x quang bụng không sửa soạn

1. X QUANG BỤNG KHÔNG
SỬA SOẠN
Võ Tấn Đức
Bộ môn chẩn đoán hình ảnh
Đại học Y dược TPHCM
Email: duc.vt@umc.edu.vn

2. Phổ điện từ của tia X
Đặc tính gây bức xạ ion hóa do lấy e- lớp ngoài của nguyên tử
 biến đổi sinh học mức phân tử (DNA…)

3. Nhắc lại các đậm độ trong phân
tích hình X quang

4. Chỉ định chụp X quang bụng
1. Nghi ngờ tắc ruột
2. Nghi ngờ thủng tạng rỗng
3. Đau bụng trung bình đến trầm trọng mà
không xác định được
4. Nghi ngờ có vật lạ
5. Theo dõi sỏi hệ niệu
Không chỉ định trong:
-Chấn thương bụng
-Đau bụng ¼ trên-phải
-Nghi ngờ tụ dịch
-Xuất huyết tiêu hóa
-U bụng
-Táo bón …

5. Các tư thế
• Nằm ngửa:
– tia trước-sau
– nín thở
– Trường 35 x 43 cm
(thường không đủ  cần ≥ 2)
• Tư thế khác:
– Đứng thẳng trước-sau
(hơi dưới hoành, mức nước-hơi)
– Nằm nghiêng trái
(hơi tự do trên gan, mức nước-hơi)
– Ngực thẳng
(hơi dưới hoành)

6. Đánh giá chất lượng hình ảnh
• Tùy mục đích k/sát:
– toàn cảnh &
– thấy được cái cần thấy?
• Toàn bộ bụng-chậu:
– vòm hoành 2 bên [1,2] 
x.mu [4]
– Thành bụng bên 2 bên [3]

7. Đánh giá chất lượng hình ảnh
• Cường độ chùm tia:
ngày nay không còn quan
trọng lắm do xử lý KTS 
xem trên trạm làm việc:
vừa đủ  thấy rõ
cột sống
– Quá mềm: “quá
trắng” khó thấy hơi,
bóng tạng
– Quá cứng: ít vấn đề

8. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
1. Phải – trái 2. Phân khu bụng

9. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
3. các tạng

10. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
3. các tạng

11. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
4. khung xương, mô mềm

12. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
5. chậu

13. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
6. Đáy phổi

14. Giải phẫu bình thường
X quang bụng
7. Ruột: khung đại tràng

15. 7. Ruột:
- hơi hiện diện
& phân bố
khác nhau
- Không thấy:
trống / đầy
dịch

16. Trình bày hình X quang bụng
• Hệ thống!
– 1. loại chụp (tư thế)
– 2. tên BN
– 3. ngày / giờ
– 4. chất lượng hình
– 5. phân tích theo trình tự A – B – C – D – E
– 6. tóm tắt / kết luận
Ghi nhớ: mô tả những gì mình thấy.
Tốt nhất: tưởng tượng mình đang mô tả hình X quang cho
đồng nghiệp qua điện thoại.
Nếu thấy điều gì: hãy nói nơi thấy theo giải phẫu học & cái
thấy có vẻ là…

17. Phân tích theo trình tự ABCDE
A = Air: hơi không đúng chỗ
- hơi tự do trong / sau phúc mạc
- hơi / đường mật, tm cửa
B = Bowel
- ruột dãn
- xoắn ruột
- dạ dày căng
- thoát vị
- dh dày thành ruột

18. Phân tích theo trình tự ABCDE
C = Calcification  sỏi / đóng vôi
- sỏi mật, sỏi thận, nephrocalcinosis, sỏi tụy, phình ĐMC
- thai
- đóng vôi sụn sườn, đá tĩnh mạch, hạch mạc treo, u xơ
TC, PĐTTL, đóng vôi thành mạch
D = Disabilitiy (các xương và tạng đặc)
- gãy, xơ / hủy xương
- cột sống: độ cao thân sống, các thành CS, cuống,
mấu gai, “đốt sống ngà”
- tạng đặc phì đại
E = Everything else
- dấu vết mổ trước đây, dụng cụ phẫu thuật
- dị vật
- đáy phổi

