1. ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม

2. ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ค้าน้า สารบัญ
ในช่วงปลายปี 2554 ที่ผ่านมา หลายจังหวัดของประเทศไทยประสบและได้รับผลกระทบ
จากอุทกภัยครั้งใหญ่ ส่งผลให้ประชาชนในหลายพื้นที่ต้องอพยพออกจากบ้านเรือนในช่วงระยะเวลาหนึ่ง
เมื่อผ่านช่วงอุทกภัย เข้าสู่ระยะน้้าลด ประชาชนเริ่มกลับเข้าที่พักอาศัย โดยหวังว่าจะสามารถ หน้า
กลับมาด้าเนินชีวิตได้เหมือนก่อนภาวะอุทกภัย แต่เมื่อกลับมาพบบ้านเรือนและสภาพแวดล้อม เมื่อวิกฤติน้าท่วมผ่านไป จะท้าอย่างไรกันดี 1
ที่เปลี่ยนแปลงไป เช่น ข้าวของ เครื่องใช้ที่จมอยู่ในน้้าเป็นเวลานานเสียหายและอาจเกิดเชื้อโรค เชื้อรา น้้าลดแล้ว จะเริ่มท้าอะไรก่อน 2
อาหาร น้้าดื่ม น้้าใช้สะอาดที่ขาดแคลนหรือมีราคาสูงขึ้นเนื่องจากพื้นที่เพาะปลูกเสียหาย การขนส่งไม่สะดวก ท้าอย่างไรกับเชื้อรา ที่มาเมื่อน้้าลด 7
การก้าจั ดขยะที่ มีปริ มาณมากท้ าได้ ยากล้ าบาก รวมถึงสั ตว์พาหะน้าโรคต่ าง ๆ ที่ หนี น้าและ อาหาร การกิน ต้องระวังอย่างไร 11
มาอาศัยอยู่ ในแหล่ งที่มีอาหารและขยะมู ลฝอย ส่ งผลให้ เกิดโอกาสเสี่ ยงต่อการเกิดโรคติดต่ อ
มือที่สะอาด ช่วยป้องกันโรคได้ 16
และการระบาดของโรคได้ง่ายและมากยิ่งขึ้น
พักผ่อนอย่างไร ให้สุขภาพกายใจแข็งแรง 18
การแก้ ไขปั ญหาและบรรเทาทุกข์ ให้ แก่ประชาชน โดยหน่ วยงานต่ าง ๆ ที่ เกี่ ยวข้ อง ส้วม จัดการอย่างไร เพื่อไม่ให้เกิดภัยสุขภาพ 22
อาจท้าได้ไม่พอเพียงกับความต้องการ เนื่องจากปัญหาที่เกิดขึ้นครอบคลุมพื้นที่และประชาชนจ้านวนมาก ขยะมูลฝอย หากก้าจัดถูกวิธี จะไม่มีโรค 24
ดังนั้น หากประชาชนที่ประสบภัยได้ รั บค้าแนะน้ าและมี ความรู้ ในการปฏิ บัติตน เพื่อป้องกั น
ควบคุมโรคติดต่อต่างๆ ได้เหมาะสม จะสามารถช่วยป้องกันและบรรเทาโรคภัยต่าง ๆ ที่อาจ
ดูแลอย่างไร ให้บาดแผลหายเร็ว 26
เกิดการระบาดอย่างรุนแรงให้ลดลงได้อย่างมากและรวดเร็วขึ้น ส้านักโรคติดต่อทั่วไป จึงได้จัดท้า ท้าอย่างไร เมื่อถูกสัตว์ แมลงมีพิษกัด 28
หนังสือ “ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้้าท่วม” ดูแลสัตว์เลี้ยงอย่างไร จึงจะปลอดภัยจากโรคของสัตว์ 31
โดยมี จุ ดมุ่ งหมายเสริ มสร้ างความรู้ ในการปฏิ บั ติ ตนในสภาวะหลั งน้้ าท่ วม ให้ แก่ ประชาชน โรคติดต่อที่ต้องระวัง ภายหลังน้้าลด 32
เพื่อช่วยลดปัญหาการเกิดโรคติดต่อได้อีกทางหนึ่ง ท้าอย่างไร เพื่อป้องกันภัยสุขภาพ 43
คณะผู้จัดท้า
ธันวาคม 2554

3. 1 2
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
เมื่อวิกฤติน้าท่วมผ่านไป จะท้าอย่างไรกันดี... น้าลดแล้ว จะเริ่มท้าอะไรก่อน…
การปรับสภาพจิตใจ สิ่งที่ต้องจัดการภายหลังน้าลด
น้้ า ท่ ว มไม่ เ พี ย งสร้ า งความเสี ย หาย ก่ อ นที่ จ ะกลั บ มาด้ า เนิ น ชี วิ ต
ทางด้ า นทรั พ ย์ สิ น และ ร่ า งกายเท่ า นั้ น ตามปกติ สิ่งที่ต้องเร่งท้า คือ
แต่ยังสามารถส่งผลทางด้านจิตใจ โดยอาจก่อให้เกิดความหดหู่ ท้อแท้ สิ้นหวัง และ
หมดก้าลังใจแก่ผู้ประสบภัย ในระหว่างน้้าท่วมได้ ดังนั้น สภาพจิตใจจึงเป็นสิ่งที่  อย่าเข้าไปในเขตที่แ จ้งว่าเป็นอาณาบริเวณ
ต้ อ งเร่ ง ฟื้ น ฟู การได้ ร ะบายความรู้ สึ ก นึ ก คิ ด ด้ ว ยการพู ด คุ ย ปรั บ ทุ ก ข์ กั น อั น ต ร า ย เ ช่ น บ ริ เ ว ณ
ในหมู่สมาชิกครอบครัว เพื่อนบ้าน เพื่อนร่วมงาน เป็นวิธีการหนึ่งที่สามารถ ไฟฟ้าแรงสูง เพราะอาจได้รับ
ช่ ว ยลดความตึ ง เครี ย ด หดหู่ ท้ อแท้ สิ้ นหวั งที่ มี ไ ด้ การเสริ ม สร้ า งก้ า ลั ง ใจ อัน ตรายจากกระแสไฟฟ้ ารั่ว
ให้ กั น และกั น สามารถช่ ว ยฟื้ น ฟู ส ภาพของจิ ต ใจของผู้ ป ระสบภั ย น้้ า ท่ ว ม ทียังไม่ได้รับการตรวจสอบ แก้ไข
่
ให้มีความเชื่อมั่น พรอมที่จะเผชิญและแก้ไขปัญหาที่ประสบ เพื่อให้สามารถ
ด้าเนินชีวิตไปตามสภาพปกติเหมือนเดิมเท่าที่สามารถท้าได้เมื่อน้้าลดลงแล้ว  ตรวจสอบดูความเรียบร้อยของอุ ปกรณ์ เครื่ องใช้ ต่างๆ ทั้งต่ อการ
อุปโภคและบริโภค ให้แน่ใจว่าปลอดภัยก่อนที่จะน้ากลับมาใช้ เพื่อป้องกันอันตราย
ที่อาจเกิดขึ้นในภาวะน้้าลด เช่น
น้ำท่วมได้ ก็ลดได้
ทรัพย์สินของนอกกำยเสียหำย ก็หำใหม่ได้
แต่ส ุขภำพกำย ส ุขภำพใจ อำจหำใหม่ ดังเดิมไม่ได้
ต้องรักษำ “ร่ำงกำย จิตใจ ไว้กอน เพื่อตัวเรำและครอบครัว
่

