2

,,Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”
A
MINISTERSTWO EDUKACJI
NARODOWEJ
Maria Żukowska
Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie
zdrowia 322[15].O1.02
Poradnik dla ucznia
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

1
Recenzenci:
mgr Bożena Czerniawska
mgr Lilia Kimber-Dziwisz
Opracowanie redakcyjne:
mgr Maria Żukowska
Konsultacja:
mgr inż. Teresa Jaszczyk
Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 322[15].O1.02
„Stosowanie przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia”, zawartego
w modułowym programie nauczania dla zawodu terapeuta zajęciowy.
Wydawca
Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

2
SPIS TREŚCI
1. Wprowadzenie 3
2. Wymagania wstępne 5
3. Cele kształcenia 6
4. Materiał nauczania 7
4.1. Źródła prawa. Prawa człowieka, prawa dziecka, prawa pacjenta 7
4.1.1. Materiał nauczania 7
4.1.2. Pytania sprawdzające 19
4.1.3. Ćwiczenia 19
4.1.4. Sprawdzian postępów 22
4.2. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych 24
4.3. Charakterystyka rynku usług medycznych i socjalnych 38
4.4. Wybrane problemy działalności zawodowej 57
5. Sprawdzian osiągnięć 63
6. Literatura 68

3
1. WPROWADZENIE
Poradnik ten będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy i nabywaniu umiejętności
z zakresu stosowania przepisów prawa i zasad ekonomiki w ochronie zdrowia.
W poradniku zamieszczono:
− wymagania wstępne – wykaz wiedzy i niezbędnych umiejętności, które powinieneś mieć
opanowane, abyś bez problemów mógł korzystać z poradnika,
− cele kształcenia – wykaz wiedzy i umiejętności, jakie ukształtujesz podczas pracy
z poradnikiem,
− materiał nauczania – wiadomości teoretyczne niezbędne do zrealizowania założonych
celów kształcenia,
− pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do wykonywania ćwiczeń,
− ćwiczenia, które pomogą Ci zweryfikować wiadomości teoretyczne oraz ukształtować
umiejętności praktyczne,
− sprawdzian postępów – zestaw pytań sprawdzających Twoje opanowanie wiedzy
i umiejętności po wykonywaniu ćwiczeń,
− sprawdzian osiągnięć – przykładowy zestaw pytań sprawdzających opanowanie przez
Ciebie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki modułowej,
− literaturę.

4
Schemat układu jednostek modułowych
322[15].O1
Podstawy działalności usługowej
322[15].O1.01
Stosowanie przepisów bezpieczeństwa
i higieny pracy, ochrony
przeciwpożarowej, ochrony środowiska
i udzielanie pierwszej pomocy
322[15].O1.03
Nawiązywanie
kontaktów społecznych
322[15].O1.04
Prowadzenie działań
profilaktycznych
i promocji zdrowia
322[15].O1.02
Stosowanie przepisów
prawa i zasad
ekonomiki w ochronie
zdrowia
322[15].O1.05
Korzystanie z programów
komputerowych
wspomagających działania
terapeutyczne

5
2. WYMAGANIA WSTĘPNE
Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− dokładnie i ściśle formułować własne myśli,
− uczestniczyć w dyskusji, prezentacji,
− korzystać z doświadczeń innych,
− korzystać z możliwie różnych źródeł informacji,
− korzystać z wiadomości teoretycznych i praktycznych z zakresu nawiązywania
kontaktów społecznych, profilaktyki i promocji zdrowia,
− stosować poznane przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony środowiska
i ochrony przeciwpożarowej,
− współpracować w grupie i zespołowo rozwiązywać problemy.

6
3. CELE KSZTAŁCENIA
W wyniku realizacji programu jednostki modułowej powinieneś umieć:
− wyjaśnić znaczenie prawa oraz określić prawną regulację zawodu,
− rozróżnić normy prawne i przepisy prawa,
− zinterpretować przepisy prawa cywilnego, rodzinnego i opiekuńczego, prawa pracy,
prawa o ubezpieczeniach społecznych,
− posłużyć się ustawą o pomocy społecznej, o ochronie zdrowia psychicznego, rehabilitacji
i zatrudnieniu osób niepełnosprawnych oraz powszechnym ubezpieczeniu zdrowotnym,
− zastosować przepisy ustawy o zakładach opieki zdrowotnej,
− wykorzystać przepisy prawa do rozwiązywania problemów pacjenta,
− poinformować pacjenta o podstawach prawnych świadczeń ubezpieczeniowych i pomocy
społecznej,
− zastosować przepisy o prawach człowieka,
− wyjaśnić funkcjonowanie mechanizmu rynkowego we współczesnej gospodarce,
− scharakteryzować system organizacyjny opieki zdrowotnej,
− wskazać źródła i sposoby finansowania świadczeń zdrowotnych,
− określić zakres świadczeń w ramach powszechnego ubezpieczenia zdrowotnego,
− wyjaśnić specyfikę rynku świadczeń zdrowotnych,
− wskazać czynniki wpływające na popyt i podaż świadczeń zdrowotnych,
− rozróżnić rodzaje kontraktów na usługi medyczne,
− scharakteryzować koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych,
− zastosować przepisy prawa dotyczące działalności gospodarczej.

7
4. MATERIAŁ NAUCZANIA
4.1. Źródła prawa. Prawa człowieka, prawa dziecka, prawa
pacjenta
4.1.1. Materiał nauczania
Człowiek żyjący w grupie społecznej mniejszej (np. rodzina, grono przyjaciół) lub
większej (np. grupa religijna, wieś, grupa społeczna, społeczeństwo) podporządkowuje się jej
zwyczajom, akceptuje normy zachowania przez nią ustalone oraz przyjmuje przekonania
i wartościowania oparte na podstawie ustalonych norm.
Normy społeczne
Wśród norm społecznych można wyodrębnić kilka ich rodzajów:
− normy moralne,
− normy obyczajowe,
− normy religijne,
− normy estetyczne,
− normy prawne.
Normy moralne ustalają dyrektywy postępowania, wskazują ideał, kontrolują zachowanie
człowieka i kwalifikują jego czyny do dobrych lub złych.
Normy obyczajowe występują najsilniej w społeczeństwach zamkniętych i stylu życia
opartym na tradycji przekazywanej z pokolenia na pokolenie.
Normy estetyczne wyznaczają wzorce danej epoki, kręgu kulturowego. Dotyczą
np. ubioru, wystroju domu.
Normy polityczne należą do norm związanych z działalnością państwa i partii
politycznych i dotyczą zachowań ich obywateli bądź członków.
Normy religijne powstały z czynników ponadnaturalnych. Funkcjonują we wspólnotach
religijnych i wynikają z określonych zasad wiary. Powstały w różnych epokach
historycznych. W każdej z nich przestrzeganie ustalonych zasad daje wyznawcy obietnicę
nagrody po śmierci. A oto kilka przykładów.
Już w starożytnym Egipcie wierzono, że śmierć kończy etap przejściowy. Zmarły stawał
na sąd Ozyrysa ze zwojami papirusu z zapisanymi na nim listami grzechów, których nie
popełnił np.
,,Nie uczyniłem zła ludziom.
Nie krzywdziłem zwierząt.
Nie zadawałem cierpienia nikomu.
Nie zadawałem bólu.
Nie pozbawiłem biedaków ich własności.
Nie zabijałem sam i nie kazałem zabijać’’.
Prawdomówność zmarłego była sprawdzana na boskiej wadze.
Wyznawcy buddyzmu, religii powstałej w V w. p.n.e. wyznawali cztery szlachetne
prawdy mówiące o cierpieniu i ścieżkach prowadzących do wyzwolenia z cierpienia. Ich
przestrzeganie dawało lepsze życie w nowym wcieleniu po śmierci.
Podstawą reguł życia wyznawców judaizmu jest dekalog i 613 zakazów i nakazów
zapisanych w Torze (Stary Testament z dekalogiem – prawo pisane, Talmud – prawo ustne).
Dekalog, normy moralne i religijne ujęte w 10 przykazaniach jest też podstawą etyki
chrześcijańskiej (katolicyzmu, prawosławia i protestantyzmu).

8
Islam, religia powstała w VII w. opiera się na pięciu filarach wiary (wyznanie wiary,
modlitwa, post, jałmużna i pielgrzymka do Mekki) i normach prawno-religijnych. Normy
zawarte w Koranie zawierają naukę Mahometa (114 sur, rozdziałów), zbiór podstawowych
przepisów religijnych i prawnych, nakazów moralnych (np. idda − okres czasu, w ciągu
którego wdowa czy rozwódka nie może wyjść za mąż, talak − forma rozwodu), opinie
teologów oraz stosowane analogie.
Karą za nieprzestrzeganie norm religijnych jest np. wieczne potępienie, pożarcie przez
demona, ,,piekło”.
Wpływ religii na władzę państwową jest mały lub znaczny, w zależności od tego, jak
bliskie są granice między normami prawnymi państwa, a normami religijnymi. Niektóre
doktryny religijne są bardzo niebezpieczne jak np. dżihad. Nakłada on na każdego
muzułmanina obowiązek rozpowszechniania islamu drogą oręża.
Łatwo zauważyć, że źródłem prawa w wielu religiach jest Bóg. Dekalog został
przekazany przez Boga Mojżeszowi na górze Synaj. Koran zawiera objawienia Allaha
przekazane Mahometowi.
Wielu zwolenników uważa, że źródłem prawa jest człowiek i jego natura, społeczeństwo
i zasady współżycia w społeczeństwie.
Wobec osób nie przestrzegających norm społecznych są stosowane sankcje. Jednostka
może być narażona na śmieszność, izolację, odrzucenie, a nawet wykluczenie z danej
społeczności.
Prawo naturalne wypracowane i akceptowane przez pokolenia, przekazywane przez
tradycję powinno być uwzględniane przez ustawodawcę w czasie stanowienia prawa.
Zwolennicy tego kierunku dają pierwszeństwo prawu naturalnemu przed prawem
stanowionym.
Preambuła Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej odwołuje się do prawa naturalnego:
,,my – Naród Polski – wszyscy obywatele Rzeczypospolitej, zarówno wierzący w Boga,
będącego źródłem prawdy, sprawiedliwości, dobra i piękna, jak i nie podzielający tej wiary,
a te uniwersalne wartości wywodzący z innych źródeł”. Konstytucja RP jest prawem
stanowionym uwzględniającym prawo naturalne.
Czym więc jest prawo?
,,Prawo, jest to zbiór norm ogólnych, pochodzących od organów państwa, na których
straży stoi przymus państwowy”. – jest powszechnie akceptowana definicja pozytywistyczna.
Za tą definicją opowiada się nasza Konstytucja z 1997 roku i Trybunał Konstytucyjny.
Przepis prawny
Przepis prawny jest zwrotem językowym zawartym w tekście prawnym. Stanowi on
fragment aktu prawnego w postaci artykułu, ustępu czy punktu. W jednym przepisie może
być zawarta jedna norma postępowania, część normy lub kilka norm.
Normy prawne
Normy prawne to obowiązujące reguły zachowania osób fizycznych i prawnych
w sytuacji w nich określonej, zabezpieczone środkami przymusu Państwowego. Norma
składa się z trzech elementów:
− hipoteza,
− dyspozycja,
− sankcja.
Hipoteza określa stan faktyczny (sytuację) uzasadniający jej zastosowanie do
konkretnego adresata normy.
Dyspozycja określa wzór zachowania się w sytuacji określonej w hipotezie.

