Steeds meer camera’s bieden ondersteuning voor raw. Dit is een speciaal bestandsformaat waarbij alles wordt opgeslagen wat de beeldsensor van het fototoestel vastlegt. Dat is een groot verschil met de jpg-foto’s die standaard worden opgeslagen, want die bevatten slechts een fractie van die beeldinformatie. Vanuit raw-bestanden zijn met bewerking daarom mooiere, betere foto’s te maken. Met RawTherapee kan dit zelfs gratis.

1. Cursus: RawTherapee
Eenvoudig en snel raw-foto’s bewerken

2. Inleiding
Steeds meer camera’s bieden ondersteuning voor raw. Dit is een speciaal
bestandsformaat waarbij alles wordt opgeslagen wat de beeldsensor van
het fototoestel vastlegt. Dat is een groot verschil met de jpg-foto’s die
standaard worden opgeslagen, want die bevatten slechts een fractie van
die beeldinformatie. Vanuit raw-bestanden zijn met bewerking daarom
mooiere, betere foto’s te maken. Met RawTherapee kan dit zelfs gratis.

3. 01 Digitaal negatief
Een raw-bestand bevat alleen de ‘ruwe beeldinformatie’ die door de camera is
vastgelegd. Het is nog geen foto die geschikt is om te printen of in een diashow aan
vrienden getoond te worden. Er is altijd een programma nodig om van een raw-bestand
een echte foto te maken. De aanpassingen die je maakt worden nooit in het raw-bestand
zelf opgeslagen, maar in een extra pp3-bestandje in dezelfde map. We bewerken in
deze workshop met de gratis software RawTherapee. Pas zodra je in RawTherapee het
startsein geeft, wordt een echte foto gegenereerd. Dat kan een jpg-, maar ook een tiff- of
een png-bestand zijn. Een raw-bestand is dus een soort negatief. Je mag en kan het niet
rechtstreeks aanpassen. Via het extra bestand met daarin jouw bewerkingen, bepaal je
hoe dit negatief ‘ontwikkeld’ moet worden. Deze werkwijze heeft een paar grote
voordelen. Je behoudt namelijk altijd het originele fotobestand, zodat je het steeds
opnieuw kunt gebruiken, zonder kwaliteitsverlies. Ook kan je zo heel eenvoudig
meerdere varianten van dezelfde foto maken.

4. 02 Bestandsnavigator
Het programma RawTherapee haal je op vanaf de website www.rawtherapee.com op
het tabblad downloads. Er zijn versies voor meerdere platformen beschikbaar, al loopt
die voor Mac OS X momenteel helaas wat achter. In deze basiscursus gebruiken wij de
64bit-versie 4.0.9.50 voor Windows. Download het zip-bestand en voer het msi-bestand
dat erin zit uit om RawTherapee te installeren.
Het programma werkt veel met tabbladen en zodra je het start kom je in de
Bestandsnavigator terecht. Kies in de linkerkolom een map uit waarin zich raw-
bestanden bevinden. Dat kan op meerdere manieren. Allereerst zijn er snelkoppelingen,
zoals naar de hoofdmap van de huidige gebruiker en de map Pictures (in de
Nederlandstalige Windows kom je netjes in Mijn afbeeldingen terecht). Dan volgt het
uitklapmenu Recente mappen waarmee je snel jouw laatst gebruikte mappen opnieuw
bezoekt. Eronder kan je via een soort mini-verkenner naar al jouw mappen en schijven
gaan. Dubbelklik op een fotomap en de fotominiaturen verschijnen in beeld.

6. 03 Raw-bestand openen
Per miniatuur zijn wat gegevens te zien, zoals de bestandsnaam, de datum en het
tijdstip waarop de foto gemaakt is en de opnamegegevens uit de camera. Om een raw-
foto te bewerken volstaat een dubbele klik op de miniatuur, of je klikt er met rechts op en
kiest Open. Standaard opent elke foto in een eigen tabblad. Zo kan je op elk moment
eenvoudig teruggaan naar de bestandsnavigator maar ook naar elke andere foto die je
geopend hebt. Nadeel is wel dat er al snel enorm veel tabbladen openstaan, die je
handmatig moet sluiten. Wil je dit niet, dan zijn de tabbladen via de programma-
instellingen uit te schakelen.
Rechts naast de voorbeeldweergave van de foto zie je onder het histogram (de golf met
pieken) een groepje tabbladen waarmee je allerlei soorten bewerkingen kan uitvoeren.
Doorgaans is het verstandig om de bewerkingen op een bepaald tabblad van boven naar
beneden af te werken. Het kan daarbij natuurlijk best gebeuren dat je af en toe wat heen
en weer springt tussen de instellingen om alles nog wat beter af te stemmen. Je hoeft
overigens niet altijd alle schuifregelaars te veranderen of alle tabbladen te gebruiken.
Alleen waar nodig pas je iets aan. We gaan aan de slag met de eerste bewerkingen.