4. 3 4
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ตรวจเช็คปลั๊กไฟ สายไฟ เครื่องใช้ไฟฟ้าภายในบ้านให้มั่นใจ
  ท้าความสะอาดภายในบ้าน บริเวณบ้านให้สะอาด โดยเก็บกวาด
ว่าสามารถใช้งานได้ ตามปกติ และปลอดภัยต่อคนในบ้าน หากไม่สามารถ ขยะที่ ม ากั บ น้้ า และเช็ ด ถู ท้า ความสะอาดพื้ น ผนั ง
ด้าเนินการตรวจสอบเองได้ ควรขอความช่วยเหลือจากผู้มี อุปกรณ์แ ละเครื่อ งใช้ ต่างๆ ในขณะที่บ้ านยั งไม่ แห้ ง
ความรู้ ความช้ านาญ ในกรณี ที่ พ บการช้ า รุ ด เกิ น แก้ ไ ข ซึ่งจะท้าได้ง่ายกว่าการขจัดคราบสกปรกที่แห้งกรังติด
ควรเปลี่ยนใหม่ทันที เพื่อป้องกันไม่ให้เกิดอันตราย ซึ่งอาจท้าให้ อยู่เป็นเวลานาน นอกจากนี้
เสียชีวิตได้ ระยะหลังน้้าลด อาจมีเชื้อรา
เกิดขึ้นตามพื้น ผนัง ตู้ อุปกรณ์หรือ เครื่องใช้ต่างๆ
จึงควรใส่ถุงมือยาง หน้ากากอนามัย รองเท้าบู๊ทยางหรือรองเท้า และเลือกใช้
 เมื่อร่างกายเปียกชื้น หรือพื้นเปียก
น้้ายาชนิดผสมยาฆ่าเชื้อโรคในการท้าความสะอาด
มีน้าท่วมขัง ต้องไม่สัมผัสอุปกรณ์หรือเครื่องใช้ไฟฟ้า
ท้ า ความสะอาดเสื้ อ ผ้ า
ที่ จ มน้้ า แล้ ว ไม่ เ สี ย หายมาก โดยซั ก ใน
 เมื่อพบผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูด ให้รีบตัดวงจรไฟฟ้า ก่อนจะเข้า
ผงซั ก ฟอก และล้ า งให้ ห มดฟองด้ ว ยน้้ า
ไปช่วยเหลือ ไม่จับหรือสัมผัสผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูดโดยตรง
สะอาด แล้วน้าไปต้มฆ่าเชื้อโรค จากนั้น
ควรใช้ผ้าแห้งคล้องแล้วดึงตัว ผู้ถูกกระแสไฟฟ้าดูด ออกมา
จึงน้ าไปตากกลางแสงแดดจัดๆ จะช่ว ย
จากบริเวณที่มีกระแสไฟฟ้า
ฆ่าเชื้อโรคได้เป็นอย่างดี
 ท้าความสะอาดภาชนะ เช่น จาน ชาม
หากมีปัญหาระบบไฟฟ้าที่ไม่สามารถด้าเนิ นการแก้ไข แก้ ว น้้ า หม้ อ กระทะ แล้ ว ตากแดดให้ แ ห้ ง
ได้เอง ควรแจ้งและขอความช่วยเหลือจากเจ้าหน้าที่หน่วยงานของรัฐ หากใช้ ภ าชนะที่ ไ ม่ ส ะอาดมี เ ชื้ อ โรคปนเปื้ อ น
เช่น การไฟฟ้า เป็นต้น จะท้าให้เกิดโรคระบบทางเดินอาหารตามมาได้

5. 5 6
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
 ตรวจสอบท่อน้้าทิ้ง  ทิ้งขยะ เศษอาหารลงในถุง ขยะ มั ดปากถุ ง ให้แน่ น แล้ว รวบรวม
ทางระบายน้้าต่างๆ ให้แน่ใจ น้าไปทิ้ ง ในถั ง ขยะ เพื่ อ ให้ห น่ ว ยงานที่
ว่าไม่เกิดการช้ารุด อุดตัน เกี่ ย วข้ อ งน้ า ไปก้ า จั ด อย่ า งถู ก หลั ก
หากพบปัญหา รีบปรับปรุง แก้ไข สุขาภิบาล ถังขยะที่ใช้ต้องไม่แตก ไม่รั่ว
และต้องมีฝาปิดมิดชิด ซึ่งจะช่วยท้าให้
ไม่เกิดเป็นแหล่งเพาะพันธ์สัตว์น้าโรค เช่น หนู หรือแมลงวัน ตามมา
 รักษาสภาพแวดล้อมบ้านให้ สะอาด เป็นระเบียบ ไม่ให้เป็นแหล่ง
เพาะพันธ์สัตว์น้าโรคต่างๆ เช่น หนู ยุง
แมลงวัน เป็นต้น เนื่องจากสัตว์เหล่านี้ การดูแลรักษาบ้านเรือน
เป็นสาเหตุ ของโรคที่เป็นอันตรายต่อ
สุ ข ภาพ และอาจเป็ น สาเหตุ ท้ า ให้
ให้สะอาด มีระเบียบเรียบร้อย
เ สี ย ชี วิ ต ไ ด้ ตั ว อ ย่ า ง ก า ร รั ก ษ า เป็นวิธีการหนึ่งที่ช่วยลดการเกิดโรค
สภาพแวดล้อมบ้าน เช่น
 เก็บอาหารในภาชนะที่ปิดมิดชิด
ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพ
 เก็บของเครื่องใช้ให้เป็นระเบียบ
 หมั่นท้าความสะอาดภายในบ้าน
และพื้นที่บริเวณรอบบ้าน ปรับปรุงดูแลด้านสุขาภิบาลและสิ่งแวดล้อมให้ถูก
สุขลักษณะอย่างสม่้าเสมอ