9
Sankcja określa konsekwencje, jakie nastąpią w sytuacji, gdyby adresat normy zachował
się niezgodnie z normą lub ją naruszył. Sankcje mogą być karne, egzekucyjne, nieważności
czynności prawnych.
Norma prawna jest adresowana do:
− osoby fizycznej,
− osoby prawnej (np. przedsiębiorstwo, wyższa uczelnia, stowarzyszenie).
W normach generalnych adresat jest określony bardzo ogólnie (np. obywatel, każdy), przez
sprawowaną funkcję (np. minister).
Normy można sklasyfikować według różnych kryteriów:
− ogólne i jednostkowe (kryterium zachowania się),
− generalne i konkretne (kryterium adresata),
− nakazujące, zakazujące, dozwalające (kryterium regulacji zachowania),
− bezwzględnie obowiązujące i względnie obowiązujące (kryterium ich obowiązywania).
Norma prawna może być wyrażona kilkoma przepisami prawnymi, rzadko jest częścią
przepisu.
Norma staje się powszechnie obowiązującą częścią prawa i jest stosowana wtedy, gdy:
− została ustanowiona przez organ do tego upoważniony,
− została ogłoszona we właściwym dokumencie,
− posiada ważność (nie została uchylona).
Hierarchia aktów prawnych
Artykuł 87 Konstytucji podaje, iż ,,źródłami powszechnie obowiązującego prawa
Rzeczypospolitej są: Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz
rozporządzenia”. Na obszarze organów, które je stanowiły są akty prawa miejscowego.
Akt prawny wchodzi w życie z dniem opublikowania lub w terminie wskazanym przez
ustawodawcę, o czym informuje ostatni artykuł aktu.
Tabela 1. Źródła prawa [opracowanie własne]
Ustawodawca Nazwa aktu prawnego Uwagi
Sejm i Senat
Konstytucja – ustawa
zasadnicza
ustawy
zatwierdzona przez naród w referendum
rozporządzenie z mocą
ustawy
wydaje w stanach nadzwyczajnych – art. 229, 230
Konstytucji RP
Prezydent
ratyfikacja umów
międzynarodowych
sprawy wymienione w art. 89 Konstytucji
wymagają uprzedniej zgody Sejmu, inne tylko
powiadomienia Sejmu
Rada Ministrów
Ministrowie
rozporządzenia wydaje organ wskazany w ustawie
Prezes Rady Ministrów
Rada Ministrów
zarządzenia
uchwały
mają charakter wewnętrzny
i obowiązują tylko jednostki podległe
samorządy, organy
administracji terenowej
uchwały, zarządzenia
mają charakter wewnętrzny
i obowiązują tylko na terenie danej gminy,
województwa

10
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
Jest najwyższym aktem prawnym Rzeczypospolitej Polskiej. Jest nadrzędna w stosunku
do innych ustaw. Jest fundamentem państwa i systemu prawnego.
Konstytucja określa:
− podstawy ustroju społeczno-gospodarczego i politycznego państwa,
− język urzędowy, barwy narodowe, hymn, wybór stolicy,
− podstawowe prawa i wolności człowieka i obywatela,
− źródła prawa,
− zasady ratyfikowania umów międzynarodowych,
− wzajemne stosunki między władzą ustawodawczą, wykonawczą i sądowniczą,
− strukturę i kompetencje naczelnych organów w państwie takich jak: Sejm, Senat,
Prezydent, Rada Ministrów, Trybunał Konstytucyjny, NIK i relacje między nimi,
− organizację sądownictwa, administracji rządowej, finansów publicznych,
− zasady działania w sytuacjach nadzwyczajnych.
W Konstytucji RP prawa i wolności obywatela ujęto w kilka grup:
− zasady ogólne (art. 30–37) określające:
− sposób nabycia obywatelstwa polskiego
− zasadę poszanowania godności, zasadę ochrony wolności,
− zasadę równości obywateli wobec prawa oraz zakaz dyskryminacji, równouprawnienie
mężczyzn i kobiet, wolność, mniejszości narodowych i etnicznych,
− prawo obywateli RP za granicą,
− wolności i prawa osobiste,
− wolności i prawa polityczne, wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturowe,
− środki ochrony wolności i praw oraz
− obowiązki obywateli.
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej uchwalona została przez Zgromadzenie Narodowe
w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez naród w referendum konstytucyjnym 25 maja 1997 r.
podpisana przez Prezydenta RP 16 lipca 1997 r., weszła w życie 17 października 1997 r.
Zasady dokonywania zmian w Konstytucji określa art. 235.
Drugie miejsce w naszym porządku prawnym zajmują ratyfikowane ustawy, konwencje,
sojusze i umowy międzynarodowe.
Umowy międzynarodowe to porozumienia między dwoma lub wieloma państwami. Niektóre
z nich stanowią normy regulujące stosunki międzypaństwowe. Zgodnie z Konstytucją RP, po
ich ratyfikacji przez Prezydenta RP stają się częścią polskiego prawa wewnętrznego i mogą
być bezpośrednio stosowane. Umowy międzynarodowe ratyfikowane przez Prezydenta RP za
zgodą Sejmu (art. 89), w razie niezgodności z naszą ustawą mają przed nią pierwszeństwo.
Spośród wielu obowiązujących umów międzypaństwowych wymienić należy te, które
dotyczą praw człowieka.
W Rzeczypospolitej Polskiej obowiązują ratyfikowane konwencje dotyczące praw człowieka:
− Powszechna Deklaracja Praw Człowieka z 1948 r.,
− Europejska Konwencja Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.,
− Międzynarodowy Pakt Praw Obywatelskich i Politycznych – ONZ 1966 r.,
− Międzynarodowy Pakt Praw Gospodarczych, Socjalnych i Kulturalnych - ONZ 1996 r.,
− Akt Końcowy Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie z 1975 r.,
− Konwencja o Prawach Dziecka – obowiązuje od 1991 r.
Ustawy są podstawową formą legislacyjną we wszystkich państwach demokratycznych.
Ustawy dotyczą kwestii podstawowych dla społeczeństwa, np. prawo podatkowe, prawo
karne, gospodarka finansowa państwa, ustanowienie monopolów, ustanowienie budżetu,

11
wprowadzenie stanów nadzwyczajnych, ubezpieczenia społeczne, organizacja opieki
zdrowotnej, oświata.
Kodeks − ustawa, która całościowo lub w większości reguluje określoną dziedzinę
stosunków społecznych. Powstaje z kodyfikacji kilku ustaw dotyczących tych samych
dziedzin życia społecznego. W Polsce jest ich kilkanaście, np. Kodeks karny, Kodeks pracy,
Kodeks rodzinny i opiekuńczy.
Następną kategorią aktów są akty wykonawcze.
Rozporządzenia – źródła prawa powszechnie obowiązującego. Rozporządzenia wydawane są
tylko na podstawie upoważnienia ustawowego (delegacji ustawowej) i w jego granicach
(art. 92 Konstytucji RP). Najwyższe rangą są rozporządzenia wydane przez Radę Ministrów.
Rozporządzenia wydawane są też przez poszczególnych ministrów.
W stanach nadzwyczajnych, zgodnie z Konstytucją RP, rozporządzenia z mocą ustawy
(dekrety) wydaje Prezydent.
Akty prawa lokalnego obejmują akty tworzone przez organy samorządu terytorialnego
(np. uchwała rady gminy) oraz terenowych organów administracji rządowej. Można je
wydawać tylko na podstawie upoważnienia ustawowego (art. 94 Konstytucji RP).
Prezes Rady Ministrów i Rada Ministrów mogą podejmować uchwały. Zgodnie z art. 93
Konstytucji RP, mają one charakter wewnętrzny i obejmują tylko jednostki podległe
wydającemu organowi.
Konstytucja RP przewiduje możliwość wydawania innych aktów normatywnych prawa
wewnętrznego np. regulamin Sejmu (art. 112).
Publikacja aktów prawnych
W Polsce akty prawne podawane są do publicznej wiadomości (promulgacja) przez
publikowanie w Dziennikach Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, Dzienniku Urzędowym
Monitor Polski, dziennikach urzędowych poszczególnych ministrów, wojewódzkich
dziennikach urzędowych.
W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej ogłasza się Konstytucję, ratyfikowane
umowy międzynarodowe, ustawy, rozporządzenia, uchwały Rady Ministrów uchylające
rozporządzenie ministra, orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego.
W Dzienniku Urzędowym Monitor Polski zamieszcza się uchwały Sejmu oraz zarządzenia,
decyzje, okólniki, obwieszczenia państwowe wydawane przez radę Ministrów i urzędy
centralne.
Dziennik Urzędowy Ministerstwa zawiera komunikaty, obwieszczenia. Wojewódzkie
dzienniki urzędowe zawierają akty prawa lokalnego.
Zakres obowiązywania prawa
Akt prawny staje się częścią powszechnie obowiązującego prawa po jego ogłoszeniu
w Dzienniku Ustaw RP. Jeżeli ustawodawca nie postanowił inaczej, wchodzi w życie 14 dni
po ogłoszeniu. Przerwa między ogłoszeniem a obowiązywaniem aktu prawnego wynika
z zasady ,,spoczynku prawa’’ (vacatio legis). Niektóre artykuły ustaw czy rozporządzeń mogą
wchodzić w życie w terminie późniejszym. Zapis dotyczący terminu wejścia w życie całego
aktu, poszczególnych artykułów znajduje się w ostatnim artykule danego aktu prawnego.
Akt prawny obowiązuje od momentu wejścia w życie do momentu uchylenia.
Gałęzie prawa
System prawny – to układ spójnych, nie zawierających sprzeczności, regulujących
wszystkie kwestie życia społecznego, aktów prawnych.
Prawo możemy podzielić na:
− publiczne (regulujące stosunki między podmiotami, z których przynajmniej jeden jest
organem władzy państwowej),
− prywatne (regulujące stosunki i zabezpieczające interesy jednostki).
Rozróżniamy prawo:

12
− międzynarodowe,
− wewnętrzne.
Prawo wewnętrzne jest stanowione przez dane państwo. Wyróżniamy:
− prawo konstytucyjne,
− prawo karne,
− prawo cywilne,
− prawo rodzinne,
− prawo pracy,
− prawo finansowe,
− prawo administracyjne.
Prawo cywilne zajmuje się prawem rzeczowym (np. własnością, zastawem, hipoteką),
prawem spadkowym, zobowiązaniami (różne umowy między stronami), prawem handlowym,
prawem autorskim, prawem międzynarodowym prywatnym a także postępowaniem cywilnym
w sprawach procesowych, egzekucjach. Prawo cywilne określa ramy współdziałania osób
prawnych i fizycznych. Podstawowym źródłem prawa cywilnego są:
− Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny,
− Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego,
− Ustawa z dnia 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych.
Najnowszą gałęzią prawa jest prawo rodzinne. Często traktowane jako dział prawa
cywilnego. Prawo rodzinne reguluje osobiste i majątkowe stosunki między małżonkami,
dziećmi, dziećmi adoptowanymi. Źródłem prawa rodzinnego jest:
− Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. – Kodeks rodzinny i opiekuńczy. Prawo pracy reguluje
stosunek pracy i zależności między pracodawcą a pracownikiem oraz wszelkie kwestie
z tym związane.
Podstawowym źródłem prawa pracy jest:
− Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy.
Prawa człowieka
Obywatelstwo – więź prawna łącząca jednostkę z państwem i związane z tym uprawnienia
i obowiązki określone przez prawo i konstytucję. Pełnię praw obywatelskich uzyskuje się po
osiągnięciu pełnoletności. Pozbawienie praw obywatelskich następuje na mocy wyroku
skazującego.
Obywatelem Unii Europejskiej jest każda osoba mająca przynależność Państwa
Członkowskiego.
Prawa człowieka – zespół fundamentalnych, powszechnych praw przysługujących
człowiekowi bez względu na czas, miejsce, kolor skóry, rasę, pochodzenie, narodowość,
religię. Prawa człowieka powinny być przestrzegane na terytorium każdego kraju.
Równość wobec prawa oznacza, że wszyscy obywatele cieszą się tymi samymi prawami
niezależnie od płci, koloru skóry, wyznawanej religii, posiadanych dóbr materialnych.
Wszyscy mają równe prawa do bezpieczeństwa, wolności osobistej, swobody wyznawania
religii, do piastowania wysokich urzędów itp.
Najwyższy prawem w Rzeczypospolitej Polskiej jest akt prawny – Konstytucja
Rzeczypospolitej Polskiej – w rozdziale II, określa wolności, prawa i obowiązki człowieka
i obywatela.
Oddzielnie wymienione są:
− prawa podstawowe,
− wolności i prawa osobiste,
− wolności i prawa ekonomiczne, socjalne i kulturalne,
− środki ochrony tych praw oraz
− obowiązki człowieka i obywatela.