19. THUÛNG TAÏNG ROÃNG
* Vò trí
o Thöôøng ôû phaàn cao oáng tieâu hoaù (vieâm loeùt, nhieãm
truøng, thuûng do ngoaïi vaät nuoát vaøo…)
o Caùc oáng tieâu hoaù tröôùc coät soáng (chaán thöông)
o Đại traøng: tuùi thöøa
* Daáu hieäu kinh ñieån: lieàm hôi döôùi hoaønh: xuaát hieän 6-
8 giôø sau thuûng vôùi löôïng hôi khoaûng 20-50ml (# 1ml).
* Caùc tö theá khaùc: BN nghieâng (T) laáy heát bôø ngoaøi gan
vaø hoá chaäu (P), naèm ngöõa tia phoùng ngang…

20. Các dấu hiệu X quang
• Liềm hơi dưới hoành
• Hơi dưới gan, khoang Morrison
• Dh dây chằng liềm
• Dh khung thành (football sign)
• Dh “chạm nổi quai ruột” (bowel relief sign) = dh
“hai mặt của thành ruột” (double wall sign) = dh
Rigler.
• Dh “dây chằng rốn bên”: lateral umbilicus sign
• Dh “dây chằng niệu-rốn” / “dây treo bàng quang”:
urachus sign
• Hơi giữa các quai ruột (hình tam giác…)

23. • Tràn khí phúc mạc : hình
bụng đứng KSS ở ¼ bụng
trên (P) cho thấy dải khí
mỏng dưới vòm hoành do
tràn khí phúc mạc.

24. • Tràn khí
phúc mạc :
hình ngực
thẳng cho
thấy liềm
hơi ở bờ
ngoài lách
và mặt trên
gan.

26. • Tràn khí
phúc mạc:
hình chụp
ngực thẳng
thấy tụ khí
lượng lớn
dưới vòm
hoành hai
bên do thủng
ổ loét tá
tràng

27. Tràn khí phúc mạc : BN nam 24 tuổi, tiền sử bệnh Crohn, NV vì đau bụng cấp.
H.trái: hình chụp bụng thẳng – nằm ngửa cho thấy ¼ trên bụng (P) có hình thấu
quang mờ chồng ảnh gan.
H.phải: hình chụp nghiêng (T) cho thấy hình ảnh tràn khí phúc mạc rõ. Chú ý
hình ảnh mực nước hơi trong quai ruột do tắc ruột kèm theo. Chẩn đoán sau
mổ là thủng đoạn cuối hồi tràng thứ phát do bệnh Crohn.

29. FOOTBALL SIGN
GIẢ
FOOTBALL SIGN

30. • Tràn khí phúc mạc :
BN lớn tuổi, TNGT,
đau vùng hông.
Phim chậu thẳng có
gãy cổ xương đùi
(T).
• Ghi nhận: dh
“chạm nổi quai
ruột”.
• BN được phẫu thuật
và xác định có
thủng ruột non thứ
phát do chấn
thương bụng kín.

31. • Tràn khí phúc mạc:
hình chụp khu trú
vùng bụng thấp cho
thấy dấu dây chằng
rốn bên (mũi tên) dấu
hiệu của tràn khí phúc
mạc trên phim XQ
bụng kèm dh chạm
nổi quai ruột.

32. • Tràn khí phúc mạc:
hình chụp khu trú vùng
bụng thấp thấy dấu hiệu
“ dây chằng niệu-rốn”
(mũi tên), một dh của
tràn khí phúc mạc
lượng lớn khác trên
phim bụng thẳng.

33. • Tràn khí phúc mạc : sơ đồ ¼ bụng trên (P) cho thấy vị trí tụ khí
dạng hình chữ nhật ở vùng dưới gan thấy trên phim bụng thẳng.

34. • Tràn khí phúc mạc:
phim bụng thẳng
cho thấy hình tụ khí
dạng hình elip vùng
dưới gan. Chú ý dh
chạm nổi quai ruột.

