga kakayahan ay mahalaga at ito ay
kailangan sa pag-unlad ng bansa kaya dapat nating
linangin ang mga angking kakayahan.
Langkapan

2. _____________ –kung nagsasaad ng kalagayan
ng panahon o tiyak na kondisyong
pangkapaligiran.
E. Pangungusap na walang paksa o simuno
Hal: May pag-asa.
1. Eksistenyal - pagkamayroon
Penominal
Hal: Bumabagyo.

5. ____________________________ – kung nagsasaad
ng pakikipagkapwa.
E. Pangungusap na walang paksa o simuno
3. ___________ – kung nagsasaad ng matinding
damdamin. Hal: Aray!
Padamdam
4. ____________ – kung nagtatanong.
Patanong
Hal: Bakit?
Pormulasyong Panlipunan
Hal: Salamat po.

IX. Bahagi ng Pananalita
1. _____________: – pasalitang simbolong tumutukoy sa
ngalan ng tao, bagay, lugar, hayop at pangyayari.
Dalawang uri ng pangngalan
A. ___________________________ :
B. ____________________________ :
Pangngalan
Pantangi (Proper Noun)
Pambalana(Common Noun)

Mga Uri ng Pangngalang Pambalana:
a. ___________: (Tahas) – mga bagay na tumutukoy sa
bagay na material nakikita ito at nahahawakan kung minsan.
Hal. Kagubatan, aralin, punongkahoy
b. ______________:(Basal) – diwa o kaisipan ang tinutukoy
at hindi materyal, hindi nakikita at hindi nahahawakan ngunit
nadarama.
Hal. pag-asa, pagsisikap, paglilinis
Konkreto
Di – konkreto

2. ________________ : – salita o katagang panghalili ng
pangngalan.
A. Mga Uri ng Panghalip:
1. ___________________________________________ –
panghalili sa ngalan ng tao
Halimbawa: ako, ko, akin, amin, kami, kayo, atin, inyo, kita,
kata, mo, siya, kanila, siya, kanya
Panghalip
X. Bahagi ng Pananalita
Panghalip na Panao (Personal Pronoun)

2. ________________________________________________
panghalip na inihahalili sa pangalang itinuturo.
A. malapit sa nagsasalita:
ito, ire, niri, nito, ganito, ganire
B. malapit sa kinakausap:
iyan niya ayan hayan diyan
C. malayo sa nag-uusap:
ayun, hayun, iyon, yaon, niyon, noon, doon
Panghalip na Pamatlig (Demonstrative Pronoun)

3.________________________________________________
_____________________________
– inihahalili sa pangalan kung nagtatanong.
Halimbawa:
ano, anu-ano, sino, sinu-sino, nino, alin, alin-alin
Panghalip na Pananong
(Interrogative Pronoun)

4.
- sumasaklaw sa dami o kalahatan.
Halimbawa: lahat, madla, sinuman, alinman, anuman,
pawang
Panghalip na Panaklaw (Indefinite Pronoun)-

5. ______________________________________________
Ito ay kataga o parirala ng tagapag -ugnay ng dalawang
kaisipan o pananalita. Ginagamit ang
daw,raw,umano,diumano,ani,sa ganang akin/iyo.
Panghalip na Pamanggit - (Relative Pronoun) -
Halimbawa:
Ang pagpapatawad daw ang pinakamatamis na
paghihiganti.

3._____________: - ito ang tawag sa salitang
nagpapakilos o nagbibigay-buhay sa lipon ng mga
salita. Ito ay binubuo ng salitang-ugat at panlapi.
Tinatawag na panlaping makadiwa ang panlaping
ginagamit sa pagbuo ng pandiwa.
Ang Pandiwa
IX. Bahagi ng Pananalita

A. Aspekto ng pandiwa
1. Perpektibo o Pangnagdaan
2. Imperpektibo
3. Kontemplatibo
4. Pawatas
(Past tense)
(Present tense)
(Future Tense)
(Nuetral)

Kapapasok pa lang niya sa silid. Ang
pandiwa sa pangungusap ay nasa
aspektong ____________.
A. Imperpektibo C. Pangnagdaan
B. KontemplatiboD. Perpektibo

B. Pokus ng pandiwa
Pokus ang tawag sa relasyong pansemantika ng pandiwa sa
paksa ng pangungusap.
1. ______________________________: ang paksa ng
pangungusap ang tagaganap ng kilos na isinasaad sa pandiwa.
Hal: Ang mga ninuno ay nagpalaganap ng mga katutubong
laro.
2. ______________________: – ang paksa ay siyang
binibigyang diin sa pangungusap.
Hal: Ang sungkaan ay pinunasan niya.
Pokus sa Tagaganap o Aktor
Pokus sa Layon o Gol

3.______________________________: ang paksa ay lugar o
ganapan ng kilos.
Hal: Pinagdausan ng pulong ang bulwagan.
4._______________________________________: ang
pinaglalaanan ng kilos ang siyang paksa ng pangungusap.
Hal: Ipinagdasal niya ang mga manlalaro sa Olympics.
Pokus sa Ganapan o Lokatib
Pokus sa Tagatanggap o Benepaktibo

5._________________________________:– ginagamit ang
paksa sa pagsasagawa ng kilos.
Hal: Ipinanghalo niya ang sandok.
6.____________________________:– ang paksa ay
nagpapahayag ng dahilan o sanhi ng kilos.
Hal: Ang pagkakaisa nila ay ikinatuwa ng guro.
Pokus sa Sanhi o kawsatib
Pukos sa Gamit o Instrumental

4. ______________:– ay salitang naglalarawan sa katangian
o bilang ng pangngalan o panghalip.
Ang Pang-uri

A. Kaantasan ng Pang-uri
1. Lantay: - pangalan o panghalip na nagtataglay ng iisang
katangian.
Hal: Ang Marikina ay maunlad na syudad.
2. Pahambing– paghahambing ng katangian ng dalawang
bagay.
Dalawang uri ng pahambing:
A. Patulad – pantay sa katangian o walang nakalalamang sa
katangian pinaghahambingan
Hal: Magkasinlaki ang sukat ng paa nina Jeffrey at
Miguel.

B. Di-patulad: - di pantay ang paghahambing.
Dalawang uri ng di-patulad
1) Palamang: – nakahihigit sa katangian ang isa sa
dalawang pinaghahambing.
Ginagamit ang; mas, higit, lalo, di hamak, l ubha, kaysa at iba
pa.
Hal: Mas mataas ang takong ng sapatos ni raisa kaysa Angela.
2) Pasahol - kulang sa katangiang pinaghahambing ang isa sa
dalawang pinag-uusapan.
Hal: Ang aking bag ay di-gasinong mabigat na tulad ng
kay Jayson.

