Εργασία στο τμήμα Επικοινωνίας και Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του Δημήτρη Αβράμη

1. ΤΜΗΜΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΜΜΕ
ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ
Υπεύθυνη καθηγήτρια: Λίζα Τσαλίκη
Ψηφιακή Εκπαίδευση και Κοινωνικά Δίκτυα στην Ελληνική
Εκπαιδευτική Πραγματικότητα
Δημήτρης Αβράμης
ΑΜ 1200001
Σεπτέμβριος 2017

2. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
1
Περιεχόμενα Σελίδα
1. Περίληψη ............................................................................................ 2
2. Εισαγωγή ............................................................................................. 2
3. Ελληνική Εκπαίδευση και ΤΠΕ
a. Η επίσημη πολιτική ..................................................................
b. Τα κοινωνικά δίκτυα και οι Έλληνες εκπαιδευτικοί .................
c. Δυνατότητες και προβληματισμοί ...........................................
d. Μπροστά στο Μέλλον ..............................................................
3
5
9
12
4. Συμπεράσματα .................................................................................... 13
5. Βιβλιογραφικές - Διαδικτυακές αναφορές ......................................... 14

3. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
2
1. Περίληψη
Η εργασία αναφέρεται στην εφαρμογή της Ψηφιακής Εκπαίδευσης στην
ελληνική Εκπαιδευτική πραγματικότητα. Κάνει μια σύντομη αναφορά στην ένταξη
και την ως τώρα πορεία των Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνίας (ΤΠΕ) στο
ελληνικό Σχολείο και εστιάζει στο ρόλο των Υπηρεσιών Κοινωνικής Δικτύωσης (SNS)
στη ζωή των μαθητών και των νέων. Η συνεχώς και μεγαλύτερη επιρροή μέσων σαν
το Facebook, το YouTube, το Skype ή το Twitter στην καθημερινότητα των ανήλικων
και ενήλικων Ελλήνων μας έκανε να ερευνήσουμε το πώς χειρίζονται ήδη αυτά τα
μέσα οι εκπαιδευτικοί, θεωρώντας τα αποτελεσματικότερα διδακτικά εργαλεία.
Παράλληλα εξετάσαμε τόσο τις προοπτικές, τις δυνατότητες όσο και τα όρια, τους
περιορισμούς της χρήσης τους, βασιζόμενοι στους οργανωτικούς, οικονομικούς και
κοινωνικούς παράγοντες που ισχύουν σήμερα στη χώρα μας.
2. Εισαγωγή
Η Ελλάδα έφυγε από την εποχή που η «μάθηση» συνδεόταν μόνο με τη σχολική
εκπαίδευση, η «γνώση» ερχόταν κυρίως μέσα από την ανάγνωση βιβλίων, και η
ενημέρωση ήταν ευθύνη του Τύπου και της κρατικής Ραδιοφωνίας, όταν από το
1975 εξαπλώνεται και η κρατική Τηλεόραση, ένα μέσο που γίνεται πολύ δημοφιλές,
αφού συνδυάζει την ενημέρωση με την ψυχαγωγία. Η επίγνωση του πόσο η
δημοτικότητα ενός Μέσου Ενημέρωσης επηρεάζει το κοινό και διαμορφώνει
πολιτιστικές αξίες και ατομικές ταυτότητες, συνδυαστικά με νέες ανάγκες για
ενημέρωση, εμφανίζουν και στην Ελλάδα, μετά το 1987, τους ιδιωτικούς
ραδιοτηλεοπτικούς σταθμούς και τα πρώτα δορυφορικά κανάλια, που φέρνουν τη
διεθνή ενημέρωση σε κάθε χωριό.
Οι διεθνείς εξελίξεις φέρνουν το Διαδίκτυο στην Ελλάδα το 19921
, οπότε, με τη
σταδιακή διάδοση των Η/Υ και σε οικιακό και εκπαιδευτικό επίπεδο, ανοίγονται
1
http://www.ipaideia.gr/endiaferouses-eidiseis/pagkosmia-imera-koinonias-pliroforias-i-istoria-tou-
internet

4. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
3
όλες οι ενημερωτικές και γνωστικές δυνατότητες που γνωρίζουμε σήμερα. Η εξέλιξη
του Διαδικτύου σε Web 2.0, δηλαδή η δυνατότητα διάδρασης με το χρήστη μέσω
των SNS, προσθέτει το πλήθος επικοινωνιακές και συνεργατικών χρήσεων που
απολαμβάνουμε σήμερα.
Η πρόκληση για την ελληνική εκπαίδευση να εκσυγχρονιστεί είναι μεγάλη,
επειδή ειδικά τα παιδιά και οι νέοι, ενσωματώνουν στην καθημερινότητά τους
πλήθος εφαρμογών των SNS, όπως το Facebook, το YouTube, το Twitter, το
Pinterest, το Skype, σχολιάζουν σε blogs και πολλά άλλα. Η εκπαίδευση έρχεται
πλέον όχι να προηγηθεί αλλά να ακολουθήσει τους τρόπους έκφρασης των νέων,
ώστε να ξανακερδίσει το ενδιαφέρον τους. Οι νέοι επηρεάζονται πλέον όχι από τους
δασκάλους και τους γονείς τους, όπως στο παρελθόν, αλλά από τις ομάδες των
συνομηλίκων και τα SNS. Άρα, εκεί θα αναζητήσουμε τους φορείς
κοινωνικοποίησης και πολιτικοποίησής τους, τους μηχανισμούς κατασκευής
ταυτοτήτων, τους μηχανισμούς διαχείρισης της κοινής γνώμης αλλά και πολλούς
κινδύνους.
Το εκπαιδευτικό σύστημα πρέπει να μπει δυναμικά σε αυτό το χώρο, να
ενσωματώσει τις καλές πρακτικές που κάνουν ακαταμάχητα στη νεολαία τα SNS, να
ανανεώσει το περιεχόμενο και τους στόχους της εκπαίδευσης και να δημιουργήσει
υποψιασμένους και ώριμους χρήστες, ώστε να ανταποκριθεί στα ζητούμενα του
21ου
αιώνα.
3. Ελληνική Εκπαίδευση και ΤΠΕ
a. Η επίσημη πολιτική
Το Υπουργείο Παιδείας πρακτικά αναγνώρισε την αναγκαιότητα εισαγωγής
των ΤΠΕ στην Ελληνική εκπαίδευση στα µέσα της δεκαετίας του ’80, όταν το
µάθηµα της Πληροφορικής εμφανίστηκε ως αυτόνοµο μάθημα στη δευτεροβάθµια
εκπαίδευση. Με συγχρηματοδότηση από το ΕΣΠΑ (2007-2013), δόθηκε έµφαση
στον εξοπλισµό των εκπαιδευτικών ιδρυµάτων µε διαδραστικά συστήµατα και

5. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
4
φορητά εργαστήρια υπολογιστών, στη βελτίωση των δικτυακών υποδοµών, στην
ανάπτυξη και διάδοση ψηφιακού εκπαιδευτικού υλικού και στη δηµιουργία
ψηφιακών πυλών πληροφόρησης και επικοινωνίας. Άλλαξαν επίσης τα Αναλυτικά
Προγράμματα Σπουδών και αναπτύχθηκε η παραγωγή εκπαιδευτικού λογισµικού, η
ανάπτυξη ∆ιαδικτυακών κόµβων και υποδοµών τηλεκπαίδευσης, η προσαρµογή
των σχολικών εγχειριδίων, καθώς και η επιµόρφωση των εκπαιδευτικών στην
παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ (Παιδαγωγικό Ινστιτούτο, 2011).
Στα πλαίσια αυτά, δημιουργήθηκε το Πρόγραμμα της επιμόρφωσης Β1
επιπέδου των εκπαιδευτικών, που αφορά στην απόκτηση βασικών γνώσεων και
δεξιοτήτων στη χρήση των ΤΠΕ. Μάλιστα, οι επιμορφούμενοι θα χρηματοδοτούνταν
με το ποσό των 587 ευρώ για αγορά ή αναβάθμιση Η/Υ, αν πετύχαιναν στις
εξετάσεις πιστοποίησης των γνώσεων που πήραν2
. Από το 2009 οργανώθηκε και
επίπεδο επιμόρφωσης Β2, που ήταν προσαρμοσμένο στην ειδικότητα κάθε
εκπαιδευτικού και αφορούσε την η επέκταση και εμβάθυνση των γνώσεων,
δεξιοτήτων και ικανοτήτων των εκπαιδευτικών στην εκπαιδευτική αξιοποίηση των
περιβαλλόντων web 2.0 και γενικότερα του Διαδικτύου αξιοποιώντας και
ψηφιακούς πόρους και λογισμικά που διέθετε το Υπουργείο Παιδείας. Στο τέλος κι
αυτής της επιμόρφωσης, οι εκπαιδευτικοί πιστοποιούνταν μέσω εξετάσεων που
αφορούσαν τόσο τη γνώση των εκπαιδευτικών λογισμικών του Υπουργείου, όσο και
στην ικανότητά τους να σχεδιάσουν εκπαιδευτικά σενάρια στα οποία να εμπλέκουν
τους μαθητές σε ομαδοσυνεργατικές δράσεις με τη χρήση των ΤΠΕ3
.
Παράλληλα, από το σχολικό έτος 2009-10 ξεκίνησε και το πρόγραμμα
«Ψηφιακή Τάξη», όπου, κάθε μαθητής της Α’ Γυμνασίου, ενισχύθηκε οικονομικά
ώστε να αποκτήσει φορητό Η/Υ, που περιείχε τα εκπαιδευτικά λογισμικά, ως
βοηθητικό εργαλείο για τη φοίτησή του. Ωστόσο, δεν είχε προβλεφθεί ούτε κάποια
μορφή τεχνικής υποστήριξης, ούτε ένα οργανωμένο σχέδιο αξιολόγησης του
εγχειρήματος. Τελικά, οι φορητοί Η/Υ ελάχιστα αξιοποιήθηκαν, αφού αναφέρθηκαν
πρακτικά κυρίως προβλήματα, όπως η ανεπάρκεια διδακτικού χρόνου, η
ακαταλληλότητα των εκπαιδευτικών λογισμικών, η αδυναμία ελέγχου των μαθητών
2
http://www.pi-schools.gr/programs/ktp/epeaek/ergo.html
3
http://e-pimorfosi.cti.gr/to-ergo/gia-to-b2

6. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
5
την ώρα που είναι στο Διαδίκτυο, προβλήματα σύνδεσης και ελλιπής υποδομή.
Επιφυλάξεις υπήρχαν κι από εκπαιδευτικούς που δεν ήταν εκπαιδευμένοι στη
χρήση των ΤΠΕ ή εξέφραζαν αμφιβολίες για την ασφάλεια και την παιδαγωγική αξία
των δράσεων αυτών (Σοφός et al., 2011).
Παρόλα αυτά, η χρήση των ΤΠΕ γενικεύτηκε. Αυτό οφείλεται τόσο στην
υιοθέτησή τους από όλο και αυξανόμενο μέρος της εκπαιδευτικής κοινότητας, όσο
και από τη μεγάλη διάδοση των κοινωνικών δικτύων τόσο ανάμεσα σε ενηλίκους
όσο και ανάμεσα σε παιδιά και νέους. Αυτή η εξέλιξη έδωσε νέα ώθηση όχι μόνο
στην Πρωτοβάθμια ή τη Δευτεροβάθμια εκπαίδευση, αλλά πολύ περισσότερο στην
Τριτοβάθμια και στην Εκπαίδευση Ενηλίκων, αφού εκεί ανοίγονταν δυνατότητες σε
παγκόσμιο επίπεδο και μειώνονταν οι γονικοί φόβοι για κινδύνους του Διαδικτύου.
Έτσι και το Υπουργείο Παιδείας, μέσω υποστηρικτικών ψηφιακών δομών όπως το
Πανελλήνιο Σχολικό Δίκτυο ( http://www.sch.gr/ ), το Ψηφιακό Σχολείο
(http://dschool.edu.gr/ ), ή η Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση | Επιμόρφωση
Εκπαιδευτικών , συμμετέχει στην κοινωνική δικτύωση της σχολικής εκπαίδευσης.
b. Τα κοινωνικά δίκτυα (SNS) και οι Έλληνες εκπαιδευτικοί
Η κοινωνική δικτύωση είναι μια μορφή συγκέντρωσης ατόμων σε
«κοινότητες» κάτι αντίστοιχο με την έννοια της γειτονιάς. Στόχος είναι η
διαμόρφωση κοινωνικών σχέσεων ανάμεσα σε άτομα ή ομάδες ατόμων τα οποία
για παράδειγμα μοιράζονται κοινές αντιλήψεις ή έχουν κοινά ενδιαφέροντα. Τα
κοινωνικά δίκτυα στο Διαδίκτυο είναι υπηρεσίες που υποστηρίζουν την κοινωνική
δικτύωση και που στην ουσία αποτελούν «προσωπικούς χώρους» για επικοινωνία
και διαμοιρασμό περιεχομένου4
. Φυσικά, το αυτονόητο πλεονέκτημα των
δημοφιλέστερων SNS είναι ότι παρέχονται δωρεάν. Τα τελευταία στατιστικά
στοιχεία σχετικά με το πόσα άτομα σε παγκόσμιο επίπεδο χρησιμοποιούν τα
κοινωνικά δίκτυα είναι αποκαλυπτικά5
:
4
Αξιοποίηση Κοινωνικών Δικτύων στην Εκπαίδευση (2011)
5
https://www.statista.com/statistics/272014/global-social-networks-ranked-by-number-of-users/

7. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
6
Ανάμεσα σε αυτούς, πάρα πολλοί νέοι, κυρίως μέσα από τα κινητά τους
τηλέφωνα. Μάλιστα, οι μαθητές ηλικίας μεταξύ 16 και 18 ετών είναι από τους πιο
παραγωγικούς χρήστες ορισμένων από αυτές τις πλατφόρμες. Όπως, λοιπόν,
κάποιες χώρες στο εξωτερικό έχουν προχωρήσει σε ενδοσχολικά μαθήματα
κοινωνικής δικτύωσης6
, αντίστοιχα και στην Ελλάδα, πολλοί καινοτόμοι
εκπαιδευτικοί, προσπαθώντας να ξεπεράσουν τα ζητήματα των ξεπερασμένων
εκπαιδευτικών λογισμικών που τους παρείχε το Υπουργείο Παιδείας, ενέταξαν τα
SNS στις παιδαγωγικές τους μεθόδους. Ας εξετάσουμε κάποιες περιπτώσεις
εφαρμογής κάποιων από τα εργαλεία του Web 2.0, δηλαδή τα SNS:
Το πιο δημοφιλές είναι το Facebook, που ξεκίνησε στις αρχές του 2004 ως
ένα κοινωνικό δίκτυο μόνο για το φοιτητές του Harvard και αργότερα γενικεύτηκε.
Τα πλεονεκτήματά του είναι ότι δημιουργείται μια αίσθηση καινοτομίας και
κοινότητας, καλλιεργείται το συνεργατικό πνεύμα, βελτιώνονται οι γλωσσικές
ικανότητες των μαθητών-φοιτητών, αναπτύσσεται ο διάλογος, προάγεται ο
διαμοιρασμός της γνώσης και η ανταλλαγή εκπαιδευτικών ηλεκτρονικών πηγών και
6
https://clrn.dmlhub.net/content/bringing-social-media-curriculum-new-ways-teaching-learning

8. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
7
διευκολύνεται η επικοινωνία μαθητών-καθηγητών και η άμεση επανατροφοδότησή
τους (Παπαχαρίτου, 2016). Το κύριο πλεονέκτημα του Facebook σε σχέση με άλλα
Συστήματα Διαχείρισης Μάθησης (ΣΔΜ) είναι η ικανότητά του να κρατά τους
σπουδαστές από τα προηγούμενα χρόνια ως μέρος της ομάδας. Στο τέλος κάθε
εξαμήνου διδασκαλίας όλοι οι σπουδαστές διαγράφονται από τη μονάδα με άλλα
ΣΔΜ, ενώ μέσω Facebook υπάρχει ευκαιρία για την ανάπτυξη μιας κοινότητας
φοιτητών, που μπορεί να μοιραστεί εμπειρίες και να παράσχει ανατροφοδότηση
(Sturges, 2012). Και οι μαθητές το προτιμούν, αφού με τη συμμετοχή τους σε
μαθητοκεντρικές συζητήσεις καλλιεργείται η αυτεπίγνωση, και ο ρόλος του
καθηγητή γίνεται επικουρικός (Δραγογιάννης et al., 2013). Παρόλα αυτά, στην
Ελλάδα παρατηρήθηκε το φαινόμενο κάποιοι φοιτητές να θεωρούν οι πολλαπλές
αναρτήσεις από τον καθηγητή καθώς και η ανασφάλεια κάποιων να εκτεθούν
δημόσια, μέσω των δημοσιεύσεών τους είναι αποτρεπτικά στοιχεία. Ενδιαφέρον
έχει η άποψη πως οι φοιτητές δεν επιθυμούν ένα μέσο κοινωνικής δικτύωσης που
το έχουν συνδυάσει με την προσωπική τους ζωή να γίνεται μέρος εκπαιδευτικής
διαδικασίας (Παπαχαρίτου 2016).
Στην ελληνική Εκπαίδευση είναι λίγες οι περιπτώσεις χρήσης του Twitter,
μιας πλατφόρμας micro-blogging. Τα αποτελέσματα είναι ανάλογα με τη χρήση του
Facebook και εντοπίζονται στην Τριτοβάθμια Εκπαίδευση (Λούτου et al., 2015),
Αντίθετα, το Twitter αποδεικνύεται χρήσιμο εκπαιδευτικά στο εξωτερικό, λόγω της
συντομίας της στο κείμενο επικοινωνίας7
. Χρησιμοποιούνται όμως εκτεταμένα από
τους εκπαιδευτικούς τα προσωπικά ιστολόγια (blogs) στα οποία αναρτούν τις
μαθητικές εργασίες, πλούσιο εκπαιδευτικό υλικό (βίντεο, εικόνες, ασκήσεις,
εννοιολογικούς χάρτες, χρονογραμμές κλπ) παραπέμπουν σε χρήσιμες ηλεκτρονικές
διευθύνσεις, αλληλεπιδρούν με άλλα blog, ανοίγοντας μεγάλους ορίζοντες για
εξερεύνηση στους μαθητές που δεν θέλουν να περιοριστούν στο σχολικό εγχειρίδιο.
Επίσης, οι πλατφόρμες LinkedIn και YouTube για ανάλογη χρήση.
Σημαντική είναι και η συμβολή της τηλεκπαίδευσης μέσω Διαδικτύου (e-
Learning) για την ελληνική πραγματικότητα. Για παράδειγμα, στα δυσπρόσιτα μέρη
όπως ορεινές δύσβατες περιοχές ή σε νησιωτικούς νομούς όπως οι Κυκλάδες και τα
7
https://elearningindustry.com/15-ways-twitter-in-education-students-teachers

9. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
8
Δωδεκάνησα εργάζονται εκπαιδευτικοί που είναι αποκλεισμένοι από σεμινάρια,
ημερίδες, προγράμματα δια βίου μάθησης κλπ. Λύση σε αυτές τις δυσκολίες
δόθηκε με την οργάνωση πλατφόρμας (Moodle) που τους προσέφερε ασύγχρονη
Τηλεκπαίδευση, λειτουργώντας από απόσταση, σε χρονική στιγμή που κάθε
εκπαιδευόμενος επέλεγε (Τζιμόπουλος et al., 2013). Με τον ίδιο τρόπο, αν υπήρχαν
οι κατάλληλες υποδομές, θα μπορούσε να λειτουργήσει και η ενισχυτική
διδασκαλία, είτε ασύγχρονα μέσω κάποιας πλατφόρμας όπως το Moodle, είτε σε
ζωντανό χρόνο εκπαιδευτικού – μαθητή μέσω Skype.
Πολλοί Έλληνες εκπαιδευτικοί προτιμούν την πλατφόρμα wiki, που
υποστηρίζει δραστηριότητες μικτής μάθησης και αναπτύσσεται σε ασφαλές
περιβάλλον, αφού δικαίωμα πρόσβασης έχουν μόνο μέλη εγγεγραμμένα από το
διαχειριστή-εκπαιδευτικό. Μια τέτοια είναι και η ευρωπαϊκή πλατφόρμα
συνεργασίας ευρωπαϊκών σχολείων https://www.etwinning.net/. Με το ελληνικό
κομμάτι της http://www.etwinning.gr/, που δίνει τη δυνατότητα της επαφής με
άλλες κουλτούρες συνομηλίκων, οι Έλληνες μαθητές εξοικειώνονται στη χρήση
ξένης γλώσσας και ανοίγουν ορίζοντες πέρα από τα σύνορα για την οικοδόμηση της
ταυτότητάς τους.
Τέλος, ανεξαρτήτως ηλικίας, με τον ίδιο τρόπο μπορεί να επιτευχθεί η Δια
Βίου Μάθηση, καθώς με τη δημιουργία του Ελληνικού Ανοικτού Πανεπιστημίου
(https://www.eap.gr/el/) οι πανεπιστημιακές σπουδές μπορούν να συνεχιστούν με
πρωτοβουλία του ενδιαφερόμενου, χωρίς πίεση χρόνου. Βέβαια, η η Δια Βίου
Μάθηση είναι και αποτέλεσμα των οικονομικών δυσκολιών των νέων, που
αναβάλλοντας την οικονομική τους ανεξαρτησία, προσπαθούν να είναι ευέλικτοι,
προσαρμόσιμοι, ανθεκτικοί και ευκαιριακή στην παγκοσμιοποιημένη αγορά
εργασίας (Kumpulainen & Sefton-Green, 2014).

10. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
9
c. Δυνατότητες και προβληματισμοί
Βέβαια, ο αχανής κόσμος του Διαδικτύου και των SNS είναι μίλια μακριά σε
δυνατότητες σε σχέση με όσες αξιοποιεί η σχολική Εκπαίδευση. Για τους νέους, η
πολύωρη και επεκτεινόμενη με νέες δυνατότητες σχέση τους με τα κοινωνικά
δίκτυα ανοίγει πολλούς άλλους ορίζοντες.
Σε πρώτο επίπεδο είναι τρόπος ψυχαγωγίας. Ταινίες, μουσική, παιχνίδια και
αναζήτηση στοιχείων για τα χόμπι και τα ενδιαφέροντά τους είναι πολύ
διαδεδομένα και στους πιο μικρούς χρήστες. Έπειτα, είναι εργαλεία διαπροσωπικής
επικοινωνίας και κοινωνικών σχέσεων, που πραγματοποιούνται όχι με φυσική
παρουσία αλλά online, από οποιοδήποτε μέρος: σπίτι, δημόσιο χώρο, chat rooms
κλπ. Μέσα από την επικοινωνία τους, διαμορφώνονται και εκτελούνται οι
ταυτότητές τους και ανταλλάσσουν πολιτιστικά προϊόντα (Vittadini et al., 2014).
Πολύ περισσότερο που αυτή η επικοινωνία ξεφεύγει από τα όρια του τοπικού και
ανοίγει δυνατότητες για απεριόριστη γνωριμία και επικοινωνία με τα μέλη του
«Παγκόσμιου Χωριού».
Για να επικοινωνήσουν οι νέοι, χρησιμοποιούν διαφορετικούς τρόπους
έκφρασης, δημιουργώντας πολλών ειδών κείμενα, συχνά με ειδική γλώσσα, που
απηχεί την κοινωνικοπολιτιστικά τους χαρακτηριστικά. Η ποικιλία των τρόπων
έκφρασης ενισχύει τη δημιουργικότητά τους και τους κάνει να αποκτούν
κοινωνικές δεξιότητες αλλά και ψηφιακό γραμματισμό. Γι’ αυτό πολλοί θεωρούν
πως τα SNS προωθούν τη χειραφέτηση των ατόμων (Drotner & Erstad, 2014). Σε
σύγκριση, μάλιστα με την οργανωμένη εκπαίδευση, που οδηγεί στη γνώση μέσω
της ανάγνωσης –στην Ελλάδα συχνά μέσω αποστήθισης- ενός συγκεκριμένου
σχολικού βιβλίου, με συγκεκριμένη ύλη που διδάσκεται την ορισμένη στιγμή του
διδακτικού έτους, η αναζήτηση της γνώσης μέσω Διαδικτύου φαίνεται πολύ
πρωτοποριακή και «δημοκρατική», αφού έχουν πρόσβαση οι χρήστες ανεξαρτήτως
ηλικίας ή φυλετικών, οικονομικών και κοινωνικών διαφοροποιήσεων (Kumpulainen
& Sefton-Green, 2014).
Είναι, λοιπόν, τα SNS ακίνδυνα, η ιδανική λύση για διασκέδαση, μόρφωση,
επικοινωνία, χειραφέτηση και κοινωνικοποίηση; Κάθε άλλο.

11. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
10
Περιπτώσεις Διαδικτυακού εκφοβισμού (Cyberbullying), Διαδικτυακής
παρενόχλησης (Cyber-Harassement) είτε Διαδικτυακής παρακολούθησης (Cyber-
Stalking), έχουν απασχολήσει τόσο τους γονείς ανηλίκων ανά τον κόσμο, όσο και τις
αστυνομικές αρχές. Επειδή το παιδί ή ο έφηβος που περιπλανιέται στο Διαδίκτυο
είναι συνήθως μακριά από τη γονική επιτήρηση, γίνεται εύκολος στόχος άγνωστων
χρηστών με ψεύτικα προφίλ, κρυμμένων στη διαδικτυακή ανωνυμία, με πολύ
επικίνδυνες συνέπειες για την υγεία και την ασφάλεια του ανηλίκου. Γι’ αυτό και
όλες οι χώρες ασχολούνται τόσο με τη θέσπιση νόμων για την προστασία από
κακόβουλες ενέργειες μέσω Διαδικτύου, όσο και με την εκπαίδευση παιδιών και
γονέων με στόχο την ασφαλή περιήγηση των ανηλίκων σε αυτό. Επίσης στήθηκαν
συμβουλευτικοί ιστότοποι όπως ο αγγλικός https://www.net-aware.org.uk/ ή ο
ελληνικός http://cyberalert.gr/ .
Οι παραπάνω φόβοι έκαναν τους γονείς και στην Ελλάδα να είναι
επιφυλακτικοί στη σχολική χρήση των SNS. Γι’ αυτό και για τη συμμετοχή μαθητών
σε πολιτιστικά προγράμματα ή συνεργατικές δράσεις που εμπεριέχουν τη χρήση
email ή facebook, καθώς και για την ανάρτηση ομαδικών φωτογραφιών,
εκδηλώσεων του σχολείου ή video, απαιτείται η έγγραφη συναίνεση κάθε γονέα,
όπως και στο εξωτερικό (Livingstone & Locatelli 2014). Διεθνώς, προβληματισμοί
διατυπώνονται ακόμα και για την τύχη των «ψηφιακών αποτυπωμάτων», των LSD,
δηλαδή προσωπικών δεδομένων που παραμένουν, ακόμα κι αν ένας χρήστης
διαγράψει τα δεδομένα του, σε προφίλ άλλων ή σε πλατφόρμες στις οποίες είχε
συμμετάσχει (Vittadini et al., 2014).
Πιο «αόρατος» είναι ο ρόλος των SNS στην πολιτικοποίηση των χρηστών και
στη διαμόρφωση των αντιλήψεών τους. Μπορεί οι χρήστες να φαίνονται πως
ενεργούν μόνοι τους, αλλά λειτουργούν πάντα σε διασυνδεδεμένα δίκτυα που
επιτρέπουν και εμποδίζουν συγκεκριμένους τρόπους συμμετοχής των πολιτών8
.
Μια άποψη που αναπαράγεται και αναδημοσιεύεται από πολλές ιστοσελίδες ή
χρήστες, αποκτά μια αληθοφάνεια που επηρεάζει την κρίση αυτού που περιηγείται
στο Διαδίκτυο και τη συναντά συνεχώς. Αυτό πλησιάζει και την άποψη του Vygotsky
8
https://dmlcentral.net/digital-age-civics-media-makes-a-difference/

12. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
11
περί «διαμεσολάβησης» (medialization) στη μάθηση, λέγοντας πόσο διαφορετικά
πολιτισμικά εργαλεία αλληλεπιδρούν με τις ανθρώπινες συνθήκες για να
δημιουργήσουν νόημα (Drotner & Erstad, 2014). Τα ΜΜΕ και τα SNS δεν είναι
ουδέτερα και μέσω αυτών οι νέοι εντάσσουν τις νόρμες της κοινωνίας στην
προσωπικότητά τους χωρίς να το καταλαβαίνουν, χωρίς να είναι μια φανερή
επιβολή όπως αυτή του σχολείου ή των γονέων. Κι εδώ υπάρχει ένα θέμα που
πρέπει να λύσει η ελληνική Εκπαίδευση: τι γίνεται όταν οι αξίες της εκπαίδευσης
συγκρούονται με αυτές των ΜΜΕ και SNS; Όταν οι προτεραιότητες της επίσημης
εκπαιδευτικής πολιτικής διαφέρουν από αυτές της πραγματικής ζωής;
Στα προβλήματα που αντιμετωπίζει η ελληνική Εκπαίδευση στο να
ενσωματώσει πλήρως τη χρήση των κοινωνικών δικτύων προσθέτονται και τα
εμπόδια από την οικονομική κρίση που βιώνει η Ελλάδα τα τελευταία χρόνια:
πολλοί μαθητές δεν έχουν πρόσβαση στο Διαδίκτυο από το σπίτι τους, κάποιοι ούτε
καν Η/Υ. Ο τεχνολογικός εξοπλισμός των σχολείων είναι απαρχαιωμένος και ελλιπής
σε σχέση με τον αριθμό των μαθητών και τα σχολεία συχνά αδυνατούν να
επισκευάσουν η να αντικαταστήσουν τον εξοπλισμό τους. Προβλήματα σύνδεσης
στο Διαδίκτυο παρουσιάζονται συχνά σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, όπως και
διακοπή σύνδεσης ενώ οι μαθητές είναι online με την εκπαιδευτική τους κοινότητα.
Τέλος, για να μην αποθαρρυνθούν οι μαθητές από τις ποικίλες δυσκολίες, ο
Έλληνας εκπαιδευτικός πρέπει να εξοικειωθεί με την πλατφόρμα που θα
χρησιμοποιήσει και να ξέρει πως η δική του ενεργή συμμετοχή, η άμεση
ανατροφοδότηση, η κινητροδότηση και η ενθάρρυνση είναι απαραίτητες
προϋποθέσεις για την επιτυχία της διαδικτυακής δράσης που επιδιώκει. Όλα αυτά
σε συνδυασμό με τη σωστή καθοδήγησή του για ασφαλή και στοχευμένη πρόσβαση
στο Διαδίκτυο. Για το λόγο αυτό, μπορούν στα σχολεία να γίνονται και μαθήματα με
τη γνωριμία και τη βοήθεια ιστοσελίδων όπως η http://www.saferinternet.gr/

13. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
12
d. Μπροστά στο Μέλλον
Η Ελλάδα, λόγω των οικονομικών και, συνακόλουθα κοινωνικών προβλημάτων
που αναφέραμε, αδυνατεί να μπει στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων στην
Ψηφιακή Εκπαίδευση, ειδικά την οργανωμένη από το Κράτος. Βέβαια, υπάρχουν
και θετικές προοπτικές. Καταρχάς τα αυξανόμενα ποσοστά ψηφιακού
γραμματισμού της νεολαίας, που αποκτώνται από τις εξωσχολικές, κυρίως,
ενασχολήσεις τους με το Διαδίκτυο. Επίσης, η ριζική αλλαγή στάσης των
εκπαιδευτικών, σε σχέση με λίγα χρόνια πριν. Τέλος, η στόχευση του ίδιου του
Κυβερνητικού προγραμματισμού, όπως φαίνεται στο κείμενο του Υπουργείου
Ψηφιακής Πολιτικής, με τίτλο ΕΘΝΙΚΗ ΨΗΦΙΑΚΗ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ 2016-20219
.
Εκεί αναφέρεται πως «Αναφορικά με τα βασικά προσόντα δεξιοτήτων ΤΠΕ, η
Ελλάδα κατατάσσεται στην 23 η θέση μεταξύ των 28 χωρών-μελών της Ε.Ε. Η
υστέρηση αυτή παρουσιάζεται σε όλες τις ηλικιακές ομάδες, αν και στις ηλικίες από
16 έως 24 , ο σχετικός δείκτης πλησιάζει περισσότερο τον Ευρωπαϊκό μέσο όρο». Για
αυτό, ανάμεσα στις άλλες προτεραιότητες παρουσιάζονται και οι: «Ενδυνάμωση
του ανθρώπινου δυναμικού με ψηφιακές δεξιότητες», «Υποστήριξη της έρευνας και
ανάπτυξης» και «Ενίσχυση ψηφιακών δεξιοτήτων στα σχολεία». Εκεί, ανάμεσα σε
άλλα, γίνονται προτάσεις για την προώθηση της χρήσης του διαδικτύου στο σύνολο
των σχολείων της χώρας, τη στήριξη της χρήσης του διαδικτύου από τους μαθητές
στο περιβάλλον του σπιτιού και τη συνεχή επιμόρφωση του εκπαιδευτικού
προσωπικού σε θέματα ΤΠΕ.
Μια από τις προτεραιότητες του σχεδιασμού είναι η «Έμφαση στη δια βίου
μάθηση», αφού διαπιστώνεται πως «Η υστέρηση της χώρας στις ψηφιακές
δεξιότητες παρουσιάζεται εντονότερη στις μεγαλύτερες ηλικίες γεγονός που αυξάνει
τον κίνδυνο ψηφιακού αποκλεισμού για ένα μεγάλο τμήμα του πληθυσμού. Λύση
στο πρόβλημα αυτό, μπορούν να δώσουν τα οργανωμένα προγράμματα δια βίου
μάθησης, εστιασμένα σε ΤΠΕ, που αποτελούν το κλειδί για την ψηφιακή ανάπτυξη
της χώρας, δίνοντας στον καθένα την ευκαιρία, ανεξάρτητα από ηλικία, προέλευση,
9
http://www.opengov.gr/digitalandbrief/wp-
content/uploads/downloads/2016/11/digital_strategy.pdf

14. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
13
κατάσταση και υπόβαθρο να συμμετέχει στην ψηφιακή κοινωνία, ως ψηφιακός
πολίτης, εργαζόμενος ή παραγωγός».
Όλοι, λοιπόν, αναγνωρίζουν πως η ταυτότητα του πολίτη διαμορφώνεται
σημαντικά και από τα ΜΜΕ και τα κοινωνικά δίκτυα. Μένει να δούμε κατά πόσον η
Πολιτεία θα υλοποιήσει τις αναγγελίες της, ώστε και η Ελλάδα να ανταποκριθεί στις
απαιτήσεις του 21ου
αιώνα.
4. Συμπεράσματα
Σήμερα ο ψηφιακός γραμματισμός (Digital Literacy) και ειδικά οι γραμματισμοί
των μέσων ενημέρωσης (Media Literacies) θεωρούνται «μια ικανότητα ζωής», μια
ατομική τεχνολογική επάρκεια που αποτελεί προϋπόθεση για την πλήρη συμμετοχή
στην κοινωνία. Προς αυτή την κατεύθυνση, παρά τις δυσκολίες και τα εµπόδια,
κινείται η ελληνική Εκπαίδευση σηµειώνοντας σηµαντικά βήµατα προόδου, όχι
πλέον πάνω στην απλή χρήση των ΤΠΕ αλλά και στη σταθερή προσπάθεια
ενσωμάτωσης των SNS. Έχει γίνει κατανοητό από την ελληνική εκπαιδευτική
κοινότητα και από την κοινωνία πως οι μαθησιακές απαιτήσεις του 21ου
αιώνα
επιβάλλουν η μάθηση να βρίσκεται «μέσα σε ένα πλαίσιο περιβαλλόντων τυπικών
και ανεπίσημων, τοπικών και παγκόσμιων, πραγματικών και εικονικών»
(Kumpulainen & Sefton-Green, 2014). Τώρα η ελληνική Εκπαίδευση πρέπει να βγει
δυναμικά μπροστά και, μέσα από την ασφαλή χρήση των SNS, να αναλάβει πάλι
ηγετικό ρόλο στη διαμόρφωση του πολιτισμού και των ατομικών και συλλογικών
ταυτοτήτων της νεολαίας.-

15. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
14
5. Βιβλιογραφικές - Διαδικτυακές αναφορές
a. ιστοσελίδες
 http://www.opengov.gr/digitalandbrief/wp-
content/uploads/downloads/2016/11/digital_strategy.pdf (δημοσ: 11/ 2016)
 http://www.pi-schools.gr/programs/ktp/epeaek/ergo.html (τελ.πρόσβ:
20/8/2017)
 http://e-pimorfosi.cti.gr/to-ergo/gia-to-b2 (τελ.πρόσβ: 20/8/2017)
 http://www.ipaideia.gr/endiaferouses-eidiseis/pagkosmia-imera-koinonias-
pliroforias-i-istoria-tou-internet (δημοσίευση: 17/5/2015)
 https://www.statista.com/statistics/272014/global-social-networks-ranked-by-
number-of-users/ (τελ.πρόσβ: 20/8/2017)
 https://dmlcentral.net/digital-age-civics-media-makes-a-difference/
 https://clrn.dmlhub.net/content/bringing-social-media-curriculum-new-ways-
teaching-learning (δημοσίευση: 11/4/2017)
 https://elearningindustry.com/15-ways-twitter-in-education-students-teachers
(δημοσίευση: 5/6/2015)
b. ξενόγλωσση αρθρογραφία
 Drotner K. & Erstad O. (2014), Inclusive Media Literacies: Interlacing Media
Studies and Education Studies στο IJLM FORMULATIONS & FINDINGS, Vol 4,
Number 2 (pp.19-31), Massachusetts Institute of Technology
 Kumpulainen, K.& Sefton-Green, J. (2014), What Is Connected Learning and How
to Research It? στο IJLM FORMULATIONS & FINDINGS, Vol 4, Number 2 (pp.7-18),
Massachusetts Institute of Technology
 Livingstone, S. & Locatelli E. (2014), Ethical Dilemmas in Qualitative Research
with Youth On/Offline στο IJLM FORMULATIONS & FINDINGS, Vol 4, Number 2
(pp.67-75), Massachusetts Institute of Technology
 Sturges, M. (2012), Using Facebook as a Teaching Tool in Higher Education
Settings: Examining Potentials and Possibilities στο http://conference.pixel-

16. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
15
online.net/edu_future2012/common/download/Paper_pdf/182-EL10-FP-
Sturges-FOE2012.pdf (τελ.πρόσβ: 20/8/2017)
 Vittadini, N., Carlo, S., Locatelli, E., Murru, M.-F. (2014), Studying Young Digital
Users: Methods in Practice in IJLM FORMULATIONS & FINDINGS, Vol 4, Number 2
(pp.46-55), Massachusetts Institute of Technology
c. Ελληνική αρθρογραφία
 Αξιοποίηση Κοινωνικών Δικτύων στην Εκπαίδευση (δημοσ: 2011)
 Δραγογιάννης, Κ., Λαλάς , Χ., Παπαδοπούλου, Π. (2013), Εντάσσοντας τα
κοινωνικά δίκτυα στην εκπαιδευτική διαδικασία. Μελέτη περίπτωσης: Οι
ομάδες του Facebook στη δευτεροβάθμια εκπαίδευση στο Conferrence on
Informatics in Education 2013 (pp.1-10)
 Λούτου, Σ., Τσέλιος ,Ν., Αλτανοπούλου, Π. (2015), Η επίδραση της χρήσης του
Twitter στο μαθησιακό αποτέλεσμα και στην εμπλοκή των φοιτητών: Μια
μελέτη περίπτωσης στο Θέματα Επιστημών και Τεχνολογίας στην Εκπαίδευση,
8(1-2), (pp.35-50)
 ΠΑΙ∆ΑΓΩΓΙΚΟ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟ (2011), ΕΠΙΜΟΡΦΩΤΙΚΟ ΥΛΙΚΟ «Αξιοποίηση των ΤΠΕ
στην εκπαίδευση», αναρτημένο στο
http://ecourse.uoi.gr/pluginfile.php/98749/mod_resource/content/5/8.%20MEI
ZON_ICTinEducation.pdf
 Παπαχαρίτου, Χ. ( 2016), Διερευνώντας την αξία του facebook ως διδακτικού
εργαλείου, στο Μικρόπουλος Α. et al., ΕΤΠΕ Πρακτικά 10ου Πανελλήνιου και
Διεθνούς Συνεδρίου «Οι ΤΠΕ στην Εκπαίδευση», Ιωάννινα
 Σοφός, Α., Σπανός, Δ., Σαχτούρης, Σ. (2011), Οι φορητοί υπολογιστές στην Α΄
Γυμνασίου: Προβληματισμοί των εκπαιδευτικών στην εφαρμογή του
προγράμματος «Ψηφιακή Τάξη» στο Θέματα Επιστημών και Τεχνολογίας στην
Εκπαίδευση, 4(1-3), 103-116

17. Δημήτρης Αβράμης Ελληνική Εκπαίδευση – ΤΠΕ - SNS
16
 Τζιμόπουλος, Ν., Ιωσηφίδου, Μ., Κόντου, Κ., Πόρποδα, Α., Φαρασόπουλος, Ν.
(2013), Οι απόψεις των επιμορφούμενων του εξ αποστάσεως σεμιναρίου για
την παιδαγωγική αξιοποίηση των ΤΠΕ στην διδασκαλία μαθημάτων (σχ. έτος
2011 - 2012) στο πρακτικά 7ο
Πανελλήνιο Συνέδριο των Εκπαιδευτικών για τις
ΤΠΕ, Σύρος
........................................................................................................