Beginners Guide to TikTok for Search - Rachel Pearson - We are Tilt __ Bright...
M0 MARKO TEORIKOA
1. 0
MODULUA
MARKO
TEORIKOA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
1
2. Dokumentuaren
jatorrizko
hizkuntza0k
(gaztelera)
itzulia
(euskaratua)
Kolaboratzaileak:
Maitane
Toledo
Lardi (Itzulpenaren arduraduna)
Nahikari Aristegi Arratibel.
Ainhoa Mugerza Salegi
Iñaki Etxeberria Garai.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
2
3. AURKIBIDE
OROKORRA
…
…
…
…
MUGIMENDUAREN
GARAPENA
ETA
BILAKAERA………………..
0.1
GIZAKIAREN
HAZKUNDEAREN
BILAKAERA……………….…………0.2
GAITASUN
KOORDINATIBOEN
BILAKAERA……………..…………
0.3
GAITASUN
FISIKOEN
BILAKAERA
……………………………………...
0.4
MARKO
TEORIKOA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
3
4. 0.1
MUGIMENDUAREN
BILAKAERA
ETA
GARAPENA
MARKO
TEORIKOA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
4
5. …
…
…
GARAPENAREN
ZIENTZIAK…………………………..5-‐6.or
MUGIMENDUA….……….……………………..……..7-‐10.or
TAXONOMIA………………………………….………..11-‐12.or
GARAPEN
MOTORRA……………………..……………13.or
AUTOREEN
METODOAK………………............14-‐17.or
BIBLIOGRAFIA
0.1………………………….…………….18.or
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
…
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012.)
AURKIBIDEA
0.1
MODULUA
5
6. GARAPENAREN
ZIENTZIAK
…
…
…
…
Antropologia
2.
Gizakiaren
aspektu
biologikoak
eta
sozialak
aztertzen
dituen
zientzia
Biologia
1.
Izaki
bizidunak
aztertzen
dituen
zientzia
Gene%ka
4.
Herentzia
eta
honen
ingurukoa
aztertzen
duen
biologiaren
alorra
Biomekanika
2.
Izaki
bizidunen
organo
eta
egituretan
lege
mekanikoen
aplikazioa
aztertzen
duen
zientzia.
Fisika
1.
materiaren
propietateak
eta
energia
aztertzen
dituen
zientzia,
considerando
tan
solo
los
atributos
capaces
de
medida.
ZinemeMka
(
κινεω
-‐kineo-‐
hitz
greko0k,
mugitu
esan
nahi
du)
Dinamika
(greko0k
dýnamis
que
esan
nahi
du
‘indarra‘)
mugimenduaren
kausak
aztertzen
ditu.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
6
7. GARAPENAREN
ZIENTZIAK
2
…
…
…
…
Pedagogia
1.
Heziketa
eta
irakaskuntzaz
arduratzen
den
zientzia.
Psikologia
3.
Pertsona
eta
animalien
prozesu
mentalak
aztertzen
dituen
zientzia.
Kinestesia_
Orekaren
eta
gorputzeko
atalen
posizioaren
pertzeptzioa.
Kenestesia_
Norbere
gorputzaren
egoeraren
eta
izatearen
sentsazio
orokorra.
Medikuntza
1.
Giza
gorputzaren
gaixotasunak
sendatu
eta
aurre
egiteko
zientzia
eta
artea.
Soziologia
1.
Gizartearen
funtzionamenduaren
eta
egituraren
inguruko
zientzia.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
7
8. MUGIMENDUA_kontzeptua
…
…
…
…
HRAE
(2012ko
azaroan
kontsultatua)
1. m. mugitzearen ekintza eta
ondorioa.
2. m. Gorputzen egoera posizio
edo lekualdatzeak ematean.
1. Mugitzeko ahalmena.
2. Psikol. Mugimendu konplexu
eta koordinatuak egiteko
gaitasuna.
MUGIKORTASUNA
MUGIMENDUA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
8
9. …
…
…
MUGIMENDUAK
hiru
ikuspegiMk
azter
ditzakegu:
1. Mugitzen
den
gorputzaren
egitura
alde0k:
hezurdura,
giharrak
etab.
2. Mugimendu
horrek
daraman
norabidearen
alde0k.
3. Indarrek
sortzen
dituzten
mugimendu
eta
legeen
alde0k.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Bäumler,
G.,
Scheneider,
K.
(1989).
Mugimenduaren
analisia
eta
esanahia
MUGIMENDUA-‐
Ikuspegia/Kontzeptua
9
10. MUGIMENDUA_Bilakaera
Nola garatzen
dira
mugimenduak?
14
11
-‐
13
…
…
…
…
Espezializatua
Espezifikoa
Orokorra
8
-‐
10
urte
2
-‐
7
urte
0
-‐
2
urte
0
-‐
2
urte
Funtsezkoa
Landu
gabekoak
Erreflexuak
Gallahue,
,
George,
David,
Werner,
Peter
Y
Luedke
en_
Mc
Cleneghan
y
Gallahue
(1985,
23
or.)
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
10
11. …
…
…
Mugimenduaren
filogenesia
honen
ontogenesiarekin
elkarrekintzak
al
dago?
Erantzun
galderei.
Ikasketa
behar
Filogenesiaren-‐Garapena
dute
"
Narrasea
ibili
"
Hartu
"
Katuka
"
Ibili
Ez
dute
ikasketa
beharrik
Ontogenesiaren-‐Garapena
"
Igeri,
irristatu
"
Txirrindan
ibili
"
Moztu,
marraztu,
"
Mahai-‐tresnak
erabili
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Lawther,
J.
(1983,
pp.
15-‐20).
Kurtsuko
autoreek
egokitua,
2012.
Mugimenduak
ikasi
egiten
dira
edo
norbanakoaren
hazkundearen
ondorio
dira?
Ala
biak?
FILOGENESIA
Vs.
ONTOGENESIA
11
12. TAXONOMIAK
…
…
…
…
GORPUTZ
MUGIMENDUAREN
TAXONOMIA
Sánchez
Bañuelos,
F.
(1984,
18
or.).
Kurtsuaren
autoreek
eginiko
eskema.
EGOERA
FISIKOA
ERRESISTENTZIA
ABIADURA
INDARRA
MALGUTASUNA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
12
13. …
…
…
…
GORPUTZ
TAXONOMIA
ANN
JEWETT
Mugimendu
Generikoa
Eredu
motor
eraginkorraren
erraztea
Mugimendu
Eratzaile
Mugimendu
koordinatu
eta
egituratuen
erraztea
Mugimendu
Sortzaile
Mugimendu
trebeen
sortzea,
osaketa
eta
inprobisazioaren
erraztea
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
(Ann
Jewes,
1974).
En
Sánchez
Bañuelos,
F.
(1984,
pp.16-‐17).
Kurtsoko
autoreek
eginiko
eskema.
TAXONOMIA_JEWETT
13
15. Garapen
motorra
Mugimenduaren
bilakaeran
nahiz
inboluzioaren
garapenean
gertatzen
diren
eraldaketak
edo
geldialdiak
dira.
Norbanakoaren
bizi
ziklo
osoan
zehar
ematen
dira,
umetoki-‐barruko
aldian
eta
zahartzaroan
barne.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
17. PIAGET,
JEAN
…
…
…
…
Metodo
clinico
gene%koa
Etengabeko
egokitzea
haurraren
garapenean
erabakigarria
da.
Motrizitateak
garapen
kogni%boan
duen
garrantzia
azpimarratu
zuen.
Norbanakoak
eta
testuinguruarekiko
elkarrekintzaren
beharra
azpimarratu
zuen
Adimen
sentsoriomotorra
Adimen
pre-‐kontzeptuala
Herrialdea-‐
Suitza
1,
5
-‐
4
urte
Adimen
intui%boa
4
-‐
8
urte
Adimen
konkretua
MOTRIZITATEA
Bizitzako
1.urtea
8-‐
12
urte
Adimen
formala
12
%k
aurrera
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
17
18. WALLON,
HENRY
…
…
…
…
Metodo
Psiko-‐biologikoa
Psiko-‐biologikoa
eta
funtzionalaren
arteko
elkarrekintzaren
beharra.
Haurraren
alderdi
psikologikoetan
jokabide
motorren
garrantzia
azpimarratu
zuen.
Funtzio
toniko
plas%ko
eta
funtzio
fasiko
edo
klonikorean
garrantzia
nabarmendu
zuen.
Aldi
oldarkorra:
m.fisiologikoa
Aldi
sentsoriomotorra
1
-‐
2
urte
Aldi
proiek%boa
2
-‐
3
urte
Aldi
personalis%koa
MOTRIZITATE
A
Bizitzako
1.Urtea
3
-‐
4
urte
Herrialdea-‐Frantzia
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
18
19. GESELL,
ARNOLD
…
…
…
…
HELDUTZE
METODOA
Haurren
jokabideak
ikertu
eta
aztertzeko
beharra
Heldutzearen
garrantzia
azpimarratu
zuen
garapenean
aurrera
joateko
lau
alorren
garrantzia
adierazi
zuen:
egokitzearena,
sozialarena,
motorrarena
eta
ahozkoarena
Heldutzearen
printzipioa
MOTRIZITATEA
Zefalo-‐caudal
eta
hurbil
-‐
distala
norabidea
Asimetriaren
printzipioa
Bi
asimetria:
neurologikoa
eta
funtzionala,
gorputzaren
alde
baten
nagusitasuna
bestearekiko
Gorabeheraren
printzipioa
Honenga%k
garapen
erritmoak
ez
dira
jarraiak
ezta
aldi
berekoak
Herrialdea-‐EE.UU.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
19
20. AJURIAGUERRA,
JULÍAN
…
…
…
…
“Ajuriaguerra”ren
NeuroPsikologia
metodoa
Nerbio
Sistema
Zentralaren
garapenaren
ikerketaren
beharra.
Heltzaroan
ematen
diren
gabezien
garrantzia
azpimarratu
zuen,
ez
momentu
konkretu
batean
ematen
direnak
,
baizik
eta
aldi
bate%k
bestera
ematen
direnak.
“Melodia
zine%koaren”
hiru
aldien
garrantzia
nabarmendu
zuen
Hezurdura
motorraren
A.
Antolaketak
Tonizitatea/
Propiozep%bitatea
Plano
motorraren
A.