6. 7 8
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ท้าอย่างไรกับเชือรา ที่มาเมื่อน้าลด...  ให้ใช้หลักว่า สิ่งของใดที่ไม่สามารถก้าจัดเชื้อราได้หมดจด ให้ทิ้งไป
โดยเฉพาะวัสดุที่มีรูพรุนซึ่งไม่สามารถชะล้างและท้าให้แห้ง จะกลายเป็นแหล่ง
เชื อรา มี อ ยู่ ทั่ ว ไปในอากาศและสิ่ ง แวดล้ อ ม เพาะเชื้ อราต่ อไปได้ นอกจากนี้ เชื้ อราที่ ตายแล้ ว ก่ อ ให้ เ กิ ด ปฏิ กิ ริ ย าแพ้ ไ ด้
เจริญเติบโตได้ดีในสภาวะที่มีความชื้นสูง อากาศไม่ค่อยถ่ายเท ถ้าเป็นสิ่งของที่ท้าด้วยผ้า ให้ฆ่าเชื้อโดยการต้มให้เดือดก่อนน้ามาใช้อีก
ในภาวะน้้าลดจึงมักพบปัญหาเชื้อราเกิดขึ้นตามพื้นผิววัสดุต่างๆ  รีบท้าความสะอาดพื้นและผนังโดยการขัดล้าง
เช่น ผนัง ฝ้าเพดาน พื้นไม้ ใต้พรม วอลล์เปเปอร์ ผนังด้านในของท่อแอร์ โครงผนัง ให้เร็วที่สุด ภายใน 24-48 ชั่วโมงหลังน้้าลด ระหว่างท้า
เครื่องปรับอากาศ ตู้เสื้อผ้า เสื้อผ้า หนังสือ ฟูก เตียง หมอน เครื่องหนัง ห้องน้้า ความสะอาดให้ เ ปิ ด ประตู ห น้ าต่ างเพื่ อ ระบายอากาศ
ห้องครัว ม่านพลาสติก กระจกเงา ซิลิโคน ยาแนวต่างๆ เสื่อน้้ามัน และเปิดพัดลมเพื่อช่วยให้แห้งโดยเร็ว ควรล้างขจัดสิ่ง
กระเบื้องยาง ผ้าม่าน วัสดุบุผนังที่เป็นไวนิล เป็นต้น หาก สกปรกออกก่อน จากนั้นจึงขัดล้างเพื่อก้าจัดเชื้อโรคด้วย
ดู แลท้ าความสะอาดวั สดุ เหล่ านั้ นได้ ไม่ แห้ งดี โดยแห้ ง น้้ายา 0.5 % sodium hypochlorite ถ้าเป็นการขัดผนังปูนหรือพื้นผิวที่หยาบ
เฉพาะภายนอก แต่ เก็บกักความชื้นไว้ข้ างใต้ ท้าให้ เชื้อรา ควรขัดด้วยแปรงชนิดแข็ง ถ้าไม่ใช้น้ายา 0.5% sodium hypochlorite อาจผสม
เจริญเติบโตได้ดี ซึ่งจะเป็นอันตรายต่อสุขภาพ บางครั้งอาจมองไม่เห็น เชื้อราด้วยตาเปล่า น้้ายาใช้เอง โดยใช้ผงฟอกขาวที่ ใช้ในการซักผ้าตามบ้าน ปริมาณ 1 ถ้วยตวง
การส้ารวจว่ามีเชื้อราหลังน้้าท่วมหรือไม่ ท้าได้ด้วยวิธีง่ายๆ คือ ผสมกับน้้า 1 แกลลอน และผู้ท้าความสะอาดต้องสวมอุปกรณ์ป้องกันร่างกาย
1. ดูด้วยตา เช่น พบเห็นผนังมีรอยเปื้อน หรือมีลักษณะเชื้อราขึ้น ได้แก่
2. ดมกลิ่น กลิ่นเชื้อราเป็นกลิ่นเหม็นอับทึบ หรือเหม็นคล้ายกลิ่นดิน  สวมหน้ากากอนามัยชนิด N95 หรือหน้ากากอนามัย 1-2 ชั้น
ถ้าไม่มี อาจใช้ผ้าเช็ดหน้า 1-2 ผืน ปิดปากปิดจมูก เพื่อป้องกันการหายใจเอาเชื้อราเข้าไป
การก้าจัดเชือรา ปฏิบัติดังนี  ใส่ถุงมือยาง รองเท้าบู๊ทยางหรือรองเท้าอื่นๆ เพื่อป้องกันเชื้อ
ผู้มีโรคประจ้าตัวที่มีภูมิคุ้มกันผิดปกติ เช่น รับประทาน มาสัมผัส โดยเฉพาะคนที่มีบาดแผลที่มือและเท้า
ยากดภูมิคุ้มกัน ควรหลีกเลี่ยงการท้าความสะอาด รวมถึงผู้ป่วย  ใส่แว่นตาป้องกันเชื้อกระเด็นเข้าตา
โรคปอดเรื้อรัง โรคหืดหอบ เป็นต้น ควรเป็ น แว่ น ชนิ ด ครอบตาที่ ไ ม่ มี รู ร ะบายอากาศ

7. 9 10
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ถ้ าหาไม่ ไ ด้ จ ริ ง ๆ อาจใช้ แ ว่ น ตา และระมั ด ระวั ง สิ่ ง สกปรกกระเด็ น เข้ า ตา  Grapefruit seed extract มีราคาแพง แต่ไม่มีกลิ่น ใช้ 20 หยด
หากกระเด็นเข้าตาให้รีบล้างตาทันทีด้วยน้้ายาล้างตา หรือน้้าสะอาด ใส่ในน้้า 2 ถ้วย ใส่ขวดสเปรย์เบาๆ บนบริเวณที่ต้องการ แล้วเช็ดออกได้เลย
เมื่อขัดล้างเสร็จแล้วทิ้งไว้ให้แห้ง โดยน้าไปตากแดดจัดๆ หรืออาจใช้
ตัวอย่างของน้ายาที่มีฤทธิ์ฆ่าเชือราแบบเข้มข้น
ไฟสปอร์ตไลท์ส่องเพื่อช่วยให้แห้งเร็วขึ้น นอกจากนี้หากพบว่ามีเชื้อราฝังแน่น
ตามผนัง ไม่สามารถขัดล้างออกได้ ควรเปลี่ยนใหม่ ไม่ควรทาสีทับ ส้าหรับห้อง
 แอลกอฮอล์ (Ethanol, Isopropanol) ใช้ที่ความเข้มข้น 60 - 90%
ที่มีเครื่องปรับอากาศควรล้างท้าความสะอาดเครื่องปรับอากาศไปพร้อมกันด้วย ควรให้ระยะสัมผัส อย่างน้อย 5-10 นาที
ไม่ควรเปิดเครื่องปรับอากาศก่อนที่จะมีการท้าความสะอาด หรือไม่แน่ใจว่าจะมี
 น้้ายาซักผ้าขาว (Clorox bleach หรือ sodium hypochlorite’s)
เชื้อราหรือไม่
ซึ่งเป็นสารประกอบคลอรีน มีฤทธิ์ในการท้าลายเชื้ออย่างกว้างขวาง มีราคาถูก
และออกฤทธิ์อย่างรวดเร็ว ใช้ที่อัตราส่วนน้้ายาซักผ้าขาว 1 ส่วน น้้าสะอาด
ตัวอย่างของน้ายาที่มีฤทธิ์ฆ่าเชือราแบบอ่อน 10 ส่ วน ข้ อห้ามกรณีการใช้น้ายาซั กผ้าขาว คื อ ห้ ามใช้ ผสมกับสารอื่น ๆ
 น้้าส้มสายชู สูตรกลั่นหรือหมักก็ได้ (ควรมีความ เนื่องจากจะสามารถเกิดก๊าซที่เป็นอันตรายต่อชีวิตได้
เข้มข้นอย่างน้อย 7 %) ควรใช้กับกระดาษดีกว่าผ้า เพราะ  ไฮโดรเจนเพอรอกไซด์ (hydrogen peroxide) ใช้ที่ความเข้มข้น
จะได้ไม่ต้องซัก หรือใส่ขวดสเปรย์ก็ได้ สเปรย์ทิ้งไว้สัก 5-10 3-6 % แต่การใช้สารนี้ระยะเวลาสัมผัสผิวที่จะฆ่าเชื้อต้องใช้เวลานาน
นาทีแล้วจึงเช็ด จะสามารถก้าจัดเชื้อราได้ในระดับน่าพอใจ
(80%) แต่ไม่สามารถฆ่าสปอร์ได้ สารฆ่าเชือราหาซือได้ที่ไหน
 Tea tree oil ใช้ 2 ช้อนชาในน้้า 2 ถ้วย ใส่ขวดสเปรย์เบาๆ หาซื้อตามร้านขายยา ร้านเคมีภัณฑ์ ร้านขายอุปกรณ์เกี่ยวกับเกษตร
บนบริเวณที่ต้องการท้าความสะอาดแล้วเช็ด เหลือเก็บใส่ขวดเก็บไว้ใช้ได้นาน ร้านขายเคมีภัณฑ์ท้าความสะอาดสระว่ายน้้า ร้านขายเคมีภัณฑ์
ฆ่าราได้หลายชนิด แต่มีกลิ่นฉุน ราคาแพง ทางห้องปฏิบัติการ ห้างสรรพสินค้า เป็นต้น
ข้อควรระวัง : ให้ปฏิบัติตามค้าแนะน้าในการใช้สารเคมีแต่ละชนิดอย่างเคร่งครัด