13
Szczególny charakter mają prawa obywatela gdyż poza wymienionymi obywatele
Rzeczypospolitej Polskiej mają dodatkowe przywileje:
− czynne i bierne prawo wyborcze,
− prawo piastowania urzędów państwowych,
− prawo do pracy,
− prawo do zabezpieczenia socjalnego w razie niezdolności do pracy,
− prawo do działalności gospodarczej,
− prawo do ochrony konsularnej poza granicami kraju.
Prawa obywateli Unii Europejskiej
Prawa obywateli Unii Europejskiej gwarantowane są Europejską Konwencją Ochrony
Praw Człowieka i Podstawowych Wolności.
Art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej w rozdziale ,,Postanowienia wspólne” podaje:
1. Unia opiera się na zasadach wolności, demokracji, poszanowania praw człowiek
i podstawowych wolności oraz państwa prawnego, które są wspólne dla państw
członkowskich.
2. Unia szanuje prawa podstawowe zagwarantowane w europejskiej Konwencji o ochronie
praw człowieka i podstawowych wolności podpisanych w Rzymie 4 listopada 1950 roku
oraz wynikające z tradycji konstytucyjnych wspólnych dla Państw Członkowskich, jako
zasady ogólne prawa wspólnotowego.
3. Unia szanuje tożsamość narodową Państw Członkowskich.
Potwierdzenie tej zasady znalazło również odzwierciedlenie w preambule Traktatu o Unii
Europejskiej.
Europejska Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności z 1950 r.,
na którą powołuje się Traktat o Unii Europejskiej, została podpisana przez Polskę dopiero
w 1991 r. Prawa człowieka zawarte w Konwencji uwzględnia nasza Konstytucja RP z 1997 r.
Unia uznaje także normy zawarte w Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, Europejskiej
Karcie Praw Socjalnych Pracowników, Międzynarodowych Paktach Praw Człowieka.
Karta Podstawowych Praw Socjalnych Pracowników z 1989 r. podpisana przez
państwa Członkowskie Unii, wymienia następujące prawa:
1. Prawo swobodnego poruszania się i przebywania na obszarze wszystkich państw
członkowskich UE.
2. Prawo do korzystania z opieki dyplomatycznej i konsularnej każdego państwa UE.
3. Prawo wyborcze w wyborach samorządowych tego kraju członkowskiego, w którym
zamieszkasz, choćbyś nie posiadał jego obywatelstwa (tzw. cenzus zamieszkania).
4. Prawo zrzeszania się w europejskie partie polityczne.
5. Prawo wyborcze do Parlamentu Europejskiego.
6. Prawo do składania petycji do Parlamentu Europejskiego.
7. Prawo do składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich UE.
Na straży wolności i praw człowieka i obywatela w Polsce stoi Rzecznik Praw
Obywatelskich i Trybunał Konstytucyjny. Zasady działalności Rzecznika Praw
Obywatelskich określa art. 208–212 Konstytucji RP oraz ustawa o zakresie i sposobie
działania Rzecznika Praw Obywatelskich.
Obywatele państw Unii mają prawo składania skarg do Rzecznika Praw Obywatelskich
Unii Europejskiej oraz Europejskiego Trybunału Praw Człowieka w Strasburgu, gdy ich
zdaniem występuje łamanie praw i podstawowych wolności człowieka. Skargi mogą składać
państwa, osoby prawne, fizyczne, a także dzieci. Skargę można wnieść, po wyczerpaniu drogi
prawnej w swoim kraju. Skargi składane do Trybunału przez Polaków dotyczyły organów
państwowych, nieprzestrzegania procedur, zwłoki w załatwianiu spraw przez sądy,
niesprawiedliwego wyroku politycznego, niedbalstwa urzędników, itp.
Zainteresowanych szczegółami omawianej tematyki zachęcam do lektury książek o tematyce
prawnej lub stron internetowych.

14
Prawa dziecka
Prawa dzieci przez wieki regulowane były głównie normami religijnymi oraz
zwyczajowymi. Dominowało ojcowskie prawo karania dzieci i decydowania w istotnych dla
niego sprawach.
Zmiany w tym zakresie wprowadził w 1923 r. Międzynarodowy Związek Pomocy Dzieciom,
który przyjął uchwałę zwaną Deklaracją Praw Dziecka. Deklaracja została przyjęta przez Ligę
Narodów. Preambuła Deklaracji zawierała bardzo ważny zapis. Najwyższym dobrem jest
dziecko. Mężczyźni i kobiety wszystkich narodów mają wobec niego obowiązki i powinny
dać dziecku wszystko, co posiadają najlepszego.
Kolejnym dokumentem w obronie praw dziecka była Deklaracja Praw Dziecka ONZ
z 1959 r. W 10 punktach Deklaracji zawarto istotne prawa dzieci:
1) równość wszystkich dzieci,
2) ochrona prawna,
3) prawo do nazwiska i obywatelstwa,
4) możliwość korzystania z opieki socjalnej,
5) miłość i zrozumienie jako podstawa rozwoju,
6) bezpłatna nauka na poziomie minimum podstawowym,
7) wychowanie w duchu pokoju, braterstwa i tolerancji,
8) ochrona przed zaniedbaniem, wyzyskiem, okrucieństwem,
9) szczególna opieka nad dziećmi specjalnej troski,
10) pierwszeństwo w zakresie otrzymywania wszelkiej ochrony i pomocy.
W listopadzie 1989 r. Organizacja Narodów Zjednoczonych uchwaliła Konwencję
o Prawach Dziecka. Dokument dotyczy dzieci i młodzieży od chwili poczęcia, aż do lat 18.
Reguluje status prawny i społeczny dziecka. Traktuje dziecko jako podmiot praw i wolności,
a nie jako przedmiot ochrony. Szczególną uwagę poświęca dzieciom niepełnosprawnym.
Nie zapomniano o dużej grupie dzieci uchodźców. Główne założenia dokumentu zawarte są
w Preambule:
− dziecko jako istota ludzka posiada swoją godność i wartość,
− dziecko, zgodnie z zapisem Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka, ma prawo do
szczególnej troski oraz korzystania z zawartych w niej praw i wolności.,
− dziecko, ze względu na swoją niedojrzałość fizyczną oraz umysłową wymaga szczególnej
opieki i troski, w tym ochrony prawnej,
− dziecko powinno wychowywać się w rodzinie,
− dziecko powinno być przez państwo otoczone niezbędną ochroną i wsparciem,
− dziecko powinno być przygotowane do życia w społeczeństwie w duchu ideałów
zawartych w Karcie Narodów Zjednoczonych,
− w sytuacjach nadzwyczajnych i w czasie konfliktów zbrojnych dzieci powinny być objęte
szczególną ochroną.
Polska, jako jedno z pierwszych państw, podpisała Konwencję 30 kwietnia 1991 r.
Zgodnie z art. 51 Konwencji złożyła zastrzeżenia i dwie deklaracje. Dotyczą one
rozbieżności treści kilku artykułów Konwencji z Konstytucją RP i Kodeksem rodzinnym
i opiekuńczym.
Drugim ważnym dokumentem dotyczącym praw dziecka i rodziny, powstałym
z delegacji Konstytucji, jest Kodeks rodzinny i opiekuńczy – ustawa z dnia 25 lutego 1964 r.,
wielokrotnie nowelizowana. Ustawa szczegółowo zajmuje się problemami:
− małżeństwa (zawarcie, prawa i obowiązki małżonków, wspólność ustawowa, ustanie
małżeństwa, ustanie wspólnoty ustawowej, separacja),
− pokrewieństwem (stosunkami między rodzicami i dziećmi, władza rodzicielska,
przysposobienie, obowiązki alimentacyjne),

15
− opieką i kuratelą (ustanowienie opieki lub z niej zwolnienie, sprawowanie opieki,
sprawowanie opieki nad ubezwłasnowolnionym, kuratela).
Kodeks jest szczególnie ważny i ma zastosowanie wtedy, gdy z różnych przyczyn o losie
dziecka decyduje sąd rodzinny i opiekuńczy.
Ostatnio coraz częściej mamy do czynienia z różnymi dewiacjami, przemocą w rodzinie
i łamaniem praw dziecka. Szczególnie uczulone na taki fakt powinny być osoby, które mają
bezpośredni kontakt z dzieckiem czy obserwacją dziecka z bliskiej odległości. Taką osobą jest
terapeuta zajęciowy. W każdym przypadku, gdy widzimy, że dziecku staje się krzywda,
staramy się, by tę sytuację jak najszybciej przerwać. W sytuacjach drastycznych
zawiadamiamy wydział rodzinny i nieletnich sądu rejonowego oraz prokuraturę. Pomocne
rodzinie będą instytucje: Komitet Ochrony Praw Dziecka, Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar
Przemocy w Rodzinie ,,Niebieska Linia”, Ośrodek Interwencji Kryzysowej, itp.
Więcej adresów i telefonów na terenie całej Polski znajdziesz pod adresem:
www.dzieckoswiadek.fdn.pl
Prawa pacjenta
,,Każdy ma prawo do ochrony zdrowia” – tak stanowi art. 68 Konstytucji
Rzeczypospolitej Polskiej. Prawo to obejmuje uzyskanie pomocy medycznej w razie choroby
lub nieszczęśliwego wypadku, świadczeń medycznych zapobiegających chorobie,
rehabilitacji przywracającej sprawność fizyczną i psychiczną. Pacjent powinien otrzymać
świadczenia medyczne bez zbędnej zwłoki, zgodnie ze wskazaniami wiedzy medycznej, przy
wykorzystaniu wszelkich dostępnych metod i środków rozpoznania chorób i ich leczenia.
Państwo zapewnia realizację tego prawa poprzez stworzenie systemu prawnego określającego
zakres świadczeń, wymagane kwalifikacje osób udzielających świadczeń, warunków,
w jakich mogą odbywać się te świadczenia oraz zakres uprawnień dla instytucji
organizujących i kontrolujących realizację świadczeń medycznych.
Treści tego rozdziału podkreślają bardzo ważne regulacje prawne pomiędzy pacjentem
a świadczeniodawcą (instytucja lub osoba) usług medycznych oraz sygnalizują konsekwencje
łamania lub lekceważenia praw pacjenta.
Karta Praw Pacjenta
Karta Praw Pacjenta jest zbiorem przepisów dotyczących pacjentów, unormowanych
prawnie i zawartych w różnymi ustawach dotyczących ochrony zdrowia.
Kartę przygotowało Ministerstwo Zdrowia i Opieki Społecznej. A oto niektóre zapisy praw
pacjenta zawarte w ustawach:
I. Prawa pacjenta wynikające bezpośrednio z Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej
(Ustawa z dnia 2 kwietnia 1997 r.)
− Rzeczypospolita Polska zapewnia każdemu człowiekowi prawną ochronę życia (art. 38).
Nikt nie może być poddany eksperymentom naukowym, w tym medycznym, bez
dobrowolnie wyrażonej zgody (art. 39).
− Każdemu zapewnia się nietykalność osobistą i wolność osobistą (art. 41. 1).
− Każdy ma prawo do ochrony prawnej życia prywatnego, rodzinnego, czci i dobrego
imienia oraz decydowania o swoim życiu osobistym (art. 47).
− Nikt nie może być obowiązany inaczej niż na podstawie ustawy do ujawniania informacji
dotyczących jego osoby (art. 51.1).
− Każdy ma prawo dostępu do dotyczących go urzędowych dokumentów i zbiorów danych
(art. 51. 3).
− Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii (art. 53.1).
− Każdy ma prawo do ochrony zdrowia (art. 68. 1).

16
II. Prawa pacjenta określone ustawą o zakładach opieki zdrowotnej z dnia 30 sierpnia
1991 r. (tekst jednolity z 31 stycznia 2007 r. – Dz. U. Nr 14, poz. 89).
1. Zakład opieki zdrowotnej nie może odmówić udzielenia świadczenia zdrowotnego
osobie, która potrzebuje natychmiastowego udzielenia takiego świadczenia ze względu
na zagrożenie zdrowia lub życia.
2. Pacjent w zakładzie opieki zdrowotnej ma prawo do:
− świadczeń zdrowotnych odpowiadających wymaganiom wiedzy medycznej,
a sytuacji ograniczonych możliwości udzielenia odpowiednich świadczeń – do
korzystania z rzetelnej, opartej na kryteriach medycznych procedury ustalającej
kolejność dostępu do tych świadczeń,
− informacji o swoim stanie zdrowia,
− wyrażenia zgody na udzielenie określonych świadczeń zdrowotnych lub ich
odmowy, po uzyskaniu odpowiedniej informacji,
− intymności i poszanowania godności w czasie udzielania świadczeń zdrowotnych,
− umierania w spokoju i godności.
− udostępnienia dokumentacji jemu, przedstawicielowi ustawowemu bądź osobie
upoważnionej przez pacjenta
− zapewnienia ochrony danych zawartych w dokumentacji medycznej dotyczącej jego
osoby.
3. Pacjent przebywający na całodziennym lub całodobowym leczeniu ma prawo do
zapewnienia mu:
− świadczeń zdrowotnych,
− środków farmaceutycznych i materiałów medycznych,
− pomieszczenia i wyżywienia odpowiedniego do stanu zdrowia.
− dodatkowej opieki pielęgnacyjnej sprawowanej przez osobę bliską lub przez siebie
wybraną,
− kontaktu osobistego, telefonicznego lub korespondencyjnego z osobami z zewnątrz,
− opieki duszpasterskiej oraz wskazania osoby, przedstawiciela ustawowego lub
instytucji, którą zakład opieki zdrowotnej ma zawiadomić w razie pogorszenia się
stanu zdrowia chorego powodującego zagrożenie życia lub w razie jego śmierci.
III. Prawa pacjenta określone ustawą o zawodzie lekarza i dentysty z dnia 5 grudnia
1996 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2002 r., Nr 21, poz. 204 z późn. zm.).
IV. Prawa pacjenta określone w ustawie o zawodzie pielęgniarki i położnej z dnia 5 lipca
1996 r. (tekst jednolity – Dz. U. z 2001 r., Nr 57, poz. 602 z późn. zm.).
V. Prawa pacjenta określone w ustawie o ochronie zdrowia psychicznego z dnia
19 sierpnia 1994 r. (Dz. U. Nr 11, poz. 535, z późn. zm.).
Szczególna ochrona należy się chorym psychicznie lub upośledzonym umysłowo ze
względu na to, że wobec pacjenta często stosuje się przymus zewnętrzny. Ustawa o ochronie
zdrowia psychicznego z 1994 r. określa szczegółowo tryb przyjęcia chorego do szpitala, jego
pobyt i wypis. Dopuszcza się możliwość przyjęcia do szpitala i leczenia psychiatrycznego bez
zgody pacjenta wtedy, gdy chory zagraża własnemu życiu lub zdrowiu lub zdrowiu innych,
a leczenie może przynieść poprawę zdrowia. Realizacja praw pacjenta szpitala
psychiatrycznego w sytuacji, gdy został przyjęty do szpitala oraz zastosowano leczenie bez
jego zgody podlega kontroli sądowej.
VI. Prawa pacjenta określone w ustawie o pobieraniu i przeszczepianiu komórek,
tkanek i narządów z 30 listopada 1996 r. (Dz. U. Nr 151, poz. 718).
Wszystkie wymienione ustawy uwzględniają te same problemy pacjenta:
− prawo do pomocy medycznej,
− prawo do opieki medycznej odpowiedniej jakości,

