.

1. Αρτινού Ιωάννα 4ο Γυμνάσιο Παλαιού Φαλήρου
ΟΜΗΡΟΥ ΟΔΥΣΣΕΙΑ
Ονοματεπώνυμο:………………………………………………………………….. τμήμα: Α…. ………/……../20.….
1. Ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας της Οδύσσειας : ο Όμηρος βάζει στο
κέντρο του ενδιαφέροντός του τον άνθρωπο, που με την αγωνιστικότητα και το θάρρος
ρυθμίζει τη ζωή του. Ο ανθρώπινος κόσμος, με τη φθαρτότητα και τις ατέλειές του
θεωρείται προτιμότερος από τον -τέλειο- θεϊκό.
(ραψ ε, ο Οδυσσέας περιφρονεί το θεϊκό κόσμο της Καλυψώς)
2.Άτη – Ύβρη – Νέμεση – Τίση: η ηθική αρχή της Οδύσσειας
Άτη → Ύβρη → Νέμεση → Τίση
Η τύφλωση του νου
η απώλεια της λογικής
του ανθρώπου
Η διάπραξη αμαρτίας
η προσβολή,
η περιφρόνηση των θεών
Η οργή των θεών
Η τιμωρία των ανθρώπων
η συνέπεια από τη
λανθασμένη ενέργειά τους
( περιπτώσεις Αίγισθου, Πολύφημου, Οδυσσέα, Μνηστήρων … )
3. Αφηγηματικοί τρόποι :
α) αφήγηση (διήγηση ): με αυτήν προχωρεί η υπόθεση, εξελίσσεται η δράση. (ΡΗΜΑΤΑ)
β) περιγραφή: σταματά η δράση, είναι σαν να βλέπουμε μια φωτογραφία, «μια
παγωμένη εικόνα». (η περιγραφή μπορεί να αποτελείται από πολλές ΕΙΚΟΝΕΣ: οπτικές,
ακουστικές, οσφρητικές, γευστικές, απτικές)
γ) διάλογος / μονόλογος: μιλούν κάποια πρόσωπα του έργου, αναγνωρίζεται από τα
εισαγωγικά.
δ) (εσωτερικός) μονόλογος: ένας από τους ήρωες μιλά μόνος του, χωρίς να έχει συνομιλητή.
4. Αφήγηση αναδρομική : αφήγηση (διήγηση) που αναφέρεται σε γεγονότα προγενέστερα από το σημείο της
ιστορίας που βρίσκεται ο αφηγητής.
(π.χ. όταν ο Οδυσσέας αφηγείται τις προηγούμενες περιπέτειές του στους Φαίακες)
5. Αφήγηση πρωτοπρόσωπη : η αφήγηση στην οποία μας μιλά ένα πρόσωπο του έργου, σε α΄ πρόσωπο.
Την καταλαβαίνουμε από την ύπαρξη εισαγωγικών.
6. Αφήγηση τριτοπρόσωπη : η αφήγηση στην οποία μας μιλά ο ποιητής ( Όμηρος ), χρησιμοποιώντας
ρήματα γ΄ προσώπου. Ο αφηγητής δεν συμμετέχει στη δράση, είναι παντογνώστης.
7. Εγκιβωτισμός : η τεχνική με την οποία στην κυρίως αφήγηση παρεμβάλλεται (εγκιβωτίζεται) μια άλλη
αφήγηση, δευτερεύουσα, με τη μορφή αναδρομικής αφήγησης. Όταν αυτή τελειώσει, η κυρίως αφήγηση συνεχίζεται
κανονικά.
(η αφήγηση του Ομήρου διακόπτεται, όταν παρεμβάλλεται η αφήγηση των περιπετειών του Οδυσσέα από τον ίδιο,
σε πρώτο πρόσωπο)
8. Επική ειρωνεία : η τεχνική με την οποία ο ποιητής παρουσιάζει τον ήρωα του έπους να αγνοεί την
αλήθεια ή μια πληροφορία σημαντική για τη ζωή του, ενώ αντίθετα ο ακροατής/αναγνώστης τη γνωρίζει και αγωνιά για
την εξέλιξη της υπόθεσης, συμπονώντας τον ήρωα.
( ο Τηλέμαχος νομίζει ότι ο πατέρας του είναι νεκρός ή αγνοεί πως ο Μέντης είναι η θεά Αθηνά )
ΒΑΣΙΚΟΙ ΟΡΟΙ ΤΗΣ ΟΔΥΣΣΕΙΑΣ (επιλογή)
Φ 1β
2. ΤΙΣΗ ΑΙΓΙΣΘΟΥ
1. Ο ΟΔΥΣΣΕΑΣ, παράδειγμα
θνητού που αγωνίζεται

2. Αρτινού Ιωάννα 4ο Γυμνάσιο Παλαιού Φαλήρου
11. ΕΠΙΦΑΝΕΙΑ ΑΘΗΝΑΣ ΣΤΟΝ ΟΔΥΣΣΕΑ
9. Θεϊκός ανθρωπομορφισμός : η αντίληψη των αρχαίων Ελλήνων ότι οι θεοί τους
δεν έμοιαζαν μόνον στην εξωτερική εμφάνιση με τους ανθρώπους αλλά και στο χαρακτήρα:
είχαν πάθη, ελαττώματα, αδυναμίες όπως και ένας θνητός.
