5. Wie goed oplet ziet het landschap met nieuwe hernieuwde ogen!
Het kunstproject ‘Slotjes van Sint-Oedenrode, 7 waarvan 3’, wat in 2007 van start ging, wordt spoedig verrijkt met
nieuwe kunstprojecten, op haar artistieke traject richting vervolmaking en vervulling van het Rooise cultureel en
landschappelijk erfgoed.
Een zichzelf en zijn gebruiker dragend wandelpad (Paul Roncken), aangevuld met twee bruggetjes (OMA/Floris
Alkemade) voeren ons mee langs het dorp en over de Dommel. Ze doet diverse momenten ontbloeien, daar waar
kunstenaars onze blikvelden nog verder langs de betekenisvolle cultuurhistorie, door het landschap laten meevoeren.
Landschapsarchitect Paul Roncken werd gevraagd een verkenning te maken naar de historie van het dorp en de wijze
waarop het zich heeft ontwikkeld van historisch handels- en cultuurcentrum tot het groene dorp van nu. Het pad, met
daarin opgenomen de bruggetjes, vormt de leidraad in deze artistieke ontsluiting; het maakt de oorspronkelijke
karakteristieken van het dorp zichtbaar en tastbaar. Het pad voert langs een aantal bijzondere kunstprojecten die
binnenkort worden opgeleverd: Frank Havermans bouwt een overgedimensioneerd project en kunstenaars Honoré d'O
en Christiaan Zwanniken een orakel.
Roncken verhaalt de oorsprong van Sint-Oedenrode, vanaf de eerste bewoners van het gebied en de eerst gebouwen
die het dorp, toen nog stad, zijn huidige vorm gaf. Prominente aanwezigen in deze eerste bebouwing waren zeven
slotjes, waarvan er nu nog drie bestaan. De verhalen rond deze slotjes zijn in de overlevering weggevallen en zijn ook in
het dorp weinig te herkennen. Het onderzoek van Roncken legde een rijk spectrum aan thema’s bloot, wat als
uitgangspunt fungeerde in de opdrachtformuleringen aan kunstenaars.
De resultaten van zijn onderzoek, uitmondend in tot de cultuurhistorische verbeelding sprekende schetsvoorstellen voor
kunstprojecten, illustreren de relevantie van en het belang voor plaatsing de vijf kunstprojecten. Elk van deze projecten
gaat met een eigen karakter een relatie aan met de historie van Sint-Oedenrode. Mythes, werkelijke historie, culturele
relikwieën en eigentijdse landschappelijke taferelen zijn de ingrediënten voor de vijf kunstprojecten die onder de noemer
wandelpad, overgedimensioneerd project, orakel, relikwie en manifestatie het licht zien. Dinie Besems (relikwie) en Cilia
Erens (manifestatie) waren de eerste in de serie van kunstenaars die een project realiseerden.
Nu vindt het wandelpad zijn kronkelende weg, over bruggen en door het struikgewas aan de oevers van de Dommel,
waar eveneens het observatoriumproject door de Heeswijkse kunstenaar Frank Havermans wordt opgeleverd en weer
verderop vinden we een interactieve, poëtische prikkel van Honoré d'O die ons blikveld met en over de Dommel mee
laat voeren.
Wie goed oplet ziet het landschap vanaf heden met nieuwe hernieuwde ogen!
6. Slotjes van Sint-Oedenrode
“7 waarvan 3”
Thema 1. Het Overgedimensioneerde project
Thema 2. De Manifestatie
Thema 3. Het Wandelpad + Duizend Jarig Woud +
Landen in het Groenewoud + Kunst A50
Thema 4. Het Orakel 2X
Thema 5. Het Relikwie
Thema 6. PR+Einddocument+Website+Educatie
7. Slotjes van Sint-Oedenrode
“7 waarvan 3”
Thema 1.