Automa%zazioa
Herrialdeak-‐Espainia/
Frantzia
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fintasunaren
aldia
Tonizitatearen
eta
mugikortasunaren
arteko
elkarrekintza
20
21. BIBLIOGRAFIA
0.1
…
…
…
…
Bäumler,
G.,
Scheneider,
K.
(1989).
“Biomecánica
depor0va.
Fundamentos
para
el
estudio
y
la
prác0ca”.
Deportes
Técnica.
Barcelona:
Ediciones
Marvnez
Roca,
S.A.
Coga,
H.,
Heipert,
W.,
Teirich-‐Leube,
H.
(1975).
“Tratado
de
rehabilitación,
3”.
Barcelona:
Editorial
Labor,
S.A.
Gessell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bares
Ames,
L.,
y
otros
(1985).
El
niño
de
1
a
5
años.
Barcelona:
Paidós
Psicología
Evolu0va.
Lawther,
J.
(1983).
Aprendizaje
de
las
habilidades
motrices.
Versión
española
del
original
The
learning
of
physical
skills.
Barcelona:
Paidós
Psicomotricidad.
Lázaro,
A.,
y
Berruezo,
P.
(2009).
La
pirámide
del
desarrollo
humano.
Revista
Iberoamericana
de
Psicomotricidad
y
Técnicas
Corporales,
34.
Vol.
9
(2).
pp.
15-‐42.
Mc
Cleneghan
y
Gallahue
,
D.L.
(1985).
Movimientos
fundamentales.
Su
desarrollo
y
rehabilitación.
Buenos
Aires:
Editorial
Panamericana.
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
(1992).
“Retrasos
del
movimiento”.
Fisiopatología.
Madrid:
Ediciones
Díaz
de
Santos,
S.A.
Sánchez
Bañuelos,
F.
(1984).
Bases
para
una
didácPca
de
la
educación
Qsica
y
el
deporte.
Madrid:
Gymnos.
DRAE
(Consultado
19
de
octubre,
2012).
Vigésimo
segunda
Edición.
Real
Academia
de
la
Lengua.
hsp://lema.rae.es/drae/
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
21
22. 0.2
GIZAKIAREN
HAZKUNDEAREN
BILAKAERA
MARKO
TEORIKOA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
22
23. …
…
…
…
HAZKUNDEAREN
BILAKAERA
…………
20-‐30
Or.ak
0.2
MODULUA
BIBLIOGRAFIA.……….…....
31
Or.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012.)
AURKIBIDEA
0.2
MODULUA
23
24. Nola
Bilakatzen
da?
INGURUKO
LEHEN
IKERKETA
honi
zor
zaio
…
…
…
Duque
de
Montbeillard,
(1975).
Rodríguez
Hierro-‐n.
Zelula
edo
zigotoa
bilakatzen
da
"
"
"
"
"
"
"
"
Blastula
Embrioia
Fetoa
Jaio
berria
Haurra
Heldua
Zaharra
Urte
askokoa…
…
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Rodríguez
Hierro,
F,
(1992,
p.
1-‐11)
en
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
1992.
Kurtsoko
autoreek
egokituao.
HAZKUNDEA_Bilakaera
24
25. …
…
…
"
“Prozesu
Globala
(…)”
1
"
“Faktore-‐anitzeko
prozesu
konplexua
(…)” 1
"
“Prozesu
biologiko
dinamikoa” (p.
XVII).
"
“Faktore-‐Anitzeko
prozesua
eragin
gene%ko,
egituralak,
hormonalak,
nutrizionalak,
psikologikoak,
ingurunekoak
etab.
elkarlanean
daudenak
(Pato
Castel,
I.
1992,
69)
1
"
“Prozesu
biologiko
konplexua”
(…).(Rodríguez
Hierro,
p.
1)1
1
Histologo
batentzat…
Hiperplaxia
edo
“zelula
kopuruaren
gehikuntza.”
Hipertrofia
edo
“zelulen
tamainaren
gehikuntza.”
Pediatra
batentzat…
“Tamainaren
gehikuntza
bere
osotasunean”…
Biokimiko
batentzat…
Edukien
gehikuntza
“osaketa
konplexuak,
proteinak,
lipidoak,
gatzak…”
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
pp
XXI-‐1…).
Adaptado
por
las
autoras
del
curso.
…
1
–
n
Moreno
Esteban,
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
(
1992,
HAZKUNDEA_Kontzeptua
25
26. …
…
…
…
Hazkundearen Aldaketak
Gabezia
dela
eta
Eskasia
(GH,
hormona
Mroidea,
intsulina,
hormona
sexualak,
somatomedinak,
etab.)
Disfuntzioa
Gehiegikeria
dela
eta
Akromegalia
Gigan0smoa
Altuera
txikia
Nanismoa
Iskondroplasiak
(Aldaketa
osteoar0kularrak)
Discondroplasiak
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Rodríguez
Hierro,
F.
(1992,
p.
XIX).
En
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
1992.
Esquema
realizado
por
las
autoras
del
curso.
HAZKUNDEA_
Aldaketak
26
27. …
…
…
…
Bases
Fisiopatológicas
Faktore Genetikoak
edo Erabakiorrak
Aurre0k
zehaztua:
altuera
Faktore Permisiboak
Elikagarri-‐metabolikoak
Klimatologia
Ingurumen faktoreak
Ekonomikoak
Afe0boak
Faktore
erregulatzaileak
Hazkunde
Hormonak
(GH)
Faktore
Hipotalamikoak
Hormona
Tiroideak
Androgeno
-‐
Estrogenoak
eta
bestelakoak
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Rodríguez
Hierro,
F,
(1992,
p.
1-‐11)
en
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
1992.
Kurtso
autoreek
eginiko
eskema.
HAZKUNDEA_
Oinarriak
27
28. …
…
…
…
Hazkundearen bilakaeran aldaketak
GeneMkoak
(Hipo/
hiperhazkuntza)
Kromosomopa0ak
Down
S.
(-‐2,5
zm)
Elikadura
metabolismoa
(Bigarren
mailako
hazkunde
atzerapenak)
Azkartzea
Moteltzea
Ingurumena
Gabezia
afek0boa
Klima0koa
(O2-‐
Andeak)
Turner
S.
(45x:-‐140
zm)
Gizentasuna
Ekonomiko
–
Sozialak
Klinefelter
S.
(XXY-‐185zm/XYY-‐190zm)
Desnutrizioa
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Rodríguez
Hierro,
F,
(1992,
p.
3-‐7).
En
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
1992.
Kurtsoko
autoreek
eginiko
eskema.
HAZKUNDEA_Bilakaera
28
29. Según
Lazaro
eta
Berruezo
(2009)
HAZKUNDEA_Balorazio
aldiak
…
…
…
Sistema
sentsorialen
garapena
(lehenengo
urtea).
Bi
mailatan
oinarritua.
"
Lehenengo
maila:
oinarrizko
es0muluak,
ukimenarenak,
propiozep0boak
eta
bes0bularrak.
"
Bigarren
mailakoak:
sentsoriala,
ikusmenezkoa,
dastamena,
usaimena,
entzumena.
Garapen Sentsoriomotorra (1 - 3).
" Hirugarren maila: tonua eta erlaxazioa, oreka eta
koordinazioa.
" Laugarren maila: gorputz eskema, arnasketaren kontzientzia;
lateralitatearen kontzientzia.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
29
30. Según
Lázaro
eta
Berruezo
(2009)
HAZKUNDEA_Balorazio
Aldiak
…
…
…
Garapen
PertzepMbo-‐Motorra
(3
-‐
6).
" Bostgarren
maila:
gorputz
eskema.
Doitze
eta
jarreraren
kontrola.
" Seigarren
maila:
hizkuntzaren
trebezia.
" Zazpigarren
maila:
egituraketa
espaziala.
Maila
goreneko
prozesuen
garapena:
(6
-‐
12
urte).
" Zortzigarren
maila:
motrizitate
fina.
" Bederatzigarren
maila:
autonomia
pertsonala.
" Hamargarren
maila:
egokitze
jokabidea.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
30
31. …
…
…
…
Luzerako
hazkuntza
100
50
Pisu hazkuntza
0
Recién
nacido
Segun
do
año
Tercer
año
50
ESTATURA
cm
Primer
año
(final)
75
88
96
14
12
10
8
6
4
2
0
Hortz
hazkuntza
20
PESO Kg
Recién
nacido
Primer
año
(final)
Segund
o año
Tercer
año
3,5
9,5
13
14
15
10
5
0
DIENTES
Nº
Recién
nacido
Primer
año
(final)
Segund
o
año
Tercer
año
0
6
16
20
Jaio
berri
"
Garezur
perimetroa
:
32
cm.
"
Perimetro
torazikoa
:
30
cm.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
del
Valle,
A.
e
Irazusta,
S.
(2012).
Histogramak
kurtsoko
egilleek
eginak,
datuak
Gessell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bares
Ames,
L.,
eta
beste
batzuetaMk
hartuak
(1985).;
Cosa,
H.,
Heipert,
W.,
Teirich-‐Leube,
H.
(1975,
pp.
63-‐64).
HAZKUNDEA_Garapena
31
32. Hezur
adinaren
balioztapenak
HAZKUNDEA_
Balorazioak
ATLAS
GREULICH
Y
PYLE
(GP),
1954.
TANNER-‐en
metodoa
Esku
zein
eskumuturreko
hezurrak
(EZKER
ESKUA
)
…
…
…
…
Metodo
simpleagoa
Aurrera
eraman
ahal
izateko
metodo
konplexuagoa.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
32
33. Hazkunde
prozesua
HAZKUNDEA_Ondorioak
…
…
…
Ingurua
Gizabanako
Hazkuntzan herentzi
kargak eragin
handia du.
Hankuntza
gizabanako
bakoitzaren berezkoa
da.
…
Hazkundea
jasotzen
dituen
estimuluak
direla eta
erasotua
suerta
daiteke
Irazusta Adarraga, S., Fernández del Valle, A. (2012).
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
33
34. BIBLIOGRAFIA
0.2
…
…
…
…
Bäumler,
G.,
Scheneider,
K.
(1989).
“Biomecánica
deporPva.
Fundamentos
para
el
estudio
y
la
prácPca”.
Deportes
Técnica.
Barcelona:
Ediciones
Marvnez
Roca,
S.A.
Coga,
H.,
Heipert,
W.,
Teirich-‐Leube,
H.
(1975).
“Tratado
de
rehabilitación,
3”.