17
− prawo do informacji o stanie zdrowia, metodach leczenia i rokowaniach,
− prawo wglądu do dokumentacji medycznej dotyczącej jego osoby,
− prawo do wyrażania zgody na interwencję medyczną,
− prawo do godności,
− prawo do tajemnicy leczenia.
Lekarz jest zwolniony z zachowania tajemnicy, gdy:
− zachowanie tajemnicy może stanowić niebezpieczeństwo dla życia lub zdrowia pacjenta
lub innych osób,
− badanie lekarskie zostało przeprowadzone na żądanie uprawnionych, na podstawie
innych ustaw, organów i instytucji; wówczas lekarz jest zobowiązany poinformować
o stanie zdrowia pacjenta wyłącznie te organy i instytucje,
− pacjent lub jego przedstawiciel ustawowy wyraża zgodę na ujawnienie tajemnicy, po
uprzednim poinformowaniu o niekorzystnych skutkach dla pacjenta,
− zachodzi potrzeba przekazania informacji o pacjencie związanych z udzielaniem
świadczeń zdrowotnych innym osobom udzielających tych świadczeń pacjentowi,
− gdy jest to niezbędne do celów naukowych lub praktycznej nauki zawodów medycznych.
Ujawnienie tajemnicy może nastąpić wyłącznie w niezbędnym zakresie.
Tajemnice danych osobowych chronione są ustawą o ochronie danych osobowych z 2002 r.
(Dz.U. z 2002 r. Nr 101, poz. 926 z późn. zm.).
Prawa pacjenta zostały przyjęte przez środowisko medyczne:
Kodeks Etyki Lekarskiej – tekst jednolity z dnia 2 stycznia 2004 r. zawierający zmiany
uchwalone w dniu 20 września 2003 r. przez VII Krajowy Zjazd Lekarzy, natomiast
Nadzwyczajny Zjazd Pielęgniarek i Położnych przyjął Kodeks Etyki Pielęgniarek
i Położnych.
Oba Kodeksy zawierają rozdziały dotyczące postępowania wobec pacjenta, wzajemnych
stosunków między lekarzami lub między pielęgniarkami w środowisku pracy, zasady etyki
zawodowej, zasady uczestnictwa w eksperymentach medycznych oraz postępowanie
w sprawach pracowniczych.
Pacjent, którego prawa zostały naruszone, może dochodzić swoich praw na drodze
administracyjnej lub sądowej. Trzy główne rodzaje odpowiedzialności:
− zawodowa,
− cywilna,
− karna.
Odpowiedzialność zawodowa lekarzy, pielęgniarek i położnych
Odpowiedzialność zawodową za popełnienie przewinienia zawodowego regulują
następujące dokumenty:
a) Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o izbach lekarskich oraz Rozporządzenie Ministra
Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 26 września 1990 r. w sprawie postępowania
w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej lekarzy. Pokrzywdzony – osoba fizyczna,
prawna lub jednostka organizacyjna, której dobro zostało bezpośrednio naruszone lub
zagrożone działaniem lub zaniechaniem lekarza i która wniosła skargę do rzecznika
odpowiedzialności zawodowej. Rzecznik odpowiedzialności zawodowej obowiązany jest
zbadać fakty i ustalić okoliczności przemawiające za, jak i przeciw lekarzowi, którego
postępowanie dotyczy. Dalsze postępowanie jest przed okręgowym i naczelnym sądem
lekarskim. Orzeczenie sądu kończy się umorzeniem postępowania lub karą (upomnienie,
nagana, zawieszenie wykonywania zawodu na okres od sześciu miesięcy do 3 lat,
pozbawienie prawa wykonywania zawodu),
b) Ustawa z dnia 19 kwietnia 1991 r. o samorządzie pielęgniarek i położnych oraz
Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 19 stycznia 1993 r.

18
w sprawie postępowania w przedmiocie odpowiedzialności zawodowej pielęgniarek
i położnych. Okręgowy i naczelny sąd wymierza karę za naruszenie etyki zawodowej,
naruszenie przepisów o wykonywanie zawodu pielęgniarki lub położnej, skutki czynu
oraz zachowanie się obwinionej pielęgniarki czy położnej przed popełnieniem
przewinienia zawodowego i po jego popełnieniu. Sąd pielęgniarek i położnych może
orzec jedną z następujących kar: upomnienie, nagana, zakaz pełnienia funkcji
kierowniczych w zakładach służby zdrowia na okres od 1 do 5 lat, zawieszenia prawa
wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej na okres od 6 miesięcy do 3 lat,
pozbawienia prawa wykonywania zawodu pielęgniarki lub położnej.
Odpowiedzialność cywilna
Odpowiedzialność cywilna to najczęściej popełnienie czynu sprzecznego z prawem,
zasadami etyki lekarskiej. Odpowiedzialność cywilna obejmuje również personel medyczny.
Jest to odpowiedzialność majątkowa, a sprawca odpowiada całym swoim majątkiem obecnym
i przyszłym. Odpowiedzialność cywilna, jest to odpowiedzialność za wyrządzenie szkody
majątkowej albo naruszenia dobra osobistego.
Szkoda majątkowa, to uszczerbek materialny na osobie lub mieniu. Uszkodzenie ciała,
utrata zdrowia, częściowe lub trwałe kalectwo zmniejsza lub pozbawia osobę dochodów
i wykonywania wcześniej podjętej pracy. Poszkodowany jest zmuszony do zdobycia nowego
zawodu, stworzenia sobie stanowiska pracy itp. Wyrządzenie szkody majątkowej jest
kompensowane jednorazowym odszkodowaniem lub rentą (całkowita lub częściowa
niezdolność do pracy) uwzględniającą:
− koszty leczenia, rehabilitacja, sprzęt rehabilitacyjny,
− przygotowanie do innego zawodu (opłata za kursy, podręczniki),
− utracone zarobki, które poszkodowany mógłby osiągnąć, gdyby nie wyrządzono mu
szkody.
Szkoda niemajątkowa – to krzywda moralna i cierpienie fizyczne. Kodeks cywilny
w art. 23 wymienia następujące dobra osobiste: zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia,
nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania,
twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska. Naruszenie dóbr osobistych
to, zgodnie z ustawą o zakładach opieki zdrowotnej, naruszenia praw pacjenta, takich jak:
− prawo dostępu do dokumentacji medycznej,
− prawo do ochrony danych,
− prawo do świadczeń zdrowotnych,
− prawo do informacji,
− prawo do wyrażenia zgody na interwencję medyczną,
− prawo do godności.
W razie naruszenia dobra osobistego sąd może przyznać temu, czyje dobro zostało
naruszone, odpowiednią sumę pieniężną, tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę.
Może również zasądzić kwotę pieniężną na wskazany przez poszkodowanego cel społeczny,
niezależnie od innych środków potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia.
Zarówno odszkodowanie, jak i zadośćuczynienie nie może być symboliczne. Musi mieć
charakter kompensacyjny, musi przedstawiać odczuwalną dla poszkodowanego wartość.
W razie śmierci poszkodowanego lub w przypadku nieletnich, roszczenie zgłaszają osoby
bliskie.
Odpowiedzialność cywilna zależna jest od formy zatrudnienie lekarza, pielęgniarki
i charakteru prawnego zakładu opieki zdrowotnej. Może ją ponosić Skarb Państwa, jednostka
samorządu terytorialnego, prywatny zakład opieki zdrowotnej, lekarz lub personel medyczny.
Do personelu medycznego (laborant, masażysta, sanitariusz, terapeuta zajęciowy) stosuje się
takie same zasady odpowiedzialności cywilnej jak do pielęgniarki i położnej.
W sprawach z powództwa cywilnego orzekają sądy powszechne.

19
Odpowiedzialność karna
Odpowiedzialność karna – jest to odpowiedzialność za popełnienie przestępstwa.
Przestępstwem obwarowanym sankcją karną jest: nie udzielenie pomocy medycznej,
wykonanie zabiegu leczniczego bez zgody pacjenta, handel komórkami, tkankami
i narządami od żywego dawcy lub ze zwłok ludzkich itp. Skutkiem jest orzeczenie kary
grzywny, pozbawienie wolności, ograniczenie wolności (na podstawie kodeksu karnego).
4.1.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Czym charakteryzują się źródła prawa naturalnego?
2. Jakie cechy posiada norma prawna?
3. Jakie muszą być spełnione warunki, by norma prawna zaczęła obowiązywać?
4. Jaka jest różnica między normą prawną a przepisem prawnym?
5. Jakie organy państwowe sprawują w Polsce władzę ustawodawczą?
6. Jakie źródła prawa wymienia Konstytucja RP?
7. Jakie ważne problemy reguluje Konstytucja RP?
8. Na czym polega równość wobec prawa?
9. Jakie znasz podstawowe obowiązki obywatelskie?
10. W jaki sposób opiszesz prawa obywatela Unii Europejskiej?
11. Jakie możliwości wniesienia skargi na łamanie praw człowieka ma obywatel Unii
Europejskiej?
12. Jakie dokumenty prawne są źródłem praw dziecka?
13. Jakie prawa dzieci zabezpiecza Konwencja o Prawach Dziecka?
14. Jak scharakteryzujesz ustawę Kodeks rodzinny i opiekuńczy?
15. Jakie instytucje państwowe i społeczne stoją na straży przestrzegania praw dziecka?
16. Jakie instytucje służą pomocą krzywdzonym w sytuacji wystąpienia przemocy
w rodzinie?
17. Które z polskich ustaw, z zakresu ochrony zdrowia, zawierają prawa pacjenta?
18. Jakie problemy praw pacjenta są gwarantowane ustawą o zakładach opieki zdrowotnej?
19. W jakich sytuacjach lekarz może odstąpić od przestrzegania praw pacjenta?
20. Jakie kary może orzec sąd lekarski rozpatrujący sprawy odpowiedzialności zawodowej
lekarza?
21. Jak należy rozumieć ,,dobra osobiste”, o których mowa w Kodeksie cywilnym?
22. Jakie kary, za wyrządzone krzywdy lub szkody, wymierza sąd w sprawach z powództwa
cywilnego?
4.1.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Dokonaj analizy budowy aktów prawnych (ustawa, rozporządzenie):
− preambuła lub wstęp,
− część normatywna aktu (treść, przepisy uchylone, delegacja na opracowanie przepisu
niższego rangą),
− przepisy końcowe i uchylające,
− treść ostatniego artykułu,
− ilość wprowadzonych poprawek.

