Energieverbruik gebouwen. Warmte. Verwarming Ventilatie. Installaties. Duurzaamheid & vastgoed HBO onderwijs Vastgoed en makelaardij.

1. Bouwkunde voor vastgoed en makelaardij
• Les Energie, vervolg
• Docent:
– J.F.M. Verdonk MSc
1

2. Warmte opwekking
1. Met verbranding
• Met open vuur
– open haard, kaarsen
– Gas-, olie- of houtkachel
• Centrale verwarming
1. Stadsverwarming
2. Blokverwarming
3. Individueel (CV-ketel)
2. Zonder verbranding
• Zonnewarmte
• Aard- of luchtwarmte (wamtepomp)
• Elektrische verwarming
Verbranding
• Gasmolekulen (bestaande uit koolwaterstof) reageren
• met zuurstof (O2) tot CO2 en H2O (water). H.26.3.2
• Bij onvoldoende zuurstof ontstaat CO (koolmonoxide, giftig). Dus aanvoer van zuurstof nodig, én:Afvoer
van verbrandingsgassen en waterdamp
2

3. Centrale verwarming
CV met warmwaterleidingen. In plaats van met warmwater kan een ruimte ook met warme lucht worden
verwarmd
1. Stadsverwarming
• Warm koelwater vanuit de elektriciteitscentrale
2. Blokverwarming
• Gemeenschappelijk verwarming per gebouw
3. Individuele CV-ketel
• Met of zonder warmtapwater
3

4. • Koelwater
– Het koelwater van een elektriciteitscentrale wordt gebruikt voor de
verwarming
– Vanaf de centrale lopen ondergrondse buizen naar de woningen
• Warmwater ca. 70˚C voor verwarming
• Middels een warmtewisselaar ook geschikt voor het opwarmen van warmtapwater
• In combinatie met elektrisch koken, kan de gasaansluiting komen te vervallen
• Meting met warmteverbruiksmeters (in GJ)
– Tegenwoordig draadloos, op afstand afleesbaar
1. Stadsverwarming
4

5. 2. Blokverwarming
• Collectieve verwarming
• Géén individuele ketel
• Soms met warmtewisselaar op stadsverwarming
• Verbruiksmeters
• Het verbruik wordt gemeten met kleine
warmteverbruiksmeters op de radiatoren
• Giga Joule
• Rekening
• De VVE of woningcorporatie ontvangt één
rekening van het Nutsbedrijf en verdeeld de
kosten over alle woningeigenaar verbruik
5

6. 3. Individuele CV
Centrale verwarming (CV) met CV-ketel (gas- of olie-gestookt)
• Hoog Rendement (HR)
– Moderne CV ketels met hoog rendement
– Kenmerken:
• Geen voorraadvat maar directe verwarming van het
benodigde water (geiser systeem)
• Condensatiewarmte: warmte van de rookgasafvoer wordt
gebruikt om het koude water voor te verwarmen (WTW),
Hierdoor lagere temperatuur van de verbrandingsgassen
door de schoorsteen.
• Elektrische ontsteking
• Combi CV: Combineert de verwarming en warm tapwater
6

7. 3. Individuele CV
Centrale verwarming (CV) met CV-ketel (gas- of olie-gestookt)
• Open ketel
– de lucht benodigd voor de verbranding wordt
onttrokken aan de ruimte; de verbrandingsgassen
met een kanaal naar buiten
• Gesloten ketel
– de lucht benodigd voor de verbranding wordt van
buiten betrokken door een apart kanaal
– de verbrandingslucht wordt met een apart kanaal
naar buiten afgevoerd). Kan dus ook in een
gesloten ruimte staan
– Minder risico op Koolmonoxide CO
7

8. Warmte afgifte: door straling
Warmtestraling
– Elke voorwerp met een hogere
temperatuur dan de omgeving, geeft
warmtestraling af.
Foto linksonder: radiator (ledenradiator) en straalkachel.
Rechtsonder: leidingen vloerverwarming
• HTV
• T = 60 - 80 °C
• radiator, infraroodkachel
• LTV
• T = 35 – 55 °C
• Vloerverwarming als bijverwarming
• ZTV
• T = 25 – 35 °C
• Vloerverwarming en wandverwarming als
hoofdverwarming
8