8. 11 12
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
อาหาร การกิน ต้องระวังอย่างไร… ล้ า งมื อ ให้ ส ะอาดทุ ก ครั้ ง ก่ อ นปรุ ง อาหาร
ก่อนรับประทานอาหาร ภายหลังการขับถ่ายของตนเอง
อาหาร และการท้ าความสะอาดให้ บุ ตรหลานที่ ขั บถ่ าย หรือ เมื่ อ
สัมผัสสิ่งสกปรก เพื่อก้าจัดเชื้อโรคที่อาจติดบริเวณมือและ
รับประทานอาหารที่สุก ร้อน สะอาดปลอดภัย โดย ซอกเล็บ จะช่วยป้องกันการเกิดโรคต่างๆ ได้หลายโรค
ไม่ควรรับประทานอาหารที่เก็บข้ามมื้ออาหาร หรือเก็บไว้นานๆ
ต้องใส่ใจเรื่อ งของอาหาร ตั้งแต่ การเลือกวัตถุดิบ เครื่องปรุ ง
สังเกตลักษณะสภาพ สี กลิ่นของอาหารว่า บูด เสีย หรือไม่
ภาชนะที่ใช้ในการประกอบอาหาร ภาชนะใส่อาหาร ต้องสะอาด ถูกสุขลักษณะ
หากอาหารมีลักษณะผิดปกติ ให้ทิ้งทันที
และเก็บรักษาอาหารให้มิดชิด ปลอดภัยจากแมลงวันและสัตว์น้าโรค
ห้ามชิมหรือน้าไปรับประทาน จะช่วยป้องกัน
รับ ประทานอาหารที่ป รุง สุก อย่า งทั่ว ถึง และ การเกิดโรคอาหารเป็นพิษ และโรคอุจจาระร่วงได้
เมื่อ ปรุง สุ กใหม่ ๆ ในกรณีที่ต้องน้าอาหารข้ามมื้อมา อาหารพร้อมบริโภค เครื่องกระป๋อง ต้องเลือกซื้อ
รับประทาน ควรอุ่นให้สุกอย่างทั่วถึงก่อน เพื่อให้ความร้อน ชนิ ด ที่ มี ฉ ลากแจ้ ง ชื่ อ อาหาร สถานที่ ผ ลิ ต วั น ที่ ผ ลิ ต
ท้าลายเชื้อโรคในอาหาร วันหมดอายุของอาหาร เพราะอาหารประเภทนี้เมื่อหมดอายุ
เชื้ อ จุ ลิ น ทรี ย์ ที่ ป นเปื้ อ นในอาหา รจะส ร้ า งสารพิ ษ
ใช้ช้อนกลางทุกครั้ง เมื่อรับประทานอาหารร่วมกับผู้อื่น แม้จะเป็น
ท้าให้อาหารเน่าเสีย อาหารกระป๋องต้องมีสภาพดี ไม่เป็น
บุคคลในครอบครัวหรือเพื่อนสนิทก็ตาม การใช้ช้อนกลาง
สนิม ไม่บุบ บวม หรือโป่งพอง สิ่งส้าคัญ ก่อนบริโภคอาหาร
ไม่ใช่การแสดงความรังเกียจผู้ที่รับประทานอาหารร่วมกัน
ทุกครั้ง ต้องตรวจสอบวันหมดอายุ ดูสภาพ สี กลิ่น และภาชนะ
แต่ เป็ น วิ ธี ก ารหนึ่ ง ที่ ส ามารถป้ อ งกั น การเกิ ด โรคติ ด ต่ อ
บรรจุ หากหมดอายุ หรือมีลักษณะผิดปกติ ให้ทิ้งทันที จะช่วยป้องกันการเกิดโรค
ระบบทางเดินอาหาร ทั้งต่อตัวเราและบุคคลอื่น
อาหารเป็นพิษได้