Het Overgedimensioneerde
project
OMA/Floris Alkemade, KUNST - bruggen
“Aesopus”
“Bedenk een Naam”
8. OMA/Floris Alkemade,
OMA/Floris Alkemade
In het kader van het door de Kunststichting in Sint-Oedenrode geïnitieerde kunstproject van de ‘Slotjes’ is er een deelproject
opgestart waarbij er een doorgaande wandelroute om en door het centrum van het dorp wordt gemaakt. Omdat deze route
enkele malen de Dommel oversteekt, worden er twee nieuwe voetgangersbruggen gemaakt.
Een van de beide bruggen komt te liggen naast het parkeerterrein van de Ahrend en steekt daar de Dommel over naar het land
van boer Wiersma. Hierdoor wordt het gebied bij kasteel Henkeshage voortaan in twee richtingen verbonden met het groene
buitengebied. Naast de bestaande koppeling met de Diependael ontstaat er nu ook een doorgaande verbinding met het groene
Dommeldal.
De tweede brug komt op exact dezelfde plek te liggen als de oorspronkelijke sluisbrug waarmee de watermolen aan de
Molenwiel zijn watertoevoer kon regelen: in het verlengde van de Passtraat, richting Corridor. Deze brug herstelt daarmee een
eeuwenoude route die vanaf de middeleeuwen tot aan de Tweede Wereldoorlog het dorp structuur gaf. Belangrijk is ook dat
dankzij het heropenen van deze middeleeuwse route er een aanzienlijk kortere verbinding ontstaat tussen de markt en de
nieuwe bushalte aan de Corridor.
De rechte weg is een omweg; het fascinerende en ook bijzonder aangename van spontaan ontstane wandelroutes is dat ze
zelden een rechte lijn volgen. Op onnavolgbare manier zoekt een voetpad zich een weg langs obstakels waarbij het bochtige
verloop de wandelaar telkens vanaf een andere hoek van het landschap laat genieten. Het vermijden van de rechte lijn als
belangrijke kwaliteit.
In een wandeling is het oversteken van een rivier altijd een bijzonder moment. Logischerwijs zijn bruggen echter altijd recht en
steken ze het water op een zo kort mogelijke manier over. In dit project is er juist voor gekozen de kenmerkende gebogen lijnen
van de wandelroute ook over het water door te zetten. Hierdoor ontstaat er een bijzondere, nieuwe vorm voor de brug die het
oversteken van de rivier zelf tot een belevenis maakt. De brug vormt als het ware een omweg over het water en biedt vanuit
verschillende hoeken een zicht over de rivier.
9.
10. KUNST - bruggen
twee voetgangersbruggen Sint-Oedenrode
DE RECHTE WEG IS EEN OMWEG
TWEE BRUGGEN
In het kader van het door de Kunststichting in Sint-Oedenrode geïnitieerde kunstproject van de ‘Slotjes’ is er een deelproject opgestart waarbij er een
doorgaande wandelroute om en door het centrum van het dorp wordt gemaakt. Omdat deze route enkele malen de Dommel oversteekt, worden er twee
nieuwe voetgangersbruggen gemaakt.
Een van de beide bruggen komt te liggen naast het parkeerterrein van de Ahrend en steekt daar de Dommel over naar het land van boer Wiersma.
Hierdoor wordt het gebied bij kasteel Henkeshage voortaan in twee richtingen verbonden met het groene buitengebied. Naast de bestaande koppeling met
de Diependael ontstaat er nu ook een doorgaande verbinding met het groene Dommeldal.
De tweede brug komt op exact dezelfde plek te liggen als de oorspronkelijke sluisbrug waarmee de watermolen aan de Molenwiel zijn watertoevoer kon
regelen: in het verlengde van de Passtraat, richting Corridor. Deze brug herstelt daarmee een eeuwenoude route die vanaf de middeleeuwen tot aan de
tweede wereldoorlog het dorp structuur gaf. Belangrijk is ook dat dankzij het heropenen van deze middeleeuwse route er een aanzienlijk kortere verbinding
ontstaat tussen de markt en de nieuwe bushalte aan de Corridor.
