5. Ang Kabihasnang Mesopotamia sa Kanlurang Asya
• Ang salitang Mesopotamia ay nagmula sa mga
salitang Greek na meso o“pagitan” at potamos o
“ilog”. Samakatuwid, ang Mesopotamia ay
nangangahulugang lupain “sa pagitan ng dalawang
ilog”.
• Ang Mesopotamia ay itinuturing na kauna-unahang
kabihasnan sa buong daigdig.
• Sinakop at pinanahanan ito ng iba’t ibang sinaunang
pangkat ng tao, kabilang ang mga Sumerian,
Akkadian, Babylonian, Assyrian, Chaldean, at Elamite
at iba pa.
• Sa paglipas ng mahabang panahon, iba’t ibang
lungsod ang umusbong at bumagsak sa lugar na ito
na nang lumaon ay pinalitan ng iba pang mga
kabihasnan.
6. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Nagsimula sa malawak na lupaing dinadaluyan
ng mga ilog Tigris at Euphrates ang kauna-
unahang mga lungsod sa daigdig, tinatawag na
Mesopotamia, ang lupaig matatagpuan sa
pagitan ng mga ilog na ito.
7. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Nagsimula sa malawak na lupaing dinadaluyan
ng mga ilog Tigris at Euphrates ang kauna-
unahang mga lungsod sa daigdig, tinatawag na
Mesopotamia, ang lupaig matatagpuan sa
pagitan ng mga ilog na ito.
• Sa kasalukuyan, matatagpuan ito sa Iraq at
bahagi ng Syria at Turkey.
8. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Nagsimula sa malawak na lupaing dinadaluyan
ng mga ilog Tigris at Euphrates ang kauna-
unahang mga lungsod sa daigdig, tinatawag na
Mesopotamia, ang lupaig matatagpuan sa
pagitan ng mga ilog na ito.
• Sa kasalukuyan, matatagpuan ito sa Iraq at
bahagi ng Syria at Turkey.
• Matatagpuan ang Mesopotamia sa rehiyon ng
Fertile Crescent, isang paarkong matabang
lupaing nagsisimula sa Persian Gulf hanggang
sa silangang baybayin ng Mediterranean Sea.
9. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Ang regular na pag-apaw ng ilog Tigris at Euphrates ay
nagdudulot ng baha na nag-iiwan ng banlik (silt). Dahil dito,
nagiging mataba ang lupain ng rehiyon na nakabubuti sa
pagtatanim
10. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Ang regular na pag-apaw ng ilog Tigris at
Euphrates ay nagdudulot ng baha na nag-iiwan
ng banlik (silt). Dahil dito, nagiging mataba ang
lupain ng rehiyon na nakabubuti sa pagtatanim
• Ang Mesopotamia ay walang likas na hangganan
kaya mahirap ipagtanggol ang lupaing ito sa
ibang karatig lugar. Naimpluwensiyahan din ito
ng mga karatig lugar dahil na rin sa mga
ugnayang pangkalakalan at tunggaliang militar.
11. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Sa mga taong 5500 B.C.E., daan-daang maliliit
na pamayanang sakahan ang matatagpuan sa
kapatagan ng hilagang Mesopotamia na pinag-
ugnay-ugnay ng malalayo at mahahabang rutang
pangkalakalan.
12. HEOGRAPIYA NG Mesopotamia
• Bunga ng pag-unladng lipunan sa mga
nagkaroon ng mga
sumusunod na taon,
pagbabago sa aspektong panlipunan,
pampulitika, at panrelihiyon na nagdulot ng
sentralisadong kapangyarihan. Isang halimbawa
ang Uruk na itinuturing na isa sa mga kauna-
unahang lungsod sa daigdig.
16. Ang Kabihasnang INDUS sa TIMOG Asya
• Ang rehiyong ito ay kakaiba sa aspektong heograpikal
at kultural kung ihahambing sa ibang panig ng Asya.
• HEOGRAPIKAL:
Madalas
itong tawagin ng mga
heograpo na sub-kontinente ng India dahil inihihiwalay
ito ng mga kabundukan, kaya maituturing itong halos
isang hiwalay na kontinente. Matatarik na kabundukan
ng Hindu Kush, Himalayas, at Karakuran ang nasa
hilaga nito samantalang pinalilibutan ito ng Arabian
Sea sa kanluran, Indian Ocean sa katimugan, at Bay of
Bengal sa silangan.