9. 13 14
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
 รับประทานอาหารให้ครบทั้ง 3 มื้อ สิ่งที่ ต้องค้ านึ งถึ งอี กประการ คือ น้้ าใช้ต้ องสะอาด โดยเฉพาะน้้า ที่ใช้
และแต่ละมื้อ ควรรับประทานอาหาร ปรุงอาหาร หากไม่มั่นใจในคุณภาพน้้า สามารถปรับปรุงคุณภาพน้้าได้เอง ดังนี้
ให้ครบทุกประเภท ทั้งข้าว แป้ง ไข่
นม เนื้อสัตว์ ผัก ผลไม้ วิตามิน เกลือแร่ น้าดื่ม
และน้้า ในปริมาณที่พอเหมาะ
ต้มให้เดือดนาน 5-10 นาที เพื่อท้าลาย
เชื้อโรคในน้้า และช่วยท้าลายความกระด้างของน้้าได้
น้้าที่น้ามาต้มควรเป็นน้้าที่ใสสะอาด ผ่านการกรอง
หรือท้าให้ตกตะกอนแล้ว
น้า
น้าใช้
โดยทั่วไป คนเราควรดื่มน้้าสะอาดอย่างน้อย 6-8 แก้วในแต่ละวัน หรือ
1,500-2,000 มิลลิลิตร ในภาวะภายหลังน้้าลด ใช้สารส้มกวนในน้้า สังเกตตะกอนในน้้าเริ่ม
อาจมี น้ า ดื่ ม ที่ เ คยเก็ บ ไว้ ใ นระหว่ า งน้้ า ท่ ว ม จับตัว น้าสารส้มออก ใช้มือเปล่ากวนน้้าต่ออีก 1-2 นาที
เหลืออยู่ ถ้าเป็นน้้าดื่มที่เก็บในภาชนะเปิดตักได้ อาจมีโอกาสปนเปื้อนเชื้อโรคจาก ตั้ ง ทิ้ ง ไว้ จ นตกตะกอน ใช้ ส ายยางจุ่ ม ไปที่ ก้ น ภาชนะ
น้้าที่ท่วมขัง หากจะใช้ดื่ม ควรน้าน้้าไปต้มให้สะอาดก่อนทุกครั้ง ในกรณีที่ดื่มน้้าบรรจุขวด บริเวณที่เกิดตะกอน ดูดตะกอนออกจนหมด เหลือแต่น้า
ต้องมี เครื่ องหมายรับรองคุ ณภาพจากส้า นั กงานคณะกรรมการอาหารและยา ใส ก่อนการน้าไปใช้ ให้เติมคลอรีนตามปริมาณและ
(เครื่องหมาย อย.) ภาชนะที่บรรจุน้าต้องสะอาด และก่อนดื่มให้สังเกตความ วิธีการที่ก้าหนด เพื่อฆ่าเชื้อโรคในน้้า ดังนี้
สะอาดของน้้าว่ามีสิ่งแปลกปลอมปนอยูหรือไม่ ่

10. 15 16
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
คลอรีนชนิดผง ผสมผงปูนคลอรีน 60% ในอัตราส่วนคลอรีน มือที่สะอาด ช่วยป้องกันโรคได้…
ครึ่งช้อนชา ในน้้า 1 แก้ว คนให้เข้ากันทิ้งไว้ให้ตกตะกอน รินเฉพาะส่วนที่เป็น
น้้าใส ผสมในน้้าสะอาด 10 ปี๊บ ตั้งทิ้งไว้ประมาณ 30 นาทีก่อนน้าไปใช้ มื อ เป็ นอวั ยวะส้ าคั ญ ที่ใ ช้ สัม ผั ส กับ ร่ างกายของ
คลอรีนชนิดเม็ด มีหลายขนาด เช่น ขนาด 2.5 กรัม ตนเองและสิ่ ง แวดล้ อ มทั่ ว ๆ ไป มื อที่ เปรอะเปื้ อน
3 กรัม หรือ 5 กรัมต่อเม็ด ให้ผสมน้้าในสัดส่วนที่ระบุไว้ในฉลากข้างกระป๋อง สิ่งสกปรก เช่น ขยะมูลฝอย อาหารดิบ ฯลฯ จะเป็นแหล่ง
คลอรีนชนิดน้้า ใช้หยดลงในน้้า 1-2 หยดต่อน้้า 1 ลิตร แพร่เชื้อโรคได้
ผู้ป่วยโรคติดเชื้อทางเดินหายใจมีโอกาสที่จะใช้มือสัมผัสน้้ามูก น้้าลาย
ปิดฝาภาชนะใส่น้าให้มิด ชิด และจัดให้มีภาชนะตักน้้า ที่สะอาด ของตัวเอง และเชื้อจะไปปนเปื้อนกับสิ่งของรอบๆ ตัว ท้าให้คนอื่นๆ ที่ใช้มือหยิบ
เพื่อป้องกันไม่ให้เชื้อโรคและสิ่งสกปรกปนเปื้อนในน้้า จับสิ่งของเหล่านั้น ได้รับเชื้อโรค และเมื่อใช้มือมาจับต้องเยื่อบุจมูก ตา และปาก
ของตนเอง จึงท้าให้เชื้อโรคเข้าสู่ร่างกายได้ง่ายยิ่งขึ้น
ผู้ประกอบอาหาร ยกอาหาร รวมทั้งผู้รับประทานอาหาร หากไม่รักษา
ในช่วงสถานการณ์น้าท่วม อาจท้าให้สารเคมีที่ใช้ภายในบ้านเรือนหรือ ความสะอาดของมือ จะท้าให้เชื้อโรคแพร่กระจายสู่ร่างกายและเกิดโรคตามมาได้
โรงงานรั่วไหลและกระจายไปตามน้้ า ดังนั้น จึงต้องดูแลรักษาให้ “มือสะอาดและมีสุขภาพดี”
ก่อให้เกิดอันตรายได้ ดังนั้น หากพบ โดยล้างมือให้สะอาด ใช้สบู่และน้้าสะอาด ถูซอกนิ้วมือ ฝ่ามือ หลังมือ
ภาชนะบรรจุ ส ารเคมี ห รื อ สงสั ย ว่ า มี และรอบข้อมือให้ทั่วถึง แล้วเช็ดมือให้แห้ง
สารเคมี อั น ตรายปนเปื้ อ นในน้้ า หรื อ ด้วยผ้าสะอาด ในกรณีที่ไม่สามารถล้างมือได้
แหล่ งน้้ า ให้แจ้ งเจ้ าหน้ าที่ ที่เกี่ ยวข้ อง หากมีแอลกอฮอล์เจล ให้ท้าความสะอาด
มาด้าเนินการขนย้ายและก้าจัดอย่างถูกวิธี มื อด้ วยแอลกอฮอล์ เจล อย่ างน้ อย 30
วินาที และควรตัดเล็บมือเล็บเท้าให้สั้นอยู่เสมอ
เพื่อไม่ให้ซอกเล็บเป็นแหล่งสะสมเชื้อโรค