35. HƠI DƯỚI GAN

36. • Tràn khí phúc mạc :
sơ đồ của ¼ trên
bụng (P) thấy tụ khí
hình tam giác trong
khoang Morrison
giống như quan sát
trên hình bụng thẳng.
Vùng tụ khí này liên
quan với xương sườn
11, có thể có dạng
hình tam giác, hình
liềm hay hình bán
khuyên.

37. • Tràn khí phúc mạc:
hình bụng đứng
KSS của bệnh nhân
cho thấy tụ khí hình
tam giác ở khoang
Morrison (mũi tên
đen) Chú ý dh
chạm nổi quai ruột
(mũi tên trắng).

38. Tràn khí phúc mạc
• H.trái: chụp bụng nằm ngửa thấy ít hơi dưới hoành.
• H.phải: dh hơi hình tam giác trong khoang Morrison.

39. DẤU HIỆU HAI MẶT CỦA THÀNH RUỘT / RIGLER ‘ S SIGN
HƠI GIỮA CÁC QUAI RUỘT – RIGLER ‘ SIGN

40. GIẢ RIGLER ‘ SIGN

41. • Tràn khí phúc mạc: Sơ đồ ¼ trên bụng (P) cho
thấy vùng tụ khí hình tròn chồng ảnh gan nằm
giữa mặt trước gan và thành ngực – bụng trước.

42. Tràn khí phúc mạc:
• Hình CT tiêm
thuốc tương phản
cắt ngang gan: tụ
khí phía trước
gan.
• Chú ý hơi quanh
túi mật và hình
ảnh thoát thuốc
cản quang ở BN
bị thủng ổ loét tá
tràng.

43. • Tràn khí phúc mạc (trái) SA mặt cắt đứng dọc qua gan thấy ảnh giả
đuôi sao chổi do hơi ở vùng trước gan- dưới hoành tạo bóng lưng.
Chú ý dịch ổ bụng.
• Lát cắt ngang – chếch qua giữa bụng (phải): dãn các quai ruột non
với các dải dịch giữa các quai ruột.

44. • Tràn khí phúc mạc :
BN nam 66 tuổi, nhập
viện do bí tiểu và được
khảo sát bệnh lý tiền
liệt tuyến. Khi BN
đang ở trong bệnh viện
thì đột ngột đau bụng
dữ dội. Hình bụng
KSS trên được đọc là
bình thường, nhưng
chú ý hình thấu quang
dạng quả lê chồng ảnh
gan gợi ý tràn khí phúc
mạc.

45. Tràn khí phúc
mạc:
• Hình quét
trước khi
chụp CT
(scout view)
thấy dh “dây
chằng liềm”
và rò thuốc
cản quang đã
uống thứ phát
sau tràn khí
phúc mạc.

46. • Tràn khí phúc mạc : CT không cản quang qua vùng trần gan cho
thấy hình ảnh thoát thuốc cản quang / BN thủng ổ loét dạ dày.

47. • Tràn khí phúc mạc: BN nam, 49t, nhập viện do đau bụng cấp. Hình chụp bụng KSS không phát
hiện bất thường. Vì nguyên nhân đau bụng không rõ, chụp tiêu hóa trên với thuốc cản quang tan
trong nước đường uống được chỉ định. H.trái: hình chụp sớm cho thấy không có thoát thuốc, nhưng
có dấu tụ khí hình tam giác trong khoang Morrison. H.phải: Trên phim XQ được trả kết quả bình
thường trước đó, đã có hiện dịch khí trong khoang Morrison, nhưng không được phát hiện.

48. • Tràn khí phúc mạc :
hình bụng nằm ngửa ở
BN nam 26 tuổi tiền sử
bệnh Crohn, đau bụng
cấp. Hình bụng KSS
được đọc bình thường.
Trên phim thấy cản
quang nằm trong dạ
dày, nhưng chú ý hình
ảnh hơi trong hậu cung
mạc nối và khoang
Morrison. Tình trạng
thủng ổ loét thủng ổ loét
tá tràng được khẳng
định sau phẫu thuật.