Barcelona:
Editorial
Labor,
S.A.
Gessell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bares
Ames,
L.,
y
otros
(1985).
El
niño
de
1
a
5
años.
Barcelona:
Paidós
Psicología
Evolu0va.
Lawther,
J.
(1983).
Aprendizaje
de
las
habilidades
motrices.
Versión
española
del
original
The
learning
of
physical
skills.
Barcelona:
Paidos
Psicomotricidad.
Lázaro,
A.
y
Berruezo,
P.
(2009).
La
pirámide
del
desarrollo
humano.
Revista
Iberoamericana
de
Psicomotricidad
y
Técnicas
Corporales,
34.
Vol.
9
(2).
pp.
15-‐42
Mc
Cleneghan
y
Gallahue
,
D.L.
(1985).
Movimientos
fundamentales.
Su
desarrollo
y
rehabilitación.
Buenos
aires:
Editorial
Panamericana.
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
(1992).
“Retrasos
del
movimiento”.
Fisiopatología.
Madrid:
Ediciones
Díaz
de
Santos,
S.A.
Sánchez
Bañuelos,
F.
(1984).
Bases
para
una
didácPca
de
la
educación
Qsica
y
el
deporte.
Madrid:
Gymnos.
DRAE
(Consultado
19
de
octubre,
2012).
Vigésimo
segunda
Edición.
Real
Academia
de
la
Lengua.
hsp://lema.rae.es/drae/
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
34
35. 0.3
GAITASUN
KOORDINATIBOEN
EBOLUZIOA
MARCO
TEORIKOA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
35
36. …
…
…
GAITASUN
KOORDINATIBOAK…....……………34-‐74.or
MODULU
BIBLIOGRAFIAO.3………………...…...75-‐76.or
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
…
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012.)
AURKIBIDEA
MODULU
0.3
36
37. GAITASUN
KOORDINATIBOAK
…
…
…
…
Oreka
Erritmoa
Lateralitatea
Koordinazioa
Tonua
&
Lasaitzea
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012).
Trebezi
eta
Abileziak
37
38. …
…
…
…
PPT
honetan,
Trebezi
eta
Abilezi
Motorrak,
jarraian
ikusiko
dituzuen
puntuen
ikuspuntu
orokor
bat
eskeintzen
dizue
"
"
Grafikoak,
eskemak,
jorratzen
ari
garen
gaiaren
bisualizazio
forma
simpleak.
Azpimarratu
autoreen
errebisioa
ez
dela
sakondu,
beraz
osteko
analisia
beharrezkoa
du.
Hemen
ikusgai
duzuen
lanak
honako
helburuak
ditu:
" Lortzea,
ikasle
desmo0batuentzako,
jorraturiko
gaia
hain
astuna
ez
izatea.
" Irakurtzen
jarrai
dezatela
bultzatu.
Kirol
zein
ekintza
fisikoaren
prak0karekin
erlazionaturiko
gizakiaren
garapen
ebolu0boaren
mundu
txundigarrian
hausnartzen
eta
ikertzen
jarrai
dezatela
bultzatzea.
Kurtsoko
egileak
Gaitasun
koordinaMboak
SARRERA
Disfruta
dezazuela!
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
38
39. AGRADECIMIENTO
A
Microsoq
Office,
al
ofrecernos
esta
imagen
en
la
que
se
perciben
SenMmendu,
keinu
adierazpen,
gorputz
adierazpen
eta
partekaturiko
errMmoak
Erritmoa:
bere
garrantzia
Egileak
jakitun
gara
barne
erritmo
garela
edota
sinkronizazio
falta
txiki
batek
bikote
zein
gauzaturiko
mugimenduan
eragin
negaMboak
izan
ditzakeela.
Aldi
berean
teknika
eta
keinuaren
efikaziari
ere
eragin
diezaioke.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
39
40. Ritmo
es
la
“capacidad
para
variar
y
reproducir
los
parámetros
de
fuerza-‐velocidad
y
espacio-‐temporales
de
los
movimientos
“Platonov,
V.
N.
(2001,
pp.363).
Capacidad
(ahalmen/gaitasun)
.
“ApPtud,
talento,
cualidad
que
dispone
a
alguien
para
el
buen
ejercicio
de
algo.”
Acepción
segunda
dada
por
la
Real
Academia
de
la
Lengua
española,
…
…
…
…
DRAE-‐aren
arabera.
Ritmo
es
en
su
acepción
4m.
Mús.
“Proporción
guardada
entre
el
Pempo
de
un
movimiento
y
el
de
otro
diferente.”
(Consultado
,
octubre
de
2012).
Real
Academia
de
la
Lengua
Española.
Capacidad
(ahalmen)
Ap0tud
(gaitasun)
Habilidad
(Abilezi
/
Trebezi)
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Sinonimoak
Drae
(kontsulta,
2012ko
urriaren
27).
DEFINIZIOAK
ERRITMOA_
Kontzeptuak
40
41. ERRITMOA_
Eraginak
…
…
…
…
“Cualquier
mínima
desviación
del
ritmo
puede
afectar
al
Gainera,
honakoetan
ere
eragin
dezake:
"
Pertsonaren
tentsio
mailan
(
giharrak
uzkurtu
eta
lasaitzeko
gaitasuna).
"
Mugimenduak
gauzatzeko
forma
edo
eran.
"
Kontzentrazio
eta
arretan
mailan.
"
Entzumen,
ikusmen,
ukimen
eta
abar
zentzuen
hautematen
mailan.
"
Efikazioa
galeraren
maila
gauzatzen
den
ekintza
edo
kirola
dela
eta
aldakorra
izan
daiteke.
Beraz
arazoa
Gimnasia
Erritmiko,
Akroba0ko,
Ar0s0ko,
Pa0naje
Ar0s0ko,
Igeriketa
Sinkronizatu,
Tranpolin,
Abiadura
Pa0najean…
berdina
edo
ez
izan
daiteke.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
1_
Platonov,
V.N.
(
2001,
362.or).
ERAGINAK
movimiento
y
al
cuerpo1
”
Beraz
keinuaren
efikazian
ere
eragina
izango
luke.
41
42. Noiz
hasten
da?
ERRITMOA_
Bilakaera
…
…
…
…
Erritmo
gaitasuna
jaiotze0k
jorratzen
da:
jaioberriaren
lehen
etapetan
azaldu
dugun
moduan.
Erritmoaren
ikaskuntza
jorratzeak
beste
balio
edo
gaitasun
kognitboetan
lagundu
dezake:
grafismo,
hautemate,
eta
abar.
En
deportes
con
apoyo
musical,
podemos
servirnos
de
la
visualización
del
movimiento
interaccionado
con
el
tempo
de
la
música.
Mentalki
zehaztasun
osos
erreprodiuzituz
gero
baliteke:
"
Keinuaren
eraginkortasuna
hobetzea
mugimenduaren
erritmoarekin
integratuz.
"
Gimnastak
bisualizazioan
erritmoa
galtzen
badu
kalte
egin
diezaioke.
Ekite
errealean
huts
teknikoaren
erantzule
izan
daiteke?
Berau
aztertzen
gaude,
baina
horrega0k
beste
ekintza
edo
kiroletarako
aztergai
izan
daiteke.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
42
43. …
…
…
…
" Erritmo,
adierazpen,
mugimendu
askatasun,
senMmendu
eta
musikaltasun
proba.
Ivanka
Tchakarova,
Fernández
del
Valle,
A.
(1993).
" Homologatu
gabeko
bateriak
zazpi
items-‐ez
osatua
dago.
Entzumen
proba
non
gerora
pianistak
markaturiko
erritmoa
jarraiki
mugimenduak
gauzatu
beharko
diren.
" Honakoa
ebaluatzen
da:
" Interpretazio
edo
antzezpena.
" Erritmo
ahalmena.
" Gorputz
eta
keinu
adierazpena.
" Sentsibilitate
musikala.
" Espazioan
zehar
aske
mugitzeko
gaitasuna.
" Inprobisazio
gaitasuna
" Musikaltasuna.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
del
Valle,
A.
(1993,
p.
41).
Lateralitatearen
ebaluazioa
ERRITMOA_Proba
43
44. Lateralitatea:
bere
garrantzia
ESKERRAK
EMAN
KEVIN
OrMz
de
Urbina:
irudi
hau
emateagaMk
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
44
45. Lateralitatea
DRAE.
Real
Académica
d e
l a
L e n g u a
Española.
…
…
" Lateralitate
prozesua,
gorputz
Proviene
del
francés
latéralité
(lateral).
“Es
l a
p r e f e r e n c i a "
espontánea
en
el
uso
d e
l o s
ó r g a n o s
s i t u a d o s
a l
l a d o
derecho
o
izquierdo
del
cuerpo,
como
los
brazos,
las
piernas,
los
ojos,
”
eskemaren
garapenaren
parte
eta
emaitzen
pertzepzio
eta
ekintza
motorraren
ondorioa
da.
Gorputzaren
alde
bat
edo
bestea
erabiltzearen
lehentasuna,
gorteko
lateralitatearekin
eta
n e r b i o
s i s t e m a r e n
heldutzearekin
erlazionatua
dago.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
DRAE.
(kontsulta
2012
arazoan
egina
).
Real
académica
de
la
Lengua
Española.
LATERALITATEA_
Kontzeptua
/
Sarrera
45
46. …
…
…
…
" Jaiotza0k.
Lepoaren
erreflexu
toniko
eta
ardatz
Lateralitatea
lateralaren
arteko
erlazioa
(75%).
Burua
lehentasuna
duen
aldera
biratzen
da.
" Gorputzaren
alde
bat
beste
aldeari
gailentzen
zaionaren
arabera.
Ikusi
(
etapa
espezifiko
bakoitzaren
PPT-‐ak).
" Hemisferio
bat
besteari
gailentzen
zaionaren
arabera.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Le
Boulch,
1995,
120-‐123
en
Gesell.;
Gesell,
A.
et
al.
(1985,
p.
121)
Zazzo,
R.
(1985).
.
LATERALITATEA_
Bilakaera
46
47. Lateralitatea
" Begi
L.
…
…
…
HEMISFERIOEN
ARABERA
" Ezker
H.
"
Pentsamendu
logikoa.
"
Mintzamen
eta
idazketa.
" Belarri
(entzumen)
L.
"
Sentsibilitate-‐Abileziak.
" Eskuin
H.
" Esku
L.