11. 17 18
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
พักผ่อนอย่างไร ให้สุขภาพกายใจแข็งแรง
การล้างท้าความสะอาดมือ ควรท้าทุกครั้งในกรณี
หลังไอ จาม หรือสั่งน้้ามูก การพักผ่อน
ก่อนและหลังจากสัมผัสผู้ป่วย
ก่อนปรุงและรับประทานอาหาร การพั ก ผ่ อน จะช่ ว ยผ่ อ นคลายความตรึง เครีย ด ท้ า ให้ จิ ตใจแจ่ ม ใส
ก่อนและหลังการเตรียมและป้อนอาหารให้เด็ก ร่ า งกายมี ก้ า ลั ง มี ค วามต้ า นทานโรคดี ขึ้ น ส่ ง ผลให้ มี ค วามสามารถในการ
หลังการขับถ่าย สัมผัสสัตว์ ขยะ สิ่งสกปรกต่างๆ ตัดสินใจ แก้ไขปัญหาต่าง ๆ ได้รวดเร็วและรอบครอบยิ่งขึ้น
กรณีมีแผลที่ นิ้วและมือ ต้องรักษาให้หายโดยใส่ยา ปิดแผล และระวั ง การพักผ่อนแบ่งออกเป็น
ไม่ให้แผลถูกน้้า หรือเปียกชื้น เพราะจะท้าให้แผลหายช้า เชื้อโรคเข้าสู่แผล
เกิดการอักเสบของแผลได้ การพักผ่อนด้านร่างกาย
ได้แก่ การหยุดพักจากกิจวัตรประจ้าวัน
เช่ น การท้ า งาน การพั ก ผ่ อ นร่ า งกายที่ ดี ที่ สุ ด
ได้แก่ การนอนหลับ
หากนอนหลับไม่เพียงพอ จะท้าให้ร่างกายอ่อนเพลีย
ไม่แข็งแรง ความต้านทานต่อโรคต่างๆ ลดลง
และสามารถส่งผลให้อารมณ์หงุดหงิดได้ด้วย

12. 19 20
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
สาเหตุการนอนไม่หลับ อาจมาจากหลายปัจจัย เช่น การพักผ่อนด้านจิตใจ
รับประทานอาหาร ดื่มเครื่องดื่มที่มีส่วนผสม
ได้แก่ การท้าจิตใจให้ผ่อนคลาย เพลิดเพลิน โดยท้ากิจกรรมที่ชื่นชอบ
ของสารกระตุ้น หรือยาบางประเภท เช่น คาเฟอีน
และเหมาะสม จะช่วยให้รู้สึกผ่อนคลายจากความตึงเครียด วิตกกังวลได้ เช่น
 สภาพสิ่งแวดล้อมที่เปลี่ยนไป เช่น
 ท้าบุญ สวดมนต์ ไหว้พระ นั่งก้าหนดสมาธิ
นอนผิดที่ มีแสงและเสียงรบกวน
 ฟังเพลง ร้องเพลง เล่นดนตรี เต้นร้า
 ความวิตกกังวล ความเครียด เป็นสาเหตุท้าให้
 เล่นกีฬา
นอนไม่หลับ หรือหลับไม่สนิท
 ปลูกต้นไม้
 ภาวะของโรคบางอย่าง เช่น โรคสมองเสื่อม
 เลี้ยงสัตว์
โรคไต ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ ซึ่งท้าให้ตื่นบ่อย เป็นต้น
ในภาวะหลั ง น้้ า ลด หลายคนอาจประสบปั ญ หานอนไม่ ห ลั บ
หรือหลับไม่สนิท พักผ่อนไม่เพียงพอ ท้าให้ร่างกายอ่อนเพลีย
การเลือกท้ากิจกรรมเพื่อการพักผ่อนด้านจิตใจ ต้องเลือกกิจกรรมที่
ส่งผลให้ความต้านทานต่อโรคภัยไข้เจ็บลดน้อยลงไป ดังนั้น
เหมาะสมกับอายุและสภาวะสุขภาพของแต่ละบุคคล ใช้ระยะเวลาที่พอเหมาะ
ควรค้นหาสาเหตุ และหาวิธีแก้ไขที่เหมาะสมส้าหรับแต่ละคน
และรู้สึ ก ผ่ อนคลาย สบายใจเมื่อ ได้ ท้ากิ จ กรรมนั้ น และหากสามารถเลื อ ก
 การอาบน้้าช้าระล้างร่างกายให้สะอาด กิ จ กรรมที่ ท้ า ร่ ว มกั น ในครอบครั ว หรื อ ชุ ม ชนได้ จะช่ ว ยให้ เ กิ ด ความรั ก
นอกจากจะช่วยลดจ้านวนเชื้อโรคบริเวณผิวหนัง ความเข้าใจ และมีความสามัคคีเพิ่มมากขึ้นอีกด้วย
ยังท้าให้รู้สึกสดชื่น ผ่อนคลายทั้งร่างกายและจิตใจ
ส่งผลให้นอนหลับสบายได้ด้วย

13. 21 22
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ส้วม จัดการอย่างไร เพื่อไม่ให้เกิดภัยสุขภาพ
ขับถ่ายถูกวิธี จะไม่มีโรคระบาด
การดูแลรักษาร่างกายให้สะอาด อุจจาระ ปัสสาวะ เป็นของเสียที่ร่ายกายขับออกมา หากไม่ก้าจัดอย่างถูกวิธี
ดูแลจิตใจให้ผ่องใส เบิกบาน และมี พฤติ กรรมสุ ขภาพที่ ไม่เหมาะสม จะท้ าให้ เกิ ดโรคตามมาได้ หลายชนิด เช่ น
โรคอุจจาระร่วง ซึ่งหากเกิดกับเด็กเล็ก คนชรา และคนที่มี
เป็นวิธีการหนึ่งที่ช่วยลดการเกิดโรค
ที่เป็นอันตรายต่อสุขภาพกายและใจ  โรคประจ้ าตั วร้ ายแรง
อาจท้ าให้ เสี ยชี วิ ตได้
ดั งนั้ น ต้ องขั บถ่ ายใน
ส้ วมที่ ถู กสุ ขลั กษณะ
มีน้าสะอาดพอใช้ช้าระล้างภายหลังการขับถ่าย
ในระยะภายหลังน้้าลด หลายบ้านอาจมีปัญหาเกี่ยวกับส้วม เนื่องจาก
ปัญหาน้้าท่วมห้องน้้า ท้าให้ส้วมสกปรก ส้วมเต็ม ยังใช้ส้วมไม่ได้ หากไม่สามารถหา
ส้วมในบริเวณใกล้เคียงใช้ได้ คงต้องใช้วิธีขับถ่ายลงในส้วมชั่วคราวหรือถุงด้าไปก่อน
เมื่ อ ขั บ ถ่ า ยเสร็ จ แล้ ว ให้ ใ ส่ ปู น ขาวลงในถุ ง ใส่ อุ จ จาระ
จากนั้ น มั ดปากถุ ง ให้ แ น่ น แล้ ว รวบรวมส่ ง ให้ ห น่ ว ยงาน
ที่รับผิดชอบในพื้นที่น้าไปก้าจัดอย่างถูกวิธี ไม่ทิ้งให้เป็นแหล่ง
เพาะพันธุ์เชื้อโรคได้