20
Sposób wykonania ćwiczenia
Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:
1) zapoznać się z budową znajdujących się w wyposażeniu stanowiska pracy aktów
prawnych zwracając uwagę na problemy zawarte w treści ćwiczenia,
2) wpisać w krótkiej formie uwagi do poszczególnych poleceń,
3) wpisać w krótkiej formie odpowiedzi na pytanie: Czego dotyczą wymienione części aktu
prawnego?,
4) uogólnić treść zapisów i podać wnioski,
5) zaprezentować wykonane ćwiczenie,
6) zaznaczyć i poprawić błędy.
Wyposażenie stanowiska pracy:
− tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z 1997 r,
− tekst Konwencji o Prawach Dziecka,
− tekst ustawy np. o zakładach opieki zdrowotnej, o pomocy społecznej, kodeks cywilny,
− tekst dowolnego rozporządzenia ministra,
− kartki papieru,
− zeszyt,
− ołówek, długopis.
Ćwiczenie 2
Na podstawie art. 39, 53, 152 Kodeksu pracy oraz art. 16 i 53 ustawy o ochronie zdrowia
psychicznego określ:
− rodzaj norm prawnych,
− wskaż hipotezę, dyspozycję i sankcje dla każdej z nich.
1) zapoznać się z treścią wskazanych przepisów,
2) ustalić treść normy zawartej w tych przepisach,
3) wskazać hipotezę, dyspozycję i sankcje dla każdej normy,
4) określić rodzaj normy według kryteriów zawartych w Poradniku dla ucznia,
5) zaprezentować swoją pracę,
6) dokonać korekty zapisów.
− Kodeks pracy,
− ustawa o ochronie zdrowia psychicznego,
− kartki papieru, zeszyt,
Ćwiczenie 3
Na podstawie Konstytucji RP z 1997 r. dokonaj klasyfikacji praw człowieka i obywatela.
1) przeczytać artykuły (30–86) Konstytucji RP,

21
2) wypisać numery artykułów wskazanych w ćwiczeniu,
3) wpisać w krótkiej formie prawa do tabeli według załączonego wzoru,
prawa ogólne prawa osobiste prawa polityczne
prawa ekonomiczne,
socjalne, kulturalne
Np.
równość wobec
prawa
Np.
wolność sumienia
i wyznania
Np.
udział w referendum
Np.
wykonywania zawodu
i wybór miejsca pracy
4) dokonać poprawności zapisu i estetyki ćwiczenia,
6) wykonać korektę błędów.
− tekst Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej,
− folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,
Ćwiczenie 4
Wyszukaj w Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konstytucji RP te artykuły, które
dotyczą praw dzieci niepełnosprawnych.
1) przeczytać artykuły Konwencji o Prawach Dziecka oraz Konstytucji RP,
2) wypisać numery artykułów dotyczących praw dzieci niepełnosprawnych,
3) wpisać prawo, używając krótkiej formy zapisu,
4) dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
− tekst Konwencji o Prawach Dziecka,
− tekst Konstytucji RP,
− folia, mazaki, grafoskop, ekran lub sprzęt do prezentacji komputerowej,
Ćwiczenie 5
Przeanalizuj ustawę o ochronie zdrowia psychicznego z 1994 r. Wypisz artykuły ustawy,
które dotyczą praw pacjenta z zaburzeniami psychicznymi, chorych psychicznie lub
upośledzonych umysłowo. Odpowiedz na pytanie: W jakiej sytuacji może być zastosowane
badanie, leczenie i wypis ze szpitala bez zgody pacjenta?
1) przeczytać ustawę o ochronie zdrowia psychicznego,

22
2) wypisać te artykuły ustawy, które dotyczą praw pacjenta,
3) przeanalizować prawa pacjenta i odpowiedzieć na pytanie,
4) dokonać poprawnych i estetycznych zapisów,
− tekst Ustawy o ochronie zdrowia psychicznego,
− folia, mazaki, grafoskop, ekran lub sprzęt do prezentacji komputerowej,
Ćwiczenie 6
Określ, na podstawie opisu przypadku, żądania pacjenta. Odszukaj w Kodeksie cywilnym
te artykuły ustawy, które dotyczą tej sytuacji.
Opis przypadku
Pacjentowi w trakcie operacji uszkodzono nerw kręgosłupa. Spowodowało to trwałe
usztywnienie nogi i możliwość poruszania się tylko o kuli. Pacjent przed operacją był
instruktorem nauki tańca. Po operacji nie może wykonywać swojego zawodu. Pacjent chce
wystąpić do sądu o odszkodowanie za wyrządzone szkody.
1) przeczytać z Kodeksu cywilnego księgę trzecią ,,Zobowiązania”,
2) wypisać szkody, które poniósł pacjent z winy lekarzy,
3) wypisać artykuły ustawy, które dotyczą opisanego przypadku,
6) wykonać korektę i poprawić błędy.
− tekst ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny,
− folia, flamastry, grafoskop, ekran lub wyposażenie do prezentacji komputerowej,
4.1.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) określić, na podstawie aktu prawnego, termin jego wejścia w życie?  
2) opisać budowę aktu prawnego?  
3) wymienić prawa osobiste obywatela określone w Konstytucji RP?  
4) zanalizować dokumenty dotyczące praw dziecka?  
5) wymienić prawa przypisane w Konwencji dziecku
niepełnosprawnemu fizycznie i psychicznie?  
6) zinterpretować prawa pacjentów szpitali psychiatrycznych?  
7) wymienić prawa osób niepełnosprawnych zawarte w Konstytucji RP?  

23
8) wymienić sankcje karne w sprawach karnych?  
9) opisać czym są ,,dobra osobiste”?  
10) posłużyć się kodeksem cywilnym do wyszukania konkretnych
problemów?  
11) określić zagrożenia dotyczące łamania lub lekceważenia praw
pacjenta?  

24
4.2. System ubezpieczeń zdrowotnych i społecznych
System ubezpieczeń zdrowotnych w Polsce
Artykuł 67 i 68 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej gwarantuje każdemu obywatelowi
prawo do opieki socjalnej i do ochrony zdrowia. Istniejący w Polsce system opieki
zdrowotnej ma na celu zapobieganie, wykrywanie i zwalczanie chorób oraz prowadzenie
profilaktyki z zakresu oświaty zdrowotnej.
Od 1999 r. system ubezpieczeń zdrowotnych uległ radykalnej zmianie. Dotychczasowe
utrzymywanie opieki zdrowotnej z budżetu państwa zastąpiono finansowaniem ze składek
ubezpieczonych, natomiast z budżetu finansowane są nieliczne świadczenia (świadczenia
zdrowotne wykonywane przez lekarzy w ramach szkolenia studentów medycyny).
Najważniejszymi dokumentami regulującymi kwestie ubezpieczenia zdrowotnego
i ubezpieczenia społecznego są:
− Ustawa z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej,
− Ustawa z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych,
− Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników
Uczestników systemu można podzielić na następujące kategorie:
1) świadczeniobiorców – czyli pacjentów,
2) instytucję ubezpieczenia zdrowotnego pełniącą funkcję płatnika – czyli Narodowy
Fundusz Zdrowia,
3) świadczeniodawców:
− zakłady opieki zdrowotnej,
− praktyki lekarskie, lekarsko-dentystyczne, pielęgniarskie oraz położnych,
− apteki,
− innych świadczeniodawców,
4) organy kontroli i nadzoru:
− Główny Inspektorat Sanitarny – SANEPID,
− Główny Inspektorat Farmaceutyczny,
− Państwowa Inspekcja Pracy,
− inspektorzy z wojewódzkiego centrum zdrowia publicznego, Ministerstwa Zdrowia,
5) Ministerstwo Zdrowia, które wytycza kierunki polityki zdrowotnej kraju, kontroluje oraz
zatrudnia konsultantów krajowych w poszczególnych specjalnościach medycznych.
Niektóre ministerstwa i organizacje rządowe posiadają swoje branżowe placówki opieki
zdrowotnej. Są to:
− Ministerstwo Obrony Narodowej,
− Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji,
− Ministerstwo Sprawiedliwości,
− Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego oraz przedsiębiorstwo państwowe Polskie
Koleje Państwowe.
6) Narodowe Centrum Krwi,
7) jednostki samorządu terytorialnego, które tworzą, przekształcają, nadają statut i likwidują
zakłady opieki zdrowotnej.
8) Akademie Medyczne (Uniwersytety Medyczne),
9) instytucje wpływające w sposób bezpośredni lub pośredni na politykę zdrowotną państwa
i stan zdrowia społeczeństwa, które podlegają pod Ministerstwo Zdrowia. Są to instytuty
naukowe, centra leczenia wyposażone w sprzęt medyczny pozwalający prawidłowo

25
prowadzić diagnostykę i leczenie (np. Instytut Fizjologii i Patologii Słuchu, Hematologii
i Transfuzjologii, Kardiologii, Matki i Dziecka, Instytut „Pomnik – Centrum Zdrowia
Dziecka”), placówki zajmujące się ochroną zdrowia (np. Instytuty Medycyny Pracy)
i wspierające (np. Główna Biblioteka Lekarska im. Stanisława Konopki w Warszawie,
Krajowe Centrum Bankowania Tkanek i Komórek w Warszawie, Biuro Praw Pacjenta
w Warszawie).
Podstawy prawne funkcjonowania zakładów opieki zdrowotnej
,,Zakład opieki zdrowotnej jest wyodrębnionym organizacyjnie zespołem osób i środków
majątkowych utworzonych i utrzymywanych w celu udzielania świadczeń zdrowotnych
i promocji zdrowia” (art. 1. ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej).
Do zakładów opieki zdrowotnej zaliczyć należy:
− szpital, zakład opiekuńczo-leczniczy, zakład pielęgnacyjno-opiekuńczy, sanatorium,
prewentorium, inny zakład o całodobowym lub całodziennym świadczeniu usług
zdrowotnych,
− przychodnia, ośrodek zdrowia, poradnia,
− pogotowie ratunkowe,
− medyczne laboratorium diagnostyczne,
− pracownia protetyki stomatologicznej,
− zakład rehabilitacji leczniczej,
− żłobek,
− inny zakład spełniający warunki podane w ustawie.
Zakłady opieki zdrowotnej mogą być:
a) publiczne, utworzone przez:
− ministra lub centralny organ administracji rządowej,
− wojewodę,
− jednostkę samorządu terytorialnego,
− publiczną uczelnię medyczną lub badawczą w dziedzinie nauk medycznych.
b) niepubliczne, utworzone przez:
− fundację, związek zawodowy, stowarzyszenie,
− spółkę nie mającą osobowości prawnej,
− kościół lub związek wyznaniowy,
− pracodawcę,
− zagraniczną osobę prawną lub fizyczną.
Ustawa z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze
środków publicznych szczegółowo objaśnia zasady korzystania ze świadczeń osób
ubezpieczonych:
− ,,świadczeniobiorców” (osoby posiadające obywatelstwo polskie i posiadające miejsce
zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, które są wymienione w ustawie
o pomocy społecznej),
− osób nie posiadającym obywatelstwa polskiego, którym świadczenia zdrowotne
udzielane są na zasadach określonych w przepisach odrębnych i umowach
międzynarodowych.
Świadczeniobiorca ma prawo wyboru lekarza, pielęgniarki i położnej podstawowej opieki
zdrowotnej spośród lekarzy, pielęgniarek i położnych ubezpieczenia zdrowotnego nie częściej
niż dwa razy w roku kalendarzowym (kolejna zmiana wiąże się z opłatą), wyboru
świadczeniodawcy udzielającego ambulatoryjnych świadczeń specjalistycznych spośród tych
świadczeniodawców, którzy zawarli umowy o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,
wyboru szpitala spośród szpitali, które zawarły umowę o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej, wyboru lekarza dentysty spośród lekarzy dentystów, którzy zawarli umowy
o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej.

26
Narodowy Fundusz Zdrowia
Organizacja Narodowego Funduszu Zdrowia
Narodowy Fundusz Zdrowia jest państwową jednostką organizacyjną posiadającą
osobowość prawną. Powołany został na mocy ustawy i działa w oparciu o statut nadany przez
Prezesa Rady Ministrów.
Fundusz zarządza środkami finansowymi, głównie pochodzącymi ze składek. W zakresie
środków pochodzących ze składek na ubezpieczenie zdrowotne Fundusz działa w imieniu
własnym na rzecz ubezpieczonych oraz osób uprawnionych do tych świadczeń.
Środki finansowe NFZ
Środki finansowe Funduszu pochodzą z następujących źródeł (art.116):
1) należnych składek na ubezpieczenie zdrowotne,
2) odsetek od nieopłaconych w terminie składek na ubezpieczenie zdrowotne,
3) darowizn i zapisów,
4) zadań zleconych w zakresie określonym w ustawie,
5) kredytów i pożyczek,
6) dotacji, w tym z dotacji celowej przeznaczonej na finansowanie zadań z tytułu roszczeń
regresowych,
7) dochodów z lokat,
8) innych źródeł.
Środki finansowe Prezes Funduszu przeznacza na (art. 117):
1) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla ubezpieczonych,
2) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej dla osób uprawnionych do tych świadczeń na
podstawie przepisów o koordynacji,
3) finansowanie wydatków na refundację leków, wyrobów medycznych, przedmiotów
ortopedycznych i środków pomocniczych,
4) finansowanie działalności Funduszu, w szczególności finansowanie wydatków
inwestycyjnych, wydatków związanych z utrzymaniem nieruchomości, wynagrodzeń
wraz z pochodnymi, diet i kosztów podróży,
5) finansowanie poboru i ewidencji składek na ubezpieczenie zdrowotne,
6) spłatę kredytów i pożyczek wraz z odsetkami,
7) wypłatę odszkodowań,
8) inne wydatki.
Ustawa o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych
przewiduje również sankcje karne (do 5000 zł) za brak zgłoszenia osoby do powszechnego
ubezpieczenia, zwłokę w płaceniu składek lub udaremnianie kontroli.
Zakres działania Funduszu
Do podstawowego zakresu działania Funduszu należy:
1) określanie jakości i dostępności oraz analiza kosztów świadczeń opieki zdrowotnej
w zakresie niezbędnym dla prawidłowego zawierania umów o udzielanie świadczeń
opieki zdrowotnej,
2) przeprowadzanie konkursów ofert, rokowań i zawieranie umów o udzielanie świadczeń
opieki zdrowotnej, a także monitorowanie ich realizacji i rozliczanie,
3) finansowanie świadczeń opieki zdrowotnej udzielanych świadczeniobiorcom innym niż
ubezpieczeni,
4) opracowywanie, wdrażanie, realizowanie i finansowanie programów zdrowotnych,
5) wykonywanie zadań zleconych, w tym finansowanych przez ministra właściwego do
spraw zdrowia, w szczególności realizacja programów zdrowotnych,
6) monitorowanie ordynacji lekarskich,
7) prowadzenie Centralnego Wykazu Ubezpieczonych,
8) prowadzenie wydawniczej działalności promocyjnej i informacyjnej w zakresie promocji
i ochrony zdrowia.