9. ‘Koudeval? Koudestraling?’
Warmtestraling
• Een warm voorwerp geeft warmtestraling af
• En ‘koudestraling’ dan?
– Dat bestaat niet. Een oppervlak dat kouder is dan onze
lichaamswarmte, zend minder warmtestraling uit dan wij.
Bijv. een koud glasoppervlak. Omdat het glas kouder is,
straalt de mens meer warmte uit dan hij van het glas
terugkrijgt. Zo ervaren we een koud glasvlak als koude
straling, maar eigenlijk ligt dat anders. De warmtestraling
wordt geabsorbeerd.
De plaats van het
verwarmingselement…?
Vraag: Hoe komt het dat er ’s-ochtends rijp op het dak ligt, terwijl
het ’s-nachts niet heeft gevroren? ‘Zwarte straling’ / nachtstraling?
Afkoeling naar het koude heelal. Voorbeeld: een zwart dak (het dak van de
berging met bitumineuze dakbedekking)
9

10. Warmte – Alle voorwerpen boven 0 Kelvin stralen
warmte uit
• Hoe warmer een voorwerp, hoe meer
warmtestraling
• Absolute nulpunt = 0 Kelvin (= -273 °Celsius)
– Stralingswarmte
• Een voorwerp dat warmer is dan onszelf ervaren
we als warm of heet
• Een omgevingstemperatuur die hoger is dan de
luchttemperatuur ervaren we als warm
• Twee voorwerpen, twee vlakken met een
verschillende temperatuur, zenden beide
warmte uit, Ze absorberen en reflecteren beide
een deel van elkaars warmtestraling
Warmte overdracht door:
• Warmte geleiding
• Bijvoorbeeld een warme kop
thee.
• Warmtegeleiding drukken we uit
in de lambda waarde λ. De
laagste λ -waarde is 0,025 bij
luchtgevulde isolatiematerialen.
Wil je een lagere waarde, dan zul
je met een speciale gasvulling
moeten werken.
• Warmte straling
• Bijvoorbeeld een infrarood
kachel of een radiator.
• Warmte stroming
• Bijvoorbeeld een hete
luchtkanon of een convector.
10

11. Warmte afgifte: door
straling
• Vloerverwarming
– Meer comfort en minder energiegebruik
• Meer comfort
– De temperatuurverschillen in de ruimte zijn kleiner
dan bij het gebruik van traditionele
verwarmingselementen
– Gelijkmatig verdeelde warmte ervaren we in een
ruimte als aangenaam
– Omdat warme lucht opstijgt, heb je bij traditionele
verwarming een hoog temperatuurverschil tussen
vloer en plafond
– met vloerverwarming ervaar je de warmte bij de
vloer
Foto rechtsonder: de leidingen voor vloerverwarming worden weggewerkt
in een afwerklaag (de dekvloer)
Beeld: TONZON
11

12. Warmte afgifte: door
straling
Vloerverwarming op houten
vloeren
• Natte systemen
• Nieuwe cementdekvloer met
zwaluwstaartvloer
• Bijv. in badkamer (foto
boven)
• Droge systemen
• Vloer eerst egaliseren
met zwaluwstaart of
estrich vloer
• Zie bijv.
https://youtu.be/uGm79gNJt
hE
Beeld: TONZON
12

13. Warmte afgifte: door convectie
• Warme luchtstroom
Foto linksonder: luchtgordijn;
Foto middenonder: convector
In de convector lopen warmwaterleidingen;
warme lucht stijgt op en zorgt voor een
luchtcirculatie; Foto rechts: verwarming
d.m.v. convectie.
13

14. Warmte afgifte: door
convectie
• Ventilatorconvector
– geschikt voor ZLT warmen en koelen
Probleem bij bestaande bouw: lage
temperatuurverwarming vraagt om andere warmte
afgifte elementen.
14

15. Begrippen
EIB Datum eerste inbedrijfstelling
Pomp
– Een pomp zorgt voor de circulatie van het
warme water door de leidingen en
warmwaterelementen
Expansievat
– Vaak wordt gebruikt om
volumeschommelingen op te vangen bij
temperatuurverschillen van het warme water
Condensafvoer
– Bij een HR ketel wordt de temperatuur van
de rookgassen gebruikt voor de
voorverwarming van de aangezogen
buitenlucht. De temperatuur van de
verbrandingsgassen nemen daardoor sterk
af, dat waterdamp condenseert.
Een thermostaat
– regelt de toevoer van de benodigde
hoeveelheid warm water om de ruimte
op te warmen
Weersafhankelijke regeling.
• De watertemperatuur varieert met de
buitentemperatuur. Hoe kouder buiten,
hoe heter het water.
Ventilator
– Een ventilator zorgt voor de aanvoer van
verse buitenlucht en afvoer van
verbrandingsgassen
Thermo koppel
• thermo-elektrische beveiliging: sluit de
gastoevoer af als de vlam is gedoofd
15