14. 23 24
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ขยะมูลฝอย หากก้าจัดถูกวิธี จะไม่มีโรค
การเติมปูนขาว เพื่อช่วยลดกลิ่นและปรับสภาพสิ่งขับถ่ายจากกรดให้
เป็นด่าง ซึ่งจะช่วยยับยั้งการท้างานของจุลินทรีย์ โดยเติมปูนขาวประมาณ 15 กรัม ขยะมูลฝอย เป็นแหล่งก่อโรคที่ส้าคัญ โดยเฉพาะโรคที่มาจากสัตว์น้าโรค
หรือประมาณ 2 ช้อนโต๊ะ ต่อการขับถ่าย 1 ครั้ง ไม่ว่าจะถ่ายอุจจาระหรือปัสสาวะ ได้แก่ แมลงวัน หนู แมลงสาป เป็นต้น
ขยะที่เกิดจากการใช้ชีวิตประจ้าวัน เช่น
เมื่อปรับปรุงส้วมเรียบร้อยแล้ว ให้หมั่นดูแลระบบการท้างานของส้วม การประกอบอาหาร หากไม่รวบรวมน้าไปก้าจัด
และรักษาความสะอาดภายในส้วม จัดให้มีภาชนะใส่น้าพอเพียงแก่การใช้ขับถ่าย อย่างถูกต้อง อาจท้าให้เกิดการแพร่ระบาดของ
อุปกรณ์ใช้ล้างท้าความสะอาดหลังการขับถ่าย โดยเฉพาะอย่างยิ่ง ต้องไม่ลืมล้างมือ เชื้อโรคได้ ส่วนใหญ่ มักท้าให้เกิดโรคเกี่ยวกับ
ให้สะอาดด้วยสบู่และน้้าสะอาดทุกครั้งหลังการขับถ่าย ระบบทางเดินอาหาร เช่น โรคอุจจาระร่วง
การจัดการขยะ
ใช้ถังขยะที่ท้าด้วยวัสดุแข็งแรง ทนทาน ไม่รั่วซึม มีความจุไม่เกิน
20 ลิตร มีฝาปิดมิดชิด และควรใช้ถุงพลาสติกรองด้านในถังขยะ
แยกทิ้งตามประเภทของขยะ ได้แก่ ขยะเปียก ขยะแห้ง ขยะรีไซเคิลที่
สามารถน้ากลับมาปรับปรุงใช้ใหม่ได้ และขยะมีพิษ
ขวดน้้าที่ดื่มน้้าหมดแล้ว ควรท้าลายโดย
ทุบ บีบให้เล็กลง ก่อนน้าไปทิ้งในถุงด้า เพื่อง่ายและ
สะดวกต่อการน้าไปก้าจัด
ใช้ ถุ งด้ าหรื อถุ งพลาสติ กใส่ ขยะ มั ดปากถุ งก่ อน แล้ วรวบรวมให้
หน่วยงานที่เกี่ยวข้องน้าไปก้าจัดอย่างถูกหลักสุขาภิบาลต่อไป

15. 25 26
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
การก้าจัดขยะมูลฝอยโดยการเผา จะมีฝุ่น ควันไฟเกิดขึ้นมาก ดูแลอย่างไร ให้บาดแผลหายเร็ว
ซึ่งนอกจากจะเกิดปัญหาด้านอัคคีภัยแล้ว ยัง สามารถก่อให้เกิดปัญหาสุขภาพ
ต่อระบบทางเดินหายใจได้อีกด้วย โดยเฉพาะต่อ เด็กเล็ก ผู้ที่แพ้ฝุ่นละออง บาดแผล
ผู้ที่ป่วยเกี่ยวกับโรคปอดและโรคระบบทางเดินหายใจ ฉะนั้น ต้องระมัดระวัง การท้าความสะอาด จัดเก็บบ้านและข้าวของเครื่องใช้ภายหลังน้้าท่วม
หากต้ อ งใช้ วิ ธี ก ารเผาขยะ ควรหาพื้ น ที่ เ ผาให้ ห่ า งจากชุ ม ชนและไม่ ส่ ง ผล อาจท้ า ให้ เ กิ ด อุ บั ติ เ หตุ แ ละบาดแผลได้ หากดู แ ลบาดแผลไม่ ดี อาจเกิ ด
กระทบต่อสิ่งแวดล้อม เช่น เกิดไฟไหม้ป่า เป็นต้น ภาวะแทรกซ้อน เช่น แผลเป็นหนองจากการติดเชื้อแบคทีเรีย หากเป็นแผลเรื้อรัง
เนื้ อเยื่ อเกิ ดการเน่ า ท้ าให้ อาจต้ องตั ดอวั ยวะส่ วนนั้ นทิ้ ง ไป หรื อเสี ยชี วิ ตได้
และหากมีเชื้อโรคบาดทะยักเข้าสู่ร่างกายทางบาดแผล อาจท้าให้เสียชีวิตได้เช่นกัน
ดังนั้น จึงควรได้รับการฉีดวัคซีนกระตุ้นเพื่อป้องกันเชื้อโรคบาดทะยักทุก 10 ปี
สุขาภิบาลดี ต้องระลึกเสมอว่า ไม่ว่าแผลเล็กหรือแผลใหญ่ หากปนเปื้อนสิ่งสกปรก เชื้อโรค อาจเป็น
บาดทะยักได้ ให้ขอค้าแนะน้าจากเจ้าหน้าที่สาธารณสุข เรื่องวัคซีนบาดทะยักด้วย
สุขภาพดี การปฏิบัติเมื่อเกิดบาดแผล
แผลข่วน แผลถลอก หรือแผลแยกของผิวหนังที่ไม่ลึก จะมีเลือดออก
เล็กน้อยและหยุดเองได้ แผลพวกนี้ไม่ค่อยมีอันตราย ให้ท้า
ชีวีเป็นสุข ความสะอาดบาดแผล โดยใส่ ย าฆ่ า เชื้ อ เช่ น เบตาดี น ไม่
จ้าเป็นต้องปิดแผล แผลจะหายเอง
แผลฉีกขาด เป็นแผลที่เกิดจากแรงกระแทก หากเป็นวัสดุที่ไม่มีคม
แผลมักฉีกขาดขอบกระรุ่งกระริ่ง แผลชนิดนี้เนื้อเยื่อถูกท้าลายและมีโอกาส