DE RECHTE WEG IS EEN OMWEG
Het fascinerende en ook bijzonder aangename van spontaan ontstane wandelroutes is dat ze zelden een rechte lijn volgen. Op onnavolgbare manier zoekt
een voetpad zich een weg langs obstakels waarbij het bochtige verloop de wandelaar telkens vanaf een andere hoek van het landschap laat genieten. Het
vermijden van de rechte lijn als belangrijke kwaliteit.
In een wandeling is het oversteken van een rivier altijd een bijzonder moment. Logischerwijs zijn bruggen echter altijd recht en steken ze het water op een
zo kort mogelijke manier over. In dit project is er juist voor gekozen de kenmerkende gebogen lijnen van de wandelroute ook over het water door te zetten.
Hierdoor ontstaat er een bijzondere, nieuwe vorm voor de brug die het oversteken van de rivier zelf tot een belevenis maakt. De brug vormt als het ware
een omweg over het water en biedt vanuit verschillende hoeken een zicht over de rivier. Om de vertragende werking van de brug op het oversteken nog te
bevorderen, is in één van de bochten op de brug een zitbank opgenomen.
Doordat de gebogen brugstructuur door rechte balken gedragen wordt, ontstaat er bovendien een tweede route over het water: een rechte en een
gebogen. Doordat de doorgaande wandelroute aansluit op de gebogen route over de brug, vormt in dit geval de rechte weg een omweg.
11.
12.
13.
14.
15.
16.
17.
18. Slotjes van Sint-Oedenrode
“7 waarvan 3”
Thema 2.
Een (serie) Tijdelijke
Manifestatie(s)
Cilia Erens
“ODA een geluidsrelikwie (680 A.D. - 2007)”
19. Een (Serie) Tijdelijke Manifestatie(s)
Cilia Erens
Een serie of een enkele tijdelijke manifestatie(s) is geen nieuwe manifestatie, maar een kunsthistorische aanvulling op de al
bestaande driejaarlijkse culturele dag. Ze past in een traditie van jaarmarkten die werden gehouden in ‘de Oude Vrijheid’ en ‘de Nieuwe
Vrijheid’. Het legt de nadruk op de regionale magneetwerking van de markten in het dorp. Dit is, wederom, een actueel feit dat een band heeft
met een historisch gegeven. Een markt, een festival, een feest geeft een vluchtige maar intense boodschap aan alle aanwezigen én aan allen
die afwezig waren en het later van horen zeggen hebben. Het smeedt een band van affectie en verlangen om er een volgende keer (weer) bij
te zijn. Een festival of een feest bevrijdt de mens van de dwang van het alledaagse, het sublieme van de kortstondigheid neemt de macht over.
Een (Serie) Tijdelijke Manifestatie(s) biedt daarmee een kans om in een korte tijd een relatief groot en breed publiek te informeren
over een tot dan toe onbelicht aspect in het verleden van het dorp, waarin de slotjes als bijzondere inspiratie voor dit unieke project dienen. Dit
kunstwerk voorziet niet alleen in een ervaring van het verleden tijdens de manifestatie, maar ook nadat de manifestatie is afgelopen doet het
haar werk. Nadat velen het werk in actie hebben gezien, is het eenvoudiger om het blijvend onderdeel van het werk te herkennen in de
omgeving van Sint-Oedenrode.
De vorm van het ‘ervarings’ onderdeel en het ‘blijvend’ onderdeel van dit kunstwerk wordt door geluidskunstenares Cilia Erens
uitgewerkt. Het werd op de culturele dag, 30 september 2007, uitgevoerd en geïntroduceerd. Een (drie)jaarlijkse herhaling van deze
toevoeging op de bestaande manifestatie is denkbaar. Zeker is dat het stuk voor de gemeenschap en de omgeving toegankelijk blijft.
Cilia Erens werkt met de ervaring van geluid. Meestal werkt ze met alledaagse geluiden waaraan wij zo gewend zijn, dat we er geen
aandacht meer aan besteden en de schoonheid ervan missen. Geholpen door de technologie kan Cilia het publiek geluidsomgevingen
voorschotelen, alsof ze zelf in deze omgeving zijn. Ze neemt vooral geluiden op, waarvan ze weet dat het de verbeelding van het publiek sterk
kan prikkelen. Met haar werk wil ze de oren van het publiek openen, zodat ze op een andere manier naar de wereld om hen heen leren kijken.