16. Begrippen
Serie schakeling
• de leidingen lopen steeds naar de
volgende radiatoren
Parallel schakeling
• elke radiator wordt apart gevoed,
direct vanaf de ketel of vanaf een
verdeler
Tweepijpssysteem
• Aanvoerleiding (rood, warm),
retourleiding (blauw, koud); buis in
buis
Foto: verdeler van de CV-leidingen;
veelal weggewerkt in een bergkast.
Vanaf de verdeler lopen de leidingen in
de deklvloer naar de ruimten 16

17. Inregelen
Hydraulisch inregelen
radiatoren
Goed ingeregeld:
• Doorstroming zodanig
inregelen dat de juiste
hoeveelheid warmwater naar
het afgiftesysteem komt
• Elke radiator evenveel warmte
• Bij HR-ketelmoet de T van het
retourwater < 56°C zijn
• Aanvoer ca. 76°C , retour
56°C
17

18. 1. Borrelend geluid in de CV
leidingen of in het verwarming-
selement?
2. Wordt het
verwarmingselement niet
helemaal warm?
Dan ontluchten!
18

19. 7. Warmtapwatervoorziening
• Geiser
• Combi CV
• Zonneboiler
• Warmtewisselaar op stads- of
blokverwarming
• Elektrisch
• Warmtepomp
19

20. • Wat is dit?
• Wat is je advies?
• Onderhoud gasinstallaties
– 10 controle punten
– https://youtu.be/ZwsoeV0_vnY
– Install TV, UNETO-VNI
– 7:18
20

21. 8. Hernieuwbare warmtebronnen
• Zonne energie
– Actief
– passief
• Windenergie
• Warmtepomp
– Aard-, lucht of waterwarmte
21

22. Passieve zonne-
energie
Maakt gebruik van zonnewarmte
Zoninstraling in de winter en
zonwering in de zomer
22

23. Actieve zonne-
energie
1. Zonnecollector
• PV Photovoltaïsche
panelen Afbeelding onder
2. Thermisch (Zonneboiler)
Afbeelding rechts
3. Combi PVT
23

24. Zonne energie
• Wat te doen met elektriciteit uit PV-
panelen?
– Terugleveren aan het net
– Opslaan in een batterij
– Water mee opwarmen
– Elektrische kachel
– Warmtepomp (verwarmen/koelen)
Verduurzamen van een
woning
• Video MMM-TV: Met
zonnecollectoren naar
energielabel A++
• https://youtu.be/um-
iRblnM08
• 2:28
24

25. Duurzame energie
Aardwarmte
• Warmteopslag in de bodem
– Gebruik maken van de constante
temperatuur in de aarde
– Itho Daalderop
– http://youtu.be/ZfKjxGZJYgY
– 0:51
– In deze video wordt de werking van een water/water
warmtepomp met gesloten bron uitgelegd
Warmtepomp
• Nederland Bouwt – warmtepomp. Geüpload op
25 feb. 2009. 4:06
• http://youtu.be/NQiEJwSY3HA
• In nieuwbouwprojecten worden steeds meer
verwarmingssystemen met een warmtepomp toegepast. Het is
een duurzame, energiezuinige en op termijn goedkoop
alternatief voor de steeds duurder wordende energie. De
warmtepomp verwarmt niet alleen, maar kan gebouwen ook
koelen. In het duurzaam gebouwde appartementencomplex
Werfdaal in Wieringerwerf, wordt gebruik gemaakt van een
collectieve warmtepomp
25

26. Warmtepomp
• MMM-TV: warmtepomp
• https://youtu.be/8M0AUdY4S1
M
• 2:41
• Werking van de warmtepomp
• Gepubliceerd op 7 nov. 2013
• https://youtu.be/n8pa-zSD0FM
• Werkt als een omgekeerde koelkast
• ( P x V ) / T = constant
• Comprimeren: de T gaat omhoog
• Condenseren, levert warmte op;
verdampen kost energie dus onttrekt warmte
26