8. 04 Belichting verbeteren
Het eerste tabblad genaamd Belichting, bevat veel essentiële bewerkingen die logisch
gegroepeerd zijn. Hier bepaal je in belangrijke mate het uiterlijk van de foto. Wij
beperken ons op dit tabblad tot het eerste onderdeel dat ook weer Belichting heet. Klik
eventueel op het pijltje ervoor om het onderdeel open te klappen, waarna je alle
schuifregelaars ziet.
RawTherapee heeft nog voordat je in actie bent gekomen zelf geprobeerd je foto te
verbeteren. Dat kan je veel werk besparen. Het is meteen ook de reden waarom veel
schuifregelaars nu al een bepaalde waarde hebben. Elke keer zullen die instellingen
anders zijn, want de verbeteringen zijn uiteraard gebaseerd op de geopende foto. De
automatisch gekozen waarden zijn een solide basis vanwaar je de foto verder kan
verbeteren. Wil je liever met een schone lei werken, dan brengt een klik op Neutraal je
terug naar de basisfoto. Andersom is een klik op Autom. niveaus voldoende om de
automatische verbeteringen te herstellen.

10. 05 Onder- en overbelichting
In het onderdeel Belichting pas je in de regel eerst de algehele belichting aan. Dat doe
je met de schuifregelaar Belichtingscompensatie. Het is dan net alsof je de camera
korter of langer laat belichten, zodat je een te lichte of te donkere foto in de nabewerking
alsnog verbetert. Een negatieve waarde maakt de foto donkerder, een positieve lichter.
Mocht de foto een klein beetje overbelicht zijn, dan komt de schuifregelaar Hoge lichten
comprimeren van pas om de schade te beperken. De lichtste delen van de foto worden
dan een beetje getemperd. Bijvoorbeeld handig bij een te felle lucht boven een
landschap, de lucht krijgt dan net wat meer doortekening. Om te zien of er in jouw foto
sprake is van overbelichting, klik je rechts boven de foto op de grijswitte driehoek
genaamd Overbelichtingsindicatie. Overbelichte gebieden worden dan met zwart
ingekleurd. Pas de schuifregelaar Hoge lichten comprimeren aan tot er bijna geen
zwart meer te zien is. Kijk hierbij alleen naar plekken waar jij de overbelichting storend
vindt.

12. 06 Verborgen in de schaduw
Met de schuifregelaar Schaduwen maak je donkere delen van een foto lichter of
donkerder, terwijl de lichtere gebieden zoveel mogelijk met rust worden gelaten. Handig
om in gebieden die nagenoeg zwart lijken toch nog voldoende details naar boven te
halen, of om een foto die er vlak uitziet (te weinig contrast dus) mooiere
schaduwgebieden te geven.
Met Helderheid is vervolgens de helderheid van de foto aan te passen, zonder het risico
te lopen dat de lichtste delen overbelicht raken, iets wat wel kan gebeuren als je
Belichtingscompensatie te scheutig gebruikt. De lichtinformatie zal alleen wat meer op
elkaar gedrukt of juist uitgerekt worden. Kijk maar eens naar het histogram rechtsboven
in beeld wat er precies gebeurt.
Contrast wordt gebruikt om een foto vlakker of juist contrastrijker te maken. Dit doet
RawTherapee door de onderlinge verschillen tussen licht en donker te versterken of juist
af te zwakken. Met Verzadiging kunnen kleuren extra worden aangedikt of juist valer
gemaakt worden.