• KULTURAL: Tulad ng ibang kontinente, samu’t
sari rin ang wikang ginagamit sa rehiyong ito.
• Ang Timog Asya ay isang malawak na tangway na
hugis tatsulok.
17. Ang Kabihasnang INDUS sa TIMOG Asya
• Bagama’t ang rehiyong ito ay inihihiwalay ng mga
kabundukan sa hilaga, nakararanas din ito ng mga
pagsalakay at pandarayuhan. Nakapapasok ang mga
tao sa mga daanang tulad ng Khyber Pass sa
hilagang-kanluran, dala ang kanilang sariling wika at
tradisyon, na nagpayaman sa kulturang Indian.
18. Ang Kabihasnang INDUS
• Sinasabin
g
mahirap na lubusang mabatid
ang sinaunang kasaysayan ng India.
Nakahukay nga ang mga arkeologo ng mga
kasangkapang ginamit ng mga ninuno subalit
hanggang sa kasalukuyan, hindi pa rin
nauunawaan ng mga iskolar ang mga
naiwang sistema ng pagsulat ng sinaunang
kabihasnan ng India.
19. HEOGRAPIYA NG LAMBAK NG INDUS
• Ang mga lungsod ng Harappa at Mohenjo-Daro
sa lambak ng Indus ang pinakabagong tuklas na
mga sinaunang sentrong kabihasnan sa
kasalukuyang panahon. Natagpuan ng mga
arkeologo ang mga labi ng dalawang lungsod
noong 1920 ang mga lugar na ito. Gayon din ang
lipunang nabuo rito, ay kasabay halos ng
pagsisimula ng Sumer noong 3000 B.C.E.
20. HEOGRAPIYA NG LAMBAK NG
INDUS
• Mas malawak ang lupain sa Indus kung
ihahambing sa sinaunang Egypt at Mesopotamia.
Sakop nito ang malaking bahagi ng hilagang-
kanluran ng dating India, at ang kinaroroonan ng
lupaing Pakistan sa kasalukuyan.
• Ang mga lungsod na ito ay nagsimulang humina
at bumagsak noong ikalawang milenyo B.C.E. Sa
kasalukuyan, tinatayang mahigit 1,000 lungsod at
pamayanan ang matatagpuan dito partikular sa
rehiyon ng Indus River sa Pakistan.
21. HEOGRAPIYA NG LAMBAK NG INDUS
• Nagsimula ang kabihasnan sa India sa paligid ng
Indus River. Ang tuktok ng kabundukang
Himalaya ay nababalot ng makapal na yelo at
nagmumula sa natutunaw na yelo ang tubig na
dumadaloy sa Indus River na may habang 2,900
km.(1800) milya at bumabagtas sa Kashmir
patungong kapatagan ng Pakistan.
22. HEOGRAPIYA NG LAMBAK NG INDUS
• Katulad sa Mesopotamia, ang
pagkakaroon ng mahalagasa
pagsisimula ng mga
matabanglupa ay naging
lipunan at estado
sa
sinaunang India. Sa pagitan ng Hunyo at
Setyembre bawat taon, ang pag-apaw ng ilog ay
nagdudulot ng pataba sa lupa at nagbibigay-
daan upang malinang ang lupain.
23. HEOGRAPIYA NG LAMBAK NG INDUS
• Daan-daang pamayanan ang nananahan sa
lambak ng Indus sa pagsapit ng 3000 B.C.E.
Karamihan sa mga ito ay maliliit na pamayanang
may tanggulan at maayos na mga kalsada. Nang
sumunod na limang siglo, nagkaroon din ng mga
kanal pang-irigasyon at mga estrukturang
pumipigil sa mga pagbaha.
24. HEOGRAPIYA NG LAMBAK NG
INDUS
• Sa kasalukuyan,isa lamang ang India sa mga
bansa sa Timog Asya. Subalit kung susuriin, ang
hilagang bahagi nito ay tahanan at pinag-
usbungan ng sinaunang kabihasnang
namumukod-tangi sa iba
26. Ang Kabihasnang Tsino sa
Silangang Asya
• Ang kabihasnang umusbong sa China ay
itinuturing na pinakamatandang
kabihasnang nananatili sa buong daigdig
hanggang sa kasalukuyan. Nag-ugat ito
halos apat na milenyo na ang
nakalilipas.
