2. Εισαγωγή
Η ελευθερία και η ισότητα είναι τα συστατικά στοιχεία του δημοκρατικού πολιτεύματος. Ελευθερία σημαίνει
να μην υπόκειται κάποιος στη βούληση ενός άλλου. Ειδικότερα, στη σύγχρονη δημοκρατία, ελευθερία
σημαίνει δυνατότητα ανεμπόδιστης ανάπτυξης της προσωπικότητάς μας. Τη δυνατότητα αυτή την
απολαμβάνουν εξίσου όλοι οι πολίτες. Επομένως, τίθεται αυτομάτως ένα όριο στην ελευθερία του καθενός.
Η ελευθερία συνεπάγεται ευθύνη. Ευθύνη προς τον εαυτό μου, ευθύνη και προς τους άλλους. Είμαι
ελεύθερος/-η να κάνω επιλογές, σημαίνει, φέρω ταυτόχρονα και την απόλυτη ευθύνη για τις επιλογές μου,
ακριβώς γιατί είναι επιλογές δικές μου και κανένας άλλος δεν μου τις επέβαλε. Μπορεί, για παράδειγμα,
κάποιος να επιλέγει για συγκεκριμένους λόγους να μην εργάζεται. Αναλαμβάνει την ευθύνη για την επιλογή
του αυτή, σημαίνει να μην ζητάει από άλλους χρήματα, να μην ζει παρασιτικά, να μην προβαίνει σε
εγκληματικές ενέργειες για να καλύψει τις βιοτικές του ανάγκες κ.ο.κ. Η ελευθερία είναι δικαίωμα, αλλά
ταυτόχρονα, ευθύνη και υποχρέωση σεβασμού της ελευθερίας των άλλων.
Συμπερασματικά, η ελευθερία προϋποθέτει ωριμότητα, αυτογνωσία, συνειδητοποίηση των ευθυνών και των
υποχρεώσεων, που αυτή συνεπάγεται.
Πώς εκφράζεται η ελευθερία στην πράξη; Με την αναγνώριση δικαιωμάτων. Δικαίωμα είναι η δυνατότητα
αυτοκαθορισμού, που αναγνωρίζεται στο άτομο μέσα στο πλαίσιο μιας δημοκρατικής
πολιτείας.
3. Κατηγορίες Δικαιωμάτων
Υπάρχουν 3 κατηγορίες:
• Ατομικά δικαιώματα που δίνουν στο άτομο τη δυνατότητα να «αμύνεται» απέναντι σε ενδεχόμενη
αυθαιρεσία των οργάνων της κρατικής εξουσίας. Το κράτος πρέπει να απέχει, να μην παρεμβαίνει στη
σφαίρα της ιδιωτικής αυτονομίας. Για παράδειγμα: «Η κατοικία του καθενός είναι άσυλο. Η ιδιωτική και
οικογενειακή ζωή του ατόμου είναι απαραβίαστη. Καμία έρευνα δεν γίνεται σε κατοικία, παρά μόνο όταν και
όπως ορίζει ο νόμος και πάντοτε με την παρουσία εκπροσώπων της δικαστικής εξουσίας» (άρθρο 9 του
Συντάγματος).
• Πολιτικά δικαιώματα που εγγυώνται τη συμμετοχή του ατόμου στις πολιτικές διαδικασίες, την άσκηση της
εξουσίας. Για παράδειγμα, «Για να εκλεγεί κανείς βουλευτής απαιτείται να είναι Έλληνας πολίτης, να έχει τη
νόμιμη ικανότητα να εκλέγει και να έχει συμπληρώσει το εικοστό πέμπτο έτος της ηλικίας του κατά την ημέρα
της εκλογής» (άρθρο 55 του Συντάγματος).
• Κοινωνικά δικαιώματα που συνιστούν εγγυήσεις για την παρέμβαση της πολιτείας στην κοινωνική ζωή και
την εξασφάλιση παροχών για τη δικαιότερη κατανομή του κοινωνικού πλούτου. Για παράδειγμα: «Το κράτος
μεριμνά για την υγεία των πολιτών και παίρνει ειδικά μέτρα για την προστασία της νεότητας, του γήρατος,
της αναπηρίας και για την περίθαλψη των απόρων» (άρθρο 21 παρ. 3 του Συντάγματος).
