Bouwkunde 2 voor vastgoed en makelaardij
Les 10 Proces
• Voorbeelden van
bouwfouten
• Tekeningen en
bestek
• Docent: dhr. J.F.M. Verdonk
MSc

Het beton- en staalwerk
apart aanbesteed
Bij controle kwam men er
achter dat de staalconstructie
naast de gestorte poer staat.
Het betreft een
staalconstructie die nog
afgewerkt moet worden. Door
de belasting vanuit de kolom
is de voetplaat al verbogen.
Het probleem is opgelost door
onder de overstekende
voetplaat een stalen kolom
toe te passen.

Een geveldoorvoer voor
rookgasafvoer, een afvoer
voor ventilatielucht en een
toevoer voor
ventilatielucht. Dat alles
direct naast elkaar. De
ruimte is natuurlijk
beperkt, maar dit is toch
echt levensgevaarlijk.

Hoe werk je bij een
renovatie de leidingen
weg? Even een balk
doorboren. Op deze
manier kun je het doen
maar erg netjes is het niet.

In een nieuwbouwwoning
is een verdeelblok gemaakt
voor vloerverwarming.
Kennelijk is er ook nog de
mogelijkheid een
elektrisch apparaat aan te
sluiten.

Deze situatie is
tevoorschijn gekomen bij
de renovatie van een
kantoorgebouw. Het
kantoorgebouw is
gebouwd in 1990. Er is op
een zeer creatieve manier
omgegaan met de
leidingen.

De kanalen van een
kanaalplaatvloer worden
aan de spouwzijde
dichtgezet met
isolatiemateriaal. In de
woningbouw gebeurt dat
veelal op de bouwplaats.
Jammer alleen dat niet
iedereen het nut ervan
inziet. De resterende
kanalen van deze woning
worden wellicht alsnog
gedicht, maar de manier
waarop de andere kanalen
zijn dichtgezet getuigt niet
van een zorgvuldig
werkwijze.

Het raam was er al, toen
moest de verwarming nog
geplaatst worden. De
verwarming is veel te groot
voor het stukje muur. Ach
wat maakt het uit! Het
raam kan toch nog open

Hoe bespaar ik energie?
Door de thermostaatknop
boven de radiator te
plaatsen dus. Zodra de
knop even open gaat en de
radiator warm wordt, zal
deze ook weer dicht slaan.
Voor het comfort overigens
niet aan te bevelen.

Teveel gesloopt
Bij een huis hebben ze alle
staande muren
weggehaald. Niet zo slim.
Nu is het hele dak ingezakt.
Helaas is er wel een echte
aannemer aan het werk
geweest.

De wand op de foto is de
scheidingsmuur tussen een
kinderdagverblijf en een
gymzaal van een
naastgelegen school. De
wand dient 60 minuten
brandwerend te zijn. Bij
een vorige controle is
geconstateerd dat er een
groot gat in de muur zat.
Dat is nu opgelost door de
muur op een wel heel
creatieve manier te
dichten.

De hoofd wapening over de betonen
wand ligt te laag t.o.v. van het mv
kanaal dus sla maar plat dan past het
wel.

Dit is echt een
verwarmingsketel met pvc-
rookgasafvoer. Aangelegd
door een amateur?
Misschien, maar al vele
jaren goedgekeurd door de
erkende installateur.

Bubble Deck vloer
Variant van de bekisting-plaatvloer
Cobouw, 25-9-2017
• ‘De instorting van de parkeergarage
in aanbouw bij Eindhoven Airport
eind mei is veroorzaakt door een
technische fout. De afschuifsterkte
van het aansluitvlak van de
bollenplaatvloeren was onvoldoende
en voldeed niet aan de normen.
• Het probleem schuilde volgens de
onderzoekers van Bureau Hageman
en TNO vooral in de aanhechting van
de koppelstaven tussen de
vloerplaten. Die moesten
trekkrachten overdragen van plaat
naar plaat, maar door de geringe
hechting tussen het zelfverdichtend
beton en de in het werk gestorte
beton konden die staven hun werk
Instorten parkeergarage Einhoven

Variant van de
bekisting-
plaatvloer
Bubble Deck vloer
• Bollenplaatvloer
• Zie de film:
• http://youtu.be/MRo
5rz16SkE

