1. Gebouwde Kennis in de Etalage
Jubileumevenement 100 jaar IGO
5 november 2010, Hogeschool Utrecht
Workshop D2: Klimaatneutraal bouwen in de praktijk.
Sprekers: Ivo Opstelten (programmaregiseur SEV)
Pieter Hameetman (directeur AM duurzaam)
Stevelina Overeem (financieel directeur bouwbedrijf van Zoelen)
Ivo Opstelten
De heer Opstelten begon met de vraag of wij wisten hoe hoog onze jaarenergierekening was. De meeste
van ons wisten dat niet. Dit zal drastisch gaan veranderen als de energiekosten de komende decenia
zullen gaan stijgen. Op het moment wij dit gaan voelen in onze portemonaie, zullen wij ons gedrag gaan
veranderen.
Er is een groot potentieel in de reductie mogelijk in ons energieverbruik. Enerzijds door de huidige grote
verspilling. Anderzijds door het grote opwekpotentieel van alternatieve natuurlijke energiebronnen.
De heer Opstelten geeft aan dat het in ons vermogen ligt om nog in deze eeuw een energieneutrale
gebouwde omgeving te realiseren.
De techniek is reeds voorhanden voor een energieneutraal gebouw, maar nog niet/onvoldoende voor de
gebouwde omgeving. Ook vormen de vooralsnog hoge economische kosten een groot obstakel.
Vanuit de SEV is er een programma gestart met de de naam ‘de Energie Sprong’. Doel hiervan is het
stimuleren van de opschaling van ‘hoge ambitie gebouwconcepten’. Energieneutraal wonen blijft nu
namelijk nog te vaak beperkt tot enkele (vaak losstaande )huizen.
Het programma bestaat uit vier stappen (fases) waarin de energieneutrale omgeving gerealiseerd kan
worden.
1.) Conceptontwikkeling: het verder stimuleren van onderzoek en innovatie.
- Passiefhuis+
- Exergiehuis
- All electric huis
- “Alles op de zon”
2.) Van theorie naar praktijk: het realiseren van vooruitlopende en experimentele wonigen met
intrensiek gemotiveerde partijen.
3.) Grootschalige toepassing in de praktijk.
- De prijs van energieneutrale woningen gaat/moet naar beneden.
- Mensen die niet uit zich zelf zouden kiezen voor een energieneutrale woning worden ook
benaderd/bereikt.
Uitdagingen liggen vooral op het gebied van kozijnen (Rc waarde kozijnhout t.o.v. driedubbelglas,
het opwekken van warm tapwater (electrisch verwarmen is kostbaar) en de kosten van pv-
systemen.
4.) Van gebouwen naar gebieden: op wijkniveau energieneutraal.

2. Hiervoor dienen de betrokken partijen te leren anders met elkaar om te gaan/ samen te werken. Zij
moeten een andere rol durven aan te nemen dan zij van huis uit zijn aangeleerd. Beleidsmakers
moeten zich marketingvaardigheden eigen maken om de mensen het idee van een energieneutrale
omgeving te ‘verkopen’. Marktvertegenwoordigers dienen open te staan voor innovatie en bereid zijn
tot experimenteren. Research & Design vertegenwoordigers moeten zich gaan bezig houden met het
opzetten van beleid en regelgeving.
Meer informative is te vinden op onderstaande website: http://www.sev.nl/programma/Energiesprong
Pieter Hameetman
De heer Hameetman geeft ons een korte overview van waar AM duurzaam op het gebied van
energieneutrale gebiedsontwikkeling mee bezig is. Zij zijn op dit moment bezig om “met een team van
200 experts uit 15 vakgebieden” onderzoek te doen naar hoe zij binnen de context van een
uitbreidingswijk de energiekosten kunnen terugdringen. In eerste instatie voor IJburg fase 2, en mocht dit
niet lukken voor de herontwikkeling van vliegveld Valkenburg bij Katwijk.
Centraal hierin staat de effecientie voor de eindgebruiker. Met andere woorden: onder de streep moet de
woonconsument er op vooruit gaan.
Een gemiddeld nederlands gezin is ca. 2000 euro per jaar kwijt aan energiekosten. 1500 euro voor
alleenstaande maar bijna 45oo euro veel veelgebruikers. Er is dus veel winst te halen met
energieneutraal bouwen op het gebied van woonkosten voor toekomstige bewoners.
Door middel van een online berekenprogramma kunnen woonconsumenten bereken hoeveel geld zij kwijt
zijn aan de energierekening bij verschillende nieuwbouwprojecten op basis van hun levensstijl. Zowel AM
als de bewoner krijgt dat inzicht in zijn ‘energieprofiel’ . http://www.e-calculator.nl/
De missie van AM is dat zij de meerkosten omlaag en de prestaties omhoog wil brengen van de
energieneutrale woning van AM. Dit wil zij doen door het vervangen van gas door all-electric (besparing
van de vastrechten), het gebruik van een warmtepomp en het naar beneden brengen van de totale
electriciteitsvraag van een huishouden.
“passieve huizen aansluiten op dure gemeenschappelijke voorzieningen (zoals stadsverwarming) maakt
de winst voor de bewoner minimaal”.

3. Stevelina Overeem
“Klimaatneutraal lijkt alleen energieneutraal, maar dat kan en moet breder gezien worden.”
Mevrouw Overeem gaf een korte impressie van de missie die bouwbedrijf van Zoelen uitdraagt zowel
naar haar klanten toe als intern naar haar werknemers op het gebied van duurzaamheid en verantwoord
ondernemen.
Binnen de eigen bedrijfsvoering:
- Vervoer: stimuleren fietsverkeer werknemers, minder vervuilende busjes en vrachtwagens.
- Minder papiergebruik: zoveel mogelijk digitaal
- Het finacieel en met kennis ondersteunen van een kliniek en school in Ghana
Ons product en proces:
- Zoveel mogelijk duurzame projecten bouwen (oa. WNF kantoor, Zeist)
- Bij elke aanbesteding een ‘groen envelopje’. Het bespreekbaar en inzichtelijk maken van de
kosten van extra groene maatregelen .
- Het aanbieden van kennis uit een denktank op het gebied van groene maatregelen.
“de perfecte duurzaamheid bestaat niet, je moet gewoon beginnen en doen”
Aanbevelingen.
Voortraject:
- In PvE al ‘groene’ eisen neerleggen (bv. BREEAM)
- Maak gebruik van opgebouwde kennis van aannemers en installateurs in de ontwerp fase
Administratieftraject:
- Zoveel mogelijk paperloos werken (naast milieuwinst ook een stuk overzichtelijker voor alle
partijen)
Bouwkundig traject:
- Durf functionele eisen in het bestek op te nemen zodat de aannemer vrijer is in het
aandragen/ gebruiken van duurzame alternatieven
- Laat de markt zijn werk doen.
Groepsdiscussie
“ duurzaamheid is meer dan alleen techniek, en schuilt ook in woongenot en levensloopbestendigheid”
“op het gebied van ‘waarde-denken’ is nog veel te winnen, niet alleen het economische motief zou
leidend moeten zijn”
“25% van de klanten zijn al overtuigd, 33% is erg sceptisch is en gaat er vanuit dat duurzaamheid
‘bedrog’ is, 40% twijfelt en wil financieel over de streep getrokken worden. Voorlichting naar de klant is
dan ook cruciaal”
“duurder is hetzelfde krijgen voor een hogere prijs, duurzaamheid is daarom ook niet duurder dan
traditionele bouw”