3.__________: - naglalarawan ng mga tao, bagay,
pook, o pangyayari na natatangi sa karamihan.
Ginagamit ang; pinaka, napaka, hari ng, ubod ng,
saksakan ng, lubos na, at pag-uulit ng pang-uri.
Hal: Ubod ng ganda ang suot niyang gown.
Pasukdol

1.____________: ito ay ang karaniwang paraan ng
pagbilang.
Halimbawa:
Sampung mag-aaral ang tumanggap ng paghanga.
Sanlibong punongkahoy ang itinanim ng mga
magsasaka.
Patakaran
Pang-Uring Pamilang
2.____________: nagsasaad ng ayos o pagkakasunud-sunod
ng mga tao o bagay.
Halimbawa:
Siya ay ikalawang humingi ng tulong.
Ako ay ikalima sa hanay.
Panunuran

3.__________: ito ay nagsasaad ng tiyak o hustong bilang.
Halimbawa:
Sasampung piso ang natira sa pera niya.
Si Teresa ay nag-iisang anak.
Patakda
Pang-Uring Pamilang
4.__________: ito ay tumuturing sa halaga ng isang bagay.
Halimbawa:
Tiglilimampiso ang bili ko sa mga aklat na ito.
Mamera ngayon ang halaga ng mga bayabas.
Pahalaga

5.___________: nagsasaad ng pagbabahagi ng isang
kabuuan.
Halimbawa:
Kalahatiang ibinigay ko sa kanyang buwanang sahud.
Kunin mo ang ikatlo ng pizza.
Pamahagi
Pang-Uring Pamilang
6.__________: -nagsasaad ng maramihan o minsanang
bagay.
Halimbawa:
Daang-libong piso ang pinuhunan ko sa kalakal.
Ang sasakyang ito ay may upuang pandalawahan
Palansak

5.________________: – nagbibigay-turing sa pandiwa, pang-
uri o sa iba pang pang-abay.
Ang Pang-abay
A. Uri ng Pang-abay
1. Pang-abay na Pamaraan – sumasagot sa taong na
paano ginawa, ginagawa, at gagawin ang kilos sa
pangungusap.
Hal: Payapang nakarating sa pulo ang mga taga-Borneo.

A.Uri ng Pang-abay:
1.__________________________: – sumasagot sa taong na
paano ginawa, ginagawa, at gagawin ang kilos sa
pangungusap.
Hal: Payapang nakarating sa pulo ang mga taga-Borneo.
2.____________________________:– sumasagot sa tanong
na kalian ginawa, ginagawa, at gagawin ang kilos sa
pangungusap.
Hal: Magdaraos bukas ng salu-salo ang pamilya ni Mang
Baste.
Pang-abay na Pamaraan
Pang-abay na Pamanahon

3._________________________: - ang-abay na Panlunan –
sumasagot s tanong na saan ginawa, ginagawa, at gagawin
ang kilos sa pangungusap.
Hal: Namasyal kami sa bukid nina lola at lolo.
4.____________________:tawag sa katagang karaniwang
sumusunod sa unang salita ng pangungusap. Mga kilalang
Ingklitik ay; kasi, man, sana, din/rin, tuloy, yata,
lamang/lang, kaya, nang, naman, ba, pala, nga.
Hal: Mga artista pala ang darating bukas.
Pang-abay na Panlunan
Kataga o Ingklitik

5.___________: – pang-abay na nagsasaad ng dami, halaga,
timbang o sukat ng isang pandiwa.
Hal: Apat na oras naglalaba sa Mark.
6.__________: – pang-abay na nagsasaad ng pagsalungat o
di-pagsang-ayon tulad ng huwa, ayoko, hindi, ayaw, wala.
Hal: Huwag mong gamitin ang motorsiklo.
Panggano
Pananggi

7.______________: – pang-abay na nagpapahiwatig ng
pagpayag o pag-ayon sa opinion o gusto ng iba gaya ng tuna,
totoo, talaga, walang duda, sigurado, tiyak, opo, oo.
Hal: Oo, sasama ako sa lakbay-aral.
8.____________: - pang-abay na nagsasaad ng pagduda, pag-
alinlangan o kawalan ng kasiguruhan, gaya ng baka, tila,
marahil, siguro.
Hal: Tila babagsak na ang ulan.
Panang-ayon
Pang-agam

6.________________: – ang tawag sa mga kataga
o salitang ginagamit upang pag-ugnayin ang salita,
parirala, o sugnay na pinagsusunod-sunod sa
pangungusap.
Ang Pangatnig

A. Mga Uri ng Pangatnig:
1. ____________: ginagamit sa paghahayag ng
karagdagang impormasyon at kaisipan. (na, ng, g, at,
ay, saka, pati, anupa’t)
Hal. Pati ang gamit ng iba ay kanyang iniligtas.
2. __________: ginagamit sa pagbukod o pagtatangi
(gaya ng, o, maging, at man) Hal: Ikaw man o ako ay
hindi maghahangad na siya ay mabigo mga programa sa
kapayapaan.
Panimbang
Pamukod

3. ___________: ginagamit kapag sa pangungusap, ang
unang bahagi ay sinasalungat ng ikalawa. (ngunit,
datapwat, subalit, bagaman, kung sa bagay, kahit, kahit
na, kahiman, bago, gayunpaman, kulob, sukdan, bagkus,
habang, samantala, manapa, maliban)
Hal: Maliit ang lupang sinasaka ni Mag Kanor subalit
napakadami ng nagiging ani nito taun-taon.
Paninsay

4___________ : nagpapahayag ng pasumala o pag-
aalinlangan at mga pangungusap na di-ganap at
nangangailangan ng tulong ng kapwa pangungusap
upang mabuo ang diwa. (kung, pag, kundi, di, kapag,
sakali, disin, sana, baka, tila, wari.)
Hal. Pag umulan, hindi makakapunta rito si Boyet.
Panubali

5. _________: nagpapahayag ng dahilan o
katuwiran para sa pagkaganap ng kilos ng
pangyayari. (dahil sa, dahil kay, sanhi sa, sanhi kay,
gawa ng, pagkat, sapagkat, palibhasa, mangyari,
paano, kasi, yamang, kundangan, ngayon at.)
Hal. Namaos siya dahil sa matagal na
pagtatalumpati.
Pananhi

6. ___________:ginagamit kung nais na lalo pang
paliwanagan ang bagay o kaisipang nasabi na upang
ipaliwanag ang bahagi o kabuuan ng isang banggit.(anupa’t,
alalong baga, samakatuwid, kung gayon, sa medaling sabi, sa
tuwirang sabi, sa maikling salita.)
Hal. Nahuli na ang tunay na maysala kaya gayon
makakawala na si Berto
Panlinaw

7. _________: ginagamit pagtutulad ng mga gawa o
pangyayari. Ito ay mga kung ano-siya rin, kung ganon-gayon
din, kung alin-siya rin.
Hal. Kung sino ang unang tumakbo, siyang mananalo.
8. _________: nagsasaad ng layon ng pangungusap o ng
wakas ng pagsasalita.
(nang, para, sa bagay na ito, sa lahat ng ito, at sa wakas)
Hal. Sa lahat ng ito, dapat tayong magkaisa.
Panulad
Panapos

9. _____________: gumagaya o nagsasabi lamang ng
iba, (tulad ng: daw, raw, sa ganang akin/iyo, di
umano).
Hal. Siya raw ang hari ng sablay.
Pamanggit

7.________________: ay bahgi ng pananalitang nagsasabi
kung saang pook o bagay ang pinag-ukulan ng kilos, gawa,
balak, uri o layon.
Hal:
Sa Mula sa/kay Tungo sa/kay Dahil sa/kay
Ng Laban sa/kay Hingil sa/kay sa ni/nina
Ukol sa/kay Tungo sa/kay Labag sa/kay kay/kina
Ayon sa/kay Alinsunod sa/kay Batay sa/kay para sa/kay
ukol sa/kay Tungkol sa/kay
Ang Pang-ukol

8.___________: - katagang lagging nangunguna sa
pangngalan o panghalip na ginagamit na simuno o kaanapan
pansimuo, o pamuno sa alinman sa dalawa.
Hal: si, sina, at ang, o ang mga.
9.____________: – ang “ay” sa makabagong pananaw
panggramatika ay tinatawag na pangawing dahil
pinagkakawing nito ang panaguri at paksa.
Pantukoy
Pangawing