Minor Makelaardij, Bouwkunde A en B 16
TEKENING EN BESTEK
• Fontys, Vastgoed & Makelaardij
• Docent: dhr. J.F.M. Verdonk MSc, Kamer: R4 4.02
• J. verdonk@fontys.nl

Bouwkundige
tekeningen Waarvoor gebruiken we
een bouwkundige
tekening?
– Communicatie
• met opdrachtgever
• met adviseurs
• met aannemers
– Voor het maken van
begrotingen
– Aanvraag
omgevingsvergunning
– Contractstuk
Door de architect

Tekeningen
Een communicatiemiddel. Situatie, plattegronden, gevelaanzichten, doorsneden,
details.

Bouwkundige
tekeningen
Fasering
SO - Structuur ontwerp
– ‘Schets’
VO - Voorontwerp
– ‘Voorlopig ontwerp’
DO - Definitief ontwerp
TO - Technisch ontwerp
– ‘bestekstekening’
UO - Uitvoeringsontwerp
– ‘werktekening’

Fasering & soorten
tekeningen
NEN 2574 & DNR
• Programma
1. Initiatief
2. Haalbaarheidsstudie
3. Projectdefinitie
• Ontwerpfase
4. SO - Structuur ontwerp (of ‘schets’)
5. VO – Voorontwerp (‘Voorlopig
ontwerp’)
6. DO - Definitief ontwerp
• Uitwerkingsfase
7. Bestekstekening (TO - Technisch
ontwerp)
8. Prijsvorming (contracttekeningen,
verkooptekeningen)
• Uitvoeringsfase (bouw)
9. Werkvoorbereiding: werktekeningen
(UO – Uitvoeringsgereed ontwerp)
10.Uitvoering
11.Oplevering (Revisie tekeningen, as
built)
• Gebruik/beheer
• Bouwkundige tekeningen door
de architect
• Constructie tekeningen door de
constructeur
• Installatietekeningen door de
installatie adviseur of
installateur

Incl. topografische
informatie, noordpijl,
bebouwingsgrenzen, etc.
Schaal 1:1000 of 1:500.
Situatie-
tekening

Kadastrale tekening
Vraag: waar ligt het noorden?

Schaal • Tekeningen altijd op schaal!
• Situatie 1:1.000 of 1:500
• Plattegronden en gevelaanzichten: 1:100
of 1:50
• Details: 1:20, 1:10, 1:5 of 1:1
• Schaal 1:100 betekent: 1
mm op tekening is dus
100mm in werkelijkheid
• Papier aanpassen aan de gewenste
schaal. Niet andersom!

Plattegronden
Een plattegrond teken
je als een horizontale
doorsnede op een
hoogte van 1,5 m’

Plattegrond
• Tekeningen altijd op
schaal!
• Situatie 1:1.000 of 1:500
• Plattegronden en
gevelaanzichten: 1:100 of
1:50
• Details: 1:20, 1:10, 1:5 of
1:1
• Schaal 1:100
betekent: 1 mm op
tekening is dus
100mm in
werkelijkheid
• Papier aanpassen aan
de gewenste schaal.
Niet andersom!

Aanzicht Doorsnede
(gevel)

Renvooi
Zie het boek voor gedetailleerde informatie!
• De arcering kan verschillen per tekeningschaal
Voorbeeld arceringen voor tekeningen 1:50 en 1:100:

i.h.w.g.
prefab
Vaste grond
Gasb.-SBS-foamglass
KZst.

Bv: Vuren
folies

Tekeninghoofd
(ofwel stempel)
Rechtsonderin de tekening
met belangrijke informatie
over:
• De tekening
• De Fase:
• De status

Stramienlijnen
De hart- op hartlijnen als onderliggend grid voor het ontwerp van de draagconstructie
• Geeft het stramien aan van de
dragende kolommen, dragende
wanden
• Modulaire coördinatie (3M,
modulair bouwen): maten hebben
een veelvoud van 300mm
– Houten balkagen bijv. h.o.h.
600mm
– Kantoorgebouwen met
stramienmaten h.o.h.:
• Gevelstramien 3600mm (= 2 x 1,8m)
• Stramien draagconstructie (i.v.m.
parkeerkelder) 7,20 m; Breedte dus
14,4 m

32
Stramienlijnen
Voorzien van letters en
cijfers

Detailstekeningen
Horizontale details.. Verticale details..

