isto ay bahagi ng pananalita

1. PANGNGALAN

2. Bahagi
Ng
Pananalita

3. Sa balarila, ang bahagi ng
pananalita/panalita (sa Ingles: part of
speech), o kauriang panleksiko, ay
isang lingguwistikong kaurian ng
mga salita (o mas tumpak
sabihing bahaging panleksiko) na
pangkalahatang binibigyang kahulugan
sa pamamagitan ng sintaktiko at
morpolohikong asal ng bahaging
panleksikong tinutukoy.

4. Sa aklat na Balarila ng Wikang
Pambansa (1939;1944) ni Lope K.
Santos (kilala rin sa tawag na Balarilang
Tagalog at Matandang Balarila) ay may
sampung bahagi ng pananalita. Ang mga ito
ay pangngalan, panghalip, pandiwa, pang-
uri, pang-abay, pantukoy, pangatnig, pang-
ukol, pang-angkop at pandamdam. Sinimulan
itong ituro sa mga paaralan sa Pilipinas noong
1940 matapos maipahayag ng dating Pang.
Manuel Quezon ang Tagalog bilang siyang
saligan ng wikang pambansa.

5. Dala ng sunod-sunod na pagbabago at
modernisasyon ng wikang pambansa (na
kilala na ngayon bilang Filipino) ay
maraming aklat ang nalimbag na
nagmumungkahi ng pagbabago sa
Matandang Balarila. Isa na rito
ang Makabagong Balarilang
Filipino (1977;2003) nina Alfonso O.
Santiago at Norma G. Tiangco. Sa aklat na
ito'y napapangkat ang may sampung bahagi
ng pananalita sa ganitong pamamaraan:

6. 1. Pangngalan (noun
2. Panghalip (pronoun)
3. Pandiwa (verb)
4. Pang-uri (adjective)
5. Pang-abay (adverb)
6. Pangatnig (conjunction)
7. Pang-angkop ligature)
8. Pang-ukol (preposition)
9. Pantukoy (article/determiner)

7. PANGNGALAN

8. Pangngalan
-ay salitang
tumutukoy sa ngalan
ng tao, bagay, pook,
hayop, pangyayari,
at mga gawa.

9. • Ngalan ng tao-Bonifacio, Confucius
• Ngalan ng hayop-aso, manok, agila
• Ngalan ng bagay-pisara, lapis, papel
• Ngalan ng pook-kontinente, bansa, India
halimbawa

10. • Ngalan ng gawa- katapatan,
pagkatiwalan, pag-aaral
• Ngalan ng pangyayari- pagtatapos
kaarawan
halimbawa

11. Pantangi
at
Pambalana
P
A
G
-
U
U
R
I

12. Pantangi
-ito ay mga pangngalang
tumutukoy sa mga tiyak o
tanging pangngalan ng
tao, bagay, lugar, hayop,
gawain, at pangyayari.

13. • Timog-Silangang Asya
• Hindu Secession Act
• Hapon
• Bushido
halimbawa

14. Pambalana
-ito ay balana o
pangkaraniwang ngalan
ng mga bagay, tao, hayop,
at pangyayari. Ang mga
pangngalang ito ay di-
tiyak, walang tinutukoy
na tiyak o tangi.

15. • kontinente
• batas
• bansa
• sistema
halimbawa

16. Tahas,
Basal,
at Lansakan
MAUURI

17. TAHAS
-mga pangkaraniwang
pangngalan nakikita at
nahahawakan

18. • lapis
• papel
• pisara
• kompyuter
halimbawa

19. BASAL
-mga pangngalang
pangkaraniwan na di-
nakikita o nahahawakan
per naramdaman, naiisip,
nagugunita, at
napapangarap

20. • kaligayahan
• karangalan
• pangarap
• katalinuhan
halimbawa

21. LANSAK
-mga pangkaraniwang
pangngalanna nagsasaad ng
kaisahan sa kabila ng dami
o bilang.

22. • grupo
• komite
• organisasyon
• pangkat
halimbawa

23. Panuto:
Tukuyin kung anong uri ng pangalan ang
sumusunod na salita na sinalungguhitan sa
bawat pangungusap. Ito ba ay pantangi o
pambalana.
GAWAIN

24. 1. Nagsisimula ang edukasyon sa loob
ng pamilya.
2. Sa Tsina, ang pormal na eduksyon
pinasimulan ni Confucius.
3. Sila rin ang nagsimula ng serbisyo
sibil bilang katunayan ng pagtatapos
ng isang mag-aaral.