XI.__________:
- ay mga di-tuwiran o di-tahasang pagpapahayag na may
kahulugang patalinghag. Ito ay di-lileteral kung kaya
ngangailangan ng konotativo t malalim na
pagpapakahulugan.
Idyoma

Idyoma Kahulugan
1. Putok sa buho
2. Mababaw ang luha
3. Naglulubid ng buhangin
4. Magbatak ng buto
5. Nakahiga sa salapi
6. Magdildil ng asin
7. Balat-kalabaw
8. Magmahabang dulang
anak sa pagkadalaga
madaling umiyak
nagsisinungaling
magtrabaho
mayaman
maghirap
hindi marunong mahiya
magpapakasal, mag-asawa

Idyoma Kahulugan
9. Nagpuputok ang butse
10. Hilong talilong
11. Tulog-mantika
12. Taingang kawali
13. Balat-sibuyas
14. Utak-biya
15. Namangka sa dalawang ilog
16. Di-mahulugang karayom
17. Di-maliparang uwak
18. Kahiramang Suklay
Galit nag alit
Mahirap gisingin
Nagbingi-bingihan
Maramdamin
Bobo
Litong-lito
Pagiging salawahan
Masikip na masikip
napakalawak
Kaibigan
Napakalawak

Idyoma Kahulugan
18. Pinipit na luya
19. Nagmahabang Dulang
20. Kahiramang suklay
21. Salubong ang kilay
Mahiyain
Kaibigan
Galit - galit
Napapakasal
napakalawak

XII. _________: Ito ay sadyang paglayo sa karaniwang
paraan ng paggamit ng salita sa layuning gawing kaakit-akit,
makulay at mabisa ang mga pahayag.
1.__________________: – naghahambing ng dalawang
magkaibang bagay, tao, pangyayari at iba pa. Gumagamit ng
mga salitang panghahambing tulad ng, para ng, tulad, tila,
kagaya ng , gaya ng, animo’y, kapara, at iba pa.
Halimbawa:
a)Parang bato ang kanyang puso.
b)Ang mukha niya’y animo’y maamong tupa na sunod-
sunuran.
Tayutay
Pagtulad(Simile)

2. __________________________ : naghahambing din ng
dalawang magkaibang bagay subalit hindi gumagamit ng mga
salitang panghambing.
Halimbawa:
a) Ang paala-ala ay gamut sa taong nakalilimot.
b) Ang ama ay haligi ng tahanan.
Pagwawangis (Metaphor)

3. ________________________) : pahayag na nagsasalin ng
katangian ng tao sa karaniwang bagay o mga bagay.
Naipakikilala ito sa pamamagitan ng paggamit ng mga
pandiwang nagagawa lamang ng tao.
Halimbawa:
a) Sumasayaw ang mga dahon sa malambing na awit ng
hangin.
b) Nagkubli ang buwan sa makapal na ulap.
Pagtatao (Personification

4. ________________________: – pakikipag-usap sa isang
tao, bagay, o kaisipan na habang kaharap gayong wala naman.
Halimbawa:
a) Kay ilap mo Kaunlaran! Nanabik na sa iyo ang
sambayanan.
b) O, tukso layuan mo ako.
5. _____________________________: – Pagpapahayag na
lubhang labis o kulang sa katotohanan.
Halimbawa:
a)Pinitik, halos nalaglag ang kanyang salawal.
b)Sumabog ang kanyang utak sa pagkabigla sa narinig.
Pagtawag (Apostrophe)
Pagmamalabis (Hyperbole)

6. ____________________________: – pagpapahayag na
parang nangungutya ngunit ginagamitan ng pananalitang
kapuri-puri.
Halimbawa:
a) Ang husay mo talagang magsalita. Napapatulog mo ang
madla sa bulwagan at ang nakikinig ay unti-unting nawawala.
b) Maganda ang iyong mga mata. Ang dalawa ay nagiging
apat.
Pag-uyam (Irony o Sarcasm)

7. _______________________________: – nagpapalit ng
katawagan o ngalan sa bagay o taong tinutukoy ngunit
naririyan pa rin ang koneksyon.
Halimbawa:
a) Ang mga uban ay dapat na igalang.
b) Siya ang bulaklak sa buhay ko.
8._________________________________: pagbanggit sa
bahagi para kumatawan sa kabuuan o ang pagbanggit sa nag-
iisang taong kumakatawan sa pangkat. Halimbawa:
a) Daan-daang kamay ang nagpinta ng pader.
b) Tatlong bibig ang umaasa sa kanya.
Pagpapalit-tawag (Metonymy)
Pagpapalit- Saklaw(Synecdoche)

9. __________________________________________: –
ang mga pang-uring sadyang para sa tao lamang ay
ginagamit sa mga karaniwang bagay.
Halimbawa:
a) Ang matiising punong mangga ay unti-unti nang
b) Kaawa-awang pamaypay lupaypay na sa pagbibigay ng
hangin.
Pagpapalit-Wika (Transferred Epithets)

10. ____________________: – gumagamit ng pananggi
hindi upang maipahayag ang makabuluhang pagsang-
ayon.
Halimbawa:
a) Hindi ka nga makulit, pero paulit-ulit naman ang mga
sinasabi mo.
b) Hindi ko sinabi na ayaw ko sa kanya pero suklam na
suklam ako sa kanya.
Pagtanggi (Litotes)

11. ________________________: – gumagamit ng
magkatulad na titik o pantig sa simula sa isang
pangungusap.
Halimbawa:
a) Napaluha siya at nalungkot sa nagawa niyang
napakabilis na pagpapasya na nagdulot ng ligalig sa buo
niyang katauhan.
b) Hinahanap at hinihintay niya ang muli mong pagbalik
bagaman masasabing ito ay hinalang mangyayari.
Pag-uulit (Alliteration)

12. _________: – pag-uulit naman ito sa mga tunog-patinig
sa alinmang bahagi ng salita.
Halimbawa:
a) Nasisiyahan ka palang manghiram ng ligayang may hatid
na kamandag at lason.
b) Hirap, pigati at tiisin.
13. ___________: – pag-uulit ito ng mga katinig sa huling
bahagi ng salita.
Halimbawa:
a) Ang halimuyak ng mga bulaklak ay mabuting gamut sa
pusong wasak.
b) Kahapon at ngayon.
Asonans
Kosonans

PANITIKANG PILIPINO
By: Joel D. Doctora

Ang salitang Tagalog na“Panitikan” ay galing sa
unlaping pang (na nagiging PAN); sa ugat na titik (letra) na
nawawalan ng simulang T sa pagkakasunod sa PAN-; at sa
hulaping –AN, samakatuwid: pang + titik + an. Ang
salitang ito ay panumbas ng Tagalog sa “literatura” o
“literature” na batay sa ugat ng Lating “litera” na ang
kahulugan ay “letra” o titik.
ANO ANG PANITIKAN?
________________ - ama ng panitikang Filipino, Paham ng
Wika, Ama ng Balarilang Pilipino, Haligi ng Panitikang
Pilipino.
Sumalat: Banaag at Sikat at kilalang
Lope K. Santos

ANYO NG PANITIKAN
I. _____________: pagbubuo ng pahayag sa
pamamagitan ng pagsasama-sama ng maanyong salita sa
mga taludtod na may sukat o bilang ng pantig at pagtutugma
ng mga salita sa hulihan ng bawat taludtod sa mga saknong.
Ang tulang walang sisnusunod na tuntunin ng sukat at tugma
ay tinatawag na malayang taludturan.
Panitikan