27. Warmtepomp & COP
• Coëfficiënt of performance
– Afgegeven warmtevermogen (in kW)
gedeeld door het toegevoegd elektrisch
vermogen (in kW)
– Rekenvoorbeeld:
Stel COP = 5 bij 0 graden bron en
35° CV aanvoer) en het afgegeven
vermogen 10 kW
Wat is dan het vermogen uit de bron?
En hoeveel energie verbruikt je uit het
elektriciteitsnet?
• Even wat kengetallen
– Prijs 1 kWh elektra: 0,20 €
– Prijs 1m3 aardgas 0,65 €
– Energie van aardgas: 1 m3 ≈ 35 MJ ≈ 10 kWh
– 1 W = 1 J/s
– 1 m3 = 1000 l
130kWh
Datisevenveelenergiedat1m2zonnepaneelkanopwekkenp.j.
nvesteringvannoggeen200euro
UGGEN
NG
IES
Antwoord: 10 kW : COP 5 = 2 kW vermogen uit het
net; 10 kW – 2kW = 8 kW bron vermogen
27

28. Warmtepomp - Begrippen
• Werking
– Soorten bronnen
– Water, bodem, lucht, buffervat
– Open of gesloten, horizontaal of verticaal,
– Recirculatie, doublet, mono
• Brine, vollast uren, bètafactor
• Delta T = verschil tussen aanvoer en retour
temperatuur
• Melding of vergunning:
– OBM Omgevingsvergunning Beperkte
Milieutoets, PMV Provinciale
milieuvergunning
• Meer info:
– Waar zijn de mogelijkheden voor
bodemenergie: www.wkotool.nl/
– Website https://www.warmtepomp-
info.nl
– Website: https://warmtepomp-
weetjes.nl/warmtepomp/toepassing/
28

29. Type warmtepomp Gemiddelde kostprijs
Grond-water warmtepomp Vanaf 10.000 à 25.000 euro
Water-water warmtepomp Vanaf 15.000 euro
Lucht-lucht warmtepomp Vanaf 4.000 à 7.000 euro
Lucht-water warmtepomp Vanaf 4.000 à 7.000 euro
2017
29

30. Berekeningen
Bron: www.warmtepomp-info.nl/
Stel, uit transmissie berekening
blijkt 12,5kW vermogen nodig voor
verwarming
• Bèta factor 0,8
– (is inzet warmtepomp voor totale
warmtebehoefte)
• Dus voor warmtepomp
0,8*12,5kW
Voorbeeld:
• Nieuwe woning 2015 met een bg van
totaal 70 m², 1e verdieping 70 m² en
zolder 40m²
• Nieuw te bouwen woning met WTW,
goed gïsoleerd, EPC = 0,4
• Dan is het gewenste vermogen:
– (70+70+40=) 180 (m²) x 44 watt = 7920
Watt of wel 7,92 kW
– Zetten we hier een bodem warmtepomp
in met Betafactor .8 (ISSOnorm) dan 180 x
35 watt = 6300 Watt ( 6,3 kW)
30

31. Windenergie
• Voorbeeld
– PowerNest, bovenop daken
– Ibis Power
– 19-30.000 kWh per jaar
31

32. 9. Ventilatie
• Ventilatie is nodig voor een
gezond binnenklimaat
• CO2 in de lucht
• Hoge luchtvochtigheid
• Luchtbehandeling
– Natuurlijke ventilatie
– Mechanische ventilatie
32

33. Ventilatiesystemen
4 systemen conform NEN 8088-1
A. Natuurlijke toe- en afvoer
B. Mechanische toe- en natuurlijke afvoer
C. Mechanische afzuiging met
natuurlijke aanvoer
– Aanvoer via roosters in de gevels
– Aanvoer door kieren onder de
binnendeuren
D. Volledige mechanische ventilatie
– Gebalanceerde ventilatie
• Mechanische aanvoer en mechanische
afvoer
• Door middel van ventilatoren en
luchtkanalen
E. Decentraal 33

34. Natuurlijke ventilatie
• Via kieren
• Vroeger: door kieren kwam er ventilatielucht
binnen
• Tegenwoordig wordt luchtdicht gebouwd en dubbele
kierdichting toegepast bij ramen, dus ventilatie nodig
• Via ventilatieroosters
• Standaard roosters (open of dicht) zie bovenste
afbeelding
• Zelfregulerende roosters
• Of suskasten (geluidwerend) bij hoge geluidbelasting op de
gevel
• Spuicapaciteit
• = te openen ramen, om goed te kunnen spuien)
• Verplichting vanuit het Bouwbesluit
34

