16. Tryggur – mínar síður Bréf til lífeyrisþega Mánaðarlegir greiðsluseðlar Tekjuáætlun Bráðabirgðaútreikningur Bankareikningar Umboð Sinna málum í umboði annarra Fyrirspurnir og ábendingar Andmæli, við uppgjör í júlí Hvernig? Veflyklar RSK Rafræn skilríki á debetkortum
Tryggingastofnun starfar samkvæmt lögum sem ákveðin eru á Alþingi. Lög sem fjalla um ellilífeyri og tengdar greiðslur eru aðallega lög um almannatryggingar og lög um félagslega aðstoð. Velferðarráðherrafer með framkvæmdavald þessara laga og mælir nánar fyrir um framkvæmd þeirra með reglugerðum. Hjá Tryggingastofnun er lögð áhersla á að greiða rétthöfum réttar upphæðir á réttum tíma og að veita góða þjónustu og upplýsingar um almannatryggingakerfið.
Sá sem náð hefur 67 ára aldri og búið hér á landi í minnst þrjú ár á aldrinum 16 – 67 ára getur átt rétt á ellilífeyri. Full réttindi miðast við 40 ára búsetu á aldrinum 16 – 67 ára. Ef búseta á þessu aldursbili er skemmri er réttur til lífeyris að sama skapi minni. Ef búsetutími hjóna er mislangur er heimilt að miða réttindi beggja við lengri búsetuna.
Til að virkja lífeyrisréttindi þarf að sækja um með því að fylla út umsóknareyðublað og skila því undirrituðu til Tryggingastofnunar eða umboða hjá sýslumönnum.Tekjuáætlun þarf að fylgja umsókn vegna þess að réttindi til lífeyris og tengdra greiðslna eru tekjutengd og reiknuð út frá upplýsingum sem koma fram í tekjuáætluninni. Eftir að réttindi hafa verið reiknuð fylgir lífeyrisárið ákveðnu ferli eins og myndin sýnir.Í byrjun árs er lífeyrisþegum sent grænt umslag sem inniheldur tillögu að tekjuáætlun og greiðsluáætlun fyrir árið framundan. Seint í júlí er lífeyrisþegum send niðurstaða endurreiknings og uppgjörs síðasta greiðsluárs. Þessar upplýsingar liggja fyrir á sama tíma og skattauppgjör og eru sendar út í sama umslagi. Í ágúst er þeim lífeyrisþegum sem fengu of lítið greitt miðað við rétt á fyrra ári greiddur mismunurinn. Þeir sem fengu of mikið greitt miðað við rétt fá hins vegar innheimtubréf með upplýsingum um fyrirkomulag innheimtu. Tryggingastofnun ber að hafa eftirlit með að greiðslur séu réttar eftir því sem hægt er og gerir það m.a. með því að nýta upplýsingar úr staðgreiðsluskrá til samtímaeftirlits.Lífeyrisþegar bera ábyrgð á að tekjuáætlunin sé rétt til að hægt sé að reikna réttan lífeyri og tengdar greiðslur. Alltaf er hægt að leiðrétta tekjuáætlun innan ársins.
Með uppgjöri er átt við að þegar niðurstöður skattauppgjörs fyrra árs liggja fyrir eru lífeyrir og aðrar greiðslur Tryggingastofnunar endurreiknaðar miðað við það.Við endurreikninginn kemur í ljós hvort lífeyrisþeginn hefur fengið réttar upphæðir greiddar á síðasta ári. Niðurstaða er tilkynnt öllum lífeyrisþegum með bréfi í júlí. Þeir sem fengu of lítið er greitt út en innheimt hjá þeim sem fengu greitt umfram rétt.
Lífeyrir og aðrar bætur almannatrygginga eru hugsaðar sem lágmarkstrygging handa almenningi. Þess vegna eru þessi réttindi tekjutengd.Tekjutenging er ákvörðun stjórnvalda hverju sinni. Allar skattskyldar tekjur hafa áhrif á greiðslur. Það gildir einu hvort um er að ræða atvinnutekjur, lífeyrissjóðstekjur eða fjármagnstekjur. Hærri tekjum fylgir minni réttur innan almannatryggingakerfisins. Helstu greiðsluflokkar almannatrygginga eru lífeyrir, tekjutrygging, heimilisuppbót og sérstök uppbót til framfærslu. Heimilisuppbót er einungis greidd þeim sem halda heimili einir. Hver króna í tekjur skiptir máli við útreikning sérstakrar uppbótar til framfærslu . Frítekjumörk á tekjur eru hins vegar í gildi gagnvart lífeyri, tekjutryggingu og heimilisuppbót. Með frítekjumarki er átt við að heimilt er að afla ákveðinna tekna án þess að það hafi áhrif á útreikning lífeyris.