"
Emozio.
"
Hitz
gabeko
memoria.
" Oin
L.
"
Garatu
daitezkeen
ekintza
ar0s0koak.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Boulch,
1995,
pp.120-‐123
;
Gesell,
A.
et
al.
(1985,
p.
121)
..
GORPUTZ
ATALEN
ARABERA
…
Autore
anitzen
ideien
errebisioa
:
Ajuriaguerra,
J.
2012.;
Le
LATERALITATEA_
Motak
47
48. Lateralidad
LATERALITATEA_
Integrala
…
…
…
…
LATERALITATE
INTEGRALA
GuzMz
albo
menderatzailea.
LATERALITATE
EZ
INTEGRALA
"
Lateralitate
gurutzatua:
manifestazioetan
ez
dago
berdintasunik,
adibidea:
lehentasuna
duten
esku
eta
begiak
ez
dira
albo
berdinekoak.
"
Kontrako
edo
alderantzizkatutako
lateralitatea:
Ikaskuntza
prozesua
berezko
tendentziaren
kontrakoa
denean
ematen
da.
Ekintzen
ezaugarrien
arabera
segmentu
batek
bere
lehentasuna
aldatzen
du.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
48
49. …
…
Lateralitatea
begi
…
…
oin
Lateralitatea
homogeneoan
bi
lateralitateak
berdinak
dira?
Ajuriaguerra,
J.(1982).
LATERALITATEA-‐Homogeneotasuna
Ajuriaguerra-‐k
honela
konfirmatzen
du
!
Lateralitate
homogeneoa:
Esku,
begi
eta
oina
erabiltzerakoan
gorputz
alde
bera
erabiltzeari
deritzogu.
Bestelade,
interesgarria
izango
zen
aztertzea
lehentasuna
daukan
garunaren
hemisferioarekin
bestelako
lateralitateekin
zer
gertatzen
den
(
bereziki
aire
–espazioan
birak
gauzatzerakoan).
Alegia,
koordinazio
espazialari
dagokiona.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
49
50. Lateralitatean
ingurumenak
eragiten
al
du?.
Ze
mailatan?
LATERALIDAD_
influjo
…
…
…
…
"
Begi
menperatzailea
" Eragin
eskasa.
" Oin
menperatzailea
" Eragin
eskasa.
" Esku
menperatzea
"
Dezentezko
eragina
:
" Koilara,
labana,
sardexka
hartzean
eta
eguneko
beste
ekintzak
gauzatzean.
"
Idazkeran:
dislexia,
diskalkulia,
disortografia,
eta
abar
arazoak
" Burmuin
menperatzailea
"
Ezezaguna,
konfirmatu
ahal
izateko
ikerketak
falta
dira.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
50
51. LATERALITATEA_
TEST-‐a
Lateralitate
Test-‐a
1.
2.
…
…
…
…
Eskuaren
gailentzea
Aldibereko
idazketa
Begiaren
gailentzea
1. Monokularrak:
kaleidoskopio.
2. Binokularrak:
bisoreak.
3.
Oinaren
gailentzea
Kevin
OrMz-‐i
eskerrak
eman
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
51
52. LATERALITATEA_
Test-‐ak
…
…
…
…
"
Lateralitate
misto
zein
norabidezko
nahastean
(confusión
direccional)
emaitzek
fidagarri
eta
baztergarriak
direla
adierazten
dute.
"
Taldeak
desberdintzeko
erabili
al
daiteke?
Idatzi
eta
irakurtze
ikasketa
prozesuan
arazo
larriak
dituztenak
lateralitate
misto,
gurutzatu,
kontrako
edo
norabidezko
nahastea
azaltzen
dute.
M:
mixto
50%
“derecha-‐izquierda.”
MA:
mixto
ambidextro.
MI:
mixto
zurdo.
MD:
mixto
derecho.
I:
todas-‐izquierda
D:
todas-‐derecha
D:
derecha-‐
(menos
un
par
con
izquierda)
I:
izquierda-‐
(menos
un
par
con
derecha)
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Harris,
A.
(
1957)
TEA-‐an,
1978.
Lateralitatearen
ebaluazioa
" Albert
Harris-‐en
gailentze
lateralaren
test-‐a
52
53. Tonu
Muskularra:
bere
garrantzia
Lasaitzen
eta
tenkatzen
jakitearen
garrantzia
Gihar
tonua
borondatezko
masajeen
bidez
akMbatu
dezakegu.
Adibidez
"
Oinutsik
eta
pilota
biguin
bat
zapaldurik
lurrean
zirkuluerdi
txiki
batzuk
marraztu.
"
Pilota
aurrera
edo
aulki
azpian
sartuz.
"
Pilota
lurreruntz
estutu
(bi
oinekin
batera
edo
lehenengo
bat
eta
gero
bestea,
alternatuz).
ESKERRAK
EMAN
Asunción
del
Valle-‐ri
irudi
hau
emateagaMk
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
53
54. TONU
MUSKULARRA_
Kontzeptua
…
…
…
…
Definizioak
DRAE
Tono
11.
m.
Biol.
Energía
potencial
de
un
músculo
y,
por
ext.,
de
algunos
órganos.
Tonu: Gihar baten
energia potentziala eta
organo batzuena
Tono
muscular.
Grado
de
contracción
muscular
permanente
e
involuntario,
de
naturaleza
esencialmente
reflejo,
cuya
misión
fundamental
es
el
ajuste
de
la
postura
y
de
la
acPvidad
corporal
general.
Tonu muskularra: Borondate
gabeko eta iraunkorra den
uzkurtze maila , erreflexu izaera
duena eta normalki posturaren eta
gorputz aktibitate jeneralaren
egokitzea.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
54
55. …
…
…
…
EKITE MAILAK
ATSEDEN
TONUA
JARRERA
TONUA
Osotasun
ar0kularra
mantentzen
du
Ez
da
baliogarria
borondatezko
Mugimenduak
egiteko
EKINTZA
TONUA
Ekintza
baterako
prestatzen
du
Gerora
ez
da
mugimenturik
eragiten
Laguntza
edo
euskarri
funtzioa
Mugimendu
funtzioa
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Gihar
ekintza
laguntzen
du
Irazusta, S. 2009. Fernández del Olmo, M.A. (2007)-tik egokitua.
TONU
MUSKULARRA_
Mailak
55
56. TONUA
_
Alterazioak
…
…
…
…
Kontzeptua:
Giharduraren
tentsio
eta
kitzikadura
egoera,
esna-‐
aldian
altuagoa
eta
lo
aldian
baxuagoa
dena.
SINZINESIAK
PARATONIAK
TONUAREN
ALTERAZIOAK
HIPERTONIA
HIPOTONIA
DISTONIA
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
56
57. Gorputz
oreka:
garrantzia
Haurrei beraien goputz
oreka aurkitzen
irakastea garrantzitsua,
bai begiak itxita eta
baita sostengu
ezberdinekin ere
Oin planoa
Plano
garaia
Oina
hatz
gainean
Eskerrak
Alba
Sarriaseri,
irudi
hau
uzteagaMk
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
57
58. …
…
…
OREKA
FAKTORE
NEUROFISIOLOGIKOAK
FAKTORE
BIOMEKANIKOAK
FAKTORE
PSIKOLOGIKOAK
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
(Melvill,
2001).
…
Da
Fonseca,
(
1998).
OREKA_
Faktoreak
58
59. OREKA_
Eraginak
…
…
…
…
"
Jardulearen
aldez
aurre0ko
jarreran:
Beldur
edo
ikara
fisiologikoan,
arnasketan,
gihar-‐
uzkurduran.
"
Burutu
beharreko
posturan.
"
Gauzatu
beharreko
mugimenduan.
Honetaz
gain,
badira
beste
faktore
mugatzaile
edota
arrazoi
batzuk
oreka
mantentzearen
inguruan,
errebisatutako
autoreetara
egokitzen
jakin
behar
dugunak,
hurrengo
diaposi0betan
ikusiko
dugun
moduan.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Lapierre,
A.
(1971,
p.
181)
.
Zeren
baitan
dago
oreka?
Oinarria:
59
60. …
…
…
…
Oreka
gaitasuna
beste
baldintza
batzuren
menpean
dago,
Zeren
baitan
dago
oreka?
(ikus
Platonov,
eta
berak
errebistaturiko
autoreak).
Baldintza estatikoa
Baldintza dinamikoa
Euskarriarekin edo
gabe
Baldintza
hauek,
berriz,
ezaugarri
batzuen
menpe
egongo
dira:
" Kirolaren
behar
espezifiko
eta
dagokion
sailkapenaren
menpe:
akrobazia,
tranpolin
(ohe
elas0koa),
borroka,
izotz
gaineko
hockey-‐a,
gimnasia
erritmikoa
(Fernández
del
Valle,
A.
1993,
pp.
42-‐43).
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Platonov,
eta
besteak
(
2001,
p.
362).;
Fernández
del
Valle,
A.
(1993,
pp.
42-‐43)
.
OREKA_
Baldintzak
60
61. …
…
…
GGZ1
eta
mugimendua
Hankabiko
posizioan:
Zilborre0k
urbil
kokatzen
da
Oinarrituko
da:
" Jardulearen
aldez
aurre0ko
jarreran:
Beldur
edo
ikara
"
"
"
"
"
fisiologikoan,
arnasketan,
gihar-‐uzkurduran.
Burutu
beharreko
posturan.
Gauzatu
beharreko
mugimenduan.
Erabiliko
den
espazioan.
Mugimendua
gauzatzean
behar
izandako
denboran.
Euskarriko
gainazalaren
neurrian.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
las
autoras
del
curso.
Gorputz
Grabitate
Zentro
…
1_
Bäumler,
G.,
Scheneider,
K.
(1989,
pp.
17-‐97)
.
Revisado
por
Gorputzaren
Grabitate
zentroa
(GGZ1)
Grabitate
zentroa
(GZ)
OREKA_
GGZ
61
62. OREKA_
GL
…
…
…
…
"
"
"
"
"
"
"
"
"
Trago.
Dortsalaren
aurre
aldea.
Lunbar
zutabea
igaro
(2.a).
Azken
lunbarren
atzealdea.
Sakroaren
aurrealdea.
Barrunbe
koriloidearen
atzealdea.
Femurraren
ardatza.
Belaunaren
aurrealdea.
Orka0la.