ANYO NG PANITIKAN
I. _______ – pagbubuo ng pahayag sa pamamagitan ng
pagsasama-sama ng maanyong salita sa mga taludtod
na may sukat o bilang ng pantig at pagtutugma ng
mga salita sa hulihan ng bawat taludtod sa mga
saknong. Ang tulang walang sisnusunod na tuntunin
ng sukat at tugma ay tinatawag na malayang
taludturan.
Patula

Ang panulaan ay mahahati sa mga sumusunod
A.___________________________________________
__________________________ – nagsasaad ng
marubdob ng pagdamdam sa isang paksa.
Tulang Liriko o Tula ng Damdamin o Tula ng
Puso (Lyric Poetry)
1. _____ – nagpaparangal sa Maykapal na may
halong pilosopiya sa buhay.
Dalit
2. ________ – laging nagtataglay ng mga aral sa
buhay, may labing-apat na taludtod.
Soneto
3. ________ – ang nilalaman nito ay may kinalaman
sa alaala ng isang namatay, guniguni tungkol sa
kamatayan; pananangis at pananaghoy.
Elehiya

A.___________________________________________
__________________________ – nagsasaad ng
marubdob ng pagdamdam sa isang paksa.
Tulang Liriko o Tula ng Damdamin o Tula ng
Puso (Lyric Poetry)
4. _____ – masigla ang nilalaman; pumupuri sa
mga pambihirang nagawa ng isang tao o grupo ng
mga tao. Walang katiyakan ang bilang ng pantig
at saknong sa bawat taludtod.
5. _____ – madamdamin ang nilalaman nito sa
dahilang ang karaniwang pinapaksa ay may
kinalaman sa pag-ibig, kabiguan, kalungkutan,
pag-asa, pangamba, kaligayahan.
Oda
Awit

B. _______________________________________ taglay
ng tulang ito ang paglalahad ng makukulay at
mahahalagang tagpo sa buhay tulad ng pag-ibig at
pagkabigo, tagumpay mula sa kahirapan. Inilalahad
din nito ang kagitingan at katapangan ng mga bayani
sa pakikidigma
1. ______ – isinalaysay nito ang kagitingan ng
isang tao; ang mga tagumpay nito sa digmaan,
pakikitunggali sa mga kaaway.Maraming tagpo
ang hindi kapanipaniwala sapagkat may
kababalaghan at kahiwagaang napapaloob.
Tulang Pasalaysay (Narrative Poetry)
Epiko

a. __________________ – natutungkol sa
paghamak o pagkutya sa mga taong mahilig
gumawa ng walang kabuluhan o kahalagahan
sa buhay. Halimbawa, “Panggigera" ni Lope K.
Santos.
b. ____________________________ – may
kinalaman sa pangarap at kilusan ng isang
bayan, lahi at bansa. Halimnawa: Florante at
Laura” ni Francisco Balagatas o Baltazar.
Pakutya (mock epic)
Pampanitikan o Makabago

c. _______________________ – nahihinggil sa
isang dakilang pakikihamok o pakikipaglaban
ng isang bansa o lipi upang makamit ang
kanilang mithiin o makabansasng pangarap.
Ang mga pangunahing tauhan sa epikong ito
ay karaniwang nagtataglay ng nmga kahima-
himalang katangian. Halimbawa, “Biag ni
Lam-ang” ni Pedro Bukaneg.
Pambayani o Sinauna

2. ________________ – tinatawag ng mga tulang
Romansa o “metrical tales”.
Taglay ng mga ito ang paksang may kinalaman
sapagkamaginoo o pakikipagsapalaran ng mga
kilalang tao sa kaharian tulad ng mga hari,
prinsipe, duke, reyna at prinsesa na ang layunin ay
palaganapin ang relihiyong Kristiyano. Ang awit at
kurido ay dala nito ng mga Kastila buhat sa
Europa. May sukat na labindalawang pantig ang
awit (12) at inaawit ng mabagal sa saliw ng gitara o
bandurya, samantalang ang kurido’y (8)
wawaluhing pantig at binibigkas sa kumpas ng
martsa.
Awit at Kurido

3. ______ – ito ay may himig awit sa dahilang
ito ay inaawit habang may nagsasayaw noong
unang panahon. Sa kasalukuyan ay
napabilang na ito sa tulang kasaysayan na
may 6 hanggang 8 pantig.
Balad

C. ___________________________________ –
tulang ginagamit sa sa mga sinaunang laro.
Tulang Patnigan (Joustic Poetry)
1. _________ – larong may paligsahan sa tula.
Galing daw sa alamat ng “Singsing” ng isang dalaga
na nahulog sa gitna ng dagat at ang binatang
makapagbalik ng ng singsing ng dalagang ito sa
pamamagitan ng pagsisid ay siyang pagkakalooban
ng “Granadang Ginto” ng pag-ibig ng dalagang
nawalan. Maaring ang singsing naman ay sadyang
inihulog ng prinsesa sa dagat sa hangaring
mapangasawa ang kasintahang mahirap.
Karagatan

2. _______ – isang paligsahan sa pangangatwiran
sa patulang pamamaraan at karaniwang
masasaksihan sa mga baryo lalo na sa paglalamay
sa patay. Ang mga katuwiran ng bawat kalahok
ay hango sa bibliya, sa mga kasabihan at mga
salawikain. Sinisimulan ang laro sa pamamgitan
ng panalangin para sa katahimikan ng namatay.
Duplo
3. _____________ – ito’y tagisan ng talino sa
pamamagitan ng katwiran sa pamamaraang
patula. Nanggaling sa pangalang Balagtas na
bahagi ng pangalan ni Francisco Baltazar.
Balagtasan

D. _______________________________ – ito ay
katulad karaniwang dula at ang kaibahan nga
lamang ay binibigkas ng mga tauhan ang kanilang
mga diyalogo sa pamamaraang patula.
1. Melodrama - galling sa salitang Griyegong
“Melos” na ngangahulugang awit. Ito ay dulang
malungkot na pangyayarina ang tauhan ay
nakikipagtunggali subalit sa huli ay kanyang
napagtagumpayan.
2. Trahedya - ang mga tauhan ay mapupusok dahil
kinapapalooban ng mahigpit na tunggalian na
humahantong sa kamatayan o pagkatalo ng
pangunahing tauhan.
Tulang Dula o Pantanghalan

D. _______________________________ – ito ay
3. Komedya - ito ay masaya at kawili –wili at
humahantong sa tagumpay ng pangunahing
tauhan. Ito ay may layuning libangin at pukawin
ang kawilihan ng mga nunuod.
4. Parsa - ito ay may layuning magpatawa sa
pamamagitan ng katawa – katawang pananalita
at mga pangyayari.

D. _______________________________ – ito ay
5. Saynete – ito ay may mga karaniwang ugali
na itinatanghal sa paraang katawa-tawa. Ang
mga tauhan ay nagsasalita sa likod ng telon na
kung minsan ang pagtatanghal ay sinasamahan
ng awit.