35. Mechanische ventilatie
mechanische afzuiging
1. Individueel
• Individueel (per woning): MV unit (=MV
box) >
• Regeling: met een 3-standenschakelaar
(kan niet uit)
• Afzuiging van WC, badkamer, keuken,
opstelplaats WM
2. Collectief
• afzuigventilator op het dak, voor
meerdere kamers of woningen tegelijk
>>
• Centrale regeling
35

36. WTW
Gebalanceerde ventilatie met warmte terugwinning
• Ventileren betekent
warmteverlies in de winter
• Warmteterugwinning
– Om de EPC-eis te halen van 0,4
moet je veelal gebruik maken van
warmte terugwinning (WTW)
– De aangevoerde koude buitenlucht
wordt in de WTW-unit eerst langs de
buizen met de warme afgevoerde
lucht gevoerd. En hierdoor
voorverwarmd
– Dit is een warmtewisselaar
36

37. WTW bij ventilatie
warmteterugwinning door een warmtewisselaar: de koude invoer lucht wordt langs de warme uitvoer lucht
geleid
• Meer energiebesparing door:
• Minder elektraverbruik met gelijkstroom
motoren
• Vraaggestuurde ventilatie 37

38. Decentrale ventilatie
met WTW
38

39. Sick Building Syndroom
Probleem
• Een ongezond
binnenklimaat, door
gebalanceerde ventilatie
• bacteriën in de ventilatiekanalen
• Geen luchtbehandeling: te hoge of
lage luchtvochtigheid
• In kantoorgebouwen eind 20e eeuw
Wens
– Te openen ramen
• En spuimogelijkheden
– Luchtbehandeling
• CO2 max. 1200 ppm
• Luchtvochtigheid tussen 30-70%
• Luchtsnelheid < 0,2 m/s NEN1087
• 0,9 dm3 / s m2 BB2012
• Geluidbelasting < 30 DB nacht, 45dB dag
– Individuele regeling
• vraaggestuurd
39

40. Vraag: Afzuigkap in de keuken?
• Stel, een rijtjeswoning
met MV
– Wat dan met je
kookeiland?
40

41. Bouwbesluit & ventilatie
• ‘Luchtbehandeling’
– Bouwbesluit:
• Spuimogelijkheden
• Luchtsnelheid < 0,2 m/s (NEN1087)
• 0,7 dm3 / s m2 (BB2012) in VR
• Geluidbelasting < 30 DB nacht,
45dB dag
– Wens:
• Luchtvochtigheid tussen 30-70%
• Vraaggestuurde ventilatie (CO2-gestuurd)
• CO2 max. 1200 ppm
• Onderhoud: vervangen filters + reinigen
kanalen
• Wat ventileren we in woningen?
– Verblijfsruimte
– Toiletruimte, badruimte
– Gemeenschappelijke
verkeersruimte
– Opstelplaats gasmeter
– Opslagruimte huishoudelijk afval
– Lichtschacht
– Stallingsruimte motorvoertuigen
• En uiteraard moet een
verbrandingstoestel lucht van
buiten krijgen 41

42. Koeling en luchtbevochtiging
• Koeling steeds belangrijker
– door de warmere zomers
– door de verbeterde warmte isolatie en grote
glasoppervlakken in de gevel (zonnewarmte)
– Door warmteproductie van computerapparatuur
(hogere ‘koellast’) in kantoren
• Luchtbehandeling
– In de winter bevat de (koude) lucht minder
waterdamp. Door ventilatie wordt binnenlucht
dus steeds droger. Te droge lucht is
onaangenaam. Daarom is luchtbevochtiging
nodig!
• Ontwerpen
– Om lelijke split-units tegen de gevel te
voorkomen dient koeling en zonwering al in het
ontwerpstadium te worden meegenomen
– ‘Topkoeling’: koeling van de warmtepiek in de
zomer (van enkele graden)
42

43. 10. Overige invloeden
•Locatie:
–Oriëntatie
•Meterkast
– energieverbruik:
– water [m3]
– gas [m3]
– elektra [kWh]
– warmtemeters bij stads-
of blokverwarming [GJ]
– overige?
43