Cilia is gevraagd een manifestatie te realiseren. Dit is geen manifestatie in de praktische zin van het woord, zij is gevraagd een
levendige mythe op te wekken, waarmee ze het collectieve geheugen revitaliseert, via een prettige historische reconstructie in audio,
samengesteld uit geluiden die ze speciaal verzamelde.
‘Oda, een geluidsrelikwie (680 A.D.-2007)’ is het resulterende geluidskunstwerk, dat de legendarische reis en komst van de Heilige
Oda naar Sint-Oedenrode, een oud verhaal, opnieuw doet ervaren. Centraal staat Sint Oda. Volgens de overlevering stak een blind geboren
Schotse prinses (ongeveer 680-726) over naar het vasteland van Europa en genas door een wonder van haar blindheid, waarmee ze aan de
wieg stond van de plaats en de plaatsnaam Sint-Oedenrode.
Oda kwam uit Schotland en reisde naar wat later Sint-Oedenrode zou zijn. Deze reis presenteert Cilia als geluidservaring door de tijd
heen: geluiden zoals Oda die in het verre verleden in Schotland gehoord zou kunnen hebben, gaat langzaam over in opnames, zoals het in
Sint-Oedenrode toen geklonken heeft. Cilia heeft vooral geluiden verzameld van de Highlands en de kusten van Schotland, ver van de
bewoonde wereld, zodat ons moderne tijd er nog niet in doorklinkt. Om die ervaring nog sterker te koppelen aan hoe Oda door Schotland
gereisd heeft, zullen de toeschouwers geblinddoekt in het geluid van het Schotland rondlopen, daarin bijgestaan door ervaren
blindenbegeleiders. En wie weet overkomt u wat Oda overkwam toen ze ineens haar visuele wereld ontdekte.
Misschien ontdekt u voor het eerst de hoorbare wereld van Sint-Oedenrode!
20.
21.
22.
23. Slotjes van Sint-Oedenrode
“7 waarvan 3”
Thema 3.
Het Wandelpad
Paul Roncken “Wandelpad”
“Duizend Jarig Woud”
Landen in het groenewoud
Frank Havermans “Observatorium”
24. Paul Roncken “Het Wandelpad”
Het Wandelpad
Concept: Paul Ronken. Paul Ronken is tevens ontwerper van Het Wandelpad en het Duizend Jarig Woud.
Met het wandelpad worden relaties gelegd tussen de huidige ruimte en oude, vergeten patronen en relaties. Het wandelpad is
de meest eenvoudige uitdaging, het is bijna geen kunstwerk. Dit pad zal zich onderscheiden van andere paden door zijn
ervaringsrijkdom. Het is een unieke en lokaal geënte pelgrimstocht. Je loopt de precieze afstand tussen de slotjes en
landerijen van 1234, je maakt doorsteekjes via de meest beladen plekken van het dorp, je loopt via de oude route van Rooi
naar Eerschot en kruist de Dommel via nieuwe oversteken, je kijkt terug op een woonplaats in de armen van de Dommel. Het
sublieme wandelpad is een grenservaring tussen een belevingswereld die in toenemende mate ‘onttoverd’ en vervlakt is. Het
is een zintuiglijk rijk verleden dat je op afstand pas herkent en waardeert.
Veel karakteristieke paden en begrenzingen uit de tijd van de slotjes zijn moeilijk herkenbaar tussen de stedenbouw van na de
Tweede Wereldoorlog. Het Wandelpad legt opnieuw verbanden tussen vergeten patronen en relaties. Als een fijnmazig
netwerk kan het wandelpad zich verhouden tot oude en complexe details van de vele historische lagen. Het maakt een
vrijblijvende verkenning langs de stabiele lijnen van het dorp mogelijk, het brengt het verleden naar het heden: ontstaan in een
tijd dat de relatie met het landschap directe invloed had op de bebouwde kom, is het nu zo dat de waarde van het dorp wordt
ingegeven door toegankelijkheid en aansluiting op het omringende landschap. Mede met het blijvende, tastbare wandelpad
legt dit project een overeenkomst tussen de oude bestaansreden van de slotjes en de actuele waarden.
