Filipino

1. Pinagmulan at Layunin ng
mga Pangunang Lunas
4th Grading

2. Ang First Aid

3. •Ano ang ginagawa ng mga nasa
larawan?
•Paano ito makatutulong sa isang
tao?

4. Ang paunang tulong-panlunas (first aid) ay ang pagbibigay ng pangunahing magagawang
tulong, kalinga, at pangangalaga sa mga taong napinsala ng sakuna o karamdaman.
Isinasagawa ito ng isang taong pangkaraniwan hanggang sa panahong maaari nang
ibigay ang mas dalubhasang tulong pang-sagip buhay ng mga manggagamot.
Kinasasangkapan ang kasanayang ito ng mga payak, ngunit nakapagliligtas, na
kasanayang may kaugnayan sa panggagamot. Maaaring makatamo ng pagsasanay ang
isang pangkaraniwang tao upang maisagawa ang pagbibigay ng tulong na ito, kahit man
hindi ginagamitan ng mga natatanging aparatong panggagamot. Maaari ring ibigay ang
tulong na ito sa mga hayop, ngunit ang artikulong ito ay tumutukoy lamang para sa
magagawang paunang-tulong na pantao.
Ang 3 pangunahing mga layunin ng paunang tulong-panlunas, na mas kilala bilang 3
P (tatlong P) ang mga sumusunod:
Pagpapanatili ng buhay (Preserve life)
Pag-iwas mula sa pagkakaroon ng mga dagdag na pinsala o pag-iwas sa paglala ng
kapinsalaan o karamdaman (Prevent further injury or illness)
Pagtataguyod sa paggaling (Promote recovery)

5. • Bilang karagdagan, may ilang mga tagapagsanay na nagtuturo ng ika-apat na "P" - ang Pag-
iingat ng sarili, Protektahan ang sarili, o Pagpapananggalang ng sarili (Protect yourself),
bagaman sinasabi ng iba na kasaklaw at nakasukob na ito sa ilalim ng ikalawang "P" na Pag-
iwas mula sa mga karagdagang pinsala para sa kapakanan ng sarili, ng biktima o pasyente,
at ng iba pang tao. Kapag maingat ang sarili - ang tagasagip o tagapagligtas - ay may
kakayahan itong pangalagaan at magligtas pa ng ibang tao.
• Mga Pangunahing kasanayan sa Pagbibigay ng Pangunahing Tulong-Panlunas
• May mga kasanayan na itinuturing na pinakapusod ng pagbibigay ng paunang tulong-lunas,
kahit saan pa man o paano man naituro ang mga ito. Tinuturuan ang mga tagapagbigay ng
pangunahing tulong panlunas na laging tatandaan ang ABC ng mga hakbang sa pagbibigay
ng mga paunang tulong-pansagip ng buhay bago magpatuloy sa pagbibigay ng iba pang
mga kalunasan:
• Airway – Ang daanan ng hangin / Ang daanang panghininga / Ang daanang-hingahan
• Breathing – Buga ng paghinga / Bantayan ang katangian ng paghinga
• Circulation – Sirkulasyon o pagdaloy ng dugo sa katawan

6. • Ang ibig sabihin nito ay dapat lamang na unahin munang suriin at subuking
lutasin ang mga suliraning may kaugnayan sa daanan ng hangin (bibig at ilong) ng
pasyente. Kung walang balakid sa daanan ng hininga at paghinga, dapat na isunod
na suriin at subuking sugpuin ng tagapaglunas ang anumang suliranin at pinsala
na may kaugnayan sa sirkulasyon (pagdaloy at pagikot ng dugo sa katawan). May
ibang mga tagapagsanay o tagapagturo na nagdaragdag ng pang-apat na
hakbang: ang D para sa Duguan ba ang pasyente? O Dinudugo ba ang biktima?, o
kaya ay ang pagbibigay ng Depibrilasyon. Nakasalalay sa antas ng kasanayan ng
tagapagbigay-lunas ang mga pagkakaiba sa mga pamamaraan ng pasisipat at
pagsusuri at pagpapanatili ng mga mahahalagang ABC ng taong manlulunas.
Kapag naiayos at napainam na ang mga ito, maaari nang magbigay ng mas
masulong na mga gawaing-panlutas ang mga taong tagapanagip, kung
kinakailangan.
• May ilang mga bansa na nagtuturo ng talong B (ang 3 B), na katulad ng ABC ang
pagkakasunud-sunod ng kahalagahan:
• Breathing – Buga ng paghinga / Bantay-hininga
• Bleeding – Balong ng dugo
• Bones – Butu-buto o Buto o Baling buto

7. • Nangangahulugan ito na dapat na suriin muna at lutasin ng
manlulunas ang anumang suliranin kaugnay sa Buga ng Paghinga,
bago subuking sugpuin ang mga suliraning kaugnay sa Balong ng dugo
mula sa katawan ng pasyente o mga Baling Buto (na hindi naman ibig
sabihin nito na dapat nang kaligtaan ang mga huling mga suliranin sa
mga panahong iyon – katulad ng mga pinsala sa gulugod, kung saan
magagamit ang pagbabago at kaibahan sa pamamaraang panlunas
upang makatulong sa pagbubukas ng daanan ng hininga).

8. • Bumuo ng tatlong grupo kung saan ang bawat grupo ay tatalakayin ang
bawat layunin
• ng pangunang lunas.

17. • Isulat ang Tama kung tama ang isinasaad ng Pangungusap at Mali kung
ang isinasaad ay mali.
•
• ______1. Ang paunang tulong panlunas ay ibinibigay sa mga taong nais
maisalba ang buhay.
• ______2. Sasailalim sa mga pagsasanay ang mga taong nagbibigay ng
pangunang lunas.
• ______3. Ang pangunang lunas ay maaari ding ibigay sa mga hayop.
• ______4. Dapat lamang na unahin munang suriin at subuking lutasin ang
mga suliraning may
• kaugnayan sa daanan ng hangin (bibig at ilong) ng pasyente.
• ______5. Ang unang layunin ng pagbibigay ng pangunang lutas ay upang
maisalba ang buhay.

18. Takdang-Aralin
Makipanayam sa mga “ Health Workers” sa
Sentrong Pangkalusugan ng barangay tungkol
sa pgbibigay ng pangunang lunas sa mga
sanggol at matatanda na biglang nagkasakit o
napinsala.