44. Installaties
Meterkast (NEN 2768)
Gemiddeld verbruik
• Gas 1500 m3
• Elektra 3500 kWh
44

45. Installaties
Meterkast (NEN 2768)
• Elektra >
• Enkele of dubbele meter
(Hoog- en laagtariefmeter
= dag- en nachtmeter)
• Gasmeter
• Watermeter
• Data (zie
afbeeldingen onder)
1. Telefoon (PTT) >
2. coax (CAI) >>
3. Glasvezel >>> 45

46. Installaties
Meterkast (NEN 2768)
E Electra (rood)
G Gas (geel)
W Water (blauw)
C CAI (groen)
T Telecom (groen of grijs)
G Glasvezel (oranje)
• Standaard bodemplaat
• De gebruikte kleuren wijken nogal eens af
van de NEN norm. Er zijn verschillen per
regio of bedrijf. En in het verleden
werden ook andere kleuren gebruikt
• Achteraf worden mantelbuizen in de
straat aangelegd met een gestuurde
boring (HDD horizontal directional
drilling)
Invoer met
mantelbuizen
46

47. Installaties
Meterkast (NEN 2768)
• Standaard bodemplaat met
vantevoren aangebrachte
sparingen voor de invoer van
mantelbuizen.
• Invoer in de meterkast met
standaard vloerplaat
• Volgorde van buiten naar
binnen:
dienstleiding –> meter –>
huisaansluiting met
binneninstallatie
47

48. Slimme meter
• Vanaf 2015
• http://youtu.be/rWmyadbiYv4
– Meer inzicht in het gebruik
– Op afstand afleesbaar
48

49. Gebouwbeheersing, regeling en domotica
• KNX-protocol
– Meest bekende aansturing van
domotica
• Bedraad (bus-systeem met IP-kabel)
• Of RF
– Werkt met actoren (ontvangers
van het signaal) en sensoren (de
commando gevers)
• Overige begrippen
– HVAC Heating Ventilation Air
Conditioning
49

50. • Trias Energetica
1. Beperken energievraag
2. Gebruik duurzame energie
3. Efficiënt energiegebruik
• Mogelijke maatregelen
Isolatie
Minder energiegebruik
Duurzame energie
50

51. Duurzame energie
Aardwarmte
• Warmteopslag in de bodem
– Gebruik maken van de constante
temperatuur in de aarde
– Itho Daalderop
– http://youtu.be/ZfKjxGZJYgY
– 0:51
– In deze video wordt de werking van een water/water
warmtepomp met gesloten bron uitgelegd
Warmtepomp
• Nederland Bouwt – warmtepomp. Geüpload op
25 feb. 2009. 4:06
• http://youtu.be/NQiEJwSY3HA
• In nieuwbouwprojecten worden steeds meer
verwarmingssystemen met een warmtepomp toegepast. Het is
een duurzame, energiezuinige en op termijn goedkoop
alternatief voor de steeds duurder wordende energie. De
warmtepomp verwarmt niet alleen, maar kan gebouwen ook
koelen. In het duurzaam gebouwde appartementencomplex
Werfdaal in Wieringerwerf, wordt gebruik gemaakt van een
collectieve warmtepomp
51

52. 52

53. Betonkernactivering
• Thermisch actieve gebouwen
• De constructievloer wordt langzaam
opgewarmd of gekoeld
• http://www.sbrcurnet.nl/producten/publicaties/thermisc
h-actieve-vloeren/1-wat-verstaan-we-onder-
betonkernactivering
• https://youtu.be/d4GOkNLWL5w
• Betonkernactivering 2:08
53

54. Nul-op-de-energiemeter
woning – Bij een nul-op-de-energiemeter-
woning zijn de in- en uitgaande
energiestromen voor
gebouwgebonden energie op
jaarbasis per saldo nul
• Ruimteverwarming
– koeling, warm tapwater gebruik
• en het gebruik van huishoudelijke
apparatuur
– inclusief verlichting
Woningcorporaties investeren
Voorbeeld bij jaren ‘70 woningen:
•http://youtu.be/37_3hwOoYKY
•https://youtu.be/37_3hwOoYKY
•Gepubliceerd op 12 aug. 2014
•Sjoerd Klijn Velderman (Hoofd Business
Development bij BAM) legt in deze video uit
wat het betekent dat we deze woningen in
Heerhugowaard op innovatieve wijze hebben
gerenoveerd naar 0-op-de-meter.
54