27. Ang Kabihasnang Tsino
sa
Silangang Asya
• Noon pa man, mithiin na ng mga Tsino ang pagkakaroon
ng mahusay na pamamahala. Ang pagkakaroon ng mga
ideolohiyang suportado ng estado, partikular ang
Confucianism at Taoism, ay lalo pang nagpatatag sa
kabihasnang Tsino
28. • Saaspektong
Ang Kabihasnang Tsino
sa
Silangang Asya
politikal, halinhinang
nakaranas ang China ng pagkakaisaat
pagkakawatak-watak. Ang mga
pangyayaring ito ang humubog sa
kultura at mamamayan ng bansa
hanggang sa makabagong panahon.
29. HEOGRAPIYA NG Huang
ho
• ang kabihasnan sa China ay umusbong sa tabing-ilog
malapit sa Yellow River o Huang Ho. Ang ilog na ito ay
nagmumula sa kabundukan ng kanlurang China at may
habang halos 3000 milya. Dumadaloy ito patungong Yellow
Sea. Ang dinaraanan nito ay nagpabago-bago nang
makailang ulit. Ito ay dumadaloy patungo sa Yellow Sea.
Ang dinaraanan nito ay nagpabago-bago nang makailang
ulit sa mahabang panahon at humantong sa pagkakabuo
ng isang malawak na kapatagan, ang North China Plain.
30. HEOGRAPIYA NG Huang Ho
Ang pag-apaw ng Huang Ho ay nagdudulot ng
pataba sa lupa ngunit dahil sa pagiging patag ng
North China Plain, madalas nang nagaganap
ang pagbaha sa lugar na ito.
31. HEOGRAPIYA NG Huang
ho
• Ayon sa tekstong tradisyunal ng China, ang Xia o
Hsia ang kauna-unahang dinastiyang naghari sa
China. Subalit dahil sa kakulangan ng ebidensiya,
hindi matiyak kung kailan ito pinasimulan ni Yu,
ang unang pinuno ng dinastiya. Pinaniniwalaang
si Yu ang nakagawa ng paraan upang makontrol
ang pagbahang idinudulot ng Huang Ho. Ang
pangyayaring ito ay nagbigay-daan upang
makapamuhay sa lambak ang mga magsasaka.
32. HEOGRAPIYA NG Huang
ho
• Naniniwala ang mga Tsino na sila lamang ang
mga sibilisadong tao sa gitna ng mga tribo na
tinawag nilang barbaro sapagkat hindi sila
nabiyayaan ng kabihasnang Tsino. Tinawag din
nila ang kanilang lupain na Zhongguo na
nangangahulugang Middle Kingdom.
34. ANG SINAUNANG KABIHASNAN SA AFRICA
• Isang sinaunang kabihasnan ang nagmula sa
lambak ng Nile River sa Egypt na nasa
hilagang- silangang bahagi ng Africa. Ang
kabihasnan sa Mesopotamia ay mas naunang
nagsimula subalit masasabing mas naging
matatag ang
kabihasnang yumabong sa Egypt. Ang
isang
sinaunang Egypt ay nabuklod
bilang estado pagsapit ng 3100
BCE
at
Nakapagpa tuloy sa loob halos ng tatlong
milenyo.
35. ANG SINAUNANG KABIHASNAN SA AFRICA
• Batay sa mga ebidensiyang arkeolohikal, mayroon ng
lipunan sa Egypt bago pa nagsimula ang kabihasnan sa
Lambak ng Nile. Ang mga isinagawang paghuhukay sa
Egypt ay patuloy na nagpabago sa pananaw ng mga
iskolar tungkol sa pinagmulan ng kabihasnan nito. Sa
pagtatapos ng ika-20 siglo, natuklasan ng mga arkeologo
ang isang tirahan ng mga sinaunang tao sa timog-ng
kanlurang bahagi ng Egypt malapit sa hangganan ng
Sudan. Tinatayang naroroon na ang paninirahang bago pa
sumapit 8000 B.C.E. Sinasabing maaaring ang mga
kaanak o inapo ng mga taong ito ang nagpasimula sa
kabihasnang Egyptian sa Lambak ng Nile.