Paul Ronken, landschapsarchitect en visionair achter het project ‘Slotjes, 7 waarvan 3’, wil geen sporen maken, maar sporen
wissen. De karakteristieken van het ruwe gebied, de kracht van haar elementen, verlenen een toegevoegde waarde door ze in
hun natuurlijke maat te respecteren: ruik het gebladerte boven je in combinatie met het modderige poeltje naast je, voel het
tapijt aan humus onder je voeten terwijl je twijgen terzijde duwt om je koers te zetten en zie de meanderende koers voor je,
gezet door wilgen tegen een kabbelende oever, vrijuit geflankeerd door wat meer landinwaarts gelegen populieren. De
menselijke maat voegt zich zo naar de maat van de natuur, verhoudt zich hiertoe en laaft zich hieraan.
Een pad is uitgezet, vrijuit en grofweg, ruw maar toegankelijk. Een gebied is ontsloten zonder het in te winnen:
in de taal van de natuur zijn er trekpaden voor de mens in het landschap ontstaan. Met menselijke integriteit doet
landschapsarchitect Paul Roncken een vitaal appél op onze oerdriften om onze rudimentaire omgeving, onze aarde, in al zijn
sensibele ervaringswaarden op ons in te laten werken. De natuurlijke oeromgeving is nu te ervaren, wie durft er met oerdrift
over de dam te klauteren om het pure en ongerepte te beleven?
43. Frank Havermans “Observatorium”
Landen in Het Groenewoud
Hoe verder je richting de Dommel loopt, hoe meer je loskomt van de alledaagse werkelijkheid en hoe meer het landschap
zich aan je openbaart. In het licht glooiende Brabants zandlandschap, even ten westen van Sint-Oedenrode ligt Rijsingen.
Wanneer de rivier de Dommel richting Boxtel stroomt, kom je bij de plek waar een Observatorium gepland is. De Heeswijkse
kunstenaar Frank Havermans is geselecteerd om het Observatorium gestalte te geven; project dat accentueert en wat
krachtig wortel schiet, als een nieuw bastion van waaruit Rooi zijn identiteit kan afroepen.
Het project maakt op expressieve wijze zichtbaar dat Sint-Oedenrode een grotere uitstraling en aantrekkingskracht bezit dan
je op het eerste gezicht zou vermoeden….Als strategische locatie aan de Dommel en als tussenstop tussen grote steden is
het door mensen van hoge statuur ontdekt en uitgebreid. Rooi was een zonderling plaatsje wat zich boven de middenmaat
verhief. Eertijds gelegen tussen Brussel en Bolsduc (‘‘s-Hertogenbosch), nu binnen Europa en binnen Brabant. De aandacht
van aristocraten, bestuurders en religieuze geestelijkheid voor deze nederzetting in de bocht van de Dommel is een karma.
Rooi bezit cultuurhistorisch én landschappelijk veel uitzicht op de omgeving. Het is een plek waar je in rust en met houvast
kan vertoeven, wonen en leven. Niet voor niets won Sint-Oedenrode met haar overgedimensioneerde ambitie de prijs voor
groenste dorp van Europa. Het was het toneel van dingen die groter en grootser zijn dan het leven van alledag. Maar zo
plotseling als deze kwaliteiten naar voren traden, zo snel verdwijnen zij ook weer, daarbij een volk achterlatend dat het
daarna zelf moest ‘rooien’ in de verheven positie die hen was toegekend.
Van een afstand heeft het gebouwtje iets van een veldschuurtje. Tevens roept het vergelijkingen op met een geknakte holle
boom, die als een verstild beeld in het landschap is gestold. Als je bij het observatorium aankomt, blijkt dat het niet zo hoog
is, je kijkt er overheen. De wortels monden via de zijkant uit in een uitnodigende entree. De verticale haakvorm staat zoals de
bomen in de oever van de Dommel en wordt door twee ferme betonnen wortels in de grond aan het land vastgehecht. De
associatie met de voorpoten van een rivierkreeft dringt zich op.