27
Zawieranie kontraktów na usługi medyczne
Prezes Funduszu przygotowuje projekt ogólnych warunków umów o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej zawierający w szczególności rodzaje świadczeń opieki
zdrowotnej, sposób wyceny tych świadczeń oraz warunki ich udzielania. Projekt przesyła, nie
później niż do dnia 15 maja, do Naczelnej Rady Lekarskiej, Naczelnej Rady Pielęgniarek
i Położnych i reprezentatywnym organizacjom świadczeniodawców. Projekt podlega
uzgodnieniu z podmiotami, o w trybie negocjacji nie później niż do dnia 30 czerwca. Minister
właściwy do spraw zdrowia udostępnia wykaz, wraz z oświadczeniami, na stronie
internetowej urzędu obsługującego ministra właściwego do spraw zdrowia.
W projekcie Prezes Funduszu określa:
1) przedmiot postępowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej,
2) kryteria oceny ofert,
3) warunki wymagane od świadczeniodawców.
Kryteria oceny ofert i warunki wymagane od świadczeniodawców są jawne i nie
podlegają zmianie w toku postępowania.
Do podstawowych zadań dyrektora oddziału wojewódzkiego Funduszu między innymi
należy:
− efektywne i bezpieczne gospodarowanie środkami finansowymi oddziału wojewódzkiego
Funduszu;
− przeprowadzanie postępowań o zawarcie umów o udzielanie świadczeń opieki
zdrowotnej, w tym świadczeń wysokospecjalistycznych;
− dokonywanie wyboru realizatorów programów zdrowotnych, w tym w imieniu danego
ministra;
− zawieranie i rozliczanie umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej, w tym
świadczeń wysokospecjalistycznych, oraz zawieranie i rozliczanie umów o realizację
programów zdrowotnych.
W celu przeprowadzenia postępowania w sprawie zawarcia umowy o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej dyrektor oddziału wojewódzkiego Funduszu powołuje komisję.
Tryb pracy komisji określa regulamin uchwalony przez Radę Funduszu.
Zawieranie przez Fundusz umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej odbywa się po
przeprowadzeniu postępowania w trybie konkursu ofert albo rokowań. Umowy o udzielanie
świadczeń opieki zdrowotnej są jawne.
Umowa o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej określa w szczególności:
− rodzaj i zakres udzielanych świadczeń opieki zdrowotnej,
− warunki udzielania świadczeń opieki zdrowotnej,
− wymagania dla podwykonawców inne niż techniczne i sanitarne, określone w odrębnych
przepisach,
− zasady rozliczeń pomiędzy Funduszem a świadczeniodawcami,
− kwotę zobowiązania Funduszu wobec świadczeniodawcy,
− zasady rozpatrywania kwestii spornych,
− postanowienie o odstąpieniu od umowy, które może nastąpić za uprzednim nie krótszym
niż 3 miesiące okresem wypowiedzenia, chyba że strony postanowią inaczej;
− postanowienie o karze umownej w przypadku niezastosowania terminu i warunków
umowy.
Do zawierania umów o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej nie stosuje się przepisów
o zamówieniach publicznych lecz przepisy Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej stosuje się
przepisy kodeksu cywilnego.

28
Zasady prowadzenia rokowań, wyboru ofert szczegółowo określa Ustawa.
Świadczeniodawcy muszą spełniać określone warunki, np. Lekarz podstawowej opieki
zdrowotnej, z którym Fundusz zawarł umowę o udzielanie świadczeń opieki zdrowotnej,
który jest zatrudniony lub wykonuje zawód u świadczeniodawcy, z którym Fundusz zawarł
umowę o udzielanie świadczeń podstawowej opieki zdrowotnej powinien:
a) posiadać specjalizację, co najmniej pierwszego stopnia w dziedzinie medycyny ogólnej,
chorób wewnętrznych lub pediatrii lub
b) posiadać tytuł specjalisty w dziedzinie medycyny rodzinnej, chorób wewnętrznych lub
pediatrii.
Świadczeniodawcą może być:
a) zakład opieki zdrowotnej wykonujący zadania określone w jego statucie, grupową
praktyka lekarska, grupowa praktyka pielęgniarek lub położnych, osoba wykonująca
zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub indywidualnej specjalistycznej
praktyki,
b) osoba fizyczna inna niż wymieniona w lit. a, która uzyskała fachowe uprawnienia do
udzielania świadczeń zdrowotnych i udziela ich w ramach wykonywanej działalności
gospodarczej,
c) jednostka budżetowa tworzona i nadzorowaną przez Ministra Obrony Narodowej,
ministra właściwego do spraw wewnętrznych lub Ministra Sprawiedliwości, posiadająca
w strukturze organizacyjnej ambulatorium, ambulatorium z izbą chorych lub lekarza
podstawowej opieki zdrowotnej,
d) podmiot realizujący czynności z zakresu zaopatrzenia w środki pomocnicze i wyroby
medyczne będące przedmiotami ortopedycznymi.
Świadczeniodawcami mogą być zakłady publiczne i niepubliczne, lekarze i personel
medyczny prowadzący prywatną praktykę medyczną. Ponadto samodzielny publiczny zakład
opieki zdrowotnej może udzielać zamówienia na świadczenia zdrowotne
tzw. ,,podwykonawcy”:
− niepublicznemu zakładowi opieki zdrowotnej, w zakresie zadań określonych w statucie
tego zakładu,
− osobie wykonującej zawód medyczny w ramach indywidualnej praktyki lub
indywidualnej specjalistycznej praktyki na zasadach określonych w odrębnych
przepisach,
− grupowej praktyce lekarskiej i grupowej praktyce pielęgniarek, położnych prowadzącym
działalność na zasadach określonych w przepisach odrębnych,
− osobie legitymującej się nabyciem fachowych kwalifikacji do udzielania świadczeń
zdrowotnych w określonym zakresie lub w określonej dziedzinie medycyny, która
dysponuje lokalem oraz aparaturą i sprzętem medycznym, odpowiadającymi
wymaganiom przewidzianym dla zakładów opieki zdrowotnej, oraz spełnia warunki
określone w przepisach o działalności gospodarczej.
Szczegółowe zasady zawierania umów o świadczenia zdrowotne określa Ustawa z 27 sierpnia
2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
rozporządzenie MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie zamówienia na
świadczenia zdrowotne.
Prawo o zamówieniach publicznych – ustawa z dnia 29 stycznia 2004 r. (Obwieszczenie
Marszałka Sejmu z 20 listopada 2007 r. - jednolity tekst Dz. U. Nr 233, poz. 1655) stosowana
jest przez zakłady opieki zdrowotnej do zakupu materiałów i zlecenia usług innych niż
medyczne (np. remont, rozbudowa, komputeryzacja).

29
Koszty wytworzenia świadczeń zdrowotnych
W publicznych zakładach opieki zdrowotnej analizę kosztów ustala się na poziomie
następujących ośrodków:
− ośrodki udzielania świadczeń zdrowotnych – koszty działalności podstawowej
(np. osobodzień pobytu na oddziale szpitalnym oraz pacjent z przypisanymi na jego rzecz
lekami, badaniami lekarskimi w przychodni),
− ośrodki wspomagające działalność podstawową – koszty działalności pomocniczej,
− ośrodek kosztów związanych z zarządzaniem – koszta zarządu.
Do ewidencji kosztów wchodzą:
1) zużycie materiałów, w tym leków, żywności (oddział szpitalny), sprzętu jednorazowego
użytku, odczynników chemicznych i materiałów diagnostycznych, paliwa),
2) zużycie energii elektrycznej i cieplnej,
3) usługi wykonywane przez inną firmę na rzecz zakładu medycznego (remontowe,
transportowe, medyczne wykonywane przez inny zakład, inne),
4) podatki i opłaty ( np. za wynajem pomieszczeń),
5) wynagrodzenia ( wszystkie formy zatrudnienia),
6) świadczenie pracownicze (składka na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, odpis na
zakładowy fundusz świadczeń socjalnych),
7) amortyzacja,
8) pozostałe koszta (ubezpieczenia, delegacje).
W ośrodkach pomocniczych do kosztów zaliczymy:
− koszty materiałów użytych bezpośrednio do wykonania usługi,
− koszty ośrodków działalności pomocniczej rozliczonego według odpowiednio dobranych
kryteriów podziałowych ustalone przez kierownika zakładu.
Przy wyznaczaniu kosztów procedury medycznej bierze się pod uwagę przeciętne ilościowe
zużycie oraz bieżące ceny materiałów. Do wyznaczenia kosztów sprzedaży procedury dolicza
się narzut kosztów zarządu.
Dla wszystkich procedur wytwarzanych w danej jednostce sporządza się ewidencję ich
wykonania. Ustalenia powyższe są zawarte w Rozporządzeniu Ministra Zdrowia i Opieki
Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r. w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów
w publicznych zakładach opieki zdrowotnej( Dz. U. Nr 164, poz. 1194).
Powyżej przedstawiono najistotniejsze postanowienia ustawy, natomiast zainteresowanych
szczegółami odsyłam do źródła.
Ubezpieczenie społeczne
Główne dokumenty regulujące sprawę ubezpieczeń społecznych, to:
− ustawa z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (tekst
jednolity: Obwieszczenie Marszałka Sejmu z 8 stycznia 2007 r. – Dz. U. 2007, Nr 11,
poz. 74)
− ustawa z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu
− osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.).
− ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych.
Ubezpieczenie społeczne jest ważnym elementem polityki państwa. Potwierdza to ustawa
z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń. Z zapisu art. 2 i treści tej ustawy
wynika, że stoi na gruncie równego traktowania wszystkich ubezpieczonych bez względu na
płeć, stan cywilny, stan rodzinny. Ważność tej ustawy potwierdza również fakt, że państwo
gwarantuje wypłacalność świadczeń z ubezpieczeń społecznych.
Ustawa z dnia 13 października 1998 roku o systemie ubezpieczeń społecznych określa:
1) zasady podlegania ubezpieczeniom społecznym,
2) zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne oraz podstaw ich wymiaru,