II. _________________ – pagbubuo ng pahayag sa
pamamagitan ng malayang pagsasama-sama ng
mga salita sa pangungusap.
Tuluyan o Prosa
A. ______________________________________ –
isang sangay ng panitikang nagtataglay ng
maraming pangyayaring kinasasangkutan ng
isang pangunahing tauhan sa isang takdang
panahon.
Maikling kuwento o maikling katha

II. _________________ – pagbubuo ng pahayag sa
pamamagiatn ng malayang pagsasama-sama ng
mga salita sa pangungusap.
Tuluyan o Prosa
B. _________________________ – isang sangay ng
panitikang nagtataglay ng maraming pangyayaring
kinasasangkutan ng isa o dalawang pangunahing
tauhan at iba pang katulong na mga tauhan at ang
buong pangyayari ay sumasaklaw ng mahigit na
mahabang panahon kaysa maikling katha.
Kathambuhay o Nobela

Ama ng
Nobelang Filipino
Valeriano Hernandez Peña
Kintin Kulirat
Nena at Neneng

C. _______________ – isang akdang pampanitikan na
ang layunin ay itanghal sa pamamagitan ng
pananalita, kilos at galaw ng kasisipan ng may-akda.
Kapag ang dula ay naglalahad ng isang natatanging
pangyayari lamang sa buhay ng pangunahing tauhan
at sa maikling panahon lamang tumagal, ang dulang
ito ay tinatawag na dulang iisahing yugto. Ang
mahabang dula ay malimit na binubuo ng tatlong
yugto at may maraming tauhang kasama at ang mga
pangyayari, tulad ng isang kathambuhay ay maaring
tumagal ng mahabang panahon. Ang dula ay
sinusulat upang itanghal sa isang entablado.
Dula o Drama

D. __________ – itinutumbas sa salitang Ingles na
“essay”. Ito naman ay nanggaling sa salitang latin
na “exagium”, isang pagtimbang- timbang. Ang
sanaysay ay isang kathang naglalahad ng kuro-kuro
o damdamin ng isang tao hinggil sa isang paksa.
Ang sanaysay ay maaaing maanyo at maaari
namang malaya opersonal. Ang sanaysay na
Malaya ay higit na kaaliw-aliw basahin kaysa
maanyong sanaysay na ang tanging layunin ay
magbigay ng kaalaman
Sanaysay

E. _____________ – isang sangay na panitikang
naglalahad ng mahahalagang pangyayari sa buhay
ng isang tao. Kapag ang talambuhay ay nauukol sa
taong siyang sumulat , ito ay tinatawag ng
pansariling talambuhay.
F. _____________________ – isa ring sanaysay na
nagsasaad ng kuro-kuro ng patnugot ng isang
pahayagan. Ang mga pitak ng kolumnista ay
kahawig ng pangulong tudling lamang, ang kuru-
kuro ng patnugot ay higit na matimbang o may bigat
at ipinanalagay na kuro-kuro ng pahayagan.
Talambuhay
Pangulong Tudling

G. Salaysay:
1. __________ – isang kinathang salayasay na
may mga pangyayaring maaring mangyari sa
katutubong buhay ng tao, ngunit kinatha
upang maglarawan ng isang aral hinggil sa
kalinisan ng pamumuhay, kabanalan,
pagkakawanggawa, at mabuting
pakikipagkapwa.
Halimbawa, “Ang Alibughang Anak”.
Parabula

G. Salaysay:
2. ________ – isang maikling salaysay na
patalinghaga at kinatha upang maglarawan ng
isang aral na moral. Ang maga panauhan ng
pabula ay karaniwang mga hayop o mga bagay na
binibigyang katauhan, gaya ng kapangyariahang
magsalita at umisip na parang tao. Ang pabula
ay sinasabing likha ni Esopo.
Pabula
Aesop's Fables or the Aesopica, is a collection of
fables credited to Aesop, a slave and storyteller
believed to have lived in ancient Greece between
620 and 564 BCE

H. ___________ – isang anyo ng paglalahad na
tumatalakay sa iba’t ibang paksa: pamahalaan,
lipunan, paaralan, pananampalataya, agham,
kalakal, sakuna, kalusugan, at iba pa.
I. ____________ – isang uri ng akda o salaysaying
pampanitikang inihanda sa layuning basahin o
bigkasin sa harap ng mga makikinig.
J. _____________ – nagsasaad ng kakumbakitan o
pinagmulan ng mga bagay-bagay.
K. _________________ – nagsasaad ng buhay at
pakikipagsapalaran ng mga diyoses.
Balita
Talumpati
Alamat
Mitolohiya

Mga Akdang Pampanitikang nagdala ng malaking
impluwensiya sa buong daigdig.
1. _________________________ na mula sa Pelstina
at Gresya at naging batayan ng sang
kakristiyanuhan.
2. ________________ na pinakabibliya ng mga
Mahomedano na galing sa Arabia.
3. _____________________ na kinapapalooban ng
mga kaligiran ng mitolohiya o paalamatan ng
Gresya. Ito ay sinulat ni Homer, ang kinikilalang
Ama ng Mitolohiyang Griyego.
Ang Banal na Kasulatan
Ang Koran
Ang Iliad at Odissey

4. _______________________ ng India,
kasaysayan ng mga dating Hindu at ang
kanilang pananampalataya.
5. _____________________ ni Dante ng Italya na
nagtataglay ng ulat hinggil sa pananampalataya
at pag-uugali ng mga Italyano.
6. __________________________ ng Espanya na
natutungkol msa pinagbuhatang lahi ng mga
Kastila at iba’t – ibang alamat ng Espanya.
Ang Mahab-bharatas
Ang Divina comedia
Ang El Cid Compeador

7. __________________________ ng Ehipto na
kinapapalooban ng mitolohiya at teolohiyang
Ehipsio.
8. _______________ ni Confucius na naging
batayan ng pananampalataya, karunungan at
kalinangan ng mga Intsik.
9. ______________________ na ntutungkol sa
kasaysayan at paniniwalang panrelihiyon ng
mga Pranses.
Ang Aklat ng mga Patay
Ang Analects
Ang Awit ni Rolando

10. _________________________ na nahihinggil sa
pamahalaan, lipunan, relihiyon at kabuhayan ng
mga Arabe at Persiyano. The Thousand and One
Nights or Arabian Nights (1,001 nights)
11. _______________________ ni Chaucer sa
Inglatera na naglalarawan ng pananampalataya at
pag-uugali ng mga Ingles noong unang panahon.
12. _________________________ ni Harriet
Beecher Stowe ng Estados Unidos na nakatawag
pansin sa karumal-dumal na kalagayan
Ang Sanlibo’t Isang Gabi
Ang Canterbury Tales
Ang Uncle Tom’s Cabin

Mga Bahaging Panitikang Pilipino
1. Katutubong Panitikan: panahon bago
dumating ang mga Kastila, mula sa kauna-
unahang panahon sa pananakop na ginawa ni
Legaspi noong 1565.
2. Panitikan sa Panahon ng mga Kastila; mula
noong 1565 hanggang sa pag-aalsa sa Cavite
noong 1873, nang bitayin ang tatlong paring sina
Burgos, Gomez at Zamora.
3. Panitikan sa Panahon ng Propaganda at
Himagsikan: mula noong 1872 hanggang 1898.

Mga Bahaging Panitikang Pilipino
4. Panitikan sa Panahon ng mga Amerikano:
1899-1941.
5. Panitikan sa Panahon ng mga Hapones: 1942-
1944
6. Panitikan sa Panahon ng Patuloy na
Pagbabago: 1945 – Kasalukuyan.cen

Sinaunang Panitikan
Ayon sa mga mananalaysay at mga misyonerong
Kastila, ang mga ninuno natin ay may sarili ng
kabihasnaa bago pa dumating ang mga Kastila sa
ating kapuluan. Mayroon na silang sariling
pamahalaan, sariling batas, sariling
pananampalataya, sining, panitikan at wika.
Isinaad pa rin nina Chrino at Pigafetta na ang
kinahiligan ng ating mga ninuno ay ang pagtula,
pag-awit, pagsasadula at paghabi ng mga salaysay.