49. • Tràn khí phúc mạc :
hình bụng nằm có
dấu dây chằng liềm.

50. Tràn khí phúc mạc:
- Hình trái: cản quang Barit ở BN đau bụng cấp. Chú ý ổ loét tá tràng và dấu hiệu hơi trong dây
chằng tròn.
- Hình phải: theo dõi sau chụp Baryt cho thấy hình ảnh thoát thuốc cản quang và hơi trong dây chằng
tròn vẫn còn hiện diện.

51. • Tràn khí phúc mạc: hình
chụp bụng KSS ở BN nam,
24t, đau bụng cấp sau khi
chụp cản quang tiêu hóa
trên với baryt để đánh giá
ổ loét dạ dày. Chú ý hình
ảnh Baryt thoát ra khoang
dưới hoành - trước. Chú ý
sự giới hạn bờ dây chằng
liềm do thoát baryt. Quan
sát được baryt trong các
rãnh mạch máu mạc treo.
Dấu hiệu hai mặt của
thành ruột được quan sát
rõ ràng.

52. • Trànkhí phúc mạc: H.trái, hình ngực thế PA ở BN được điều trị steroid dài hạn với biểu hiện khó thở nhưng
không có đau bụng. Tràn khí phúc mạc lượng lớn được phát hiện nhưngdo không có dấu hiệu ở ổ bụng nên
được theo dõi. H.phải: hai tuần sau, hình chụp thế AP được thực hiện lại do BN cảm thấy không khỏe, nhưng
không có triệu chứng ở bụng. Chú ý mực nước hơi bên trái cột sống thắt lưng và tràn dịch màng phổi vùng
đáy (T). BN được phẫu thuật và có một khối abscess sau phúc mạc thứ phát sau thủng đại tràng.
• Cần chú ý nhữngBN tiểu đường hoặc sử dụng steroid thường có thủng tạng rỗng không triệu chứng.

53. • Tràn khí phúc mạc:
Hình bụng KSS /
sau ERCP cho thấy
dấu hiệu dây chằng
liềm và dh hai mặt
của thành ruột. BN
không có triệu
chứng ở bụng nên
được điều trị bảo
tồn, và đã hồi phục
hoàn toàn.

54. • Tràn khí phúc mạc:
hình bụng KSS ở
BN tràn khí sau
phúc mạc sau khi
làm ERCP.

55. • Tràn khí sau phúc mạc: Hình ngực và bụng KSS cho thấy tràn khí
mô mềm do phẫu thuật và hơi sau phúc mạc thứ phát sau thủng ruột
ở vị trí sau phúc mạc.

56. • Tràn khí phúc mạc:
hình ảnh thủng ruột
sau hoạt tử ruột.
Chú ý tràn khí phúc
mạc và hơi trong hệ
cửa.

57.  Thuûng taïng roãng khoâng thaáy lieàm hôi döôùi
hoaønh:
1. Thuûng vaøo khoang sau phuùc maïc
2. Loã thuûng nhoû bò giaû maïc hoaëc môõ chaøi bít laïi
3. Thuûng ruoät non ñang chöùa ñaày dòch vaø döôõng chaáp
4. Phuø neà thaønh ruoät sau thuûng laøm bít kín loã thuûng
5. Chuïp X quang quaù sôùm < 6 giôø sau thuûng
6. Kyõ thuaät chuïp X quang khoâng chuaån

58.  Khoâng thuûng taïng roãng nhöng coù lieàm hôi döôùi
hoaønh: Hôi trong phuùc maïc do nguyeân nhaân khaùc: phuï
nöõ vaän ñoäng TT, haäu phaãu (3 ngaøy ñeán 3 tuaàn)
 Khoâng coù hôi töï do trong phuùc maïc nhöng cho hình
aûnh XQ gioáng lieàm hôi döôùi hoaønh:
1. HC Chilaiditi
2. Tuùi hôi daï daøy vôùi löôïng hôi raát nhoû naèm saùt döôùi
hoaønh (T)
3. Phaàn nhoû cuûa ñaùy phoåi (P) hay (T) naèm saùt bôø döôùi
cung söôøn ngang möùc voøm hoaønh

60. • Giả tràn khí phúc mạc:
hình ảnh khí thũng
thành ruột thứ phát sau
viêm ruột hoại tử.