Badirudi “Oreka gihar tonuaren mekanismo
erregulatzaileen bitartez mantentzen dela, (…) lotailuen
ekintza eta tentsio eta erlaxazioaren sentsazio
propiozeptiboak”
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Lapierre,
A.
(1971,
p.
181)
.
Grabitate
lerroa
(GL)
Grabitate
lerroa_
GL,
igarotzen
den
atalen
sailkapena
62
63. GZ
_
Zehaztapena
…
…
…
Eskuin
aldearekin
berdina,
etb.
Buruko
segmentua
Ezker
besoko
segmentua
Enbor
segmentua
Ezker
besaurreko
segmentua
Ezker
eskumuturreko
segmentua
Ezker
izterreko
segmentua
Ezker
oineko
segmentua
Ezker
zangoko
segmentua
…
Vertex
Mandibularra
Supraesternala
Sorbalda
Ukalondoa
Eskumuturra
Eskua
Aldaka
Belauna
Orka0lla
Orpoa
Oina
Dawson-‐en
1935ko
segmentuzko
metodoa.
Helburua:
Argazkien
bitartez
gorputzaren
posizioa
ezagutzea.
(En
Aguado.,
Izquierdo.;
González,
1997,
p.
132-‐134)
.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
63
64. …
…
…
…
Sailkapena
EGONKORRA
ADB.:
Barra finkoko
zintzilikako
posizioa
Haserako
posizioa
berreskuratu
EZEGONKORRA
ERAGINIK GABEA
ADB.:
Alderantzizko
sostenguaren
posizioa
ADB.:
Etzandako
posizioa
Ez
du
berreskuratzen
berak
desbideraturiko
posizioa
Desbideratua
izan
osteran
mantentzen
da
oreka
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Bäumler,
G.,
Scheneider,
K.
(1989,
p.90).
Esquema
realizado
por
las
autoras
de
este
curso.
OREKA_
Motak
64
65. …
…
…
…
Errebisaturiko
autoreen
ikuspuntu0k
oreka
aztertuz
gero,
orekaren
hobetzea
proposatzen
duen
programa
egitea
sinplea
eta
konplexua
dela
ikus
daiteke
era
berean.
Programak
aspektu
hauek
kontuan
hartu
beharko
ditu:
"
Materialen
erabilpen
ezberdinak:
bankuak,
barrak,
zaldia,
etab.
"
Tresnen
erabilpen
ezberdinak:
uztaiak,
sokak
etab..
"
Espazio
ezberdinak
(itxiak,
irekiak).
Eskaintzaren
zabaltasuna.
Aurrerago
azalduriko
diaposiPbetan
errebisaturiko
autore
bakoitzak,
bere
ideia
eta
irakaspenak
eskeini
dizkigu.
Oreka
programaren
diseinua–
Oinarriak-‐
OREKA_
Programa
"
Laburbilduz,
programa
anitz
bat
prestatu
–
mugimendu,
forma,
jarduera,
gorputzaren
posizio,
mugimenduaren
zabaltasun,
pisu,
garaiera,
tempo,
zentzu
(ikusmen,
entzumen,
ukimen…)
oinarri,
egoera,
perzepzio,
etab.
Kontuan
hartuz
" Haurraren
aldi
eboluMboaren
eta
lortu
nahi
duzun
maisutasunaren
araberako
programa
bat
proposatu:
ez
da
gauza
bera
oreka
gaitasuna
nerabe
gazte
batetan
garatzea
edota
goi
errendimenduan
jarduten
den
nerabe
kirolariarena
(Adb.:
Gimnasia
erritmikoan.
Lehentasunak
ezberdinak
dira
gimnasia
erritmiko
hezitzaile
edo
ludikoan
eta
goi
errendimenduko
(GE)
gimnasia
konpe00boan.
(Autoreak).
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
65
66. …
…
…
…
El
equilibrio
es
una
de
las
capacidades
que
englobaría
el
buen
savoir
faire
de
aquellos
deportes
considerados
“de
coordinación
compleja”
Marina
Fateeva
en
(Fernández
del
Valle,
1996)
.
Hastapeneko
programazioaren
za0
bat
“pseudo
denbora
galtzea”
esan
daitekenarekin
betetzen
dugu,
eginbehar
ezberdinak
planteatuz:
ekintza
ezberdinak,
keinu,
forma,
kreazio,
Egoera
ezegonkor
eta
koordinazio
konplexuetan
orekaren
mantentzea
errazten
duten
oreka
egoerak
aurkitzen
etab.
" Hala
ta
guz0z
ere,
gure
aburuz,
espresio
modu
hori
adin
nagusiagoko
etapetan
edo
errendimenduko
maila
gorenetan
indartuagoa
eta
errazago
lortua
dela
iruditzen
zaigu.
Laburbilduz,
ez
izan
presarik.
Hasiera
batean
baliogabea
dirudienak,
denboran
etekina
ateratzean
eta
etorkizuneko
ikaskuntzan
eraginkortasuna
lortzean.
Horren
adibide
dira
oreka
gimnas0ko
espezifikoak.
Aurora
Fernandez
Valleren
urtetako
eliteko
gimnasten
prestakuntzen
esperientzia0k
jasoa.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
del
Valle,
A.
(1996,
p.
20
)
Las
autoras
de
este
curso..
Oreka
programaren
diseinua
“oinarrizko
plataforma”
OREKA_
Programaren
proposamena
66
67. …
…
Según
nuestra
opinión,
el
equilibrio
es
una
de
las
capacidades
que
englobaría
el
buen
savoir
faire
de
aquellos
deportes
considerados
“de
coordinación
compleja” Marina
Fateeva
en
1
.
Etorkizuneko
mantentzearen
eta
mugimenduaren
egonkortasuna
bilatzea
eta
etorkizuneko
mantenua
babesten
duen
plataformaren
proposamenak
hauetan
oinarritzen
dira:
" Erreferente2
diren
autoreen
ideien
aldekoak
gara,
jaduera
aitzak
proposatuz.
" J a d u e r a
F i s i k o a r e n
e t a
K i r o l a r e n
i r a k a s k u n t z a n ,
espazioan
forma
ezberdinak
sortzeari
begira
denbora
asko
eskaintzen
diogu.
" Eginkizunetan
begiak
itxita
bezalako
ekintza
motorrak
esku-‐hartzen
duten
jarduerak
prestatzen
ditugu
(gimnasia).
" Anitzak
eta
aberasgarriak
diren
mugimendu
jakinak
bezalako
esku-‐
hartzeak
prestatzen
ditugu,
aurrreko
parrafoan
azaldurikoak,
ezinbesteko
bihurtzen
direlako
edozein
hobekuntza
planetan
eta
ekite
espezifikoetan
kontuan
hartu
behar
direlako,
oreka
mugimenduaren
keinu
bakoitza
automa0zatzea
posible
izan
dadin
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
…
Fernández
del
Valle,
A.
(1996,
p.
20
).
Las
autoras
…
2_
Platonov,
2001.;
Hahd,
1988.)
Gaitasun
koordinaMboen
hobekuntza
programen
eratzea
eta
diseinua
EKARPENAK
_
Oreka
67
68. Koordinazioa:
gaitasunen
batuketa
Gimnastak erakusten digu
" Gaitasun koordinatiboen
maisutasun handia
" Mugimendua gauzatzea (jauzia)
" Koordinazio komplexukoa
" Sokaren jaurtitzearen eta ondorengo
jasotzearekin
" Horri, gailua gehitzearekin izaten
den ikusmen galera batuko diogu
Koordinazioa
gainontzeko
ahalmenekin
interakzioan
dagoela
frogatzen
dugu.
Autoreak
ESKERRAK
Julia
UsonI,
irudi
hau
uzteagaMk
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
68
69. Kontrako
gihardurarekin
sinkronizatzea
uzten
duen
ezaugarria
da,
abiadura
egokiak
ezarrita.
Nerbio
sistema
zentralaren
eta
giharduraren
artean
lotura
estua
izatea
eskatzen
du.
(Mosston)
…
…
…
…
Orokorra
edo
analiPkoa
da?
Nerbio
Sistemaren
baitan
dago,
Kortex
entzefalikoa,
Niks
y
Fleshman
(1960).
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
hgp://www.efdeportes.com/
Revista
Digital
-‐
Buenos
Aires
-‐
Año
7
-‐
N°
36
-‐
Mayo
de
2001.
Mosston,
M.
Zeren
baitan?
KOORDINAZIOA_
Kontzeptuak
69
70. …
…
…
…
Gaitasun
koordina0boen
Ikaskuntzarako
momentu
egokiena
lau
eta
zazpi
urteren
artean
kokatzen
da
(Hahn
,
1988,
p.
84).
Aldiz,
beste
autore
batek
(Hirtz,
1979)
en
Hahn,
opus
cit,
(1988,
p.
74),
haurraren
garapenerako
gakoa
den
momentua
zazpi
edo
sortzi
urteren
buruan
lortzen
dela
gehitzen
du.
(MarPn,
1982)
en
Erwin
Hahn,
opus
cit.
(p.
85).,
ere
zioen
ahalmen
koordina0boaren
garapen
gorena
11/12
urte
inguruan
lortzen
zela
zioen.
Esan
dezakegu,
hiru
aldi
hauek
4-‐7,
7-‐8,
11-‐12
urtekoak
hastapenerako,
garapenerako
eta
gaitasun
koordina0boaren
hobekuntzarako
aproposenak
direla.
Etapa
hauei
probetxua
atera
behar
diezaiogun,
haurrak
modu
errazean
bereganatzen
bai0tu
ahalmen,
abilezia
eta
oinarrizko
gaitasun
fisikoak
(Autoreak).
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Hahn
,
E..
(1988).
Egoera
onuragarria
KOORDINAZIOA_
Noiz
70
71. …
…
…
…
MUGIMENDUEN
PERZEPZIOA
ETA
ANALISIA
BARNE
ETA
KANPOKO
GIHAR
KOORDINAZIO
ERAGINKORRA
GIHAR
ETA
GILTZADUREN
SENTIKORTASUNA
ESPAZIO
ETA
DENBORAREN
AURRE
HARTZEAK
MUGIMENDUAREN
OROIMENA
ANALIZATZAILEAREN
EGOKIERA
“Koordinazioa
gaitasun
anitza
eta
espezifikoa
da
kirol
bakoitza”
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
(1)_Platonov,
V.
N.
(2001,
pp.359-‐360).