Sinaunang Panitikan
Ang mga ninuno ng mga Pilipinong dinatnan
ng mga Kastila rito ay gumagamit ng 17 titik sa
kanilang abakada. Ang katutubong abakada ay
tinawag na baybayin o alibata sa Luzon at Bisayas
at Sankrito sa Mindanao. Ito ay kahawig ng
abakadang Malayo-Indonesyo. Ang mga
mananalaysay ay may iba-ibang hinuha tungkol sa
pinagmulan ng matandang alpabeto. Ngunit
marami ang nagpapalagay na mga ito ay
pinaghalong kabihasnan ng Malayo, Arabe at
Silangang Asya tulad ng Kambodya, Tsina,
Thailand, Borneo, Indiya at iba pa.

Mga Anyo Ng Panitikan
1. ___________ – akdang magpapaliwanag ng
kakumbakitan ng isang bagay at katawagan sa
anuman o sa alinman.
2. __________ – nagtatampok sa kabayanihan
at pakikipagsapalaran ng isang bayani sa
patulang paraan.
Alamat
Epiko
A. Kwentong –Bayan
3. _____________ – malikhaing kuwento
tungkol sa mga diyos at diyosa.
Mitolohiya

Kabilang sa mga epikong namalasak sa panahong bago
dumating ang mga Kastila ang sumusunod:
LUGAR EPIKO
Alim
Biag-ni Lam-ang
Maragtas
Hudhud at Alim
Hinilawod
Haraya
Ladga
Hari sa Bukid
Ipugaw
Ilokos
Panay
Panay
Panay
Panay
Panay
Panay

Kabilang sa mga epikong namalasak sa panahong bago
dumating ang mga Kastila ang sumusunod:
LUGAR EPIKO
Kumintang
Labaw Donggon
Ullalim
Bantigan
Parang Sabil
Dagoy at Sudsud
Kabunyan
Tatuang
Tagalog
Lambunao
Kalinga
Maranao
Tausog
Tagbanua
Ibaloy
Bagobo

Kabilang sa mga epikong namalasak sa panahong
bago dumating ang mga Kastila ang sumusunod:
LUGAR EPIKO
Parang Sabir
Indarapatra at Sulayman
Bantugan
Bidasari
Ibalon
Agyu
Handiong
Moro
Muslim
Muslim
Maranao
Bicol
Illanon
Bicol

1.____________________________ – pampatahan at
pampatulog sa batang umiiyak
B. Awiting bayan
2._____________________________ – awit pangkasal
3._________________________ – awit ng mga
manggagaod
4.______________________ – awit sa pamamangka
Oyaye o Hele(lullaby song)
Diona (nuptial o court song)
Soliranin (rowing song)
Talindaw (boat song)

5. ________________________________ – awit na
pandigma
B. Awiting bayan
6.______________________ – awit sa pag-ibig
7. __________________________ - awit sa
pagtatagumpay
8. _________ - inaawit habang ang mga magsasaka
ay gumagawa ng pilapil sa kanilang bukirin.
Kumintang Balitaw (war song)
Kundiman(love song)
Sambotani (Victory song)-
An-anoy

9. __________ – inaawit sa pagkabyaw ng tubo
B. Awiting bayan
10. _________ – awit tungkol sa mga pista
pagdiriwang
11. _______________ – awit sa pagpuri o pagsamba.
Ito ang pinakamatangdang awit ng panalangin.
12. _________ – awit na nagpapahayag ng
kalungkutan at pagdurusa
Ayoweng
Daeleng
Dalit o Himno
Dung-aw

13. _______________________________ – mga
awiting panlansangan. Awit ng lasing na
naglalayong magpatawa, magpasaring o manukso.
B. Awiting bayan
14. __________ – isang uri ng “lundawit”
15. __________ – awit sa sama-samang paggawa.
16. ________ – isang awit na panggabi ng mga igorot
Indonalin at Kutang - kutang
Kalusan
Maluway
Mayeka

C. Karunungang-Bayan
1. _____________ – ay di tuwiran na pagbibigay ng
kahulugan. Makukuha ang tunay na kahulugan ng
ganitong pagpapahayag sa ibabaw o sa pagitan ng
mga salitang ginagamit. Ang mga sawikain ay
naglalantad ng mga kapuri-puring kaisipan at
kaugalian ng ating bayan.
Sawikain

Halimbawa ng Sawikain
a. bilugin ang ulo - ______________
b. Balimbing - ________________
c. butas ang bulsa - ________________
d. balitang kutsero - ________________
e. basing sisiw - ________________
f. inalat – ________________
g. Alimuon – ________________
h. kalog ang baba - _________________
i. basag ang pula -_________________
j. bukas ang palad - _________________
lokohin
kabilanin
walang pera
hindi totoo
kaawa-awa
minalas
tsismis
matanda na
luko-luko
matulungin

2. _________ – ay isang uri ng laro ng may
kaugnayan sa pagpapahula sa isang bagay ng
inilalarawan.
Bugtong
Halimbawa:
Nagdaan si Negro,
nabuwal na lahat ng tao __________
Gumagapang ang matanda,
Nakaupo ang bata __________
May binti walang hita,
may tuktok walang mukha __________
(gabi)
(kalabasa)
(kabute)

3. ____________ – nakakapukaw at nakahahasa sa
isipan ng tao. Katulad ng bugtong, ito’y
nangangailangan ng talas ng isip.
Palaisipan
4.____________ – butil ng karunungan hango sa
karanasan ng mga matanda. Kinapapalooban ng
mabubuting payo tungkol sa kagandahang asal at
mga paalaala tungkol sa batas at kaugalian.
Salawikain
Halimbawa:
Ang walang pagod mag-ipon,
walang hinayang magtapon.

5. ___________ – ginagamit upang magpasintabi o
humihingi ng paumanhin sa mga laman-lupa.
Bulong
6. ___________ – mga tugmaan may lima hanggang
walong pantig.
Kasabihan
Halimbawa:
a. Salas a init, sala sa lamig
b. Pag hindi ukol, di bubukol
c. Ang nagpunla ng hangin, bagyo ang aanihin.
Halimbawa:
Tabi-tabi po Ingkong,
makikiraan po lamang

Ang Panitikan sa Panahon ng Kastila
Mga Akdang Panrelihiyon:
1. ____________________ – kauna-unahang aklat na
may kinalaman sa ating kapuluan na inililimbag
noong 1593. Ito ay isinulat sa Kastila at Tagalog at
akda nina P. Domingo Nieva at P. Juan de Plasencia.
Doctrina Cristiana
2._____________________________ – akda ni P.
Blancas de San Jose na inilimbag sa imprinta ng St.
tomas noong 1602. sinundan ito ng mga aklatang
nobena, santos ehersisyos, buhay ng mga santo at
tanong–sagot sa mga relihiyon.
Nuestra Señora del Rosario

4. __________________ – akda ni P. Modesto de Castro,
“Ama ng Tuluyang Klasika sa Tagalog”
3.________________________ – inilimbag noong 1708
at 1712. ito’y isang salaysay sa bibliya na isinalin sa
Tagalog ni P. Antonio de Borja mula sa wikang
Griyego na sinulat ni San JuanDamaseno. Ito ang
ipinalagay na kauna-unahang nobelang Tagalog
kahit salin lamang mula sa ibang wika. Ang aklat ay
may 553 pahina at nahahati sa 40 kabanata.
Barlaan at Josaphat
Urbana at Feliza