34
Met
toelichtingen
Teksten en maatvoeringen
buiten de tekening

Met hoogtematen t.o.v. Peil…
Maaiveld

36
Hoogtematen
• De hoogte van het
maaiveld (van het terrein)
wordt gemeten ten
opzichte van het NAP
- Normaal Amsterdams Peil
(NAP) = 0
• Hoogtematen van het
gebouw worden gemeten
t.o.v. peil

Waar moet situatie tekening minimaal aan
voldoen? (zelfstudie)
Een topografische tekening, met:
o Het terrein en de bebouwing
o De afmetingen van de kavel en het
bebouwde oppervlak
o De situering van het gebouw ten
opzichte van de perceelgrenzen
o Globale maatvoering t.o.v. het tot hart v.d.
weg
o Het betreffende bouwwerk arceren of het
dak intekenen
o De ontsluiting, inrichting en het gebruik
van het terrein
o De aangrenzende terreinen met daarop
voorkomende bebouwing
o De omliggende straten en straatnamen
o Noordpijl; het noorden naar boven (de
oriëntatie)
o Eventueel de kadastrale gegevens en anders op
een aparte kadastrale tekening
Bron: ftp.rheden.nl/~ruimtelijkeplannen/NL.IMRO.0275.BPRW5-ON01/t_NL.IMRO.0275.BPRW5-ON01.html

• Wie maken er
allemaal tekeningen
in de bouw?
1. Architect
2. Constructeur
3. Installatie adviseur
– Tijdens de
uitvoering:
aannemer,
installateurs,
fabrikant/toeleveran
ciers

Constructie-
tekeningen
Door de constructeur

Installatie-
tekeningen
Door de installatie adviseur

R. Tienstra
i.h.w.g.
prefab
Vaste grond
Gasb.-SBS-foamglass
KZst.

R. Tienstra
Bv: Vuren
folies

Bouwkundige
tekeningen
Papierformaten
• A0, A1, A2, A3, A4
• Elk blad is een
veelvoud van A4
(210x297 mm)

Vouwwijze
tekeningen

• Begin met dunne hart- of stramienlijnen.
Maak een heldere bladindeling

Teken niet nauwkeuriger dan de fase waarin
je je bevindt
• SO • VO/DO

Bestek Beschrijving van het werk
1. Voorwaarden voor het werk
2. Bouwmaterialen
3. Werkzaamheden (werksoorten)
 Traditioneel bestek:
• Werkbeschrijvingen
• Bijv.: meng cement, kalk en zand in de
verhouding: 1 deel cement : 1/2 deel
kalk : 4 1/2 deel zand
 Modern bestek
• verschuift richting een prestatie
omschrijving (kwaliteitseisen)
• Bijv.: De betonsterkteklasse is C28/35
[35N/mm2]
Onderdeel van bestek
en tekeningen

Werksoorten
• Welke werksoorten kennen
we in de bouw?
Bijv:
 Grondwerk
 Metselwerk
 Betonwerk
 Timmerwerk
 Installaties,
Etc.

‘Stabu’
bestek
Opbouw projectbestek
1. Algemene bepalingen
• Gelden voor het gehele werk
• Standaard hoofdstukken 00,
01 en 05
2. Werkbeschrijvingen per
werksoort
• Standaard hoofdstukken 10
t/m 75
• Per hoofdstuk deel a en b:
a. Algemene bepalingen per
hoofdstuk (betonwerk,
timmerwerk, etc.);
b. Werkbeschrijvingen per
hoofdstuk; (bijv. betonwerk)
Standaard bestek voor
de burger- en
utiliteitsbouw

‘Stabu’
bestek
Voorbeeld van een Stabu bestektekst: betonwerk
1. Algemene bepaling per
hoofdstuk:
21.00.30-06 Melding aanvang
betonstorten
Tenminste twee werkdagen
voordat met het storten van een
onderdeel wordt begonnen moet
de directie hierover worden
ingelicht.
2. Werkbeschrijving per
hoofdstuk:
21.50.10-a 1
– Betonmortel NEN 8005
Betonsterkte C28/35
Milieuklasse XC4
Bindmiddel: cement CEM III/A
.01 De funderingsbalken
• Een bestek wordt
geschreven met een
computerprogramma
en database