25. 4. Sa bansang Hapon ay may taas
na pagpapahalaga sa edukasyon.
5. Ang pinakatanyag na
unibersidad sa kanila ay ang
Uinversity of Tokyo.

26. Kasarian at
Kailanan ng
Pangngalan

27. Kasarian

28. P
a
n
l
a
l
a
k
i
• Pangngalang tumutukoy sa
ngalan ng lalaki.
»HALIMBAWA:
Israilito, ginoo

29. P
a
m
b
a
b
a
e
• Pangngalang tumutukoy sa
ngalan ng babae.
»HALIMBAWA:
Israilita, ina

30. D
i
-
t
i
y
a
k
• Pangngalang maaring tumukoy
sa lalaki o babae.
»HALIMBAWA:
mamayan, magsasaka,
guro

31. W
a
l
a
n
g
K
a
s
a
r
i
a
n
• Pangngalang tumutukoy sa
bagay na walang kasarian.
»HALIMBAWA:
potash, phosphate,
tanso

32. Kailanan

33. Isahan
• Gumagamit ng panandang ang, ng, si, ni, kay,
at pamilang na isa.
»HALIMBAWA:
ng bansa, ang Ehipto

34. Dalawahan
• Gumagamit ng panlaping makangalan na mag-
at pamilang na dalawa.
»HALIMBAWA:
dalawang bansa, magkaibigan

35. Maramihan
• Gumagamit ng mga marker na mga, sina, nina,
at kina o iba pang pamilang na higit dalawa.
»HALIMBAWA:
mga magsasaka, magkakasama

36. Panuto:
gawing dalawan at maramihan ang salita
na ibinigay na isahan.at ibigay ang kasarian ng
mga ito.
GAWAIN

37. 1. Manunulat
2. Kasama
3. Republika
4. Inhinyero
5. Emperatiz

38. Kayarian ng
Pangngalan

39. Payak
• Ito ay binubuo ng salitang ugat lamang
»HALIMBAWA:
Sina Savistri at Sarjo ay mabubuting ina at
asawa.

40. Maylapi
• Ito ay binubuo ng salitang ugat at isa o higit
pang panlapi. Ang mga panlapi ay maaaring
nasa unahan, gitana, o hulihan.
»HALIMBAWA:
Ang mag-aasawa at magiina sa india ay
nagtutulongan, di lamang para sa sarili
kundi para sa bansa.

41. Inuulit
• Ito ay pag-uulit ng salitang ugat o ng unsa at
ikalawang pantig ng salitang ugat.
»HALIMBAWA:
Maging ang mga ina-inahan ng mga bata
sa India ay masasabing ring uliran.

42. Tambalan
• Ito ay dalawang salita na magkaiba ngunit
pinag-isa lamang.
»HALIMBAWA:
Ang mag-anak sa India ay kapt-bisig sa
pagtataguyod ng kanilang pamilya.

43. Panuto:
salungguhitan ang mga pangalan at ibigay
ang mga kayarian nito.
GAWAIN

44. ______1. Ang tradisyon ay maganada.
______2. Sa asya ito makikita.
______3. Magagalang ang mga taga rito.
______4. Ang mga pusong-mamon ay
pangkarinwan na.
______5. Pati pagtutulongan sa pagbuo ng
simpleng bahay-kubo ay mayroon din.

45. ______6. Ang mag-asawa ay masaya.
______7. Iginagalang ang mga babae.
______8. Responsible ang mga lalaki.
______9. Mga mamamayang nagkakaisa.
______10. Ang ating kapuluan ay tunay na
kapuri-puri.

46. Kaukulan at
Gamit ng
Pangngalan

47.  Ang pangngalan ay nasa
kaukulang palagyo kung ito
ay ginagamit bilang:

48. simuno
»HALIMBAWA:
Ang pamilya ay kamanang walang
kapalit.

49. Pangngalang pamuno
»HALIMBAWA:
Ang pamilya ko, ang mahal ko ay
ipinagmamalaki.

50. Kaganapang pansimuno
»HALIMBAWA:
Ang pamilya ay kayamanang walang
kapalit.

51. pantawag
»HALIMBAWA:
Anak, sundin mo ang utos ng iyong mga
magulang.