61. • Giả tràn khí phúc mạc: xẹp phổi
dạng dĩa ở vùng đáy phổi (P).

62. • Giả tràn khí phúc mạc:
bóng khí to ở vùng đáy
phổi (P) giống tràn khí
phúc mạc.

63. Giả tràn khí phúc mạc:
hình ảnh đại tràng
xen giữa phổi và
bụng, chú ý hình ảnh
múi của đại tràng.

64. CHILAIDITI

65. CHILAIDITI

67. • Giả tràn khí phúc mạc: quai ruột chướng hơi trong thoát vị
hoành thể Morgagni.

68. Giả tràn khí phúc mạc:
hơi trong hệ cửa thứ
phát sau hoại tử ruột
là dấu hiệu xấu ở
BN trưởng thành.

69. • Giả tràn khí phúc mạc:
hơi trong đường mật sau
thủ thuật cắt cơ vòng.

70. • Giả tràn khí phúc mạc: thủng ổ loét tá tràng phía sau tạo hình ảnh
dịch quanh túi mật giả viêm túi mật.

71. TAÉC RUOÄT
*Daáu hieäu: daõn, tröôùng hôi vaø dòch
1. Ruoät non > 3cm
2. Ruoät giaø > 6cm, manh traøng > 9cm
3. Möïc nöôùc – hôi ( xuaát hieän töø 12-24giôø)
4. Thaønh ruoät phuø neà ( >3mm)
5. OÅ buïng môø (dòch trong oå buïng)

72.  Phaân loaïi
1. Theo vò trí:
1. Ruoät non / Ruoät giaø
2. Cao / thấp
2. Theo nguyeân nhaân:
3. Theo cơ chế:
1. Cô naêng = liệt ruột
2. Cô hoïc:
1. Do bít: bít loøng  ít aû/h
m/maùu
2. Do thắt: d/c cheïn, xoaén
R, TV ngheït, TR quai
kín  ả/h sớm m/ m
Từ ngoài
• dây dính
• thoát vị
• xoắn
Tại thành
• U ác / lành
• lồng R
• hẹp (xạ/mổ)
Trong lòng
• dị vật /
bezoars
• sỏi mật
Bẩm sinh
• hẹp / teo
• xoắn ruột
giữa

73. Phaân bieät taéc ruoät cô naêng vaø cô hoïc
Cô Hoïc
-Coù bít taéc oáng tieâu hoaù
-Coøn nhu ñoäng ruoät
-Chæ daõn treân ñoaïn taéc
-Hai möïc nöôùc hôi cheânh
nhau treân cuøng quai ruoät
Cô Naêng
-Khoâng coù bít taéc oáng TH
-Khoâng coøn nhu ñoäng
-Giaõn toaøn boä hoaëc khu truù
-Hai möïc nöôùc hôi ngang
nhau treân cuøng quai ruoät

74. Phaân bieät möùc nöôùc hôi trong:
1. Taéc ruoät non:
- Naèm ôû trung taâm: hoá
chaäu (P)  haï söôøn (T)
- Chieàu roäng > chieàu cao
- Caùc van ruột maûnh, saùt
nhau, chaïy heát beà roäng
- Nhieàu quai ruoät, kích
thöôùc nhoû
2. Taéc ruoät giaø:
- Naèm ôû ngoaïi vi
- Chieàu cao > chieàu roäng
- Caùc neáp daøy, caùch xa,
khoâng chaïy heát beâ roäng
- Vaøi quai ruoät voùi kích
thöôùc lôùn
- Veà sau keøm theâm taéc
ruoät non

78. Tắc ruột do sỏi mật

79. Xoắn đại tràng chậu hông

80. Xoắn manh tràng

81. Xoắn dạ dày

82. Thoát vị bẹn

83. C. ĐÓNG VÔI

96. Chinese Dragon