Dit Observatorium moet voortkomen uit en zich hechten aan het landschap op deze specifieke plek, als een onlogische
vanzelfsprekendheid die naast dat het te gebruiken is ook vragen oproept. Een nieuwe ervaringslaag in de geschiedenis:
geworteld in de natuur maar met kwaliteiten voor onze cultuur. Het is een plek waar niets aan de natuurlijke orde wordt
toegevoegd, waar de aarde je letterlijk opneemt in zijn schoot. Deelgenoot in het groots gebaar van de omgeving brengt het
Observatorium kleine accenten aan, waardoor de bezoeker van het gebied zich met natuurlijke vanzelfsprekendheid aan de
omgeving overgeeft. Het Observatorium is een plek om te rusten én een rustige plek. Het een plek om te vertoeven, om
inzicht te krijgen in en uit te kijken over.
44.
45.
46.
47. Slotjes van Sint-Oedenrode
“7 waarvan 3”
Thema 4.
Het Orakel
Christiaan Zwanikken “Casinha para as Pegas”
Honoré d’O “Air Quake”
48. Twee Orakels op twee locaties
Een Orakel is een antiek instrument, een spreekbuis, die een brug kan slaan tussen een verleden dat vol kennis zit en
een heden waar evenveel vragen over bestaan. Er is behoefte aan een spreekbuis, een medium, dat met aanzien en
verwondering tegemoet wordt getreden. Het gaat niet om de feitelijke gebeurtenissen uit het verleden maar om de
volhardende, hardnekkige kracht die het dorp in zich draagt, ondanks de continue vernieuwing die ook dit dorp kent.
Oude elementen vormen een basis voor het geheel en blijven krachtig resoneren. De neutrale kracht van een orakel
spreekt niet door herhaling van voorbije daden maar door het stellen van nieuwe daden en doelen. De grens tussen feit
en fictie wordt bewust in het midden gehouden (liever een onjuiste fictie dan een juist feit) om vooral een kans te geven
aan persoonlijke en actueel te interpreteren boodschappen. Het gaat er niet om wat de slotjes precies waren of wat zich
hier exact voordeed, het gaat om de retorische kwaliteit ervan zonder aan historisch karakter en historische waarde te
verliezen. Een orakel in Sint-Oedenrode zou de juiste vertaling zijn van de mysterieuze zeggingskracht van de slotjes
naar de huidige bevolking toe.
Een orakel maakt de meest onzichtbare zaken van de slotjes tot een ervaring. Niemand weet precies wat zich in de
slotjes heeft afgespeeld. Men weet te weinig van de slotjes en de cultuurhistorische achtergronden om er een band mee
te hebben. Nu, met dit project, worden er historische inzichten en verhalende kwaliteiten uit de slotjes gehaald. Mensen
zijn gevoelig voor dit eigen Rooise verleden en haar specifieke betekenis. De raadselachtigheid hoeft hierbij niet te
worden opgeheven. Juist als raadselachtige ervaring kan relatie tussen plek, bewoner en verleden verkleind worden. De
slotjes moeten niet herbouwd worden maar moeten worden ‘afgeluisterd’. Als een sublieme stilte zich meester zou
maken van de openbare ruimte, beginnen de slotjes hun geheugen te delen met de bewoners van Sint-Oedenrode. Pas
wanneer er rust is, komen de zaken geheimzinnig op hun pootjes terecht.
49. Christiaan Zwanikken
“Casinha para as Pegas”
Een tweede orakel als nieuw baken voor milieu en mens.
Christiaan Zwanikken
De stuwende kracht achter Sint-Oedenrode, vanaf het moment dat de grond door Oda werd betreden tot heden ten dage, is
de ekster. Deze wonderlijke vogel, die zijn evenbeeld in spiegelend water herkent, die schijnbaar begiftigd is met een ijdel
ego, eigent zich met graagte schitterende objecten toe, om ze te verbergen en te koesteren in hun verstopplaats in de natuur.
