2. Ang Balagtasan
Sumilang ang Balagtasan noong Abril 2, 1925, kaugnay ng
pagdiriwang ng kaarawan ni Balagtas. Bago sumapit ang
naturang araw, ang Akademya ng Wikang Tagalog na
kinasasapian ng mga kilalang makata at mananagalog ay
nagdaos ng isang pagpupulong sa gusali ng Instituto de
Mujeres na nasa Tayuman, Tundo, Maynila.
Kabilang sa mga dumalong makata at manunulat ay sina
Lope K. Santos, Iñigo Ed. Regalado, Patricio a. Dionisio,
Teodoro E. Gener, Jose N. Sevilla, Jose Corazon de
Jesus, Florentino Collantes, at iba pa.
3. Pinag-usapan nila’t napagpasiyahan, sa mungkahi
ni Atty. Patricio A. Dionisio na ang larong ipapalit
sa matandang duplo ay ang Balagtasan. Bilang
huwaran, si Dionisio na rin ang sumulat ng kauna-
unahang Balagtasan at ito’y nalathala sa
lingguhang pahayagang Telembang. Sa
balagtasang ito ibinatay ang unang Balagtasang
itinanghal nina Corazon de Jesus at Florentino T.
Collantes, ang Bulaklak ng Kalinisan na ginanap
sa Instituto de Mujeres. Sinundan na ito ng
marami pang uri ng ganitong balagtasan.
4. Nagkaroon noon ng tatlong grupo ng mambabalagtas:
sina De Jesus at Collantes;
sina Amado V. Hernandez at Guillermo A. Holandez;
at sina Rafael Olay at Tomas L. de Jesus.
Ang unang Balagtasan nina Collantes at Huseng Batute ay
naging matagumpay at kinagiliwan ng madla. Si Lope K.
Santos ang naging Lakandiwa; si Sofia Enriquez ang nag-
Kampupot; si De Jesus ang nag-Paruparo; at si Collantes
naman ang nag-Bubuyog.
Hindi nagtagal, ang Balagtasan ay ginanap sa dating Olympic
Stadium na nasa Doroteo Jose, Sta. Cruz, Maynila. Dito
nagbalagtasan ang mga kilala’t pangunahing makata ng bansa,
tulad nina Benigno Ramos, Pedro Gatmaitan, Pedro Mendoza
at iba pa na nag-aagawan sa pagiging Hari ng Balagtasan.
5. Ang naging unang Hari ay si Jose Corazon de Jesus at
pagkatapos ay si Collantes. Ang isa sa mga naging
huling hari ay si Emilio Mar Antonio at si Domingo
Raymundo ay naging prinsipe. Ang iba pang naging Hari
ng Balagtasan ay ang mga makatang sina Jose Gallardo,
Nemesio Caravana, Aurelio Angeles, Fernando Bautista
Monleon at Cresciano C. Marquez, Jr.
Sa kabilang dako, kung sa Katagalugan ay naging popular
ang Balagtasan, sa mga Ilokano naman ay naging tanyag
ang ganitong uri ng pagtatalo sa tawag na Bukanegan na
hango sa makatang Ilokanong si Pedro Bukaneg. Sa mga
Kapampangan naman ay mayroon din silang Crissotan na
hango sa makatang Kapampangan na si Juan Crisostomo na
ang ginagamit na sagisag ay Crissot.
6. Samantalang mayroon pa ring isang uri ng balagtasan sa kasalukuyan -
ang Batutian – na hango kay Huseng Batute na sagisag ni Jose
Corazon de Jesus. Ang ikinaiiba nito sa Balagtasan, ito’y
nagtataglay ng pagpapaigting ng tudyuhan at pagmamayabang ng
mga nagtatalong makata.
Mula sa entablado o tanghalan, ang Balagtasan ay narinig na rin sa
radio o himpapawid at maging sa tanghalan ng mga paaralan sa
kasalukuyan. Ang unang naging tagatangkilik sa radio ay ang
Elizalde & Company, isang makawikang bahay-kalakal.
Makabuluhan ding banggitin dito na unang nagkaroon tayo ng aklat na
katipunan ng mga balagtasan noong 1937. Ito’y inilathala ni Jesus
Balmori.
