Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczącej przygotowania i zastosowania aparatury i instrumentów stomatologicznych.

2. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Alicja Jędrzejczyk
Przygotowanie aparatury oraz instrumentów
stomatologicznych 322[01].Z1.03
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

3. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
1
Recenzenci:
dr n. med. Małgorzata Figurska
mgr Katarzyna Zarębska
Opracowanie redakcyjne:
mgr Alicja Jędrzejczyk
Konsultacja:
mgr inŜ. Halina Śledziona
Poradnik stanowi podstawę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[01]Z1.03
„Przygotowanie aparatury oraz instrumentów stomatologicznych”, zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu asystentka stomatologiczna.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

4. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. WyposaŜenie podstawowe 11
4.1.1. Materiał nauczania 11
4.1.2. Pytania sprawdzające 13
4.1.3. Ćwiczenia 14
4.1.4. Sprawdzian postępów 15
4.2. WyposaŜenie specjalistyczne i pomocnicze 16
4.2.1. Materiał nauczania 16
4.2.2. Pytania sprawdzające 22
4.2.3. Ćwiczenia 23
4.2.4. Sprawdzian postępów 24
5. Sprawdzian osiągnięć 25
6. Literatura 29

5. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
3
1. WPROWADZENIE
Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i umiejętności dotyczącej
przygotowania i zastosowania aparatury i instrumentów stomatologicznych.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne, w których wyszczególniono jakie umiejętności powinieneś posiadać
przed przystąpieniem do realizacji jednostki modułowej,
− cele kształcenia, pokazują jakie umiejętności opanujesz po przeprowadzeniu procesu
kształcenia,
− materiał nauczania, w którym zawarte są niezbędne treści teoretyczne, aby umoŜliwić
wykonanie ich w praktyce,
− pytania sprawdzające, które umoŜliwią ocenę przygotowania do wykonania ćwiczeń
potwierdzających nabycie umiejętności,
− ćwiczenia do samodzielnego rozwiązania zawierają: polecenie, sposób wykonania oraz
wykaz materiałów do wykonania ćwiczenia, pomogą ukształtować umiejętności
praktyczne i zweryfikować nabytą wiedzę teoretyczną,
− sprawdzian postępów pomoŜe ocenić poziom wiedzy po wykonaniu ćwiczeń,
− sprawdzian osiągnięć, po zrealizowaniu wszystkich tematów jednostki modułowej
pozwoli ocenić poziom nabytych umiejętności w procesie kształcenia,
− wykaz literatury.

6. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
4
Schemat układu jednostek modułowych
322[01]Z1
Organizacja pracy
w gabinecie
stomatologicznym
322[01]Z1.01
Przygotowanie gabinetu
stomatologicznego do pracy
322[01]Z1.02
Przygotowanie materiałów
stomatologicznych
322[01]Z1.03
Przygotowanie aparatury
oraz instrumentów
stomatologicznych

7. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− stosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej i ochrony
środowiska,
− stosować podstawy dezynfekcji i sterylizacji w gabinecie stomatologicznym,
− stosować leki uŜywane w leczeniu chorób jamy ustnej,
− stosować klasyfikację materiałów stomatologicznych,
− planować wyposaŜenie gabinetu zgodnie z przepisami i zasadami ergonomii,
− pracować w zespole stomatologicznym,
− nawiązywać i utrzymywać kontakty międzyludzkie,
− stosować przepisy prawa i zasady ekonomiki w ochronie zdrowia.

8. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− określić zakres czynności i zabiegów związanych z konserwacją sprzętu
stomatologicznego, wykonywanych przez asystentkę stomatologiczną,
− określić zasady uŜytkowania fotela stomatologicznego,
− określić zasady uŜytkowania oraz bieŜącej konserwacji unitu stomatologicznego,
− określić zasady uŜytkowania i konserwacji urządzeń ssących oraz spluwaczki,
− scharakteryzować aparaty strumieniowo-ścierne,
− określić zasady uŜytkowania oraz bieŜącej konserwacji reflektora,
− scharakteryzować zasady postępowania ze skalerem ultradźwiękowym po wykonaniu
zabiegu,
− określić zastosowanie lamp polimeryzacyjnych oraz zasad ich konserwacji,
− określić zasady uŜytkowania i konserwacji mieszalników do amalgamatu,
– wykonać czynności związane z przygotowaniem aparatury oraz instrumentarium
stomatologicznego do pracy,
− przeprowadzić konserwację sprzętu stosowanego w gabinecie stomatologicznym,
− określić zasady konserwacji i przechowywania narzędzi stomatologicznych,
− przeprowadzić konserwację instrumentów stomatologicznych,
− wykonać czynności związane z obsługą autoklawu,
− określić zasady uŜytkowania lampy bakteriobójczej,
− wykonać czynności związane z obsługą myjki ultradźwiękowej,
− określić zasady postępowania z aparatami rentgenowskimi stosowanymi w gabinecie
stomatologicznym,
− zinterpretować przepisy dotyczące ochrony przed promieniowaniem jonizującym,
− scharakteryzować sposoby ochrony pacjenta i personelu przed promieniowaniem
jonizującym,
− zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpoŜarowej oraz
ochrony środowiska.

9. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. WyposaŜenie podstawowe
4.1.1. Materiał nauczania
WyposaŜenie i urządzenie gabinetu jest związane z rodzajem działalności i musi
uwzględniać zasady ergonomii oraz bezpieczeństwa i higieny pracy. Prawidłowe
funkcjonowanie poradni stomatologicznej zaleŜy od jej wyposaŜenia w sprzęt, instrumenty,
materiały i leki oraz od takiego ich ustawienia (rozmieszczenia), aby urządzenia były
w zasięgu rąk lekarza i asystentki.
Asystentka musi dbać o to, aby sprzęt był sprawny, instrumenty właściwie odkaŜone,
wyjałowione i konserwowane. Sprzątanie stanowisk pracy przez asystentkę stomatologiczną
powinno odbywać się raz w tygodniu i polegać na dokładnym sprzątaniu, odkaŜaniu
i konserwowaniu urządzeń wchodzących w skład wyposaŜenia gabinetu.
Unity, wiertarki, reflektory, aparaty diagnostyczno-lecznicze naleŜy odkaŜać
i konserwować odpowiednimi preparatami, zgodnie z instrukcją ich obsługi i aktualnymi
przepisami [2]
Rys. 1. Schemat wyposaŜenia gabinetu [rysunek własny]
Do wyposaŜenia podstawowego zaliczamy:
− fotel stomatologiczny,
− wiertarkę wolnoobrotową i turbinę,
− spluwaczkę,
− ślinociąg i ssak,
− reflektor,
− asystor.
Unit
Unit stomatologiczny składa się z zespołu urządzeń stomatologicznych.
Oprócz w/w zawiera:
− podstawkę na kubek,
− dmuchawkę powietrzną i wodną,
− negatoskop,
− skaler,
− kamerę wewnątrzustną wraz z monitorem,
− piaskarkę.
podstawowe specjalistyczne pomocnicze
WyposaŜenie
gabinetu

10. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
8
W skład unitu wchodzą teŜ elementy, dzięki którym reguluje się działanie tych
wszystkich urządzeń. Rodzaj unitu znajdującego się w gabinecie zaleŜy od urządzenia
gabinetu i upodobań lekarza.
Większość unitów jest wyposaŜona w stolik materiałowo-narzędziowy, na którym
kładzie się narzędzia, lub tackę przymocowaną do ruchomego, przegubowego ramienia unitu,
dzięki któremu mogą być przysuwane w pobliŜe pola zabiegowego.
KaŜdy unit ma główny włącznik. NaleŜy go codziennie wyłączać i codziennie włączać.
Zaniedbanie tej czynności moŜe spowodować spięcie w instalacji.
Większość unitów ma końcówki napędzane przez miniaturowe silniki pneumatyczne lub
elektryczne (mikrosilniki), połączone z unitem za pomocą giętkich przewodów zasilających.
Zalecenia producenta dotyczące ich mycia i konserwacji muszą być dokładnie
przestrzegane, poniewaŜ mogą być łatwo zniszczone, jeŜeli nie będą odpowiednio naoliwiane.
NaleŜy równieŜ uwaŜać, aby nie uszkodzić rękawów łączących końcówki z unitem.
Cała obudowa unitu powinna być codziennie:
− odkurzana i dezynfekowana
− rękawy do wiertarek elektrycznych i turbinowych muszą być oczyszczane,
− kątnice, prostnice – dezynfekowane i sterylizowane,
− łoŜyska głowicy oliwione po przyjęciu kaŜdego pacjenta.
Po zakończonej pracy naleŜy usunąć zalegające powietrze i wodę z przewodów
wyprowadzających.
Podczas konserwacji okresowej, przeprowadzanej przez konserwatora, prostnice i kątnice
są rozkładane na części składowe, dokładnie czyszczone i oliwione. Wszystkie urządzenia
wchodzące w skład unitu (uchwyty, lusterka diafanoskopu, kautera, skalera, aparatu do
badania elektropobudliwości miazgi), które miały bezpośredni kontakt z pacjentem, naleŜy
kaŜdorazowo odkaŜać i sterylizować.
Unit zawiera równieŜ przewody doprowadzające wodę do końcówek i strzykawko-
dmuchawki. WaŜne jest, aby wewnątrz tych przewodów nie dochodziło do kolonizacji
i namnaŜania drobnoustrojów.
Większość unitów stomatologicznych jest zaopatrzonych w pojemniki na wodę
destylowaną, która przepływa przez przewody wodne do końcówek. Aby zminimalizować
ryzyko wprowadzenia do obiegu skaŜonej wody, naleŜy po kaŜdym uŜyciu włączyć końcówki
jeszcze na 30 sekund.
Wszystkie zalecenia producenta dotyczące czyszczenia i konserwacji unitu powinny być
ściśle przestrzegane. Przewody wodne powinny być przemywane przez kilkanaście minut na
początku i końcu kaŜdego dnia pracy.

11. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
9
Rys. 2. Unit z fotelem stomatologicznym [2, s.21]
Fotel stomatologiczny
Składa się z:
− podgłóweka,
− oparcia pleców,
− siedziska,
− podłokietników.
Najnowsze typy foteli są wyprofilowane do budowy ciała pacjenta. Powinny być stabilne
i wygodne UmoŜliwia to przyjmowanie pacjenta w pozycji leŜącej lub siedzącej.
Większość nowych foteli stomatologicznych jest komputerowo sterowana. Przez
naciśnięcie odpowiednich przycisków uzyskuje się odpowiednią pozycję fotela:
− podniesiony,
− opuszczony,
− oparcie odchylone do tyłu,
− na boki,
− niektóre moŜna programować na ustalone pozycje.
Oprócz tego ruchomy jest sam podgłówek.
Trzeba nauczyć się szybkiego i efektywnego dostosowywania pozycji fotela. JeŜeli
siedzisko fotela moŜna zdejmować, naleŜy je raz w tygodniu zdjąć i wyczyścić.
Po wizycie kaŜdego pacjenta trzeba wytrzeć podpórki pod łokcie i zagłówek. JeŜeli
uŜywane są jednorazowe pokrowce na zagłówek, naleŜy je zmieniać po wizycie kaŜdego
pacjenta.
Przełączniki i przyciski na fotelu, naleŜy przecierać pomiędzy wizytami kolejnych
pacjentów, podobnie jak resztę fotela. Zaleca się stosowanie obojętnego detergentu, chyba, Ŝe
producent poleca inny środek.
UŜywanie nieodpowiedniego środka do mycia fotela moŜe spowodować wygaśnięcie
gwarancji producenta.. NaleŜy uwaŜać, aby detergent nie ściekał do ruchomych części fotela
ani złączeń, poniewaŜ moŜe to spowodować rozwój korozji oraz awarię. Nie naleŜy

12. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
10
rozpryskiwać środka bezpośrednio na fotel, lecz przecierać go nawilŜoną detergentem
szmatką lub ręcznikiem papierowym.
Sterowniki noŜne powinny być czyste. Podczas pracy pedały powinny znajdować się
w pobliŜu stopy operatora. NaleŜy uwaŜać, aby kable nie skręcały się i nie leŜały w pobliŜu
fotelika asysty ani operatora.
Wiertarki stomatologiczne
Ze względu na rodzaj napędu rozróŜnia się wiertarki elektryczne i turbinowe.
Ze względu na szybkość obrotów:
− wolnoobrotowe,
− szybkoobrotowe,
− mikrosilnik
− turbinowe.
Prędkość obrotów danej wiertarki moŜna odczytać z tabliczki umieszczonej na silniku.
Informacja ta jest potrzebna do wyboru odpowiedniej prostnicy lub kątnicy.
Mikrosilniki mogą być pneumatyczne lub elektryczne.
Końcówkami roboczymi są prostnice lub kątnice, które umocowuje się przez dociśnięcie
na mikrosilnik. Wiertła osadzone w kątnicy lub prostnicy mikrosilnika są chłodzone wodą
i powietrzem. Mikrosilnik uruchamia się przez naciśnięcie pedału rozrusznika.
W wszystkie końcówki po zakończonej pracy naleŜy zdezynfekować, oczyścić
i zakonserwować oraz wysterylizować według zaleceń producenta.
Obecnie mamy do dyspozycji urządzenia, które w sposób automatyczny czyszczą
i konserwują a niektóre równieŜ sterylizują końcówki róŜnych producentów (posiadają
róŜnorodne adaptery).
Piaskarka
W skład końcówek unitu moŜe wchodzić piaskarka. Jest to urządzenie strumieniowo-
ścierne słuŜące do usuwania osadu nazębnego. Efekt czyszczący osiągany jest przez działanie
mieszaniny wody, specjalnego piasku i powietrza. Końcówka piaskarki powinna być
wymieniana po kaŜdym uŜyciu a pojemnik na proszek bardzo dokładnie oczyszczony.
Skaler ultradźwiękowy
SłuŜy do usuwania złogów nazębnych naddziąsłowych. Składa się z uchwytu
i wymiennych końcówek. Skalery mogą być wolnostojące, bądź podłączane do rękawa unitu.
Skalery ultradźwiękowe, podobnie jak końcówki, powinny być włączane jeszcze
na 20 sekund po kaŜdym uŜyciu. Następnie naleŜy zdjąć metalową, roboczą końcówkę,
dokładnie ją wymyć i wysterylizować w autoklawie. Końcówkę, jeŜeli nie nadaje się do
sterylizacji w autoklawie naleŜy dokładnie odkaŜać. Skalery często są uŜywane do krwawych
zabiegów, łatwo, więc mogą zostać skaŜone.
Skalerów ultradźwiękowych nie naleŜy myć w myjkach ultradźwiękowych.

13. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
11
Rys. 3. Skaler ultradźwiękowy [2, s.22]
Lampy polimeryzacyjne
Są stosowane do utwardzania niektórych materiałów kompozytowych i Ŝywic łączących
(bondów). Lampa musi pracować wydajnie i z pełną mocą, tak, aby materiały były
utwardzane prawidłowo. Podczas czyszczenia i testowania lampy naleŜy postępować
dokładnie według zaleceń producenta.
Lampy polimeryzacyjne są szkodliwe dla oczu. Kiedy lampa jest włączona, naleŜy
uŜywać filtrów ochronnych przeciw promieniom fioletowym.
Są one równieŜ potencjalnym źródłem przenoszenia zakaŜenia. Nawet, jeŜeli są
zabezpieczane folią, powinny być odkaŜane razem z pozostałym wyposaŜeniem. Dostępne są
wymienne światłowody, które moŜna poddawać sterylizacji.
Reflektor
Reflektor jest przeznaczony do oświetlenia pola operacyjnego podczas wykonywania
zabiegu. Światło reflektora musi skupiać się w polu zabiegu, nie moŜe wywoływać
kontrastów. Stosowane są reflektory bezcieniowe, w których wykorzystywane jest światło
halogenowe. W niektórych typach reflektorów w zaleŜności od uŜytych odbłyśników
uzyskuje się spektrum światła dziennego pozbawione podczerwieni, co praktycznie eliminuje
efekt cieplny. NatęŜenie oświetlenia w reflektorach powinno wynosić od 18 000 do 22 000
luksów.
Lampa musi znajdować się nad ciałem pacjenta, nieco bardziej z przodu niŜ jego głowa.
skutecznym sposobem zapobiegania przenoszeniu zakaŜeń jest odpowiednie ustawienie
lampy przez asystę, tak jak zalecił operator.
Niektóre lampy mają oddzielne wyłączniki, naleŜy się upewnić, Ŝe wszystkie lampy zostały
wyłączone po zakończeniu pracy. Szklana osłona lampy unitu i kopuła za nią powinny być
często myte, aby oczyścić ją z rozprysków. Zawsze naleŜy mieć w zapasie Ŝarówkę zapasową
i odblask do lampy.
W niektórych gabinetach do osłonięcia uchwytów lamp uŜywa się folii samoprzylepnej
lub foliowych torebek, albo specjalnych foliowych osłon. Folia taka zawsze powinna być
wymieniana po wizycie kaŜdego pacjenta, jeŜeli ma odpowiednio spełniać swoje zadanie.
Dostępne są równieŜ uchwyty, które nadają się do sterylizacji w autoklawie, ale to byłoby
zbyt kosztowne, jeŜeli do gabinetu w ciągu dnia zgłasza się wielu pacjentów. Przecieranie
uchwytu lampy oraz włącznika obojętnym detergentem między wizytami pacjentów powinno
być wystarczające.

14. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
12
Lampa powinna być myta dopiero po ostygnięciu. Podczas pracy lampa moŜe
rozgrzewać się do bardzo wysokiej temperatury i wtedy moŜna łatwo stłuc Ŝarówkę.
Odblasku nigdy nie moŜna dotykać rękoma.
Miska spluwaczki
Spluwaczki. Mogą być wolno stojące (tumby) lub skanalizowane. Na obudowie znajduje
się podstawka na kubek. Spluwaczki są automatycznie spłukiwane wodą.
OdkaŜanie miski spluwaczki po wizycie kaŜdego pacjenta zaczyna się od przepłukania jej
wodą. ObrzeŜe miski naleŜy przetrzeć papierowym ręcznikiem nasączonym detergentem. Filtr
powinien być czyszczony, co najmniej raz dziennie.
Urządzenia ssące
W gabinecie powinny być stosowane urządzenia ssące.
Ślinociąg
Jest to urządzenie ssące o małym przekroju ssawki, uŜywane do odsysania niewielkich
ilości płynu umieszczane w jamie ustnej pacjenta, pod językiem. Końcówki do ślinociągu są
przedmiotami jednorazowego uŜytku i muszą być wyrzucane po kaŜdym przyjętym pacjencie.
Ssak
Jest to urządzenie ssące o duŜym przekroju ssawki zazwyczaj uŜywane przez asystę
stomatologiczną, podczas rutynowych zabiegów w jamie ustnej. Usuwa ono resztki, krew,
ślinę i wodę.
Większość z takich ssaków ma końcówki jednorazowego uŜytku.
Końcówki wielokrotnego uŜytku muszą być sterylizowane po kaŜdym uŜyciu. Przed
sterylizacją naleŜy je wyszorować szczotką do czyszczenia butelek.
Czyszczenie urządzeń ssących
PoniewaŜ na tych częściach unitu istnieje moŜliwość przenoszenia drobnoustrojów, a co
za tym idzie wysokie ryzyko zakaŜeń krzyŜowych, naleŜy poświęcić szczególną uwagę ich
czyszczeniu. Zawsze trzeba postępować zgodnie z zaleceniami producenta.
Podczas czyszczenia naleŜy:
− między wizytami pacjentów przepłukać przewód co najmniej kubkiem wody,
− codziennie przepłukiwać przewody zalecanym środkiem dezynfekcyjnym, aby
zapobiegać gromadzeniu się w nich resztek,
− codziennie po zakończeniu pracy oczyścić filtry zatrzymujące resztki, np. kawałki
amalgamatu – odpady powinny być utylizowane zgodnie z zaleceniami, a filtry myte
wodą za pomocą szczotki na długim trzonku.
Podczas wykonywania tych czynności naleŜy stosować środki ochrony osobistej.
Mechaniczne części systemu odprowadzającego (spręŜarka i inne) powinny być
poddawane odpowiednim zabiegom konserwacyjnym zgodnie z zaleceniami producenta.
Mieszalniki do amalgamatu
Są to urządzenia elektryczne, w których zachodzi intensywne mieszanie odpowiednich
ilości rtęci sproszkowanych metali, cementów glassjonomerowych i innych materiałów
kapsułkowanych.
Nie moŜna zapominać o tym, Ŝe pary rtęci są trujące, więc pokrywa mieszalnika powinna być
zawsze zamknięta, kiedy jest on włączony. Mieszalnik powinien być zawsze czysty i naleŜy
unikać rozlania rtęci.

15. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
13
Składniki amalgamatu umieszczane są w małych metalowych lub plastikowych
kapsułkach fabrycznie przygotowanych. Kapsułki są wkładane do urządzenia i następuje ich
zmieszanie. JeŜeli uŜywane są kapsułki wielokrotnego uŜytku, naleŜy dokładnie usuwać
z nich resztki związanego amalgamatu. Często zbierają się one na dnie kapsułek. Najbardziej
kłopotliwe jest uŜywanie kapsułek plastikowych. JeŜeli będą one niedokładnie zamknięte,
moŜe dojść do rozlania rtęci.
Większość amalgamatów dostępnych jest obecnie w postaci jednorazowych kapsułek
zawierających odpowiednie ilości składników oddzielonych przeponą. TuŜ przed uŜyciem,
kapsułkę trzeba zgnieść, dzięki czemu zostaje ona przedziurawiona, co umoŜliwia zmieszanie
rtęci z innymi metalami. Podobnie postępuje się z innymi materiałami przygotowywanymi
w mieszalniku.
Resztki amalgamatu naleŜy zbierać w specjalnie do tego celu przeznaczonych,
szczelnych pojemnikach. Powinny być odbierane przez specjalną firmę i poddawane
dalszemu przerobowi. Odpady skaŜone powinny być traktowane jak odpady niebezpieczne.
Narzędzia
Narzędzia, które są uŜywane w gabinecie stomatologicznym, powinny być odpowiednio
konserwowane, co zapewni im dłuŜszy okres przydatności i czyni je bardziej trwałymi.
Konserwacja narzędzi stomatologicznych polega na prawidłowym czyszczeniu, oliwieniu
lub wazelinowaniu, ostrzeniu i przechowywaniu. Sprawdzamy czy nie są uszkodzone, czy nie
mają śladów korozji.
Czyszczenie
NaleŜy je przeprowadzać po kaŜdym zabiegu, po wstępnym odkaŜeniu. Instrumenty
większe czyści się pod bieŜącą wodą (najpierw letnią, potem gorącą) szczoteczką ze
sztucznego włosia. Instrumenty drobniejsze, typu wiertła, oczyszcza się szczoteczką
metalową, instrumenty endodontyczne – szczoteczką do mycia zębów.
Ostrzenie.
Czynność ostrzenia dotyczy głównie narzędzi o ostrych krawędziach tnących
(np. instrumentów do usuwania kamienia nazębnego). Do ostrzenia narzędzi słuŜą kamienie
karborundowe lub arkanzasowe. Kamienie karborundowe powinny być zwilŜoną wodą,
a arkanzasowe – lekko naoliwione. Wszystkie instrumenty stomatologiczne o ostrych
częściach pracujących powinny być przechowywane w kasetach, tak aby ich ostrza nie
ulegały tępieniu, lub zafoliowane.
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie są zasady uŜytkowania fotela stomatologicznego?
2. W jaki sposób konserwujemy unit?
3. Co to są aparaty strumieniowo-ścierne?
4. W jaki sposób uŜywamy skalera?
5. Jak działają lampy polimeryzacyjne?
6. W jaki sposób konserwujemy utrząsarkę amalgamatową?
7. Jakie są zasady konserwacji narzędzi stomatologicznych?

16. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
14
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Przygotuj unit do pracy. Wyjaśnij zasady konserwacji końcówek: turbiny, prostnicy,
piaskarki i skalera.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy – unit,
3) zaplanować tok postępowania,
4) wykonać tabelę,
5) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
6) dokonać podziału i sprawdzenia narzędzi,
7) zaprezentować otrzymane wyniki.
turbina prostnica piaskarka skaler
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− zarządzenia, instrukcje, procedury
− przybory piśmienne,
− film dydaktyczny,
− odzieŜ ochronna,
− unit z końcówkami,
− poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Przeprowadź konserwację reflektora.
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zgromadzić narzędzia,
2) zorganizować stanowisko pracy – unit,
3) zaplanować tok postępowania,
4) zadbać o bhp i ochronę osobistą,
5) przedstawić budowę reflektora,
6) zaprezentować otrzymane wyniki.

17. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
15
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− zarządzenia, instrukcje, procedury
− przybory piśmienne,
− odzieŜ ochronna,
− reflektor bądź unit z reflektorem,
− poradnik dla ucznia.
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wyjaśnić zasady uŜytkowania fotela stomatologicznego?
2) wyjaśnić zasady konserwacji unitu?
3) scharakteryzować aparaty strumieniowo-ścierne?
4) scharakteryzować postępowanie ze skalerem?
5) wyjaśnić działanie lamp polimeryzacyjnych?
6) wyjaśnić działanie i konserwację utrząsarki amalgamatowej?
7) wyjaśnić zasady konserwacji narzędzi stomatologicznych?

18. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
16
4.2. WyposaŜenie specjalistyczne i pomocnicze
4.2.1. Materiał nauczania
W poszczególnych dziedzinach stomatologii uŜywane są róŜnorodne urządzenia
i narzędzia.
Aparatura i sprzęt do sterylizacji i dezynfekcji oraz lampy bakteriobójcze, mimo iŜ są
wyposaŜeniem pomocniczym muszą znajdować się w gabinetach stomatologicznych.
WyposaŜeniem niestandardowym jest aparatura rentgenowska jednak coraz częściej znajduje
się w gabinetach.
Autoklawy
Są to urządzenia słuŜące do sterylizacji parowej pod ciśnieniem.
Ze względu na moŜliwość wyjaławiania róŜnych wsadów dzielimy je na:
− klasę N z próŜnią prostą do uŜytku przy materiałach prostych, litych, nieopakowanych,
− klasę S z próŜnią jednostopniową do materiałów konkretnie określonych przez
producenta,
− klasę B z próŜnią frakcyjną do wszystkich rodzajów materiałów (opakowanych
i nieopakowanych, wgłębionych, porowatych).
Rys. 4. Autoklaw. [2, s. 24]
NaleŜy zawsze stosować się do instrukcji obsługi.
W wytycznych producenta jest ujęty sposób czyszczenia, konserwacji i testowania. Aby
sterylizacja przebiegła prawidłowo naleŜy narzędzia lub pakiety układać w pojedynczych
warstwach, tak, aby nie dotykały ścianek. Opakowania papierowo-foliowe układamy stroną
foliową ku górze, a papierem na dół. Opakowaną bieliznę ustawiamy pionowo, co ma
zapewnić całkowitą penetrację pary. Zasadą jest układanie materiałów lekkich na najwyŜszej
tacy.

19. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
17
W zaleŜności od jakości wsadu i zaleceń producenta parametry procesu ustawiamy
ręcznie lub elektroniczne. NaleŜy rygorystycznie przestrzegać stałej kontroli ciśnienia,
temperatury i czasu ekspozycji.
WaŜna jest dokumentacja procesu sterylizacji. Przechowujemy ją 10 lat i powinna być
prowadzona dla kaŜdego urządzenia oddzielnie, (jeśli w gabinecie jest więcej jak jeden
autoklaw). Powinna obejmować:
− datę procesu,
− numer kolejny cyklu,
− parametry (temperatura, ciśnienie, czas),
− wyniki kontroli chemicznej,
− podpis,
− wynik okresowej kontroli biologicznej.
Jeśli autoklaw posiada drukarkę to przechowujemy podpisany wydruk.
Za pomocą róŜnych testów musimy przeprowadzać monitoring działania urządzenia:
− test Bowie–Dicka (sprawdza prawidłowe usuwanie powietrza z wnętrza autoklawu),
− test Vacum (sprawdza powstawanie próŜni),
− test Helix,
− test penetracji pary.
Działanie autoklawu klasy B.
1) Włączenie – przycisk główny.
2) Uruchomienie ON/OFF.
3) Zapełnienie komory materiałem do sterylizacji, zamknięcie.
4) Wybór cyklu lub ustawienie parametrów.
5) Start (uruchomienie cyklu):
− próŜnia wstępna,
− próŜnia frakcyjna,
− wzrost ciśnienia,
− faza sterylizacji,
− faza opróŜniania,
− faza suszenia.
7) Koniec cyklu.
Kontrola procesów wyjaławiania
MoŜe być:
1) wewnętrzna (bieŜąca i okresowa) naleŜy do uŜytkownika i obejmuje kontrolę fizyczną,
chemiczną i biologiczną,
2) zewnętrzna naleŜy do Państwowej Inspekcji Sanitarnej i obejmuje kontrolę biologiczną.
Biologiczna – minimum raz na miesiąc polega na sprawdzeniu czy czynniki
sterylizacyjne są skuteczne i zabijają bardzo odporne drobnoustroje i spory bakterii. W Polsce
najczęściej stosowane są testy pod nazwą Sporal.
Fizyczna – są to wydruki i wskazania informujące tylko o działaniu urządzenia.
Chemiczna – polegająca na reakcji chemicznej substancji na wskaźniku widoczna jako
zmiana barwy (uŜywamy dla kaŜdego wsadu, pakietu). MoŜemy je umieszczać w komorze
sterylizatora (mówią nam o ekspozycji na czynnik, ale nie informują o sterylności) lub
wewnątrz pakietu wtedy wiemy, Ŝe przebieg procesu był prawidłowy.

20. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
18
Myjki ultradźwiękowe
Rys. 5. Myjka ultradźwiękowa [2, s. 24]
W urządzeniach tych odbywa się mechaniczne oczyszczanie narzędzi. Myjki
ultradźwiękowe działają poprzez poddanie narzędzi fali dźwiękowej o wysokiej
częstotliwości i wysokiej energii. Ultradźwiękowych myjek nie naleŜy stosować do mycia:
− gumy, miękkiego plastiku lub drewna,
− narzędzi powlekanych,
− szkła,
− narzędzi lutowanych lub cementowanych,
− narzędzi z oświetleniem lub soczewkami.
Zmywarki
W stomatologii mogą być stosowane niewielkie zmywarki urządzenia do dezynfekcji.
Przypominają one zmywarki uŜywane w gospodarstwie, domowym, ale osiągają duŜo wyŜsze
temperatury. Są w nich specjalne tace i pojemniki na narzędzia.
Narzędzia muszą być odpowiednio ustawione, aby ich powierzchnie były bez
przemieszczenia wystawione na działanie sprayu wodnego, a takŜe by zapewnione było
odprowadzanie płynu. Kasety na narzędzia, jeŜeli są one uŜywane w gabinecie, mogą być
w całości, wraz z narzędziami, umieszczane w urządzeniu.
Wiele z zasad odnoszących się do myjek ultradźwiękowych odnosi się teŜ do tych
urządzeń, np. muszą być one regularnie czyszczone i dobrze utrzymane, aby zapobiec
kolonizacji i rozwojowi biofilmu, który mógłby zanieczyścić narzędzia w trakcie czyszczenia.
NaleŜy dokładnie przestrzegać instrukcji obsługi i zasad konserwacji podanych przez
producenta.
NaleŜy bezwzględnie przestrzegać instrukcji producenta dotyczących uŜytkowania
i konserwacji myjek ultradźwiękowych.
Testy skuteczności, takie jak test ołówka lub folii aluminiowej, powinny być
przeprowadzane codziennie i odpowiednio udokumentowane. NaleŜy postępować według
zaleceń producenta, wybierając długość cyklu czyszczenia– czas czyszczenia zaleŜy od ilości
narzędzi wkładanych do myjki, im jest ich więcej, tym dłuŜszy musi być cykl.

21. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
19
Przed włączeniem urządzenia trzeba się upewnić, Ŝe wszystkie pokrywy są na swoim
miejscu, poniewaŜ wysoka częstotliwość dźwięku moŜe spowodować uszkodzenia słuchu.
Pokrywa zapobiega równieŜ rozpryskiwaniu aerozolu ze zbiornika. Narzędzia po zakończeniu
cyklu naleŜy zawsze płukać i sprawdzać czy krew i inne zanieczyszczenia zostały usunięte.
Lampy bakteriobójcze
Stosowanie ich jest skuteczną metodą dezynfekcji. Urządzenia te emitują
promieniowanie UV, które ma właściwości biobójcze.
Lampy te stosowane są wszędzie tam gdzie potrzebna jest sterylność, sterylność od
czystości mikrobiologicznej zaleŜy jakość usług oraz bezpieczeństwo pacjentów pacjentów
i personelu. Szczegółowy opis sposobów i metod stosowania tych lamap zawierają instrukcje
uŜytkowania. Dobór ilości i mocy lamp zaleŜy między innymi od: wysokości i kształtu
pomieszczenia, temperatury czy wilgotności. Wielość parametrów, które naleŜy uwzględnić
w doborze uniemoŜliwia sformułowanie reguły precyzyjnie określającej ilość lamp
w pomieszczeniu.
Lampy włączamy na 2 do 8 godzin a w przypadku doraźnym np. pomiędzy zabiegami na
15–20 minut. W pomieszczeniu, w którym włączona jest lampa nie powinni przebywać
ludzie.
Aparaty rentgenowskie
Gabinet rentgenowski jest to pomieszczenie, w którym znajduje się co najmniej jedno
stanowisko rentgenowskie.
Zestaw rentgenowski oznacza aparat lub zestaw aparatury składającej się z urządzeń
przeznaczonych do wytwarzania i wykorzystywania promieniowania rentgenowskiego,
w których źródłem promieniowania jonizującego jest lampa rentgenowska. „Stanowisko
rentgenowskie" jest to część zestawu rentgenowskiego, słuŜąca do wykonywania określonego
rodzaju badań rentgenowskich lub do napromieniania.
Na rentgenowskie badanie diagnostyczne składają się:
1) radiografia – technika wykonywania badania, wytwarzania i utrwalania obrazu
rentgenowskiego,
2) radiologia – interpretacja obrazu rentgenowskiego,
3) ochrona przed szkodliwym działaniem promieni rentgenowskich na pacjentów i personel
pracowni rentgenowskiej.
Zasadnicze wyposaŜenie pracowni rentgenowskiej stanowią:
1) aparatura rentgenowska,
2) odbiorniki obrazu,
3) urządzenia do obróbki fotograficznej,
4) środki ochrony radiologicznej personelu i pacjentów.
Właściwością promieniowania rentgenowskiego – jak zresztą kaŜdego promieniowania
jonizującego – jest zdolność jonizacji materii Ŝywej i w konsekwencji jej uszkadzanie.
Energia, jaką niesie ze sobą kaŜda postać promieniowania, jest zmierzalna na tyle, na ile
kontrolowane są źródła i emisja z tych źródeł określonego promieniowania
Główne metody minimalizacji dawek promieniowania podczas badań rentgenowskich:
1. Ochrona pacjentów:
a) ocena wskazań klinicznych do badania radiologicznego z uwzględnieniem
przeciwwskazań (wiek, ciąŜa, choroby) kontrola i rejestracja częstotliwości badań
rentgenowskich,
b) wybór i dobór techniki wykonania badania, zdjęć, zmniejszającej czynniki ryzyka
napromieniowania,

22. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
20
c) aparatura rentgenowska – sprawność techniczna, niezawodność oraz wyposaŜenie
dodatkowe (kolimator, siatka przeciwrozproszeniowa),
d) wielkość pomieszczeń pracowni i jej zabezpieczenie (powierzchnia, kubatura,
wentylacja, izolacja),
e) stosowanie indywidualnych osłon ołowianych (gonady, tarczyca).
2. Ochrona personelu medycznego (lekarskiego, technicznego i pomocniczego) przed
napromieniowaniem dotyczy naraŜenia bezpośredniego oraz pośredniego i obejmuje:
a) znajomość i świadomość zagroŜeń i źródeł promieniowania w gabinecie
rentgenowskim,
b) przestrzeganie i egzekwowanie ustawowego czasu pracy przy urządzeniach
emitujących promieniowanie jonizujące.
Radiografia cyfrowa w praktyce stomatologicznej:
1) pozwala na natychmiastowe (kilka sekund) uzyskanie obrazu rentgenowskiego bez
konieczności stosowania procedur fotograficznych (w ciemni),
2) moŜliwość szybkiego, śródzabiegowego obrazowania leczenia oraz pozabiegowej,
natychmiastowej kontroli, np. w endodoncji, w chirurgii,
3) moŜliwość monitorowania procesu leczenia w przestrzeni i w czasie (dowolny obszar
i dowolny moment badania),
4) dokładność, wręcz precyzyjność obrazu, z dowolną moŜliwością jego korygowania,
symulowania planowanych efektów leczenia, jak równieŜ diagnozowania ognisk
chorobowych niewykrywalnych konwencjonalnym badaniem rtg,
5) moŜliwość transmitowania obrazu drogą internetową,
6) mnogość systemów archiwizowania obrazów na róŜnych nośnikach pamięci, np.
dyskietki, CD, dysk twardy, obraz fotograficzny i inne,
7) zbędność kosztownego wyposaŜenia, chociaŜby ciemni fotograficznej i tym samym
zbędność dodatkowych pomieszczeń (ciemnia),
8) minimalizacja kosztów jednostkowych badania rentgenowskiego ,
9) zwiększone bezpieczeństwo badania dla pacjenta i obsługi aparatury uzyskane
NaraŜenie i zagroŜenie promieniowaniem rentgenowskim zaleŜy min. od odległości od
aparatu rentgenowskiego oraz parametrów pracy aparatury. Dlatego w pomieszczeniach
pracowni rentgenowskiej wyodrębnia się następujące obszary, strefy o róŜnym stopniu
zagroŜenia:
1. Obszar kontrolowany –jest to strefa wokół pracującego aparatu rentgenowskiego, której
wielkość zaleŜy od stosowanego w projekcji napięcia lampy (kV). W tej strefie podczas
projekcji moŜe przebywać tylko pacjent. Średnia jej wielkość sięga promienia 1,5 m od
ogniska aparatu. NaraŜenie w strefie kontrolowanej sięgać moŜe dawki powyŜej 15 mSv
rocznie.
Musi ona być oznakowana znakami ostrzegającymi, np. znaki świetlne, napis –
„Promieniowanie – wstęp wzbroniony". Zgodnie z wymaganiami Rozporządzenia z dnia
11 września 2003 r. kaŜda pracownia, gabinet rentgenowski muszą być oznakowane
odpowiednimi tablicami.
2. Obszar nadzorowany – strefa nadzoru: graniczące ze strefą kontrolowaną pomieszczenia,
w których mogą przebywać pacjenci, personel, np. ciemnia, poczekalnia, rozbieralnia.
W tej strefie zagroŜenie napromieniowaniem sięgać moŜe dawki powyŜej 5 mSv rocznie.

23. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
21
Grupy naraŜenia na promieniowanie
Pracownicy zawodowo naraŜeni na działanie promieniowania rentgenowskiego mogą być
poddawani czynnikom ryzyka bezpośredniego – na duŜe dawki w związku z wykonywanymi
badaniami.
Ochrona personelu obejmuje:
1) znajomość zagroŜeń,
2) przestrzeganie czasu pracy,
3) sprawność techniczna aparatury – badania atestowe co 3 lata lub po kaŜdej naprawie,
instalacji, awarii,
4) stosowanie ekranów i środków osłaniających w razie konieczności przebywania w strefie
kontrolowanej podczas wykonywania zdjęć,
5) rotacyjny system pracy zespołu pracowni rentgenowskiej (pracownia – ciemnia –
rejestracja – archiwum),
6) monitorowanie dawek promieniowania przez stosowanie:
− osobistych monitorów – plakietek z filmem (wywoływanie co 1–3 mies.),
− dozymetrów termoluminiscencyjnych (dawkomierz z fluorkiem litu pochłaniający
promieniowanie jonizujące, które daje efekt świecenia po jego podgrzaniu),
− stosowanie indywidualnych lub ogólnych, stacjonarnych, komór jonizacyjnych,
7) badania okresowe lekarskie, w tym laboratoryjne.
Radiografia cyfrowa
Na początku lat osiemdziesiątych minionego stulecia, na bazie rozwijającej się burzliwie
elektroniki komputerowej oraz techniki wytwarzania obrazu w systemie elektroniki cyfrowej,
opracowano i wdroŜono pierwsze systemy diagnostyki rentgenowskiej oparte na tej właśnie
technologii, czyli radiografię cyfrową (RC). System elektroniki cyfrowej zrewolucjonizował
wszystkie dziedziny oparte na układach elektronicznych (telewizja, informatyka), w tym
interesującą nas dziedzinę, medycynę, a w niej diagnostykę wizualizacyjną, obrazową.
Radiografia cyfrowa (RC) polega na przetwarzaniu obrazu rentgenowskiego,
statycznego, otrzymywanego na klasycznej błonie filmowej, na obraz ekranu monitora wideo,
uzyskiwany dzięki technologii cyfrowej. Obraz ten jest efektem elektronicznego opracowania
przez specjalne oprogramowanie, stanowiące integralną część składową systemu RC,
np. program Digora for Windows.
Zasadniczymi elementami systemu RC są:
1) aparat rtg do projekcji stomatologicznych o podwyŜszonej częstotliwości prądu
generującego
2) promieniowanie rentgenowskie o fali krótkiej, bez lub ze znacznie ograniczonym
pasmem
3) promieniowania miękkiego, rozproszonego (bezuŜytecznego diagnostycznie,
szkodliwego);
4) w radiografii cyfrowej stosuje się aparaty rentgenowskie klasy HF o częstotliwości 200–
300 kHz z elektronicznym układem sterowniczym,
5) przetwornik wysokiej częstotliwości > 300 kHz,
6) czujnik, detektor spełniający funkcję tubusu lampy rentgenowskiej, którego rola polega
na ogniskowaniu wiązki promieniowania na badanym polu anatomicznym,
7) płytka obrazowa – odpowiednik błony fotograficznej, na powierzchni której jest
rejestrowany obraz.
Czujniki stosowane są najczęściej w dwu rozmiarach, grubości 4–7 mm.
Płytki obrazowe stanowią swoisty ekran generujący i rejestrujący obraz rentgenowski
w systemie cyfrowym. Istotną właściwością płytek obrazowych, bardzo waŜną dla jakości

24. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
22
uzyskanego obrazu, jest rozdzielczość obrazu, czyli najmniejsza liczba punktów, linii
mieszcząca się na jednostce powierzchni. Optymalna dla dobrego obrazu jest rozdzielczość
wynosząca 35 par linii na 1 mm.
Jednostką rozdzielczości stosowaną w RC jest piksel. Stosuje się płytki obrazowe
czterech rozmiarów: 0, 1, 2, 3.
Finalnym etapem badania RC jest wizualizacja obrazu rtg na ekranie monitora
(komputerowego) z moŜliwością dynamicznej obróbki tego obrazu (powiększanie,
kadrowanie, ogniskowanie) oraz rejestracji tego obrazu w pamięci komputera (archiwizacja
obrazu). Zarchiwizowany obraz moŜe być przetwarzany, skanowany, kopiowany, przesyłany
e–mailem. Nowoczesne systemy RC pozwalają na wizualizację w kolorze, co niepomiernie
zwiększa zakres i efektywność diagnostyki rentgenowskiej.
KaŜdy, kto obsługuje aparaturę RTG, bez względu na to, czy jest to lekarz, asysta, czy
jakakolwiek inna osoba, musi mieć waŜne uprawnienia upowaŜniające go do
przeprowadzania tego typu zabiegów.
Po odpowiednim przeszkoleniu asysta moŜe zdobyć uprawnienia do wykonywania
radiogramów, ale tylko na polecenie i/lub pod nadzorem lekarza. Bez odbycia takiego
przeszkolenia asysta nie moŜe ich wykonywać, ani nawet przyciskać guzika powodującego
wysłanie wiązki promieniowania z aparatu.
W zaleŜności od zwyczajów panujących w danej praktyce asysta moŜe:
− zakładać pacjentowi ołowiany fartuch,
− nastawiać czas ekspozycji,
− naciskać przycisk powodujący wysłanie wiązki promieniowania,
− wyjaśnić przebieg zabiegu pacjentowi,
− wywołać naświetloną kliszę,
− sortować i rozdzielać radiogramy,
− zapisywać informacje na radiogramach,
− przestrzegać procedur zapobiegania rozprzestrzenianiu się zakaŜeń podczas
wykonywania radiogramów.
Jednym z najwaŜniejszych zadań asysty jest utrzymywanie warunków aseptycznych
podczas całej procedury oraz podczas wywoływania i suszenia radiogramu (tj. jeŜeli nie jest
to metoda cyfrowa).
Odpowiednie akty prawne regulują standardy dotyczące bezpieczeństwa w miejscu
pracy, uŜywania urządzeń elektrycznych i wytwarzających promieniowanie; pracownie RTG
powinny spełniać wszystkie te normy. Nowe urządzenia mogą być montowane tylko
w pomieszczeniach spełniających te normy Urządzenia RTG muszą być zarejestrowane
i mieć certyfikat zgodności i atest na dowód, Ŝe spełniają wszystkie normy.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Na czym polega działanie autoklawu klasy B?
2. Na czym polega działanie myjki ultradźwiękowej?
3. Na czym polega działanie lampy bakteriobójczej?
4. Jakie są zasady postępowania z aparatami rentgenowskimi?

25. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
23
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Narysuj tabelę i wykonaj schemat przeprowadzenia sterylizacji w autoklawie parowym
klasy B.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zgromadzić papier, linijkę, długopis,
3) zaplanować tok postępowania (w tabeli),
4) wykonać schemat,
5) zaprezentować otrzymane wyniki.
1 2. 3. 4. 5.
–
–
–
–
–
–
6.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− zarządzenia, instrukcje obsługi autoklawu,
− film przedstawiający proces dekontaminacji narzędzi,
− autoklaw,
− arkusz papieru, linijka, długopis,
− poradnik dla ucznia.
Ćwiczenie 2
Zaprezentuj działanie lampy bakteriobójczej.
Sposób wykonania ćwiczenia.
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) przygotować stanowisko pracy,
2) zaplanować tok postępowania,
3) wykonać ćwiczenie,
4) zaprezentować otrzymane wyniki.
WyposaŜenie stanowiska pracy:
− schemat, instrukcje obsługi,
− lampa bakteriobójcza,
− poradnik dla ucznia.

26. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
24
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) opisać działanie autoklawu klasy B?
2) opisać działanie myjki ultradźwiękowej?
3) opisać działanie lampy bakteriobójczej?
4) wyjaśnić zasady postępowania z aparatami rentgenowskimi?

27. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
25
5. SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ
INSTRUKCJA DLA UCZNIA
1. Przeczytaj uwaŜnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Zapoznaj się z zestawem zadań testowych.
4. Zestaw zawiera 20 zadań.
5. Do kaŜdego zadania przyporządkowane są 4 moŜliwości odpowiedzi, jedna odpowiedź
jest prawdziwa.
6. Udzielaj odpowiedzi na załączonej karcie odpowiedzi stawiając znak X. W przypadku
pomyłki zakreśl błędną odpowiedź kółkiem i zaznacz X odpowiedź prawidłową.
7. Za kaŜdą prawidłową odpowiedź otrzymujesz 1 punkt, za złą odpowiedź lub jej brak
0 punktów.
8. Rozwiązuj zadania samodzielnie.
9. Na rozwiązanie testu masz 40 minut.
Powodzenia!
ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH
1. Test folii aluminiowej stosowany jest w
a) autoklawach.
b) unitach.
c) myjkach ultradźwiękowych.
d) rentgenach.
2. Zdjęcie rentgenowskie moŜemy wykonać
a) tylko na kliszy RTG.
b) tylko na płytkach.
c) tylko posiadając komputer.
d) na kliszy RTG, płytkach fosforowych.
3. Obroty powyŜej 250 000/min stosowane są w
a) wiertarkach wolnoobrotowych.
b) mikrosilnikach.
c) wiertarkach szybkoobrotowych.
d) turbinach.
4. Końcówki stomatologiczne
a) konserwujemy dowolnie.
b) zawsze czyścimy po rozebraniu.
c) nie wymagają sterylizacji.
d) konserwujemy zgodnie z zaleceniem producenta.
5. Sporal jest testem:
a) kontroli chemicznej.
b) działania autoklawu.
c) kontroli fizycznej.
d) kontroli biologicznej.

28. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
26
6. Test Bowie-Dicka słuŜy do
a) oceny usuwania powietrza z wnętrza sterylizatora.
b) kontroli sterylizacji.
c) kontroli próŜni.
d) czystości narzędzi.
7. Skaler po zabiegu
a) zdejmujemy końcówkę do sterylizacji a urządzenie dezynfekujemy.
b) sterylizujemy.
c) tylko dezynfekujemy.
d) zostawiamy do ostygnięcia.
8. Wskaźniki kontroli chemicznej informują nas o
a) ekspozycji na czynnik fizyczny.
b) stopniu sterylności.
c) stopniu dezynfekcji.
d) czasie ekspozycji.
9. Pokrywę w utrząsarce stosujemy
a) doraźnie.
b) zawsze.
c) niestosujemy.
d) tylko w trakcie transportu.
10. Płytka obrazowa stosowana jest w
a) radiowizjografii.
b) w protetyce.
c) w unicie.
d) w reflektorze.
11. Do konserwacji narzędzi uŜywamy
a) talku.
b) smaru uniwersalnego.
c) płynu dezynfekcyjnego.
d) oleju parafinowego.
12. Materiały wgłębione, porowate, opakowane moŜemy sterylizować w autoklawach
a) klasy S.
b) klasy N.
c) klasy B.
d) wszystkich wymienionych.
13. Zabezpieczenie pacjenta przed promieniowaniem zapewniamy stosując
a) fartuch ołowiany.
b) okulary.
c) szklane przesłony.
d) fartuch ołowiany, specjalne okulary, przesłony.

29. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
27
14. Urządzeniem niezaliczanym do wyposaŜenia podstawowego gabinetu jest
a) fotel stomatologiczny.
b) wiertarka.
c) spluwaczka.
d) radiowizjograf.
15. Końcówki stomatologiczne
a) po umyciu sterylizujemy.
b) nie muszą być sterylizowane.
c) dezynfekujemy przez zanurzenie w płynach.
d) tylko konserwujemy.
16. Parametry określające działanie autoklawu to
a) ciśnienie, temperatura i czas.
b) tylko ciśnienie.
c) tylko czas.
d) pojemność.
17. Do niezawodnego działania narzędzia potrzebują
a) konserwacji.
b) odpowiednich opakowań.
c) skutecznych płynów dezynfekcyjnych.
d) prądu.
18. Dezynfektor słuŜy do
a) ręcznego mycia narzędzi.
b) tylko do dezynfekcji.
c) sterylizacji.
d) maszynowego mycia i dezynfekcji narzędzi.
19. PróŜnia frakcyjna występuje w autoklawach
a) typu S.
b) typu N.
c) typu B.
d) we wszystkich.
20. Promieniowanie UV jest wykorzystywane do
a) dezynfekcji chemicznej.
b) dezynfekcji fizycznej.
c) sterylizacji.
d) wyjaławiania.

30. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
28
KARTA ODPOWIEDZI
Imię i nazwisko ................................................................................................
Przygotowanie aparatury oraz instrumentów stomatologicznych
Zakreśl poprawną odpowiedź
Nr
zadania
Odpowiedź Punkty
1 a b c d
2 a b c d
3 a b c d
4 a b c d
5 a b c d
6 a b c d
7 a b c d
8 a b c d
9 a b c d
10 a b c d
11 a b c d
12 a b c d
13 a b c d
14 a b c d
15 a b c d
16 a b c d
17 a b c d
18 a b c d
19 a b c d
20 a b c d
Razem:

31. „Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
29
6. LITERATURA
1. Barnett L. V. (red): „Asystowanie w stomatologii”. Urban & Partner, Wrocław 2006
2. Jańczuk Z.: „Podręcznik dla asystentek i higienistek stomatologicznych”. PZWL,
Warszawa 2006