Het is dit edele 'blingbling', verborgen in de geschiedenis van het gebied rond de slotjes, dat Rooi in stilte koestert. De ekster,
die de fonkeling in de ogen van de heilige Oda moeilijk hebben kunnen weerstaan, zal het gebied nauwgezet, in
vogelperspectief in de gaten houden. De Eksters, die hun eigen spreekstoel hebben, hoog in bomen, zouden gehoord
moeten worden want het is immers in de orale traditie van de eksters dat wij, menselijke stervelingen, het ware verhaal van
Rooi kunnen vinden.
Kunstenaar Christiaan Zwanikken doet een kapel verrijzen ter ere van deze wonderlijke vogel, die op de achtergrond zijn
invloed over het dorp met stadsrechten laat gelden. Deze kapel, deze plaats voor de eksters, dient eveneens als baken voor
ontmoeting tussen mens en vogel. Het bouwwerk is van boven toegankelijk voor de vogels, die binnen hun gregoriaanse
gezangen, hun orale traditie levend houden. Door stiekem, in het lichtschijnsel van deze kapel, ons oor te luister te leggen,
kunnen we in gedachten met hen in daloog treden, kunnen we in gepaste afstand getuige worden van de gezongen
karakteristieken van de Rooise eksters die zij bewaren, als pareltjes in hun nest. Soms zullen de deuren van de kapel zich
voor ons openen en zal de waarheid over Rooi zich sterker aan ons opdringen.
50.
51.
52.
53.
54.
55. Honoré d’O “Air Quake”
Een orakel als nieuw baken voor milieu en mens.
Honoré d'O
Of de omgeving waar we ons in verbinden, natuur of cultuur is, is soms onduidelijk. Er zijn vele facetten die onze
waarneming bepalen. Honoré d'O brengt een grote ingreep van menselijke hand onder in dat wat wij als natuur
gewaarworden. Hij presenteert groots en benadrukt daarin het kleine, lichte, het frivole: datgene wat eigenlijk ook weer
tussen onze vingers door glipt. Gebruik makend van het spel van de wind en aansluitend op de onnavolgbare
lijnenspelen die de natuur ons aanreikt, doet hij de beweging van de natuur, brengt hij de bezoeker van het gebied in een
golfslag van lucht tot vervoering. Het lijkt een toevalstreffer, ontleend aan de waarden van de natuurlijke werkelijkheid.
Honoré geeft, als eigentijds orakel, stem aan de gehele cultuur van de omgeving: wat was, wat is en wat zal zijn bestaat
in dit object.
Een Orakel is een antiek instrument, een spreekbuis, die een brug kan slaan tussen een verleden dat vol kennis zit en
een heden waar evenveel vragen over bestaan. Er is behoefte aan een spreekbuis, een medium, dat met aanzien en
verwondering tegemoet wordt getreden. Het gaat niet om de feitelijke gebeurtenissen uit het verleden maar om de
volhardende, hardnekkige kracht die het dorp in zich draagt, ondanks de continue vernieuwing die ook dit dorp kent.
Oude elementen vormen een basis voor het geheel en blijven krachtig resoneren. De neutrale kracht van een orakel
spreekt niet door herhaling van voorbije daden maar door het stellen van nieuwe daden en doelen. De grens tussen feit
en fictie wordt bewust in het midden gehouden (liever een onjuiste fictie dan een juist feit) om vooral een kans te geven
aan persoonlijke en actueel te interpreteren boodschappen.
Mensen zijn gevoelig voor de authenticiteit van een plek. Juist als raadselachtige ervaring kan relatie tussen natuur en
cultuur, tussen landschap, historie en bewoner/gebruiker verkleind worden. Als een sublieme stilte zich in zou voegen in
het karakteristieke van deze ruimte, begint het landschap en de historie van dit gebied hun kwaliteiten te delen met de
bewoners en gebruikers van Sint-Oedenrode. Pas wanneer er rust is, komen de zaken geheimzinnig op hun pootjes
terecht.