Autores
revisado
Pejtl,
Blume,
Guzhalovski,
Ter-‐
Overnesian
A,
e
I,
Keller
y
Platonov.
KOORDINAZIOA-‐Mugatzaileak
(1)
71
72. KOORDINAZIOA_
Motak
…
…
…
…
Jarraian
agertzen
diren
gaitasun
koordinaMboak
elkarri
eragiten
diote
1
6
Mugimenduak
koordinatzeko
ahalmena
Motak
Giharren
borondatezko
tentsio
eta
lasaitze
ahalmena
5
2
Oreka
mantentzeko
gaitasuna
Erritmoa
sen0tzeko
gaitasuna
Espazioan
orientatzeko
gaitasuna
3
Platonov,
V.
N.
(2001,
p.
360).
Mugimenduen
parametro
dinamiko
erregulatzaileak
erregulatzeko
ahalmena
4
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
72
73. …
…
…
…
Bi
eskuen,
bi
zangoen,
esku-‐zangoen
edota
alde
bereko
esku-‐zango
aldibereko
erabilera
Mugimenduen
eskuratzea
latza
eta
oinarrizko
da
hasiera
batean,
aldebakarrekoa
ondoren
gustuko
eskuarekin
eta
aldebiko
eskuaren
eta
zango
laguntzailearen
mugimendu
finarekin
amaiera
emanez
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Ideas
tomadas
de
(Harriet
G.
Williams,
1983).
En
Fernández
del
Valle,
e
Irazusta
(2012).
Aldebiko
koordinazioa
KOORDINAZIOA_
Motak
73
74. PLANIFIKAZIOA
…
…
…
…
Gure
lema:
mul0diziplinartasuna,
aniztasuna
eta
ekintza
motorren
oparotasuna.
Ezaugarri
hauek
ezinbestekoak
dira
zailtasuna
duten
mugimendu
espezifikoen
irakaskuntzan.
Guz0
hau
zuhurtasunez
burutu
behar
da,
keinu
teknikoaren
automa0zazioa
lortu
aurre0k.
Etaparen
azken
aldera,
haurrak
jarduera
motorretan
aberasgarria
den
jakinduria
lortzen
du,
honela
jarduera
berriak
ikasteko
aukera
erraztuz.
Etapak
ez
moztearen
kezka
adierazten
duten
errebisaturiko
autore
guz0ekin
ados
agertzen
gara.
HELBURUAK:
erraztea,
ekiditea
eta
profesional
bateri
lan
metodologia
egokia
proposatzean
sor
diezaioken
kezkei
irtenbidea
aurkitzea.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Las
autoras
Zertan
oinarritu?
Denbora
asko
eskaintzen
diogu
jarduera
fisikoaren
irakaskuntzan
jolasak
eskaintzen
digun
forma
anitz
sortzeari
begira
(hasierako
urteetan).
74
75. …
…
…
…
Proposamena
lau
eta
zortzi
urteko
haurrentzat
dago
bideratua.
Helburua
oinarrizko
programen
automaMsmoetaMk
banaketa
egiten
ikastea
da,
haurra
hedonosmiaren
aurkikuntzara
bideratzeko
nahiarekin:
sortzearen
plazerra
aurkitzea,
eraberritzea,
jolastea,
mugitzeko
beste
modu
batzuk
probatzea,
beste
jauziak
egitea,
oreka,
bolteoak,
birak,
ezegonkortasineko
arazoak
soluzionatzen
ikastea,
egiten
dutenarekin
gozatzea
etab.
Programaren
azken
etapan,
haur,
gazte
edo
nagusia
bere
giltzadura,
gihardura
eta
azken
finean
bere
gorputz
eskema
zein
egoeratan
aurkitzen
den
kontziente
dela.
Esaterako,
oreka
mugimendu
batean
orka0la
belaunarekin
parez
pare
egon
behar
dela
jakitea
edota
burua
edo
grabitate
zentroa
ardatze0k
kanpo
dagoela
jakitea,
haserako
diaposi0betan
azaldu
bezala.
Gure
programazioetan
logika
hau
jarraitzen
saiatzen
gara.
Hurrengoko
galdera
proposatzen
dugu,
AutomaMsmoak
azkar
lortzeko
nahiak
kirolariaren
etorkizuneko
programa
arrakastatxua
porrotera
eraman
dezake?
Nahiz
eta
aurreragoko
lanetako
gaia
izan,
gure
iritziz
patroi
motor
eskasia
eginkizun
bakarreko
lanketaren
errepikapen
ugarirekin
batera
joanez
gero,
aurreragoko
maila
konplexuetako
aldietan
ikaskuntza
prozesu
egokia
eramatea
eten
dezakeela.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
75
Las
autoras
Luzaroko
aldietan
kezkak
ekiditeko
programaren
proposamena
PROGRAMA
76. EKARPENAK
…
…
… …
Erritmo
gaitasuna.
Aurreragoko
ikerketetan
entrenamentu
mentalean
(gimnasiako
espezialitatea)
erritmo
faltak,
ejekuzioren
mugimenduko
akats
teknikoaren
arrazoia
izan
daitekeen
aztertuko
dugu
Oreka
gaitasuna.
Posizio
orokor
edo
espezifikoetako
mugimenduetan
GGZ
non
aurkitzen
den
jakiteak,
haurrari
gaitasun
hau
hobetzen
laguntuko
lioke.
Erlaxazio
gaitasuna.
Gorputz
eta
emozioen
kontrolaren
printzipioa
da.
Beharrezkoa
da
giharren
gehiegizko
tentsio
edo
erlaxazioaren
artean
bereizketa
egiten
jakitea,
energia
aurrezteko
mugimenduen
arteko
lotura
guz0ak
ondo
egin
ahal
izateko.
Koordinazio
gaitasuna.
Mugimenduen
oinarri
sendo
eta
orokorra
eskuratzea:
motrizitate
espezifikoa,
orokorra,
fina,
koordina0boa,
espaziala,
okulo-‐
manuala,
oculo-‐pédica,
segmentuen
independentzia,
etab.
Guz0
honek
aurreragoko
etapetan
mugimenduetan
aberastasun
gehiago
izaten
lagunduko
du.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
76
77. Koordinazioa
gaitasun
fisikoen,
perzepMbo-‐
motoreen,
koordinaMboen
elkarrekintzaren,
eta
ikaskuntzaren
batuketa
da.
(Ikus
Nataliak
nola
zehazten
duen)
1.
Goi
aldeko
indarra-‐potentzia,
Lurre0k
altxatzeko
eta
mugimendua
aireko
fasea
ikusgai
izateko.
2. Oreka,
Postura
ezegonkor
mantentzeko
eta
egonkortasuna
azkar
berreskuratzeko
3.
Erritmoa
Kanpokoa,
musikaren
denbora
eta
jarraipenera
egokitzeko
eta
barnekoa
presizioa
eta
kontzentrazio
maila
mantentzeko
4.
Gihar
tonua,
Giharraren
tentsio
eta
erlaxazio
maila
egokiak
manentzeko
5.
Lateralitatea,
Jaur0tzeko
eta
esku
batekin
edo
biekin
eraginkortasun
osoz
jasotzeko
gai
izateko
6.
Malgutasuna
eta
mugikortasun
ar0kularra,
Giltzaduren
ibilbide
luzeena
lortzeko
eta
giharduraren
beharrezko
malgutasuna
lortzeko.
7. Erresistentzia
(kasu
espezifikoan)
jarduera
modu
intentsitate
altuan
amaitzeko
gai
izateko.
8.
Abiadura,
Gorputza
eta
gailua
denbora
zehatzean
berreskuratzeko.
9.
Bestelako
gaitasun
perzepPbo-‐motoreak,
Espazio
eta
denboraren
perzepzioa
jaur0kitako
gailua
non
dagoen
kokatzeko.
Presizioa
(….),
adaptazioa,
kontzentrazioa,
oroimena
etab.
Luze
bat.
Autoreak.
Natalia Garcíarekin esker onez argazki hau
uzteagatik
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
77
78. 0.3
BIBLIOGRAFIA
…
…
…
…
Aguado,
Jódar,
X.,
Izquierdo
Redín,
M.,
González
Montesinos,
J.L.
(1997).
Biomecánica
fuera
y
dentro
del
laboratorio.
León:
Universidad
del
León.
Ajurriaguerra,
J.
De.,
Marcelli,
D.
(1982).
Manual
de
Psicopatología
del
niño.
Edición
Española,
Barcelona:
Toray-‐Mason,
s.a.
Carmona
Ruiz,
R.
(
2010).
Diseño
y
estudio
cienvfico
para
la
validación
de
un
test
combinado
complejo
psicomotor
original
que
evalúe
los
niveles
de
las
capacidades
percep0vo
motrices
en
los
alumnos
(…),
de
educación
infan0l
y
primaria.
Tesis.
Granada:
Editorial
Universidad
de
Granada.
hsp://hera.ugr.es/
tesisugr/18930712.pdf
Cobos,
P.
(1995,
reimp.
1998).
El
desarrollo
psicomotor
y
sus
alteraciones.
Manual
prác0co
para
evaluarlo
y
favorecerlo.
Madrid:
Pirámide.
Cosa,
H.,
Heipert,
W.,
Teirich-‐Leube,
H.
(1975).
“Tratado
de
rehabilitación,
3”.
Barcelona:
Editorial
Labor,
S.A.
Fernández
del
Valle,
A.
(1996).
Gimnasia
Rítmica
DeporPva.
Aspectos
y
Evolución.
Madrid:
Librerías
Depor0vas
Esteban
Sanz,
S.L.
Fernández
del
Valle,
A.
,
Aurrekoetxea
Urru0koetxea,
I.(1993).
Captación
de
talentos
en
gimnasia
rítmica
.
Kirola
Ikertuz.
Revista
de
InvesPgación
y
Opinión
del
Deporte.
Nº
6.
Primavera,
pp.39-‐46.
Vitoria:
Ins0tuto
Vasco
de
Educación
Física.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
78
79. 0.3
BIBLIOGRAFIA
…
…
…
…
Gessell,
A.,
Ilg,
F.L.,
Bares
Ames,
L.,
y
otros
(1985).
El
niño
de
1
a
5
años.
Barcelona:
Paidós
Psicología
Evolu0va.
Hahn
,
E.
(1988).
Entrenamiento
con
niños.
Teoría,
prác0ca,
problemas
específicos-‐
Barcelona:
Marvnez
Roca,
S.A.