14. 07 Onbeperkte mogelijkheden
Alle knopjes en schuifregelaars op de vele tabbladen van RawTherapee kunnen hun nut
bewijzen bij het verbeteren van foto’s. Natuurlijk kunnen wij in deze basiscursus niet
alles bespreken. Kijk daarom zodra je een beetje aan het programma gewend bent op je
gemak rond wat er nog meer op de diverse tabbladen te vinden is. Er zit veel
interessants tussen.
Jpg-foto’s die uit de camera komen rollen, worden door het fototoestel verscherpt, maar
bij raw-bestanden doe je dat zelf met een programma zoals RawTherapee. Het tabblad
Detail komt hier van pas, Je kan je foto hier verscherpen en storende ruis wegwerken.
Op het tabblad Transformeer kan je terecht om een uitsnede te maken of een scheve
foto recht te zetten. Tabblad Kleur is handig om de witbalans te verbeteren of helemaal
opnieuw in te stellen. Dat is normaal iets wat ook weer op de camera gebeurt, maar nu
je in raw werkt, kan dat net zo goed achteraf gedaan worden. Kies een voorinstelling bij
Methode of gebruik de knop Wijs WB aan en klik daarna in de foto op iets waarvan je
weet dat het in het echt wit of grijs hoort te zijn.

16. 08 Als foto opslaan
Ben je klaar met bewerken van een raw-bestand, klik dan links onder de
voorbeeldweergave op Bewaar huidige foto om het resultaat in een ander
bestandsformaat op te slaan. Vervolgens kan je een bestandsnaam opgeven en een
map aanwijzen. Standaard zal de foto dezelfde naam hebben als het raw-bestand, maar
natuurlijk wel met een andere extensie (het achtervoegsel na de punt). Kies bij
Bestandstype bijvoorbeeld voor JPEG (8 bit) en stel een JPEG-kwaliteit in. Hoe hoger
de gekozen kwaliteit, hoe groter het bestand wordt maar hoe gedetailleerder de foto ook
zal zijn. Een waarde tussen 65 en 95 procent volstaat meestal wel. Overigens kan je ook
kiezen voor tiff of png, maar het kwaliteitsverschil voor foto’s vanuit raw is minimaal,
terwijl het verschil in bestandsgrootte enorm is.
Als alternatief kan je onder de voorbeeldweergave op het pictogram van een penseel
met een palet klikken. De foto wordt dan rechtstreeks in je favoriete fotobewerker
geladen, waarna je verder kunt gaan met bewerken zoals je dat gewend bent.
Bijvoorbeeld om te retoucheren of met lagen en selecties te werken. Welk
fotoprogramma er opent, geef je aan in de programma-instellingen van RawTherapee.

18. 09 Verwerkingsrij gebruiken
Het omzetten van een raw-bestand naar een echte foto (aan de hand van jouw
verbeteringen) is een reken-intensieve taak. Het gebeurt op de achtergrond, dus je hoeft
er niet op te wachten en kunt meteen doorgaan met het bewerken van een volgende foto
in RawTherapee.
Je hebt wel kans dat je computer trager reageert en het bewerken niet meer zo
soepeltjes verloopt. Het kan daarom verstandiger zijn om eerst alle foto’s te verbeteren
en pas daarna de jpg-foto’s te genereren. Dit kan door tijdens het bewaren van de foto
(zie stap 8) te kiezen voor de optie Plaats achteraan in verwerkingsrij. Het raw-
bestand wordt dan niet meteen verwerkt, maar in een wachtrij geplaatst. Op een later
moment geef je zelf het startsein om die wachtrij te verwerken.

20. 10 Wachtrij verwerken
De wachtrij met raw-bestanden die nog omgezet moeten worden, kan je bekijken door
boven in het programmavenster naar het tabblad Verwerkingsrij te gaan. Dat bevindt
zich naast de Bestandsnavigator. Je ziet er miniaturen van alle foto’s die geduldig
staan te wachten op verdere verwerking. Je kan hier een map uitkiezen en een
fotoformaat zoals jpg. Via een sjabloon is de bestandsnaam te beïnvloeden. Standaard
krijgt een foto dezelfde naam als het raw-bestand, en dat is meestal prima.
Met een klik op Start verwerking zal RawTherapee voor jou aan de slag gaan.
Pauzeren kan met een klik op Stop verwerking. De foto die op dat moment onder
handen wordt genomen zal eerst worden afgehandeld. Zodra het jou uitkomt kan je de
verwerking weer starten met Start verwerking. Uiteraard gaat RawTherapee nu netjes
verder waar het gebleven was. Met een vink bij Autostart zal elke foto die u in de
wachtrij plaatst meteen verwerkt worden. Inderdaad dan kan RawTherapee wat trager
reageren tijdens het bewerken van foto’s.

22. Deze presentatie wordt je aangeboden in samenwerking met de redactie van
Computer!Totaal, het grootste computermagazine van de Benelux. Kijk voor meer
informatie over abonnementen op onderstaande url.
www.computertotaal.nl/abonneren
www.facebook.com/computertotaal
www.twitter.com/computertotaal