10. Θεϊκή ενανθρώπιση : η μεταμόρφωση ενός θεού σε θνητό, για να παρουσιαστεί,
να επικοινωνήσει με έναν άνθρωπο, προκειμένου να τον συμβουλεύσει, να τον καθοδηγήσει
κλπ. Ο θεός κρύβει τη θεϊκή του ιδιότητα ( η Αθηνά μεταμορφώνεται σε Μέντη )
11. Θεϊκή επιφάνεια : ο θεός αποκαλύπτει στο θνητό τη θεϊκή του
ιδιότητα
( ο «Μέντης» χάνεται πετώντας από τη στέγη – Η Αθηνά εμφανίζεται για να δώσει οδηγίες
στον Οδυσσέα και να τον μεταμορφώσει)
12. In medias res : τεχνική του ποιητή, ο οποίος δεν αφηγείται
την ιστορία με χρονολογική σειρά, αλλά αρχίζοντας από ένα χρονικό σημείο στο μέσον της υπόθεσης.
( το έπος αρχίζει ενώ οι περιπέτειες του Οδυσσέα έχουν συντελεστεί, λίγο πριν φτάσει στην ιθάκη)
13. Μοίρα : το «γραφτό», το ριζικό των ανθρώπων. Η Μοίρα είναι πιο πάνω κι από τους θεούς. Οι πράξεις των
θεών δεν έρχονται σε σύγκρουση με τα «γραμμένα» της Μοίρας. Παρόλα αυτά, ο άνθρωπος έχει ελεύθερη βούληση
και, επομένως, την προσωπική ευθύνη για τις πράξεις του.
14. Μαγικός αριθμός 3 : ο αριθμός τρία και τα πολλαπλάσιά του, καθώς και ο αριθμός 7 ,
επαναλαμβάνονται σε διάφορα σημεία του έπους. Το ίδιο θα συμβεί πολύ αργότερα με τα δημοτικά τραγούδια .
15. Ομηρική παρομοίωση (εκτεταμένη) : η τεχνική στην οποία ένα πρόσωπο, μια έννοια, ένα
συναίσθημα, παραλληλίζεται με κάτι άλλο. Η ομηρική παρομοίωση εκτείνεται σε αρκετούς στίχους και περιλαμβάνει :
το αναφορικό μέρος που το φανταζόμαστε ( εισάγεται με : πώς, όπως …)
το δεικτικό μέρος που το βλέπουμε στην υπόθεση ( εισάγεται με : έτσι, όμοια, παρόμοια …)
Εμείς πρέπει να εντοπίσουμε τον κοινό όρο(ανάμεσα στο αναφορικό και το δεικτικό μέρος).
16. Πολιτιστικά στοιχεία : κάθε λέξη ή φράση που μας δίνει
πληροφορίες για το επίπεδο πολιτισμού της εποχής του έργου. Σκεύη,
κατασκευές, θεσμοί, έθιμα, θρησκευτικές αντιλήψεις, κοινωνικές τάξεις …
17. Προειδοποίηση - προϊδεασμός : αφηγηματική τεχνική με την
οποία ο ποιητής μας ενημερώνει εκ των προτέρων για μια εξέλιξη της πλοκής
που θα συντελεστεί αργότερα.
( ήδη από το προοίμιο προοικονομείται η επιστροφή του Οδυσσέα )
Προοικονομία : η φροντίδα του ποιητή να προετοιμάσει από πριν όσα θα συμβούν αργότερα, ώστε η πλοκή να
είναι πειστική.
18. Τυπικά επίθετα : επίθετα που επαναλαμβάνονται και συνοδεύουν σταθερά τα ίδια πρόσωπα του έργου.
( γλαυκόματη Αθηνά, κοσμοσείστης Ποσειδών, αργοφονιάς Ερμής, γνωστικός Τηλέμαχος … )
19. Τυπικοί στίχοι : στίχοι που επαναλαμβάνονται ίδιοι ή ελαφρώς παραλλαγμένοι ( α 53 και 94, 52 και 141)
20. Τυπικό της φιλοξενίας: η εθιμοτυπία, τα στάδια φιλοξενίας, που προστατευόταν από το Δία (σελ. 28 )
21. Τυπική διαδικασία αναγνωρισμού : τα στάδια της αναγνωριστικής διαδικασίας ( σελ. 119 )
22. Υστεροφημία : ο έπαινος, η καλή φήμη, η δόξα που θα έπρεπε να αποκτήσει κάθε γενναίος άνδρας, η
οποία, μετά το θάνατό του, θα έκανε τη μνήμη του να μείνει ζωντανή στις επόμενες γενιές. Αυτή η μεταθανάτια φήμη
επιδιωκόταν και με την ανέγερση τύμβων προς τιμήν του νεκρού. Οι απόγονοι έπαιρναν αίγλη από τους προγόνους
τους. Θεωρείτο συμφορά να λησμονηθεί ο νεκρός. ( π.χ. α, 262-266 )
9. Η ΕΡΩΤΕΥΜΕΝΗ ΚΑΛΥΨΩ
ΠΟΙΑ ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ
ΔΙΑΚΡΙΝΩ ΣΤΗΝ ΕΙΚΟΝΑ;