Tekjuáætlunin sem þarf að fylgja umsókn um lífeyri lítur svona út.Hana þarf að fylla út og skila undirritaðri til Tryggingastofnunar eða rafrænt í gegnum lokað einkasvæði á vefnum. Síðar í kynningunni er rafræna leiðin útskýrð. Eins og dálkarnir í tekjuáætluninni segja til um þarf að gera grein fyrir dagsetningu tekjubreytingar, tekjum fram að breytingu og áætluðum tekjum það sem eftir er ársins. Fjármagnstekjur, þ.e. t.d. vextir og verðbætur á bankareikningum, arður af hlutabréfum, söluhagnaður og leigutekjur eru ávallt sameign hjóna eða fólks í sambúð. Heildarupphæð samanlagðra fjármagnstekna hjóna er skráð í tekjuáætlunina. Að öðru leyti er engin tekjutenging á milli hjóna og sambúðarfólks. Séreignasparnaður hefur ekki áhrif við útreikning lífeyris, tekjutryggingar og heimilisuppbótar en skiptir hins vegar máli við útreikning sérstakrar uppbótar til framfærslu.
Sérstök uppbót til framfærslu tryggir tiltekna lágmarksframfærslu lífeyrisþega samkvæmt ákveðnum forsendum.Allar skattskyldar tekjur hafa áhrif við útreikning þessarar uppbótar, einnig lífeyrir, tekjutrygging, heimilisuppbót og uppbót vegna reksturs bifreiðar frá Tryggingastofnun. Rétt á sérstakri uppbót á: Lífeyrisþegi sem er með heimilisuppbót og heildartekjur undir 184.140 kr. á mánuði. Lífeyrisþegi sem ekki er með heimilisuppbót og heildartekjur undir 157.030 kr. á mánuði. Ef heildartekjur eru undir þessum mörkum bætir sérstaka uppbótin upp mismuninn.
Með frítekjumarki innan almannatryggingakerfisins er átt við að afla má ákveðinna tekna án þess að það hafi áhrif við útreikning lífeyris. Taflan sýnir hvaða upphæðir gilda 2011. Upphæðirnar eru einnig sértækar fyrir hvern tekjuflokk þannig að hvert frítekjumark er ekki færanlegt á milli tekjuflokka.
Við útreikning lífeyrisgreiðslna er engin tenging milli hjóna að öðru leyti en að fjármagnstekjur eru alltaf sameign hjóna. Heildarfjármagnstekjur deilast jafnt á milli hjónanna, þannig að helmingur þeirra er tekinn með við útreikning lífeyris hvors um sig.
Sú meginregla gildir að allar skattskyldar tekjur hafa áhrif við útreikning lífeyris og tengdra bóta. Ein undantekning er á þeirri reglu. Viðbótarlífeyrissparnaður hefur ekki áhrif við útreikning elli- og örorkulífeyris, tekjutryggingar og heimilisuppbótar. Viðbótarlífeyrissparnaður hefur þó eins og aðrar skattskyldar tekjur áhrif við útreikning sérstakrar uppbótar til framfærslu.
Þegar samanlagðar árstekjur lífeyrisþegar eru tæplega fjórar milljónir fellur réttur til lífeyris niður.Það er sambærilegt við að meðaltekjur á mánuði séu um 330 þús. kr.
Frekari uppbætur á lífeyri er heimilt að greiða ef sýnt er að lífeyrisþegi geti ekki komist af án þeirra. Heildartekjur á mánuði mega ekki vera hærri en 200 þús. að meðtöldum greiðslum frá Tryggingastofnun. Frekari uppbætur eru hugsaðar til að koma til móts við sjúkrakostnað lífeyrisþega. Bifreiðahlunnindi t.d. Uppbót og styrkir vegna reksturs og kaupa bifreiða eru ætluð lífeyrisþegum sem eru hreyfihamlaðir samkvæmt læknisfræðilegu mati.
Maki eða annar sem heldur heimili með lífeyrisþega, sem eru ekki lífeyrisþegi sjálfur, getur átt rétt á maka og umönnunarbótum. Skilyrði fyrir greiðslu er að umsækjandi hafi hætt störfum eða minnkað starfshlutfall vegna umönnunar lífeyrisþegans.
Á vefnum tr.is er reiknivél til að reikna upphæðir lífeyris miðað við mismunandi forsendur.Þeir sem eru þegar orðnir lífeyrisþegar geta kallað fram bráðabirgðaútreikning miðað við tekjuáætlun sem skráð er inn í kerfið á tryggur – mínar síður.
Rafrænu þjónustusíðurnar tryggur – mínar síður er hægt að nálgast í gegnum vefinn tr.is eða með því að fara inn á tryggur.isÁ tryggur-mínar síður er hægt að sjá greiðsluáætlanir og bréf frá Tryggingastofnun og skoða og breyta tekjuáætlunumá lokuðu einkasvæði lífeyrisþega. Þar er einnig hægt aðbreyta bankareikningum og veita öðrum umboð til að sinna málum fyrir sig á svæðinu.
Starfsfólk Þjónustumiðstöðvar Tryggingastofnunar og umboða um land allt veita fúslega ráðgjöf og aðstoð.Hægt er að fá þjónustu eftir fjölbreyttum leiðum eftir því sem hentar hverjum og einum. Þeir sem vilja tala við starfsfólk beint geta hringt, komið eða pantað ákveðinn viðtalstíma. Einnig er hægt að senda tölvupóst eða nota netsamtal til að fá svör við einföldum spurningum. Loks er hægt að kynna sér málin rafrænt á tr.is og nota möguleika rafrænnar þjónustu á tryggur – mínar síður.