5.__________________________ – nobelang sinulat ni
P. Miguel Lucio Bustamante noong 1885. Ito’y ukol
sa relihiyon at lipunan at itinuturo nito and
pagtupad sa tungkulin bilang Katoliko.
Tandang Basio Makunat

6. ________ – naglalahad ng buhay, pagpapakasakit,
pagkamatay at pagkabuhay na muli ni Panginoong
Hesukristo. Ang pagkasulat nito ay patula ngunit
paawit kung basahin. Ito’y salin sa iba’t ibang
wikain sa Pilipinas at sinasabing ito ang
pinakabibliya ng mga Pilipino. Ang mga nagsisulat
ng pasyon ay sina P. Aquino de Belen (1704), Don
Luis Guian (1750), P. Mariano Pilapil (1814) at P.
Anecito dela Merced (1856).
Pasyon

8.__________ – ay isang ng salaysay na hinango sa
bibliya. Layunin nito na magbigay aral
Hal: a. Ang mabuting Samaratino
b. Ang alibughang anak
7. _________________ - hinango ito ni P. Mariano
Sevilla sa mga awit na Italyano ni Muzarelli na
pinamagatang “Messe de Maggio”.
Dalit kay Maria
Parabula

Mga Tula:
1. __________ - ayon sa saliksik ni E. Arsenio
Manuel. Ito’y Taghoy o “Panambitan’ sa mga
tagalog na binibigkas nang paawit ng isang naulila
sa piling ng bangkay ng yumaong asawa, magulang,
anak o kapatid. Ang nilalaman ay nahihinggil sa
dusa ng naulila, buhay ng namatay at sa paghingi
ng paumanhin sa mga pagkakamali.
Dung-aw

Mga Tula:
A. ______ – tulang maromansa kung saan
nakaharap sa mga pakikipagsapalaran ang mga
tauhan at hango sa tunay na buhay.
2. Tulang Maromansa
Halimbawa:
Florante at Laura, Bahay ni Segismundo
Awit
B. ________ – tulang marumansa kung saan ang
mga tauhan ay may kakayahang supernatural.
Halimbawa:
Ibong Adarna, Don Juan Tenoso,
Bernardo Carpio
Kurido

Mga Tula:
3. ________ – isinasagawa sa pamamagitan ng
mga pagpapagalaw ng mga anino ng mga pira-
pirasong kartong hugis-tao sa likod ng kumot na
puti na may ilaw.
Karilyo

Mga Dula
1.______________ – ang paghahanap ng bahay
nina San Jose at Birheng Maria
2. __________ – nagsasalaysay ng buhay at
kamatayan ng ating Mahal na Poong
Panunuluyan
Senakulo
3. ______ – ang paghahanap ng krus na
kinamatayan ni Kristo sa bundok na Kalbaryo
Tibag

5. ___________ – isang komedya o melodramang may
kasamang awit at tugtog, may tatlong yugto at
nahihinggil sa punong damdamin ng tao – pag-ibig,
kapootan, paghihiganti, at iba pa. O hinggil sa mga
suliraniong panlipunan o pampulitika ng
pamanahong yaon. Ang bahaging musikal ng
sarsuwela at totoong naibigan ng mga manonood.
Mga Dula
4.________________________ – dulang puno ng
pakikipagsapalaran, pagdanak ng dugo at digmaan
Moro-moro o Komedya
Sarsuwela

Mga “Tungkol” Ng Panulaang Tagalog
1.Francisco “Balagtas” Baltazar –
Prinsipe ng Panulaang Tagalog
2.Jose de la Cruz – “Huseng Sisiw”
3.Anannias Zorilla - ay isa sa mga
pangalang nakakabit ng korido sa
Kasaysayan ng Panitikan sa Pilipinas

Mga Pangunahing Propagandista
1. Dr. Jose Rizal – Dakilang Malayo
2. Marcelo H. Del Pilar – “Plaridel” –
nagtatag ng Diariong Tagalog noong 1882
Pangalawang Pangulo ng “La
Solidaridad”
3. Graciano Lopez Jaena – nagtatag ng “La
Solidaridad” (pahayagang mapanghimagsik
ng mga Pilipino sa Kastila)

Mga Kilalang Manunulat At Propagandista
1. Antonio Luna – naging patnugot ng “La
Independencia” (tagapamansag ng mga
manghihimagsik at ng Unang Republika ng
Pilipinas)
2. Pedro A. Paterno – makata, dramaturgo at
nobelista
3. Pascual H. Poblete – ang unang nagsa-Tagalog
ng Noli Me Tangere
4. Mariano Ponce – naging katulong nina Rizal sa
samahan
5. Jose Maria Panganiban

Mga Mahalagang Tauhan Sa Panitikan
/Kasaysayan
1. Andres Bonifacio – “Ama ng Himagsikan”,
“Ama ng Demokrasya”
“Dakilang Plebeyo”, Kabilang sa mga sinulat
niya ang mga sumusunod:
“Ang Dapat Mabatid ng mga Tagalog”
“Pag-ibig sa Tinubuang Lupa”
“Katungkulang gagawin ng mga anak
ng Bayan”

Mga Mahalagang Tauhan Sa
Panitikan/Kasaysayan
2. Emilio Jacinto – “Utak ng Katipunan”
-pinakamatapat na kalihim ni Andres
Bonifacio
3. Apolinario Mabini – “Dakilang Lumpo” at
“Utak ng Himagsikan”;
-Sumulat ng El Verdadero Decalogo
4. Claro Caluya – “Prinsipe ng Makatang
Ilokano”

5. Severino Reyes - “Lola Basyang”, “Don
Binoy” – naging patnugot ng Liwayway
6. Lope K. Santos – “Ama ng Balarilang
Tagalog”
7. Florentino Collantes – “ikalawang Hari ng
Balagtasan”
8. Jose Corazon de Jesus – “Unang Hari ng
Balagtasan”

9. Amado V. Hernandez – “Makata ng
Manggagawa”, “Bilanggong Makata”
10. Deogracias A. Rosario – “Ama ng
Maikling Kuwentong Tagalog”
11. Cirio H. Panganiban – kauna-unahang
“Kuwentista ng Taon” (1912) dahil sa
kathang may pamagat na “Bunga ng
Kasalanan.”

The Ilustrados (Spanish "erudite“ "learned“
or "enlightened ones") constituted the
Filipino educated class during the Spanish
colonial period in the late 19th century.
The Most Prominent Ilustrados
1. Graciano López Jaena,
2. Marcelo H. del Pilar,
3. Mariano Ponce,
4. Antoni Luna
5. José Rizal,

Ang opisyal na pahayagan ng
Katipunan noong panahon ng mga
kolonyalistang Kastila.
Kalayaan

Saang lugar pinatay sina Andress
Bonifacio at Procopio Bonifacio
Bundok ng Marogondon
Ang pagpapapatay ay pinangunahan ni
Lazaro Macapagal

After the Death of Andres Bonifacio,
the Second Husband of
Gregoria De Jesus
Julio Nakpil
Juan, Julia, Francisco,
Josephine, at Caridad

Mga Manunulat At Kanilang Mga Taguri/Sagisag
Alejandro G. Abadilla
AGA
Ama ng Malayang Taludturan
Makata ng makabagong Panahon
Amado V. Hernandez
Makata ng Manggagawa
Makata ng Anakpawis

Ancieto Silvestre
Pambansang Makata
Mutya ng Silangan
Andres Bonifacio
Magdiwang
Agapito Bagumbayan
Anak Bayan
Supremo ng Katipunan
Dakilang Plebeyo