4. Παραδείγματα
ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ
Χρήση Φυσικών Πόρων
Εκπαίδευση (Δωρεάν Παιδεία)
Ιδιοκτησία
Ψήφος
Χρήση όπλου (Στρατός)
Ελεύθερη Βούληση
Θρησκευτική Ελευθερία
Παροχή Δημόσιων Υπηρεσιών
ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ
Όχι κατασπατάληση, προστασία περιβάλλοντος
Σεβασμός στο εκπαιδευτικό υλικό και στο δημόσιο κτίριο
Σεβασμός στην περιουσία του άλλου και στο περιβάλλον
Σεβασμός στην Δημοκρατία
Συμμετοχή στην άμυνα της Πατρίδας
Όχι προσβολή στα δικαιώματα των άλλων και παραβίαση
στο Σύνταγμα
Σεβασμός στα θεολογικά πιστεύω άλλων ατόμων
Συνέπεια στις φορολογικές υποχρεώσεις
5. Συνέχεια
Ατομικά Δικαιώματα και Κοινωνικά Δικαιώματα
Άρθρο 4
• Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις
δυνάμεις τους
• Μόνο Έλληνες πολίτες είναι δεκτοί σε όλες τις δημόσιες λειτουργίες, εκτός από τις εξαιρέσεις
που εισάγονται με ειδικούς νόμους.
• Οι Έλληνες και οι Ελληνίδες έχουν ίσα δικαιώματα και υποχρεώσεις.
Άρθρο 6
• Κανένας δεν συλλαμβάνεται ούτε φυλακίζεται χωρίς αιτιολογημένο δικαστικό ένταλμα, που
πρέπει να επιδοθεί τη στιγμή που γίνεται η σύλληψη ή η προφυλάκιση. Εξαιρούνται τα
αυτόφωρα εγκλήματα
Άρθρο 14
• Καθένας μπορεί να εκφράζει και να διαδίδει προφορικά, γραπτά και δια του τύπου τους
στοχασμούς του, τηρώντας τους νόμους του Κράτους.
6. Συνέχεια (No 2)
ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΤΥΠΟΥ
Στις σύγχρονες κοινωνίες συχνά διάφορες ομάδες ( πολιτικές, οικονομικές, κοινωνικές) συγκρούονται λόγω
διαφορετικών συμφερόντων. Κάτω από αυτές τις συνθήκες η ελευθερία έκφρασης αποτελεί βασικό δικαίωμα
γιατί με αυτό τον τρόπο εκφράζονται όλες οι γνώμες και διαμορφώνεται η κοινή γνώμη. Το βασικό μέσο
έκφρασης δημόσιας γνώμης αποτελεί ο Τύπος( εφημερίδες, περιοδικά, έντυπα) Και γι’ αυτό το λόγο το
Σύνταγμα κατοχυρώνει την Ελευθερία του Τύπου.
ΘΡΗΣΚΕΥΤΙΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Η πίστη είναι προσωπική υπόθεση του καθενός. Η ανεξιθρησκεία και η θρησκευτική ισότητα κατοχυρώνονται
από το Σύνταγμα. Σύμφωνα με αυτό όλοι οι Έλληνες και οι Αλλοδαποί έχουν:
-την ελευθερία να έχουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις τους και να μην έχουν διαφορετική αντιμετώπιση από
την Πολιτεία εξαιτίας του διαφορετικού τους θρησκεύματος.
-την ελευθερία να ασκούν ελεύθερα τα λατρευτικά τους καθήκοντα.
Ακόμα απαγορεύεται ο προσηλυτισμός δηλαδή η οργανωμένη προσπάθεια μερικών ατόμων να αποδέχονται
άτομα συγκεκριμένες θρησκευτικές ή άλλες ιδεολογίες.
8. Καταπάτηση Δικαιωμάτων
Η παραβίαση των Δικαιωμάτων φέρει συνέπειες. Η ποινή του παραβάτη συνήθως είναι ανάλογη με
την σοβαρότητα της πράξης. Όσο πιο σοβαρή η παραβίαση, τόσο μεγαλύτερη θα είναι και η ποινή
του, την οποία θα την καθορίσει κάποιος δικαστής. Περιπτώσεις στις οποίες θα μπορούσε να είναι
δυνατή η καταπάτηση των Δικαιωμάτων είναι σε περίοδο Δικτατορίας, σε χώρο εργασίας όπου ο
εργοδότης μπορεί να μην πληρώνει τον εργαζόμενο ή να μην του παρέχει ένσημα και σε μερικές
αναπτυσσόμενες χώρες όπου δεν παρέχεται στα παιδιά δωρεάν εκπαίδευση.