66. Een Hedendaags Relikwie
Dinie Besems
Een Hedendaags Relikwie kweekt de mythe door een gewild hebbedingetje te creëren. De botjes van Oda en andere heiligen zijn
afkomstig uit de slotjes waar ze veilig werden bewaard tijdens onrustige perioden. Het volk, onder bewind van Hertogen en Graven, was
bijgelovig gemaakt door de spiritueel gerichte kerk. Het volk verlangde toen, net als nu, naar verhalen. Relikwieën, bijzondere
voorwerpen van verering, waren de personificaties van deze verhalen. Te weten waar een relikwie, een gewild kleinood, vandaan kwam
en wat het betekende maakte fantasie los, deed verhalen leven en maakte een speurzin in iemand wakker. Dit verlangen leeft nu nog.
Relikwieën werden vroeger verkocht als totem voor (bij)gelovigen of dienden ter herinnering of als object van identificatie. Een modern,
hedendaags relikwie kan dienend zijn voor de identificatie met cultuurhistorie in de huidige tijd. Tegenwoordig worden er net zoveel
relikwieën verkocht als vroeger, zij het in andere vorm. Te denken valt aan posters waarop voetbalteams, die de moderne helden uit de
arena in de huiskamer brengen. Toen Britney Spears haar haarlokken op eBay aanbood en voor een flink bedrag verkocht, is er een
klassiek relikwie van de huidige tijd geboren.
Een hedendaags relikwie is de meest persoonlijke ervaring die het project ‘Slotjes, 7 waarvan 3’ presenteert. Het legt de nadruk op de
sublieme band die het individu kan hebben met datgene wat groter is dan het leven zelf. Zo zijn er van de heilige Oda en monseigneur
Bekkers veel relikwieën gemaakt die nog in omloop zijn. Van de slotjes zijn geen relikwieën, hoewel de slotjes daar aanleiding toe
geven. Sint-Oedenrode zou een toeristische markt kunnen opstarten door nieuwe, hedendaagse relikwieën te ontwikkelen. Het kunnen
kleine werken zijn van grote waarde maar ook werken die in grote aantallen worden geproduceerd... Een relikwie is tegelijk een dierbaar
kleinood en een zeer opportunistisch product dat door edelen en geestelijken altijd handig is gebruikt om de bevolking te paaien. Het is
een subliem, persoonlijk object met inherente verwijzing naar erfgoed.
“Een hedendaags relikwie gaat in op de zogenaamde 'close to the body wealth’ die veel sociale verhoudingen en
statussymbolen in het straatbeeld beïnvloed”, zo stelt Paul Roncken in de door hem opgestelde spelregels voor het relikwie,
opgetekend in zijn boekwerk. “De intenties ‘branding’, surrealisme/magisch realisme en identiteitsoptimum zijn hierop van toepassing”,
vult hij aan.
“Hoe krijg je met behulp van vormgeving het verhaal van de heilige Oda en het ontstaan van Sint-Oedenrode met zijn beroemde slotjes
‘weer’ terug in een collectief geheugen op een hedendaagse manier?” Dat is de vraag die Dinie Besems zich stelde toen ze gevraagd
werd een relikwie te ontwerpen.
‘Wat me als eerste te binnen schiet is een optreden van Elvis net voor hij zo dik werd. Hij zong voor een hilarisch publiek en drenkte
zijden sjaaltjes in zijn zweterige nek en gooide die in het publiek...
Ik wilde ook zo’n sjaal! ‘, aldus Dinie Besems.
Besems gaf vorm aan een speciaal ontworpen hedendaagse relikwie, een hedendaags overblijfsel van verering. Zo bouwt ze een brug
tussen toen en nu, tussen verhaal en beleving.
67.
68.
69.
70. Slotjes van Sint-Oedenrode
“7 waarvan 3”
Thema 6.
PR + Einddocument + Website + Educatie
“Een gids voor alle rooienaren”