Antonio Luna
Taga Ilog
Aurelio Tolentino
Ama ng Dulang Kapampangan
Casimiro Perfecto
Ama ng Panitikang Bicol
Apolinario Mabini
Dakilang Lumpo
Utak ng Himagsikan

Cecilio Apostol
Catulo
Cirio H. Panganiban
Crispin Pinagpala
Emilio Jacinto
Pinkian
Dimas Ilaw
Utak ng Katipunan

Efren Reyes Abueg
Ester Aragon
Emilio Aguinaldo
Magdalo
Epifanio Delos Santos
Don Panyong
Lumalakad na Encyclopedia
Eriberto Gumban
Ama ng Panitikang Bisaya

Ildefonso Santos
Dimas-Ilaw
Dimas Silangan
Iñigo Regalado
Odalaguer
Jesus Balmori
Batikuling
Makatang Pandaigdig sa Wikang Kastila

Jose de la Cruz
Huseng Sisiw
Jose Corazon De Jesus
Huseng Batute
Unang Hari ng Balagtasan
Huseng Katuwa
Paruparong Asul
Sundalong Lasing
Jesus Balmori
Batikuling
Makatang Pandaigdig sa Wikang Kastila

Jose Nepomuceno
Ama ng Pelikulang Pilipino
Ama ng Dulang Bisaya
Julian Felipe
Ama ng Pambansang Awit
Jose Rizal
Laong Laan
Dimasalang
Dakilang Malayo
P. Jacinto
Jose Villa Panganiban
Kastilalo

Juan Crisostomo Sotto
Ama ng Panitkang
Kapampangan
Leon Pichay
Hari ng Bukanegan
Julian Cruz Balmaceda
Alpahol
Itang Barbarin
Adela de Mas
Marti Martinez
Martirez

Leona Florentino
Unang Makatang Pilipina
Lope K. Santos
Berdugo
Anakbayan
Apo ng Mananagalog
Ama ng Balarila
Magdalena Jalandoni
•Unang Nobelistang Bisaya

Manuel L. Quezon
Ama ng Wikang Pambansa
Marcelo H. del Pilar
Pupdoh
Piping Dilat
Plaridel
Dolores Manapat
Manuel Bernabe
Unang Poeta Laureado sa Kastila

Mariano Ponce
Tikbalang
Naning
Kalipulako
Mariano Perfecto
Ama ng Panitkang Bisaya
Nick Joaquin
Quijano De Manila

Ildefonso Santos
Dimas-Ilaw
Dimas Silangan
Iñigo Regalado
Odalaguer
Jesus Balmori
Batikuling
Makatang Pandaigdig sa Wikang Kastila

Jose Corazon De Jesus
Huseng Batute
Unang Hari ng Balagtasan
Huseng Katuwa
Paruparong Asul
Sundalong Lasing
Jose de la Cruz
Huseng Sisiw
Jose Garcia Villa
•Doveglion

Jose Maria Panganiban
Jomapa
Jose Nepomuceno
Ama ng Pelikulang Pilipino
Ama ng Dulang Bisaya
Jose Palma
•Sumalat ng Pambansang Awit

Jose Rizal
Laong Laan
Dimasalang
Dakilang Malayo
Jose Villa Panganiban
Kastilaloy
Juan Crisostomo Sotto
•Ama ng Panitkang
Kapampangan

Julian Cruz Balmaceda
Alpahol
Itang Barbarin
Adela de Mas
Marti Martinez
Martirez
Leon Pichay
Hari ng Bukanegan

P. Mariano Pilapil
Ama ng Pasyong Pilipino
P. Modestor De Castro
Ama ng Tuluyang Klasika sa Tagalog
Pascual Poblete
Ama ng Pahayagang Pilipino
Patricio Mariano
Pedro Manibat

Pedro Bukaneg
Ama ng Panitikang Ilokano
Philipe De Jesus
Unang Tunay na Makata
Ponciano PeraltaPineda
Direktor, Surian ng Wikang Pambansa
Severino Reyes
Lola Basyang
•Ama ng Dula
•Ama ng Sarwelang Tagalog

Teodoro Valencia
Dekano ng Peryodismong Pilipino
Tomas Pinpin
Ama ng Limbagang Pilipino
Valeriano H. Pena
Kintin Kulirat
Ama ng Nobelang Tagalog

Wastong Gamit ng mga Salita:
1.____________________ - Iisa ang kahulugan ng mga
salitang ito; naayon ang gamit sa uri ng salitang
sumusunod.
a.______: kapag susundan ng pangngalan
( mapaisahan o maramihan), pandiwa, pang-uri o pang-
abay.
Hal.
May anay sa dingding na ito.
May kumakatok sa pinto.
May dalawang araw na siyang hindi umuuwi.
MAY at MAYROON
MAY

b. ____________: kapag susundan ng kataga, panghalip
napanao o pamatlig o pang-abay na panlunan.
Hal. Mayroon kaming binabalak sa sayawan.
Mayroon iyang malaking suliranin.
Mayroon kayang mangga sa palengke ngayon?
c. Maaring gamitin ang mayroon nang nag-iiisa
Hal. “May asawa ba siya?’ “Mayroon.”
Nagagamit din ang mayroon bilang
pangngalan.
Sa aming bayan, madaling makilala kung sino ang
mayroon at kung sino ang wala.
MAYROON

2. PAHIRAN at PAHIRIN
a. _________: - paglalagay
b. _________: - pag-aalis
Hal.
Pahiran mo ng sukang iloko ang noo niya.
Pahirin mo ang pawis sa likod ng bata.
Pahiran
Pahirin

3. SUBUKAN at SUBUKIN
a. _________: - pagtingin nang palihim
b. _________: - pagtikim at pagkilatis
Hal.
1. Ibig kong subukan kung ano ang ginagawa nila
tuwing umaalis ako sa bahay.
2. Subukin mo ang bagong labas na mantikilyang ito.
3. Subukin mo kung gaano kabilis siyang
magmakinlya.
Subukan
Subukin

4. NANG at NG
______: - pangatnig na panghugnayan
- tagapagpakilala ng pang-abay na pamaraan at
pamanahon
- tagapag-ugnay ng salitang-ugat na inuulit at
pandiwang inuulit
______: - pantukoy ng pangngalang pambalana
- tagapagpakilala ng layon ng pandiwa at tagaganap ng
pandiwa
- pang-ukol na kasingkahulugan ng “sa”
Nang
Nang

Hal. Umalis siya nang sila’y dumating
Tumawa nang tumawa ang mga
mag-aaral.
Nagalit ang guro nang kami’t nag-
ingay.
Bumili kami ng mga pasalubong
para kay ditse.
Pumanhik ng bahay ang mga
panauhin.

5. Daw/ Din at Raw/ Rin
Ginagamit ang __________: kapag ang salitang
sinusundan ay nagtatapos sa katinig;
Ginagamit ang __________: kapag nagtatapos
sa patinig.
Hal. May sayawan daw sa plasa.
Sasama raw siya sa atin.
daw/ din
raw/ rin

GOD BLESS YOU ALL!!!
On March 20, 2016

Filipino-Gen-ed-March-2019 (2).pptx

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Filipino-Gen-ed-March-2019 (2).pptx

Ähnlich wie Filipino-Gen-ed-March-2019 (2).pptx (20)

Kürzlich hochgeladen

Kürzlich hochgeladen (20)

Filipino-Gen-ed-March-2019 (2).pptx