30
3) zasady, tryb i terminy zgłoszeń do ewidencji, opłacania składek, działania Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych, Funduszu Rezerwy Demograficznej,
4) organizację, zasady działania i finansowania Zakładu Ubezpieczeń Społecznych.
Ubezpieczenia społeczne obejmują:
− ubezpieczenie emerytalne;
− ubezpieczenia rentowe;
− ubezpieczenie w razie choroby i macierzyństwa, zwane „ubezpieczeniem chorobowym”;
− ubezpieczenie z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych, zwane
„ubezpieczeniem wypadkowym”.
Zadania z zakresu ubezpieczeń społecznych określone ustawą wykonują:
1) Zakład Ubezpieczeń Społecznych,
2) otwarte fundusze emerytalne (fundusz wybrany przez ubezpieczonego),
3) zakłady emerytalne, określone w przepisach o zakładach emerytalnych,
4) płatnicy składek.
Płatnikiem składek na ubezpieczenie społeczne jest:
– pracodawca – w stosunku do pracowników i poborowych odbywających służbę
zastępczą, jednostka organizacyjna lub osoba fizyczna pozostająca z inną osobą fizyczną
w stosunku prawnym uzasadniającym objęcie tej osoby ubezpieczeniami społecznymi,
– ZUS – dla osób na urlopie wychowawczym albo pobierających zasiłek macierzyński
z ZUS,
– jednostka wypłacająca świadczenia socjalne, zasiłki socjalne oraz wynagrodzenia
przysługujące w okresie korzystania ze świadczenia górniczego lub w okresie korzystania
ze stypendium na przekwalifikowanie,
– ubezpieczony zobowiązany do opłacenia składek na własne ubezpieczenia społeczne
(np. działalność na własny rachunek),
– osoba prowadząca pozarolniczą działalność– w stosunku do osób współpracujących przy
prowadzeniu tej działalności,
– zwierzchnia instytucja diecezjalna lub zakonna w stosunku do duchownych objętych tą
zgodą,
– jednostka organizacyjna podległa Ministrowi Obrony Narodowej – w stosunku do
żołnierzy niezawodowych pełniących służbę czynną,
– Kancelaria Sejmu w stosunku do posłów i posłów do Parlamentu Europejskiego,
– ośrodek pomocy społecznej – w stosunku do osób rezygnujących z zatrudnienia
w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale
lub ciężko chorym członkiem rodziny,
– powiatowy urząd pracy – w stosunku do osób pobierających zasiłek dla bezrobotnych lub
stypendium,
– Biuro Terenowe Funduszu Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych – w stosunku do
osób, których świadczenia pracownicze finansowane są przez to Biuro oraz szereg innych
sytuacji określonych art. Ustawy.
– Ubezpieczenie społeczne rolników, jeżeli nie podlegają oni obowiązkowi ubezpieczeń
społecznych na podstawie ustawy, regulują odrębne przepisy.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym podlegają, osoby fizyczne,
które na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej są:
– pracownikami, z wyłączeniem prokuratorów, od dnia nawiązania stosunku pracy do dnia
ustania tego stosunku,
– osobami wykonującymi pracę nakładczą od dnia oznaczonego w umowie jako dzień
rozpoczęcia jej wykonywania do dnia rozwiązania lub wygaśnięcia tej umowy,
– członkami rolniczych spółdzielni produkcyjnych i spółdzielni kółek rolniczych,

31
– osobami wykonującymi pracę na podstawie umowy agencyjnej lub umowy zlecenia albo
innej umowy o świadczenie usług,
– osobami prowadzącymi pozarolniczą działalność oraz osobami z nimi współpracującymi,
– posłami i senatorami pobierającymi uposażenie oraz posłami do Parlamentu
Europejskiego wybranymi w Rzeczypospolitej Polskiej,
– osobami pobierającymi stypendium sportowe,
– duchownymi,
– osobami pobierającymi świadczenia socjalne wypłacane w okresie urlopu oraz osobami
pobierającymi zasiłek socjalny wypłacany na czas przekwalifikowania zawodowego
i poszukiwania nowego zatrudnienia,
– osobami pobierającymi świadczenie szkoleniowe wypłacane po ustaniu zatrudnienia.
– osobami niepracującymi w związku z koniecznością sprawowania bezpośredniej,
osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz wspólnie nie
zamieszkującymi, matką, ojcem lub rodzeństwem (składkę opłaca ośrodek pomocy
społecznej) oraz inne sytuacje zapisane w art. 6 ustawy.
Ustawa przewiduje możliwość dobrowolnego ubezpieczenia emerytalnego i rentowego
dla osób i sytuacji wymienionych w art. 7 i 8 ustawy.
Obywatele polscy zatrudnieni za granicą w polskich przedstawicielstwach
dyplomatycznych i urzędach konsularnych, w stałych przedstawicielstwach przy Organizacji
Narodów Zjednoczonych i innych misjach lub misjach specjalnych, a także w innych polskich
placówkach, instytucjach lub przedsiębiorstwach są traktowani na równi z zatrudnieniem na
obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, chyba że umowy międzynarodowe
stanowią inaczej.
Nie podlegają ubezpieczeniom społecznym określonym w ustawie obywatele państw
obcych, których pobyt na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej nie ma charakteru stałego
i którzy są zatrudnieni w obcych przedstawicielstwach dyplomatycznych, urzędach
konsularnych, misjach, misjach specjalnych lub instytucjach międzynarodowych, chyba że
umowy międzynarodowe stanowią inaczej.
Obowiązkowo ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym, chorobowemu i wypadkowemu
podlegają osoby fizyczne wykonujące pracę niezależnie od charakteru zatrudnienia.
Zasady ustalania składek na ubezpieczenia społeczne
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe:
1) pracowników,
2) osób wykonujących pracę nakładczą,
3) członków spółdzielni,
4) zleceniobiorców,
5) posłów i senatorów,
6) stypendystów sportowych,
7) pobierających stypendium słuchaczy Krajowej Szkoły Administracji Publicznej,
8) osób wykonujących odpłatnie pracę, na podstawie skierowania do pracy, w czasie
9) odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
10) osób współpracujących ze zleceniobiorcami,
11) funkcjonariuszy Służby Celnej,
12) poborowych odbywających służbę zastępczą
13) osób pobierających świadczenie szkoleniowe po ustaniu zatrudnienia finansują
z własnych środków, w równych częściach, ubezpieczeni i płatnicy składek.
Wyżej wymienione osoby, z wyjątkiem posłów i senatorów, stypendystów sportowych,
słuchaczy KSAP, funkcjonariuszy Służby Celnej, składkę na ubezpieczenie chorobowe
i wypadkowe płacą w całości sami ubezpieczeni.

32
Składki na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe osób
prowadzących pozarolniczą działalność i osób przez nich zatrudnionych finansują w całości,
z własnych środków, sami ubezpieczeni.
Z pomocy społecznej, w całości, opłacane są składki na ubezpieczenia emerytalne
i rentowe osób: rezygnujących z zatrudnienia w związku z koniecznością sprawowania
bezpośredniej, osobistej opieki nad długotrwale lub ciężko chorym członkiem rodziny oraz
osoby niezamieszkujące wspólnie z matką, ojcem lub rodzeństwem finansują w całości
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe bezrobotnych finansują w całości
powiatowe urzędy pracy z Funduszu Pracy.
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenia socjalne
wypłacane w okresie urlopu oraz osób pobierających zasiłek socjalny wypłacany na czas
przekwalifikowania zawodowego i poszukiwania nowego zatrudnienia, finansuje w całości
budżet państwa. Budżet państwa, za pośrednictwem ZUS, opłaca też składki osób
przebywających na urlopach wychowawczych lub pobierających zasiłek macierzyński albo
zasiłek w wysokości zasiłku macierzyńskiego.
Składki na ubezpieczenia społeczne niektórych zatrudnionych osób niepełnosprawnych
finansowane są zgodnie z art. 25 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej
i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.)
Składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe osób pobierających świadczenie
pielęgnacyjne finansuje w całości wójt, burmistrz lub prezydent miasta.
Podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe zleceniobiorców
stanowi kwota uposażenia, stypendium, świadczenia socjalnego, zasiłek, kwota minimalnego
wynagrodzenia, świadczenie szkoleniowe, wynagrodzenie za pracę.
Wysokości składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe i chorobowe wyrażone są
w formie stopy procentowej, jednakowej dla wszystkich ubezpieczonych. Stopa procentowa
składek na ubezpieczenie wypadkowe jest zróżnicowana dla poszczególnych płatników
składek i ustalana w zależności od poziomu zagrożeń zawodowych i skutków tych zagrożeń.
Zasady różnicowania stopy procentowej składek na ubezpieczenie wypadkowe określają
przepisy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych
Stopy procentowe składek wynoszą:
1) 19,52% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie emerytalne,
2) 13,00% podstawy wymiaru – na ubezpieczenia rentowe;
3) 2,45% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie chorobowe;
4) od 0,40% do 8,12% podstawy wymiaru – na ubezpieczenie wypadkowe.
Część składki na ubezpieczenie emerytalne pochodząca ze składki ubezpieczonego,
wynosząca 7,3% podstawy wymiaru składki, odprowadzana jest przez Zakład do wybranego
przez ubezpieczonego otwartego funduszu emerytalnego, z uwzględnieniem zapisów
zawartych w ustawie z dnia grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń
Społecznych. W okresie do dnia 31 grudnia 2008 r. część składki na ubezpieczenie
emerytalne, w wysokości określonej w art. 112 ust. 2 i 3 ustawy jest odprowadzana przez
Zakład do FRD.
Fundusz Rezerwy Demograficznej (FRD)
Dla ubezpieczeń emerytalnych ze środków pozostających w dniu 31 grudnia każdego roku
na rachunku funduszu emerytalnego, pomniejszonych o kwotę niezbędną na wypłaty
świadczeń przypadających na pierwszy miesiąc kolejnego roku – tworzy się Fundusz
Rezerwy Demograficznej.
FRD zasilany jest także ze środków z prywatyzacji mienia Skarbu Państwa, lokat i odsetek
uzyskanych z lokat na rachunkach prowadzonych przez ZUS, innych źródeł.
Środki FRD mogą być wykorzystane wyłącznie na uzupełnienie wynikającego z przyczyn
demograficznych niedoboru funduszu emerytalnego.

33
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych
Fundusz Ubezpieczeń Społecznych jest państwowym funduszem celowym, powołanym
w celu realizacji zadań z zakresu ubezpieczeń społecznych.
Dysponentem FUS jest Zakład.
Przychody FUS pochodzą:
– ze składek na ubezpieczenia społeczne, nie podlegających przekazaniu na rzecz
otwartych funduszy emerytalnych;
– ze środków rekompensujących kwoty składek przekazanych na rzecz otwartych funduszy
emerytalnych;
– z wpłat z budżetu państwa oraz z innych instytucji, przekazanych na świadczenia,
których wypłatę zlecono Zakładowi, z wyjątkiem świadczeń finansowanych
– z odrębnych rozdziałów budżetowych oraz wpłat z instytucji zagranicznych;
– z oprocentowania rachunków bankowych FUS;
– z lokat dokonywanych w jednostki uczestnictwa funduszy rynku pieniężnego,
– z odsetek od nieterminowo regulowanych zobowiązań wobec FUS;
– ze zwrotu nienależnie pobranych świadczeń, wraz z odsetkami;
– z dotacji z budżetu państwa;
– ze środków FRD oraz innych źródeł.
Drugim ważnym dokumentem dotyczącym ubezpieczeń społecznych jest ustawa z dnia
grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych.
Ustawa 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych
szczegółowo określa:
– usługi świadczone przez ZUS,
– okresy uwzględniane przy ustalaniu prawa do świadczeń,
– ocenę i świadczenia w czasie niezdolności do pracy,
– podstawę wymiaru emerytur i rent,
– zasady obliczania rent i emerytur dla osób urodzonych przed i po 31 grudnia 1948 r.
– zasady obliczania stażu pracy do emerytur i rent dla górników, kolejarzy, pracowników
niektórych urzędów i organów bezpieczeństwa publicznego,
– zasady obliczania emerytur i rent,
– terminy wypłaty świadczeń,
– zasady wypłaty świadczeń oraz sankcje w stosunku do osób pobierających nienależnie
świadczenia.
Ustawa podaje, dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r, zasady obliczania kapitału
początkowego i sposoby jego waloryzacji oraz sposób obliczania emerytury według nowych
zasad. Raz do roku ZUS przekazuje ubezpieczonym informacje o stanie indywidualnego
konta.
Zasady przyznawania świadczeń emerytalno-rentowych rolnikom określa ustawa z dnia
20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (Dz.U. z 1998 r. Nr 7, poz. 25
z późn. zm.) Ustawa wielokrotnie nowelizowana. Zmiany obowiązujące od 2 maja 2004 r.
dają prawo do ubezpieczenia w KRUS obywatelom państw członkowskich UE,
podejmującym osobiście i na własny rachunek działalność rolniczą w gospodarstwie
położonym na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Zakład Ubezpieczeń Społecznych
Zakład Ubezpieczeń Społecznych jest państwową jednostką organizacyjną powołaną do
realizacji postanowień ustaw o ubezpieczeniu społecznym. Posiada osobowość prawną.
Siedzibą Zakładu jest miasto stołeczne Warszawa. Nadzór nad zgodnością działań Zakładu