52.  Paari ang pangngalan kung
may dalawang magkasunod
na pangngalan sa loob ng
pangungusap at huli ay
nagsasaad ng pagmamay-ari

53. »HALIMBAWA:
Ang bahay nina Inay at Itay
ng konkreto.

54.  Ang pangngalan ay nasa
kaukulang palayon kung ito
ay ginagamit bilang:

55. Layon ng pandiwa
»HALIMBAWA:
Gumawa ng dampa si Tatay para sa
amin

56. Layon ng pang-ukol
»HALIMBAWA:
Naghahanda pa sa kamag-anak ng
aming magulang.

57. Panuto:
Hulaan kung palagyo, paari o palayon ang
pangngalang naksulat nang madiin.
GAWAIN

58. 1. Ang tradisyong Asyano ay dapat nating
pagyamanin.
2. Bata, igalang mo ang matatanda.
3. Iginagalng ng lalaki ang mga kababaihan.
4. Ang paniniwala ay bunga ng
pananampalataya para sa isang Diyos.
5. Ang damdaming nasyonalismo, ang
pagkamakabayan ay likas din ng mga Asyano.

59. 6. Ang mga kaugaliang negatibo ay dapat
iwaksi.
7. Ang mga magulang ay di dapat pumili ng
mapapangasawa para sa anak.
8. Hindi dapat pumili ng mapapangasawa ang
magulang para sa anak.
9. Ang mga Indian ay hindi nakisasalamuha sa
mga hindi kauri sa sistemang caste.

60. 10. Si Gandhi, ang pinuno ng mapayapang
paraan ang kumilos para makawala ang mga
kababayan ng sistemang ito.

61. PANGHALIP

62. - Ay salita o katagang
panghalili sa pangngalan
ayaw nang ulit-ulitin pa.
Panghalip

63. Apat na uri ng panghalip

64. -ito ay ang panghalip na
humahalili sa ngalan ng tao.
1. Panao

65. • ako, ko, akin, ikaw, ka, mo, iyo, siya
• niya, kanya, kita, tayo, natin, atin,
kayo, ninyo
• inyo, sila, nila, kanila, kami, namin,
amin, kayo
• ninyo, inyo, sila, nila, kanila
Halimbawa:

66. -ito ay ang pangngalang
humahalili sa pangngalang
itinuturo o inihihimaton.
2. Pamatlig

67. • ito, iyan, iyon, nito, niyan, noon, dito,
diyan, doon
• ayan, ayun
• ganire , ganito, ganyan, ganoon
• narito, nariyan, naroon
Halimbawa:

68. - Ito ang mga panghalip na
sumsaklaw sa kaisahan, dami,
o kalahatan ng tinutukoy.
3. Panaklaw

69. • isa, iba, lahat, tanan, madla, pawang
• anuman, alinman, sinuman, ilanman,
kailanman
• saanman, gaanuman, magkanuman,
kuwan
Halimbawa:

70. -ito ang panghalip na humalili
sa pangngalan na gingamit sa
pagtatanong.
4. Pananong

71. • sino, ano, alin, kanino, ilan
• sinu-sino, anu-ano, alin-alin, kani-
kanino, ilan-ilan
Halimbawa:

72. Kailanan,
Panauhan, at
Kaukulan ng
Panghalip Panao

73. • Unang panauhan- panhalip
na tumutukoy sa
nagsasalita
P
A
N
G
H
A
L
I
P
p
A
N
A
O

74. • Ikalawang panauhan-
panghalip na tumutukoy sa
kausap.
P
A
N
G
H
A
L
I
P
p
A
N
A
O

75. • Ikatlong panauhan-
panghalip na tumutukoy sa
pinag-uusapan
P
A
N
G
H
A
L
I
P
p
A
N
A
O

76. Tatlong uri ng kailanan

77. • Isahan- tumutukoy
lamang sa isang
bilang ng panghalip

78. • Dalawan- tumutukoy
sa dalawang bilang
ng panghalip.

79. • Maramihan-
tumutukoy sa tatlo o
higit pang bilang ng
[anghalip

80. Kaukulan

81. • Palagyo- kaukulang g
panghalip panao na
nasa anyong ang.