Deportes
Técnicas.
Le
Boulch,
J.
(1983).
El
desarrollo
psicomotor
desde
el
nacimiento
hasta
los
6
años.
Madrid:
Doñate.
López
Or0z.
A.
(Consultado
en
sep0embre,
2012).
Educación
ƒsica.
6º
Grado.
Postprimaria.
Revolución
educa0va
Colombia
Aprende.
Colombia:
Ministerio
de
Educación
Nacional.
hsp://
www.colombiaaprende.edu.co/html/mediateca/1607/ar0cles-‐83415_archivo.pdf
Moreno
Esteban
B.,
y
Tresguerres
Hernández,
J.A.F.
(1992).
“Retrasos
del
movimiento”.
Fisiopatología.
Madrid:
Ediciones
Díaz
de
Santos,
S.A.
Mosston,
M.
(2001).
hsp://www.efdeportes.com/
Revista
Digital
-‐
Buenos
Aires
-‐
Año
7
-‐
N°
36
-‐
Mayo
de
2001
Platonov,
V.
N.
(2001).
Teoría
general
del
entrenamiento
deporPvo
olímpico.
Barcelona:
Paidotribo.
Rodríguez
Boggia,
D.O.
(2010).
La
lateralidad.
Espacio
logopédico.
shsp://www.espaciologopedico.com/
ar0culos/ar0culos2.php?Id_ar0culo=219
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
79
80. 0.4
GAITASUN
FISIKOEN
EBOLUZIOA
http://www.youtube.com/watc
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
80
81. 0.4
MODULUAREN
AURKIBIDEA
…
…
…
…
OINARRIZKO
GAITASUN
FISIKOAK
Motrizitatea:
G.
Koordina0boen
eta
G.
Fisikoen
Mapa………..
77-‐78.
orr.
Indarra…………………………………………………………………..…………….
79-‐82.
orr
Erresistentzia…………………………………………...…………..……………..
83-‐84.orr
Abiadura..………………………..…………………………………..................
85-‐87.
orr
Malgutasuna
&
Mugikortasun
ar0kularra…….…………..….........
88-‐91.
orr
Esku-‐hartzeak
…………………………………………………….……………….
92-‐101.
orr
0.4
Bibliografia……………………………………………………………………..
104.
orr
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
81
83. Gaitasun
fisikoak
…
…
…
…
Indarra
Erresistentzia
Abiadura
Flexibilitatea
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
del
Valle,
A.
,
e
Irazusta
Adarraga,
S.
(2012.)
GAITASUN
FISIKOAK
83
84. "
…
…
…
…
Definizioa:
erresistentzia
baP
aurka
egiteko
sistema
neuromuskularren
gaitasuna
tentsio/uzkurdura
bat
sortuz.
Gaitasun
fisiko
honen
funtsa
formula
honekin
definitzen
da:
Indarra=masa
x
azelerazio
F=
m
x
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Fernández
.
P.P.
(2000).
ERAGITEN
DUTEN
FAKTOREAK
INDARRA
84
85. ERAGITEN
DUTEN
FAKTOREAK
INDARRA
Indarraren
sailkapena
burutzen
den
analisi
motaren
araberakoa
izango
da.
Uzkurdura
motaren
arabera
honako
hau
izango
da
sailkapena:
"
Indar
isotonikoa
kontzentrikoa.
" Indar
isotoniko
exzentrikoa.
"
Indar
isometrikoa.
" Indar
polimetrikoa
…
…
…
Indar
Maximoa
" Giharraren
zm2
sekzio
bakoitzeko
garaturiko
tentsio
maximoa.
Indar
bizkor
edo
esplosiboa
"
Indarra
x
abiadura
Indar
ErlaMboa
"
Gorputzaren
kg
bakotzeko
buruturiko
tentsioa.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
85
86. INDARRA-‐
Gaitasun
fisikoa
Haritz
Rubio
eta
bere
gurasoei
ESKERRAK
argazki
hau
eusteaga0k.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
86
87. INDARRA
Giharraren
tenperatura
…
…
…
…
Entrenamenduaren
Giharraren
zeharkako
ebakera
Área
de
egoera
sección
transversal
del
músculo
INDARRAREN
Faktore
erabakiorrak
Giharraren
hasierako
luzera
Gihar
Asmoa
Pretensión
múscular
Gihar
uzkurdura
mota
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Nekea
Bestelako
faktoreak
87
88. …
…
…
…
Zein
gaitasunek
eragiten
dute
erresistentzian?
"
Erresistentzia
pertsona
batek
“nekea
jasateko
duen
gaitasun
psikiko
eta
fisikoari
deritzogu”
(Weineck,
1992),
nekea
errendimenduaren
momentu
bateko
gutxitzea
bezala
ulertzen
dugularik.
"
Ikuspuntu
biokimiko0k,
hala
diote
autoreek:
“la
resistencia
se
determina
por
la
relación
entre
la
magnitud
de
las
reservas
energéPcas
accesibles
para
la
uPlización
y
la
velocidad
de
consumo
de
la
energía
durante
la
prácPca
deporPva” (Menshikov
y
Volkov,
1990)
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Weinek,
(1992),
Menshikov
y
Volkov,
(1990).
Cuadernos
de
atle0smo
ERRESISTENTZIA
88
89. ERRESISTENTZIA
2
"
…
…
…
…
Gizabanako
batek
bere
ekitean
ahalik
eta
denbora
gehien
irauteko
gaitasunari
deritzogu.
Ø
E.
Aerobikoa:
Gaitasun
eta
ahalmen
E.
Aerobikoa:
gaitasuna
eta
potentzia.
Ø A naerobikoa:
Alak0kao,
lak0koa.
(gaitasun
eta
ahalmen)
Anaerobikoa:
Alak0koa,
lak0koa.
(gaitasuna
eta
potentzia)
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
89
90. …
…
…
…
Kirol
ikuspuntu0k,
abiadura
indibiduo
batek
akzio
motore
bat
ahalik
eta
denbora
gutxienean
eta
eraginkortasun
haundienean
egiteko
gaitasuna
da.
(García
Manso,
1996).
Harre
(1987)
“Errendimendu
motorraren
gaitasun
gorena
nekeak
mugatzen
ez
duen
ekintza
motorretan
agertzen
da”
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Garcia
Manso,
J.
Navarro,
M.
Ruiz,
J.
(1996);
Harre
(1987)
Definizioa
ABIADURA
90
91. ABIADURA
2
…
…
…
…
Sailkapena
Abiadura
barnean
mota
desberdinak
bereizten
dira.
" Erreakzio
abiadura.
Ahalik
eta
denbora
gutxienean
segmentu
bateko
mugimendua
edo
osoa
egiteko
gaitasuna
da.
Es0muluari
erantzuna
emateko
erabiltzen
dugun
parteari
egokitzen
zaio.
"
Keinu
bidezko
abiadura.
Mugimendu
ez
ziklikoak
egiteko
gaitasuna
da
(bakarrak
eta
isolatuak),
ahalik
eta
denbora
gutxienean
(golfa,
esgrima,
mahai
tenisa
etab.),
erresistentzia
minimoen
aurrean.
abiadura.
Mugimendu
ziklikoak
egiteko
gaitasunari
deritzogu
(behin
baino
gehiagotan
errepikatzen
direnak,
bi
hanketan
zein
lau
hanketan,
txingoka…)
be0
ere,
ahalik
eta
azkarren
egiten
direlarik.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
91
92. Zerk
eragiten
du
abiaduran?
ABIADURA
3
"
"
"
…
…
…
…
A)
Nerbio-‐
kinadaren
bidaltzea:
Nerbio
kinadaren
bidaltzea
ahalik
eta
haundiagoa
den
neurrian,
gihar
uzkurduraren
abiadura
azkarragoa
izango
da,
mugimenduaren
abiaduraz
gainera.
B)
Erantzunaren
aukeraketa:
lección
de
respuesta:
Geroz
eta
erantzun
gutxiago
emateko
aukera
izan
edo
erantzuna
aurre0k
ikasia
baldin
badago,
erantzuna
denbora
gutxiagoan
ematea
eragiten
du.
Beraz,
mugimendu
bat
automa0zatzen
denean,
erantzunaren
abiadura
hobetzen
da.
C)
Menperatzen
teknikoa:
Mugimendu
tekniko
baten
menperakuntza
abiadura
handitzea
dakar.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
92
93. …
…
…
Malgutasuna,
gorputza
puskatu
gabe
doblatzeko
gaitasunari
deritzogu,
mugikortasuna
aldiz,
kontzeptu
zabalago
ba0
egiten
dio
erreferentzia.
Autoreek
“Mugikortasun
arPkularraren
ondorioz
ematen
den
gihar
extentsionalitate
eta
elasPziPtatean
eragina
duen
gaitasunari
deritzogu,
zein
indibiduak
duen
bizkortasun
eta
trebetasun
handia
eskatzen
duten
akzioak
burutzea
ahalbideratzen
du”.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Alvarez
del
Villar,
C.
(1985).
Malgutasuna
vs
Mugikortasun
arMkularra.
Malgutasuna…
93
94. Sailkapena
MALGUTASUNA2
…
…
…
…
MUGIKORTASUN
ARTIKULARRA:
Gihar
elongazio
eta
lotailuez
lagundurik,
ar0kulazioen
zabalera
maximoa
lortzeko
gaitasuna
dugu.
ELASTIKOTASUNA:
ELASTICIDAD:
Gorputza
deformatua
izan
ondoren
bere
hasierako
tamaina
eta
forma
berreskurtzeko
propietatea
dugu.
MALGUTASUNA:
Jarrera
desberdinetan
giltzaduren
ibilbide
maximoa
ahalbideratzen
duen
gaitasunari
deritzogu
zeinek,
azkartasun
eta
trebezia
handia
eskatzen
duten
akzioak
burutzea
ahalbideratzen
duen.