34
z obowiązującymi przepisami sprawuje minister właściwy do spraw zabezpieczenia
społecznego.
Do zakresu działania Zakładu należy między innymi:
1) realizacja przepisów o ubezpieczeniach społecznych, a w szczególności:
a) stwierdzanie i ustalanie obowiązku ubezpieczeń społecznych,
b) ustalanie uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych oraz wypłacanie tych
świadczeń, chyba że na mocy odrębnych przepisów obowiązki te wykonują płatnicy
składek,
c) wymierzanie i pobieranie składek na ubezpieczenia społeczne, ubezpieczenie
zdrowotne, Fundusz Pracy, Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Pracowniczych,
d) prowadzenie rozliczeń z płatnikami składek z tytułu należnych składek
i wypłacanych przez nich świadczeń podlegających finansowaniu z funduszy
ubezpieczeń społecznych lub innych źródeł,
e) prowadzenie indywidualnych kont ubezpieczonych i kont płatników składek,
f) orzekanie przez lekarzy orzeczników Zakładu oraz komisje lekarskie Zakładu dla
potrzeb ustalania uprawnień do świadczeń z ubezpieczeń społecznych,
2) realizacja umów i porozumień międzynarodowych w zakresie ubezpieczeń społecznych,
3) dysponowanie środkami finansowymi funduszów ubezpieczeń społecznych oraz
środkami Funduszu Alimentacyjnego,
4) opracowywanie aktualnych analiz i prognoz w zakresie ubezpieczeń społecznych,
5) kontrola wykonywania przez płatników składek i przez ubezpieczonych obowiązków
w zakresie ubezpieczeń społecznych oraz innych zadań zleconych Zakładowi,
6) prowadzenie spraw administracyjnych, wydawniczych, popularyzatorskich.
Płatnicy składek są zobowiązani udostępnić wszelkie księgi, dokumenty i inne nośniki
informacji związane z zakresem kontroli, które są przechowywane u płatnika oraz u osób
trzecich w związku z powierzeniem tym osobom niektórych czynności na podstawie
odrębnych umów.
Osoby zainteresowane szczegółami przyznawania i obliczenia świadczeń emerytalnych
i rentowych odsyłam do Ustaw.
Fundusze emerytalne
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. (z pewnymi wyjątkami określonymi w ustawie),
mogą korzystać z następujących form zabezpieczenia sobie emerytury:
Filar I – fundusz emerytalny zarządzany tylko przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Każdy z ubezpieczonych posiada w tym funduszu swój indywidualny rachunek.
Filar II to kilkanaście funduszy emerytalnych, z których każdy zarządzany jest przez
komercyjne powszechne towarzystwo emerytalne. Składka w tym filarze wynosi 7,3% płacy.
Przynależność do I lub II filaru jest obowiązkowa. Wybór Otwartego Funduszu Emerytalnego
następuje w ciągu 7 dni po rozpoczęciu pracy, w przeciwnym wypadku fundusz wybiera
ZUS. Wysokość pobieranej emerytury jest zależna od wysokości wpłaconych składek. Dla
osób, które zarabiają mało ustawodawca ustalił minimalną kwotę emerytury, która może być
wyższa od kwoty obliczonej na podstawie składek.
Filar III – dobrowolne dodatkowe oszczędności gromadzone w ramach pracowniczych
programów emerytalnych lub Indywidualnych Kont Emerytalnych. Stanowią one dodatkowe
zabezpieczenie finansowe na emeryturze lub zabezpieczenie finansowe rodziny w przypadku
śmierci uczestnika programu IKE.
Może on mieć 4 formy:
1) fundusz inwestycyjny,
2) papiery wartościowe,

35
3) ubezpieczenie na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym,
4) rachunek bankowy.
Zaletą wpłat indywidualnych na IKE jest to, że:
− objęte są ulgą podatkową (w 2005 r. maksymalna kwota wpłat na IKE zwolniona
z podatku od dochodów kapitałowych wynosiła 3635 zł),
− zyski zwolnione z podatku od dochodów kapitałowych,
− brak podatku od darowizn i spadków.
Aby założyć IKE należy zawrzeć umowę z jedną z następujących instytucji:
1) fundusz inwestycyjny,
2) biuro maklerskie,
3) zakład ubezpieczeń,
4) bank.
W zależności od wyników inwestycyjnych funduszu wpłacane składki mogą mieć różną
stopę waloryzacji. Przed podjęciem decyzji o wyborze Otwartego Funduszu Emerytalnego
czy Indywidualnego Konta Emerytalnego należy sprawdzić wyniki inwestycyjne, strategie
inwestycyjne, akcjonariat, kapitały własne, pobierane opłaty za zarządzanie obowiązujące
w danym funduszu.
4.2.2. Pytania sprawdzające
Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.
1. Jakie podstawowe akty prawne regulują zasady udzielania opieki zdrowotnej?
2. Jakie zakłady opieki zdrowotnej funkcjonują w Polsce?
3. Jakie rodzaje usług medycznych są finansowane z NFZ?
4. Jakie są zasady zawierania umów o świadczenia zdrowotne?
5. W jakich przypadkach osoba ubezpieczona ponosi koszta badań lekarskich?
6. Kto może być założycielem zakładu opieki zdrowotnej?
7. Jakie zadania realizuje Narodowy Fundusz Zdrowia?
8. Jakie są źródła przychodów Funduszu Ubezpieczeń Społecznych?
9. Jakie świadczenia społeczne gwarantuje FUS?
10. W jakich przypadkach składki na ubezpieczenie zdrowotne i społeczne opłaca gmina?
11. Kto opłaca składki na ubezpieczenie społeczne osób prowadzących pozarolniczą
działalność?
12. Jakie świadczenia gwarantuje ustawa emerytalna?
13. Jakie główne zadania realizuje Zakład Ubezpieczeń Społecznych?
14. Który filar ubezpieczenia emerytalnego obsługiwany jest przez otwarte fundusze
emerytalne?

36
4.2.3. Ćwiczenia
Ćwiczenie 1
Jesteś pracownikiem wykonującym pracę na własny rachunek. Określ na podstawie
przepisów i informacji uzyskanych w NFZ i ZUS wysokość miesięcznej składki na
ubezpieczenie zdrowotne i społeczne. Jakie czynniki wpływają na zmianę wysokości składki?
Jaka część z tej kwoty zostanie przekazana na I, a jaka na II filar funduszu emerytalnego?
1) zapoznać się z ustawami: o systemie ubezpieczeń społecznych, o świadczeniach opieki
zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych,
2) ustalić, co zawierają w swej treści o składkach wymienione ustawy,
3) przyjąć faktyczną podstawę wymiaru składki na podstawie zarobków,
4) odwiedzić ZUS celem pobrania druku ZUS ZUA lub ustalenia najniższej podstawy
wymiaru składek (dane takie uzyskasz w Internecie),
5) wykonać obliczenia, wypełnić druk ZUS ZUA,
− teksty ustaw: o systemie ubezpieczeń społecznych, o świadczeniach opieki zdrowotnej
finansowanych ze środków publicznych, o emeryturach i rentach z Funduszu
Ubezpieczeń Społecznych
− komputer z dostępem do Internetu,
Ćwiczenie 2
Wykonaj ilościowe zestawienie zasobów zużywanych podczas typowego wykonania
ćwiczeń rehabilitacyjnych z osobą po operacji amputacji kończyny dolnej. Zestawienie
sporządź według wzoru będącego załącznikiem do rozporządzenia MZiOS z dnia 22 grudnia
1998 r.
1) zapoznać się z treścią Rozporządzenie MZiOS z dnia 22 grudnia 1998 r.,
2) ustalić czas i miejsce prowadzenia rehabilitacji,
3) wypisać wszystkie czynności, materiały i sprzęt medyczny potrzebne do wykonania tej
procedury,
4) zaprezentować swoją pracę.
− Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 22 grudnia 1998 r
w sprawie szczególnych zasad rachunku kosztów w publicznych zakładach opieki
zdrowotnej (Dz. U. Nr 164, poz. 1194).
− arkusze papieru, mazaki
− arkusze szarego papieru lub folia i rzutnik pisma.

37
Ćwiczenie 3
Panie Wiśniewska i Wysocka założyły spółkę cywilną w celu zarejestrowania grupowej
praktyki terapeutycznej. Miejscem prowadzenia działalności będzie dzierżawiony
i zaadaptowany na potrzeby zajęć indywidualnych i grupowych lokal. Przygotuj ofertę spółki
do NFZ i do urzędu gminy na wykonywanie usług rehabilitacyjnych.
1) zapoznać się z Rozporządzeniem MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy
o udzielenie zamówienia na świadczenia zdrowotne,
2) sporządzić wykaz usług rehabilitacyjnych, które mogą wykonywać wymienione osoby
(w wykazie uwzględnić te usługi, które mogą być zakontraktowane w NFZ oraz
oddzielnie dla gminy,
3) przygotować ofertę usług do NFZ,
− tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych
ze środków publicznych,
− tekst Rozporządzenia MZiOS z dnia 13 lipca 1998 r. w sprawie umowy o udzielenie
zamówienia na świadczenia zdrowotne,
− tekst Rozporządzenia MZiOS z dnia 2 września 1997 r. w sprawie zakresu i rodzaju
świadczeń zapobiegawczych, diagnostycznych, leczniczych i rehabilitacyjnych,
− tekst ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. Nr 123, poz. 776, z późn. zm.),
− kartki papieru, zeszyt, długopis.
4.2.4. Sprawdzian postępów
Czy potrafisz:
Tak Nie
1) wymienić źródła prawa dotyczącego ubezpieczeń zdrowotnych?  
2) wymienić zasady zgłoszenia osoby do ubezpieczeń zdrowotnych
i społecznych?  
3) ustalić wykaz świadczeń wykonywanych przez terapeutę samodzielnie?  
4) obliczyć wysokość składki na ubezpieczenie społeczne?
5) wykonać ilościowe zestawienie zasobów zużywanych podczas wykonania
ćwiczenia rehabilitacyjnego?




6) przygotować s dokumenty konieczne do zawarcie kontraktu na usługi
z zakresu rehabilitacji przez spółkę prowadzącą praktykę grupową?  
7) przygotować ofertę usług świadczonych przez terapeutę zajęciowego?  

38
4.3. Charakterystyka rynku usług medycznych i socjalnych
Charakterystyka rynku usług
Prawo gospodarcze – ogół przepisów prawnych normujących sposób i formy
oddziaływania przez państwo na gospodarkę narodową, funkcjonowanie podmiotów
gospodarczych, ich uprawnienia względem posiadanego mienia, zobowiązania i stosunki
prawne Przepisy te zawarte są między innymi w kodeksie cywilnym, administracyjnym,
handlowym. System gospodarczy, to układ zależności i procesów funkcjonujących
w państwie, w ramach którego instytucje państwowe, firmy, organizacje społeczne,
gospodarstwa domowe wykorzystują zasoby dla zapewnienia ludziom towarów i usług.
Polska od 1990 r. wprowadza w życie system gospodarki rynkowej. Polega on na tym, że
osoby prywatne i firmy mogą kupować, sprzedawać na wzajemnie ustalonych warunkach,
przy minimalnej, ograniczonej prawem interwencji władz publicznych. Prawidłowość
wszelkich zachowań gospodarczych sprawdza i reguluje rynek. Gospodarkę rynkową
charakteryzują następujące cechy: przedsiębiorczość, własność prywatna, uwolniony system
cen, konkurencja. Każde przedsiębiorstwo funkcjonuje w rzeczywistych warunkach
rynkowych, czyli w określonym otoczeniu, które wywiera istotny wpływ na jego działalność.
Wyróżnić możemy otoczenie bezpośrednie i pośrednie.
Elementami otoczenia bezpośredniego są inni uczestnicy rynku:
− dostawcy,
− nabywcy,
− pracownicy,
− konkurencyjne firmy,
− agencje doradcze, marketingowe,
− banki,
− urzędy skarbowe, ZUS
− instytucje ubezpieczeniowe.
Elementami otoczenia pośredniego są:
− obowiązujące zasady działania (przepisy prawne) ustalone przez organy władzy
i administracji,
− sytuacja polityczna i ekonomiczna kraju,
− możliwość korzystania z postępu naukowo-technicznego,
− tradycja, kultura i religia społeczeństwa,
− warunki przyrodnicze i demograficzne panujące na terenie działania przedsiębiorstwa.
Każde przedsiębiorstwo powinno badać otoczenie, w którym działa. Wyniki badań powinny
stanowić podstawę podejmowania właściwych decyzji, które warunkują sukces rynkowy.
Mówiąc o rynku nie można pominąć charakterystyki konsumenta i producenta oraz relacji
między nimi. Wcześniej opiszmy pojęcia, które charakteryzują rynek:
Dobra wolne – określane są również jako dobra darmowe. Są to dobra naturalne
bezpośrednio dostarczane przez przyrodę (np. woda, drewno) i dostępne bez ponoszenia
kosztów.
Dobra prywatne, to takie, które są wytwarzane i dostarczane na rynek przez
przedsiębiorstwa i osoby prywatne. Ich główną cechą jest to, że są nastawione na zyski.
Dobra publiczne – wytwarzane są przez państwo. Cechą charakterystyczną tych dóbr
i usług jest to, że mogą być konsumowane przez wielu ludzi i rzadko przynoszą zyski.
Dotyczą np. oświaty, ochrony zdrowia, obrony narodowej, utrzymania dróg, utrzymania
teatrów.

2

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (11)

Ähnlich wie 2

Ähnlich wie 2 (20)

Mehr von Kamil Fik

Mehr von Kamil Fik (11)

2