7. Mga Kragdagang Ulat
Noong 1950, medyo nagbagong-bihis
ang Balagtasan nang lumitaw ang grupo nina Antonio
Raymundo, Ofelia Angeles at Ka Tino Estanislao. Gaya
rin nina De Jesus at Collantes, dinumog ng tao
ang Balagtasan nina Ofelia at Raymundo. Higit na
uminit ang pagtanggap sa kanila ng publiko nang
palagian silang naririnig sa radio. Para silang
nagkakagalit na parati. May sigawan at may
tudyuhan. Sa kanilang panahon din nauso ang malayang
taludturan. May sukat, may tugma, ngunit kung minsan
ay dalawa o isang taludtod lang ang isinasagot ng
kalaban sa kanyang katunggali.
8. Mga taong 1960 nang ihayag ang pagiging Hari ng Balagtasan ni C.C.
Marquez. Sa aming pagkatanda, miminsan lamang naming nasaksihan si
CC na lumaban ng Balagtasan – nang magkaroon lamang sila ng
eliminasyon. Magmula noon ay hindi na ito naulit, pagkat hindi na
nagdaos ng pambansang timpalak sa sining na ito upang makilala at
tanghalin ang sinumang magiging bagong Hari ng Balagtasan.
Kaalinsabay ni CC Marquez, si Zenaida Flores naman ang
kinilalang Reyna ng Balagtasan. Ito’y naganap nang pagkaisahan ng mga
pangunahing makata’t mambabalagtas na si Bb. Flores ang gawin nilang
reyna. Hindi rin dapat itatwa ang taguring ito, pagkat bukod sa husay sa
pagbigkas ay talagang kinikilala rin ng publiko ang panitik ni Zenaida
Arcega Flores.
9. Sa kabilang dako ng pangyayaring ito, may mga mambabalagtas
din na gumawa ng kani-kanilang kaningningan sa pamamagitan ng
radio. Ang mga ito’y sina Maria Fe Aguinaldo, Epifanio Alcaraz,
Marlo Cabling, Gregorio Victorio, Diosdado Magadia, at iba
pa. Subali’t sa mga bagong sibol ng mga makata, kinilala at
hinangaan naman sina Pablo Reyna Libiran, Elena A. Sunpongco,
Rodolfo A. Milan. Sa pamamagitan ng kanilang lingguhang
programang Bagong Oras ng Balagtasan, magawa nilang higit
na mapatingkad ang pagnanasa at kasiyahan ng tao sa pakikinig sa
sining na ito.
Bagama’t maikli lamang ang panahong nauukol para sa naturang
palatuntunan (kalahating oras lamang), nagawa rin nina Libiran na
mapaabot sa apat na sulok ng kapuluan ang tagisan ng talino sa
larangang balagtasan. Ang kanilang programa ay
isinasahimpapawid sa Himpilang DWWW, Lider Radio, sa
pamamatnugot ni Henry Jones Ragas.
10. Masasabing dahil na rin sa naturang programa, maraming pook sa
bansa ang narating na nina Libiran, Sunpongco at Milan upang
magputong lamang ng korona o dili kaya’y magpupuri sa mga
napiling reyna ng pagdiriwang. Basta’t nagkasama ang tatlong ito, di
maaaring hindi mahilingan silang magbalagtasan.
Sa kasalukuyan, bagama’t walang kinikilalang bagong Hari at
Reyna ng Balagtasan, sina Pablo at Elena naman ay gumagawa
na rin ng kanilang sariling bantayog sa larangang ito. Sabihin pa,
sila ang mga bagong dugo at sigla na bumubuhay at maaaring
sumagip sa unti-unti nang namamatay na pamana ng Lahing
Kayumanggi – ang BALAGTASAN.
Marahil, sa mga darating na panahon ay marami pang sisibol o
lilitaw na mambabalagtas na kikilalalanin at hahangaan. Sa
ibabaw ng lahat, ang mahalaga ay ang huwag mamatay ang
kulturang ito, pagkat tanging sa Pilipinas lamang masasaksihan
ang ganitong uri ng sining.