82. • Paari- kaukulan ng
panghalip panao na
nasa anyo ng.

83. • Paukol- kaukulan ng
panghalip panao na
nasa anyong sa.

84. Mga Panghalip Panao
Panauhan/kail
an
Anyong ang
(palagyo)
Angyong ng
(paukol)
Anyong sa
(paari)
Isahan
una
ikalawa
ikatlo
ako
ikaw, ka
siya
ko
mo
niya
akin
iyo
kanya
Dalawahan
una
ikalawa
ikatlo
*(kata) kita,
tayo
kayo
sila
*(nita) natin,
ninyo
nila
*(kanita) atin
inyo
kanila

85. Maramihan
una
ikalawa
ikatlo
kami
kayo
sila
namin
ninyo
nila
amin
inyo
kanila

86. Panuto:
Isulat ang panuhan at kailanan ng
panghalip na may salungguhit sa panungusap.
GAWAIN

87. 1. Sama-sama tayo sa pagpapaunlad ng
panitikang asyano.
2. Dapat ay handa nating ipagmalaki ito sa
lahat.
3. Handa ba kayong gawin ito?
4. Ikaw, alam mo ba ang mga panitikang ating
maipagmamalaki sa kontinenteng ito?

88. 5. Nabasa na ba ninyo ang kwento?
6. Ating kilalanin si Rabindranath Tagore.
7. Siya ang unang Asyanong nanalo ng Nobel
Prize.
8. Alam mo bang magagaling talaga ang mga
Asyano
9.Natuwa ka ba rito?
10.

89. Panghalip Pamatlig
(uri, panauhan, at kaukulan)

90. Panghalip Pamatlig- ang
tawag sa mga panghalip na
himahalili sa ngalan ng tao,
bagay, at iba pang itinuturo
o inihimaton

91. Uri ng Panghalip Pamatlig

92. 1. PRONORMAL-
PAMALIT O
PANGHALILI LAMANG
SA MGA
PANGNGALANG AYAW
NANG ULIT-ULITIN PA.
KASAMA SA
PANGHALI NA ITO
ANG IRE, ITO, NIRE,
NITO, NIYAN, NOON,
DINE, DITO, DIYAN, AT
DOON.
Halimbawa:
• Ito ang katanian
kong
ipinagmamalaki ko.

93. 2. PAHIMATON-
HUMAHALILI SA MGA
PANGNGALANG
ITINUTURO O
TINATAWAGAN NG
PANSIN. KABILANG NA
DITO ANG ETO/HETO,
AYAN/HAYAN, AT
AYUN/HAYUN
Halimbawa:
• Hayun ang mga
bagay na dapat
mong tularan

94. 3. PATULAD- ANG
HINAHALILIHAN AY
NAGPAPAHAYAG NG MGA
TINUTUKOY. ANG
PANGHALIP NA GANIRE,
GANITO, AT GANUN ANG
HALIMBAWA NITO
Halimbawa:
• Ganito magmahal
ang mga asyano

95. 4. PANLUNAN-
PANGHALILI SA POOKNA
KINAROROONAN.
NANDITO, NANDIYAN AT
NANDOON ANG MGA
PANGHALIP NA
MAGAGAMIT.
Halimbawa:
• Nandito ako sa
pinakamalaking
kontinente

96. Mga
Panauhan ng
Panghalip
Pamatlig

97. 1. Una- ang tinutukoy ay
malapit na malapit sa
taong nagsasalita.

98. 2. Ikalawa- ang tinutukoy
ay malapit sa
nagsasalita
at nakikinig.

99. 3. Ikatlo- ang tinutukoy ay
malayo sa kapwa
nagsasalita at
nakikinig.

100. Kaukulan ng Panghalip Pamatlig

101. 1. Palagyo- ang kaukulan ng
panghalip pamatlig kung ito ay
nasa anyong ang.
Halimbawa:
*Ang mga resilient ay ito.
*Dito ay magandang
manirahan.

102. 2. Palayon- ang kaukulan ng
panghalip pamatlig kapag ito ay
nasa angyong sa.
Halimbawa:
*Ang mamamayan doon ay
mababait.

103. 3. Paari- ang kaukulan ng panghalip
pamatlig kapag ito ay nasa anyong
ng.
Halimbawa:
*Napapanahon ang
katangian nito.