36. HEOGRAPIY
A NG Egypt
• Sa pag-unawa sa heograpiya ng
sinaunang Egypt, mahalagang
tandaang ang tinutukoy na Lower
Egypt ay nasa bahaging hilaga ng
lupain o kung saan ang Ilog Nile ay
dumadaloy patungong
Mediterranean Sea. Samantala, ang
Upper Egypt ay nasa bahaging
katimugan mula sa Libyan Desert
hanggang sa Abu Simbel. Ang Nile
River na may 4160 milya o 6694
kilometro ang haba ay dumadaloy
mula katimugan patungong hilaga.
37. HEOGRAPIYA NG Egypt
• Noon pa mang unang panahon, ang Egypt ay
tinawag na bilang The Gift of the Nile dahil kung
wala ang ilog na ito, ang buong lupain nito ay
magiging isang disyerto. Tila hinihiwa ng ilog na
ito ang bahaging hilagang-silangan ng disyerto
ng Africa.
38. HEOGRAPIYA NG Egypt
• Dati-rati, ang malakas na pag-ulan sa lugar na
pinagmumulan ng Nile ay nagdudulot ng pag-
apaw ng ilog tuwing Hulyo bawat taon. Ang
pagbahang idinudulot ng Nile ay nahinto lamang
noong 1970 nang maitayo ang Aswan High Dam
upang makapagbigay ng elektrisidad at
maisaayos ang suplay ng tubig.
39. HEOGRAPIYA NG Egypt
• Sa Panahong Neolitiko, ang taunang pag-apaw ng
Nile ay nagbigay-daan upang makapagtanim ang
mga magsasaka sa lambak-ilog. Ang tubig- baha
ay nagdudulot ng halumigmig sa tuyong lupain at
nag- iiwan ng matabang lupain na mainam para sa
pagtatanim.
40. HEOGRAPIYA NG
Egypt
• Ang mga magsasaka ay kaagad nagtatanim sa
pagbaba ng tubig-baha. Ang putik na dala ng ilog
ay unti-unting naiipon sa bunganga ng Nile sa
hilaga upang maging latiang tinatawag na delta.
Ang lugar na ito ay nagging tahanan ng mga ibon
at hayop. Maaari ring gamitin ang tubig mula rito
para sa mga lupang sakahan.
41. HEOGRAPIYA NG Egypt
• Upang maparami ang kanilang maaaring itanim
bawat taon, ang mga sinaunang Egyptian ay
gumagawa ng mga imbakan ng tubig at
naghukay ng mga kanal upang padaluyin ang
tubig sa kanilang mga lupang sinasaka. Ang
ganitong mga proyekto ay nangangailangan ng
malaking bilang ng mga manggagawa, sapat na
teknolohiya, at maayos na mga plano. Ang
pagtataya ng panahon kung kailan magaganap
ang mga pagbaha ay naisakatuparan din sa mga
panahong ito.
42. HEOGRAPIYA NG Egypt
• Maliban sa kahalagahan nito sa pagsasaka, ang
Nile ay nagsilbing mahusay na ruta sa
paglalakbay noong mga panahong iyon.
Nagawa nitong mapag-ugnay ang mga
pamayanang matatagpuan malapit sa pampang
ng ilog. Ang pagkakaroon ng mga disyerto sa
silangan at kanlurang bahagi ng ilog ay
nakapagbigay ng kaligtasan sa Egypt sapagkat
nahahadlangan nito ang mga pagsalakay. Dahil
dito, ang mga tao ay nagawang makapamuhay
nang mapayapa at masagana sa loob ng
mahabang panahon.
44. Gawain 3: TRIPLE MATCHING TYPE
Buuin ang triple matching type sa pamamagitan ng pagsasama-
sama ng mga terminolohiya at konsepto batay sa partikular na
heograpiya ng isang kabihasnan.
A B C
• Egypt
• Tsino
• Indus
• Mesopotamia
• Sa pagitan ng mga ilog
• Biyaya ng Nile
• Nasa tangway ng
Timog
Asya
• May matabang lupain
sa Huang Ho
• Timog ng
Mediterranean
• Nasa kanluran ng
Yellow Sea
• Dumadaloy ang Indus
River
• Nasa Kanlurang Asya
46. 1. Alin sa mga katangiang heograpikal ng mga sinaunang
kabihasnan ng daigdig ang may malaking pagkakatulad
sa isa’t isa?
2. Ano ang epekto ng mga katangiang
heograpikal sa pamumuhay ng mga
sinaunang tao?
3. Para sa iyo, alin sa mga katangiang heograpikal ng mga
sinaunang kabihasnan ang nararapat na
mapangalagaan? Ipaliwanag ang sagot.