55. Passief huis
• Bij het ontwerp van een passiefhuis
is het gebruik van passieve
energiebronnen het belangrijkste
uitgangspunt.
• De nadruk ligt op het ontwerp waarbij
veel rekening wordt gehouden met
ligging, lichtinval en glasoppervlak.
• In principe moet de passieve energie
uit het zonlicht voldoende warmte
opleveren om de temperatuur in de
woning aangenaam te houden.
• Bron: duurzaamthuis.nl
Video
• Passiefhuis uitgelegd in 90 seconden
• https://youtu.be/cFYVf2XXE_Y
Wat maakt een huis tot een passief huis?
Bijv.:
https://www.multicomfort.nl/multi_comfort/energ
iebehoefte/hoe/
55

56. Nul energie woning – Een situatie waarbij over een jaar
gemeten het energiegebruik van een
woning ten minste nul is
– er wordt niet méér energie uit het
gas- en elektriciteitsnet betrokken
dan er vanuit duurzame bronnen aan
wordt toegeleverd
• Bron: SenterNovem
56

57. • BENG?
• NOM?
• Passief?
– Begrippen
• http://www.rvo.nl/onderwerpen/duurzaa
m-ondernemen/gebouwen/wetten-en-
regels-
gebouwen/begrippenlijst/wettelijke/gecert
ificeerde-begrippen
57

58. Tips energiebesparing
58

59. Kritische noot
Kritische noot bij de toenemende invloed van isolatie en installatietechniek in de bouw
• Kosten onderhoud nemen toe
– Stijging van de onderhoudskosten per woning
(door steeds meer techniek in huis)
• Verminderde meeropbrengst
– De wet van de ‘verminderde meeropbrengst’: De eerste energiebesparende maatregelen
hebben het hoogste effect op de verlaging van het energieverbuik tegen de laagste kosten.
Een verdere daling van de EPC kost relatief meer dan het oplevert
• Overige
– Kantoren & woningen: de noodzaak tot koelen neemt steeds meer toe
– Sick building syndroom als gevolg van mechanische ventilatie zonder te openen ramen
– Geluidsoverlast bij WTW-installaties en mechanische afzuiging
59

60. Gebouwen & duurzaamheid
Circulair bouwen
• Materialenpaspoort
– Want levensduur van gebouwen is
lang. Wie weet later nog wat er in
het gebouw zit?
• Bijv. circulair paviljoen, Amsterdam
• Www.gebruiktebouwmaterialen.co
m
Biobased
• Biodegradable. Biologisch
afbreekbaar. Bijv. hout. Daar kun je
planken van maken. Houten planken
zijn biologisch afbreekbaar.
• Biorenewable. Biologisch
hernieuwbare materialen. Deze
materialen worden bewerkt, en zijn
niet (meer) afbreekbaar.
60

61. Gebouwen & duurzaamheid
Milieu Prestatie Gebouwen MPG
– Getal tussen 0 en 1
– Verplicht bij vergunningaanvraag sinds
2013
– Rekenmodel op basis van LCA
• Bijv.
https://www.milieudatabase.nl/viewNMD/index.php
• Bron:
https://www.rijksoverheid.nl/onderwerpen/duurzaam-
bouwen-en-
verbouwen/documenten/brochures/2015/02/05/bepalin
g-van-de-milieuprestaties-van-gebouwen-en-gww-
werken-mpg
Milieudatabase.nl
• Levenscyclusanalyse (LCA) naar
de milieubelasting (-schade) van
bouwmaterialen:
a. Productiefase
b. Transportfase en bouw
c. Gebruiks- en onderhoudsfase
d. Sloop- en verwerkingsfase,
hergebruik
uitgewerkt in Environmental Product
Declarations (EPD’s) op productniveau
• Uitdrukking van de milieubelasting van
materialen en producten in een getal
61

62. Milieudatabase.nl
LCA uitgewerkt in Environmental Product Declarations (EPD’s) op productniveau (NEN-
EN-15804)
Bijv. https://www.milieudatabase.nl/viewNMD/index.php
Berekening op basis van 11 milieueffecten
62

63. Milieudatabase.nl
LCA uitgewerkt in Environmental Product Declarations (EPD’s) op productniveau (NEN-
EN-15804)
Bijv. https://www.milieudatabase.nl/viewNMD/index.php
Berekening op basis van 11 milieueffecten
63