16. 27 28
5
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ติ ดเชื้ อมาก ควรท้ าความสะอาดบาดแผลให้ สะอาด ถ้ าบาดแผลลึ กมากควรน้ าส่ งโรงพยาบาล ท้าอย่างไร เมื่อถูกสัตว์ แมลงมีพิษกัด
เพราะผู้ป่วยอาจได้รับอันตรายจากการติดเชื้อโรคได้
ในช่วงหลังน้าลดใหม่ๆ อาจมีสัตว์ที่เป็นอันตรายหลายชนิด หนีน้ามา
การท้าความสะอาดบาดแผล หลบซ่อนตัวอยู่ในบริเวณบ้าน จึงควรระมัดระวังให้ดี
ล้างมือให้สะอาดก่อนท้าแผล เพื่อช่วยลดจ้านวนเชื้อโรคที่มือ งูกัด เป็นภาวะฉุกเฉินที่อาจพบได้ในภาวะน้้าลด
ล้างบาดแผลด้วยน้้าสะอาด ซับให้แห้งด้วยผ้าสะอาด
ผู้ถูกงูกัดควรดูแลรักษาตนเองเบื้องต้น ดังนี้
ใช้ส้าลีสะอาดชุบน้้ายาแอลกอฮอล์เช็ดรอบๆ แผล  ตั้งสติให้ดี อย่าตกใจเกินเหตุ เนื่องจากผู้ถูกงูกัดบางรายที่ถูกงูพิษกัด
โดยเช็ดจากข้างในวนมาข้างนอกทางเดียว ไม่ต้องเช็ดลงบนแผล
อาจไม่ได้รับพิษ เพราะบางครั้งงูพิษกัด แต่ไม่ปล่อยพิษออกมา หรืองูพิษตัวนั้นได้กัด
ใส่ยาฆ่าเชื้อโรค เช่น เบตาดีน ลงบนแผล เพื่อไม่ให้เกิดการติดเชื้อ สัตว์อื่นมาก่อนและไม่มีน้าพิษเหลือ ในกรณีที่ได้รับพิษงู ผู้ถูกงูกัดจะไม่เสียชีวิต
ปิดแผลด้วยพลาสเตอร์ หรือผ้ากอซ ไม่ใช้ส้าลีปิดแผล เพราะเมื่อ
หรือมีอาการอันตรายร้ายแรงทันที ต้องใช้เวลาอย่างน้อย 30 นาที จึงจะเริ่มมีอาการรุนแรง
แผลแห้งแล้วจะติดกับส้าลี ท้าให้ดึงออกยาก เกิดความเจ็บปวด  ล้างแผลด้วยน้้าสะอาด (ถ้ามี) ห้ามท้าสิ่งต่อไปนี คือ กรีดแผล
และอาจท้าให้เลือดไหลได้อีก
ดูดแผล ใช้ไฟ/ไฟฟ้าจีที่แผล โปะน้าแข็ง สมุนไพรพอกแผล ดื่มสุรา กินยา
ท้าความสะอาดแผลเป็นประจ้าทุกวัน แก้ปวดที่มีส่วนผสมของแอสไพริน การกระท้าเหล่านี้ไม่ช่วยรักษาผู้ถูกงูกัด
หลีกเลี่ยงไม่ให้แผลสกปรก หรือเปียกน้้า เพราะอาจท้าให้แผลเกิด
แต่จะมีผลเสีย เช่น เพิ่มการติดเชื้อ เนื้อตาย และที่ส้าคัญท้าให้เสียเวลาที่จะ
การอักเสบ เป็นหนอง หรือหายช้า น้าส่งผู้ถูกงูกัดไปสถานพยาบาล
สังเกตอาการอักเสบของบาดแผล เช่น บวม แดง ร้อน
 เคลื่อนไหวร่างกายโดยเฉพาะอย่างยิ่งบริเวณที่ถูกงูกัดให้น้อยที่สุด
สี ผิ วของบาดแผลเปลี่ ยนไป มี หนอง ควรรี บไปพบแพทย์ หรื อ การเคลื่อนไหวร่างกายมาก ๆ อาจจะท้าให้มีการดูดซึมพิษงูจากบริเวณที่ถูกกัด
เจ้าหน้าที่สาธารณสุขเพื่อรักษาต่อไป
เข้าสู่ระบบไหลเวียนเลือดมากขึ้น และถ้าท้าได้ให้ใช้ไม้ดามบริเวณที่ถูกงูกัดและ
ปรึ ก ษาเจ้ า หน้ า ที่ ส าธารณสุ ข เพื่ อ ประเมิ น ว่ า
จ้าเป็นต้องรับวัคซีนป้องกันบาดทะยักหรือไม่

17. 29 30
ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม ภัยสุขภาพ : ประชาชนจะป้องกันตนเองและครอบครัวอย่างไร ในสภาวะหลังน้าท่วม
ใช้ผ้าพันยืด หรือผ้าสะอาดพันทับให้แน่นพอประมาณ คล้ายการปฐมพยาบาล แมลง สัตว์อื่นๆ
ผู้ปวยกระดูกหัก หรือข้อมือข้อเท้าซ้น
่
 ไม่ควรท้าการขันชะเนาะ อาจท้าให้เนื้อเยื่อบริเวณนั้น ๆ ขาดเลือด ผึ ง ต่ อ แตน กั ด ต่ อ ย ให้ ใ ช้ ห ลอดเล็ ก ๆ แข็ ง ๆ หรื อ ปลายด้ า ม
ไปเลี้ยง เกิดเป็นเนื้อตาย ปากกาลูกลื่นที่ถอดไส้ออกแล้ว ครอบจุดที่ถูกกัดต่อย
 น้าส่งสถานพยาบาลที่ใกล้ที่สุด เร็วที่สุด และกดให้เหล็กในโผล่ขึ้นมา แล้วจึงใช้วิธีคีบดึงออก
 ระหว่างการน้าส่ง ถ้าผู้ป่วยหยุดหายใจ ให้ท้าการช่วยหายใจ เช่น อย่าใช้วิธีบีบหรือเค้น เพราะจะท้าให้เนื้ อเยื่อบริเวณ
การช่วยหายใจแบบปากต่อปาก จะช่วยชีวิตผู้ป่วยได้นานพอจนกระทั่งไปรับการ ที่ถูกกัดต่อยบวมได้ ทาแผลด้วยแอมโมเนีย หรือครีม
รักษาที่สถานพยาบาลได้ เพราะงูพิษบางอย่าง เช่น งูเห่า งูจงอาง งูสามเหลี่ยม ไตรแอมซิโนโลน
และงูทับสมิงคลา มีพิษท้าให้ร่างกายเป็นอัมพาตทั้งตัว ผู้ถูกงูกัดจะเสียชีวิต
จากการหยุดหายใจ
สิ่งที่ควรรู้ ตะขาบ แมงป่อง กัด ให้ทาแผล
 ควรแจ้ ง ให้ แ พทย์ ท ราบลั ก ษณะงู ที่ กั ด ด้วยแอมโมเนีย หรือครีมไตรแอมซิโนโลน
และกัดบริเวณใด เมื่อไร ถ้าน้าซากงูไปด้วยก็จะดีมาก
แต่ไม่จ้าเป็นต้องเสียเวลาตามหาและไล่ตีงูเพื่อน้าไปด้วย
เพราะจะท้า ให้เสียเวลาในการรักษาโดยไม่จ้าเป็ น
ถ้าผู้ป่วยมีโรคประจ้าตัว เคยมีประวัติแพ้ยาหรือสารใด ๆ ถ้ า มี อ าการปวดมาก มี อ าการแพ้ เช่ น
ต้องแจ้งให้แพทย์ทราบด้วย หนังตาบวม หายใจไม่สะดวก ควรรีบไปพบแพทย์
 ผู้ถูกงูกัดไม่จ้าเป็นต้องได้รับเซรุ่มแก้พิษงูทุกราย แพทย์จะให้เซรุ่มแก้
พิษงูเฉพาะในรายที่มีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์เท่านั้น