GIHAR
ELONGAZIOA:
Giharrak
luzatzeko
duen
gaitasunari
deritzogu,
hasierako
egoerara
bueltatu
daitekeen
edo
ez
kontuan
hartu
gabe
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
94
95. MALGUTASUNA3
…
…
…
…
Malgutasunaren
bi
osagaiak
Mugikortasun
artikularra
Estentsibilitate
artikularra
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Oreka
mantentzeko
beharra
95
96. MALGUTASUNA
Eragiten
duten
faktoreak
Beroketa
…
…
…
Aspektu
Anatomiko
Eta
Biomekanikoak
…
Gihar
Ezaugarriak
Eta
Neuro-‐
Fisiologikoak
Nekea
MALGUTASUN
ETA
MUGIKORTASUNA
Entrenamnedu
eta
Ariketa
maila
Adina
Egoera
psikikoa
Ingurunea
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
96
97. ESKU-‐HARTZEA
…
…
…
…
Adin
txikitan
bihotz
erantzuna
be0
izango
da
handiagoa
GAITASUN
AEROBIKOAN
lan
egiten
bada
ere.
"
Gaztaroan,
gaitasun
fisiologiko
txikiagoa
d u t e n
a l d i
b a t
j a s a n g o
d u
b e r a z ,
erresistentzia
lanekin
kontu
handia
izan
beharko
dugu
.
"
Oso
garrantzitsua
izango
da
egitura
ortopedikoaren
prebentzioa
ezartzea.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Baravo,
J.
(1984).
Erresistentzia
"
97
98. …
…
…
…
Giharraren
garapena,
pisu
arinen
bidez
ematen
da
denboraren
eraginean
aritzeko
helburuarekin.
Giharren
garapena
pisu
arinekin
eta
denboraren
faktorearekin
jokatuz
lor
daitezke.
Ez
da
bakarrik
errepikapenen
zenbakia
haunditu
behar
baita
hauek
burutzen
diren
unitate
tartea
ere.
Giharren
garapena
lan
azkar
eta
potente
baten
ondorioz
emango
da.
Errepikapen
zenbakia
indibiduaren
ezaugarri
eta
duen
erresistentziaren
menpe
egongo
da
(15-‐20
errepikapen)
Errekuperazio
denbora
garrantzitsua
izango
da
(3
eta
5minutu
artean)
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Irazusta
,
S.
Fernández,
P.P.
(2001)
INDARRA
I_ESKU-‐HARTZEA
98
99. I_ESKU-‐HARTZEA
2
…
…
…
…
INDARRA
"
"
"
"
egin.
Gihar
ahulak
iden0fikatu
hauek
espezifikoki
garatzeko
helburuarekin.
Enbor,
abdomen
eta
bizkarrean
kokatuak
dauden
gihar
haundi
eta
proximalei
eragiten
dien
ariketak
programatu..
Helburu
errealistak
sortu
eta
esku
hartzea
hastapene0k
bideratu.
Be0
beroketa
batekin
hasi.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Alvarez,
J.
C.
(2004)
" Ezer
burutu
baino
lehen
medikuaren
errebisioa
99
100. Makinen
abantailak:
" Zenbait
giharren
aislapena
burutzeko
egokiak.
" Seguruagoak.
" Espazioaren
aurreztea.
" Entrenamendu
denbora
gutxitu.
Makinen
desabantailak
"
"
"
Ez
da
gihar
sinergisten
eta
estabilizatzaileen
ak0baziorik
ia
ematen.
Makina
isozine0koak
kirol
keinuaren
transferentzia
txikiagoa
ahalbideratzen
dute
Ejekuzioaren
abiadura
txikiagoa
/
pontentzian
eraginkortasun
txikiagoa.
…
…
…
…
Ariketa
libreen
desabantailak
" Hasiberrientzat
arrisku
handiagoa.
" Kargak
aldatzen
denbora
galdu.
" Gihar
aislamentu
eskasa.
Ariketa
libreen
abantaila
"
Gihar
sinergista
eta
estabilizatzaileen
ak0bazio
handiagoa.
" Kirol
keinuarekiko
transfernetzia
handiagoa.
"
Ekonomikoagoa,
espazio
gutxiago.
"
Indar
maximo
eta
potentziarentzat
egokiagoak.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Irazusta,
S.
(2008).
Makina
edo
ariketa
libreak?
I_
ESKU-‐
HARTZE
3
100
101. A_ ESKU-HARTZEA
…
…
…
" Mugimenduak abiadura maximoan burutu behar dira.
" Lekualdatze motzak. Inoiz ere ez, 6 segundu baino
gehiago.
" Errekuperazio handia. Sistema neuromuskularraren
errekuperazioa guztiz emateko.
" Letzelter, 1978: “abiadura,
nekea
hasten
den
momentuan
bukatzen
da”.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
Irazusta,
S.
(2008).
ABIADURA
" Errepikapen gutxi burutu.
101
102. M_
ESKU-‐HARTZEA
…
…
…
Malgutasuna
gaitasun
inbolu0bo
bat
da.
"
MALGUTASUNA
…
"
Urteak
aurrera
joan
ahala
mugikortasun
ar0kularra
zein
elas0zitatea
galtzen
joaten
da
eta
ondorioz,
besteak
beste,jarrera
desbiazioak,
deskordinazioa,
gehiegizko
gastu
kalorikoa,
friben
hausketa…
eragiten
du.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
102
103. Malgutasuna
M_
ESKU-‐HARTZEA
2
…
…
…
…
-‐7-‐9
urte:
Koxo
femoral
eta
bizkar
hezurraren
flexioa
burutzeko
gaitasuna.
Benjaminetan,
ez
da
gaitasun
honen
gehiegizko
erabilera
egin
behar,
euskarri
eta
oinarri
den
aparatuari
eragin
diezaiokelako,
jarrera
ahultasunak
eta
gainontzeko
gaitasunetan
efektu
nega0boak
eraginez.
Gehiegizko
kargarekin,
modu
desorekatuan
eta
ekonomia
gutxirekin
lan
egin
ezkero
giltzaduretan
kalteak
sor
ditzazke.
MALGUTASUNA
BEHARREZKOAK
DIREN
KIROLETAN
PUBERTARORAKO
FORMAKUNTZA
BAT
IZAN
BEHARKO
LUKE.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
103
104. M_ESKU-‐HARTZEA
3…
…
…
…
Malgutasuna
nola
erabili
1. Beroketan
zehar
lortu
beharreko
helburuak
" Giharra
estentsibilitate
eta
elas0kotasunean
hornitu,
giharraren
tenperatura
handitzen
joateko
2. Entrenamenduan
zehar
" Gehiegizko
gihar
tonoa
murriztu.
Intentsitatea
neurrizkoa
izan
behar
da,
uzkurdura
gaitasuna
galtzea
ekidin.
3. Entrenamendua
ondoren
" Gihar
tonoa
gutxitu,
odol
zirkulazioa
ematea
lagundu
eta
errekuperazioan
lagundu.
SAIO ESPEZIFIKOEKIN
Hobekuntza neuromuskularrak
elastikotasun eta estentsibilitatean.
Luzaketak hotzean egin ezkero
lesioak eragin ditzazke.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
104
105. Malgutasuna
nola
erabili
M_
PARTE
HARTZEA
4
…
…
…
…
Mugimendu
libre
akMboak
" Gihar
agonistaren
kontrakzioa,
gihar
antagonistaren
elongazioan
laguntzeko.
Lagundutako
mugimendu
akMboak
"
Gihar
uzkurdura+
kanpo
laguntza
bat
mugimenduaren
zabaltasuna
lortzeko.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
105
106. Malgutasuna
nola
erabili
M_ESKU-‐
HARTZEA
5
…
…
…
…
Mugimendu
erlaxatu
pasiboak
"
Muskulatura
erlaxatua
dago,
goputzen
pisuak
bakarrik
jarduten
da.
" Desabantailak
lanaren
emaitzak
motelak
dira.
Mugimendu
behartu
pasiboak
" Giharraren
akzioa
baliogabea
da.
Ariketak,
kanpoko
laguntza
baten
bidez
burutzen
dira.
Giltzaduretan
zabaltasun
gehiago
eskuratzea
lortu
da.
" Desabantaila
nagusia
gihar
lan
gabezia
dagoenean(
indar
lana).
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
106
107. BIBLIOGRAFIA
0.4
…
…
…
…
Álvarez,
J.C.
(2004).
“Entrenamiento
de
fuerza
en
jóvenes”.
RFEA.
Madrid.
Alvarez
del
Villar,
C.
(1985).
“El
entrenamiento
del
fútbol
basado
en
el
atlePsmo”.
Gymnos.
Bravo,
J.(1988).
"Desarrollo
de
las
cualidades
Qsicas
en
edades"
Apuntes.
ENE.
Madrid.
Bravo,
J.(1994).
"Desarrollo
de
las
cualidades
ƒsicas
en
edades"
Ivef-‐Shee.
Gasteiz.
Fernández
.
P.P.
(2000).
“Cursos
de
entrenadores”.
Aragón:
Gobierno
de
Aragón.
Ferrán,
A.
(1994).
Recomendaciones
para
la
prescripción
del
ejercicio
en
personas
sanas.
Recopilación.
INEFC.
Barcelona.
Garcia
Manso,
J.;
Navarro
M.
y
Ruíz,
J.
(1996).
“Bases
teóricas
del
entrenamiento
DeporPvo”.
Principios
y
aplicaciones.
Edi.
Gymnos.
Madrid.
Garcia
Manso,
J.;
Navarro
M.
y
Ruíz,
J.
(1996).
“Planificación
del
entrenamiento
deporPvo”.
Madrid:
Editorial
Gymnos.
Hahn,
E
(1992).
Entrenamiento
con
niños.
Barcelona:
Editorial
Marvnez
Roca.
Irazusta,
S.
Fernández
P.
P.
(1994).
Monográfico
“Entrenamiento
en
edades”.
IVEF-‐SHEE.
Gasteiz.
Irazusta,
S.(2008).
Contenidos
virtuales
de
las
capacidades
coordinaPvas
y
las
cualidades
Qsicas.
Diputación
Foral
de
Gipuzkoa.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
107
108. Eskerrak
" S e r g i o
S o l a r e s
F e r n a n d e z -‐ i
l a n a r e n
maketazioan
eskeinitako
laguntzaga0k.
" Beraien
argazkiak
eman
dizkiguten
pertsona
guzMei
zein
hauek,
lanari
ikuspen
aberasgarria
eta
este0ka
eskaintzen
dioten..
" Iratxe
Aurrekoetxea-‐ri
gimnasta
gazteen
argazkiak
lortzeko
eskeini
dion
gogoaga0k.
" Microsoq
office-‐i
prediseinatuak
dauden
irudiak
erabiltzeko
aukera
emateaga0k.
Susana Irazusta Adarraga y Aurora Fernández del Valle 2013
108