‘Stabu’ bestek, Standaard hoofdstuk indeling
00 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN
UAV 2012
01 VOOR HET WERK GELDENDE VOORWAARDEN
U.A.V. 1989
05 BOUWPLAATSVOORZIENINGEN
06 DOOR DE AANNEMER AAN TE LEVEREN
DOCUMENTEN
10 STUT- EN SLOOPWERK
12 GRONDWERK
14 BUITENRIOLERING EN DRAINAGE
15 TERREINVERHARDINGEN
16 BEPLANTING
17 TERREININRICHTING
20 FUNDERINGSPALEN EN DAMWANDEN
21 BETONWERK
22 METSELWERK
23 VOORAF VERVAARDIGDE STEENACHTIGE
ELEMENTEN
24 RUWBOUWTIMMERWERK
41 TEGELWERK
42 DEKVLOEREN EN VLOERSYSTEMEN
43 METAAL- EN KUNSTSTOFWERK
44 PLAFOND- EN WANDSYSTEMEN
45 AFBOUWTIMMERWERK
46 SCHILDERWERK
47 BINNENINRICHTING
48 BEHANGWERK, VLOERBEDEKKING EN
STOFFERING
50 DAKGOTEN EN HEMELWATERAFVOEREN
51 BINNENRIOLERING
52 WATERINSTALLATIES
53 SANITAIR
54 BRANDBESTRIJDINGSINSTALLATIES
55 GASINSTALLATIES
56 PERSLUCHT- EN VACUUMINSTALLATIES
57 TECHNISCHE INRICHTING
60 VERWARMINGSINSTALLATIES
61 VENTILATIE- EN

Overige
belangrijke
begrippen
 Onderzoek de betekenis
van de begrippen:
 Stelpost (bijv. een stelpost voor een
keuken)
 Verrekenbare
hoeveelheden (bijv. de
hoeveelheid wapening in beton in kg/m3)
 Directielevering
 Derden
 Garantie
 Monster (bemonstering van
bijvoorbeeld het sanitair)
 Meer- en minderwerk
 O.g. (of gelijkwaardig)

Bestekset
 De bestekset is een
contractstuk
– Bestek, tekeningen en bijlagen vormen
een onlosmakelijk geheel
– juridische afspraken tussen
opdrachtgever en aannemer
– Tijdens de bouw is de bestekset leidend
 Het bestek verwijst naar
andere documenten
 De UAV 2012
 ‘ Uniforme Administratieve Voorwaarden
voor de uitvoering van werken en van
technische installatiewerken’
 NEN normen
 en overige technische richtlijnen, etc
 Eventuele overige documenten

Gouden regels Wat bij tegenstrijdigheid van
bestek en tekeningen?
Bijvoorbeeld:
 Op tekening staat een
vloerdikte van 250mm
 In het bestek staat vermeld
een vloerdikte van 200mm
 Wat is nu van toepassing?
1. Bestek gaat voor
(bestek-)
tekening
2. Nieuw gaat voor
oud
3. Specifiek
(bijzonder) gaat
voor algemeen

Technische omschrijving

Technische
omschrijving Inhoud
 Algemeen over het gehele
werk
 Omschrijving van de
bouwdelen, de te gebruiken
materialen, etc.
 Kleur- en materiaal staat
 Ruimte-afwerkstaat
In plaats van een bestek
kan ook gewerkt worden
met een Technische
omschrijving (TO):
• Is veel eenvoudiger
• Kan worden gebruikt
voor kleine opdrachten
en door particulieren
• Komt ook veel voor in
verkoopbrochure

Nl-Sfb
methode
Wordt gebruikt voor:
• De opbouw van een
technische
omschrijving
• De opbouw van een
bouwkundig rapport
• de opbouw van een
elementenbegroting
• De verschillende
lagen in een CAD
bestand

• ‘Conformité Européenne’
– Voldoet aan Europese richtlijn
bouwproducten
– Geen (kwaliteits-) keurmerk
– Testen conform Europese
geharmoniseerde
productnormen of Europese
technische goedkeuringen
– In alle EU landen gelijk
• Bijv.: de zandzakslingerproef;
voor het testen van de sterkte
van een balustrade (zie onderste
foto)