1. AÇIK VE UZAKTAN ÖĞRETİMDE
ÖĞRETEN VE ÖĞRENEN ROLLERİ
HAZIRLAYAN: HAVVA NUR ÖZDEMİR
DANIŞMAN: DOÇ. DR. AĞAH TUĞRUL KORUCU

2. ÖĞRETEN ROLLERİ
Açık ve uzaktan öğretim ortamındaki öğreten rolleri
gelişen teknolojilerle birlikte şekillenmeye başlamış ve
bu rollere yenileri eklenmiştir. Eğitim ortamının iletişim
şeklinin ve bilginin iletişim kanallarının değişimi
öğretmenlerin yeni roller üstlenmelerine neden
olmuştur.

3. •Geri Dönüt Verme: öğreten öğrenenlere uygun ve zamanlı geri dönüt verir.
•Teşhis Uzmanı Ve Yönlendirici: öğreten öğrenenlerle çalışıp yön göstererek sanal
ortamdaki görevlerini yapmalarına yardımcı olur.
•Teknik Destek Ve Yeterlilik: öğrenenlere teknik konularda yardımcı olur ve teknik olarak
uzaktan öğretim sistemini kullanır.
•Yönlendirici: çevrimiçi tartışmalara öğrencilerin katılımının sağlanması için cesaret ve
motivasyonun arttırılmasına yardımcı olur.
•Sosyal Yardımcı: öğrencilerin birbiriyle etkileşim kurmalarını sağlamak ve çevrimiçi
öğrenme ortamının bir parçası olmaları için yardımcı olur.
•Ortam Tasarımcısı: öğrenme ortamını tasarlar.
•Ders Yöneticisi: öğrenme ortamlarını kontrol eder ve yönetir.
•Öğrenme Yöneticisi: öğrenmeyi yönetir.
•Etkileşim Yöneticisi: öğrenci ile öğretmen ve öğrenciler arasındaki etkileşimin
oluşmasında rol üstlenir.
•Pedagojik Uzman: uzaktan eğitim ortamlarına yönelik ihtiyaç duyulan öğretim
tekniklerini geliştirir.
•Grafik Tasarımcısı: öğrenme ortamı için çoklu medya ögeleri tasarlar.
•Değerlendirme Uzmanı: uzaktan öğretimi ve öğrenci performansını değerlendirir.
Öğretmenlerin
edindiği yeni
roller şu
şekilde
özetlenebilir;

4. Açık ve uzaktan öğretim ortamlarında öğretmenlerin edindiği
roller bilişim teknolojileri kullanılarak oluşturulan uzaktan öğretim
ortamında değerlendirildiği için çevrimiçi roller olarak da
adlandırılmaktadır. Çevrimiçi öğreten rollerinin şekillenmesinde
açık ve uzaktan öğretim ortamlarına giren yeni teknolojiler ve
öğretim yöntemleri önemli bir yer tutmaktadır.

5. BERGE’NIN ÇEVRIMIÇI ÖĞRETEN ROLLERI
Berge belirlemiş olduğu çevrimiçi öğreten rolleri için kesin sınırlar
koymamıştır. Farklı öğretim deneyimlerinde rollerin farklı olabileceğini
ve yeni teknolojiler ile yeni roller oluşabileceğini belirtmiştir. Daha sonra
yapılan çalışmalar ise Berge’nin belirlediği dört ana öğretici rolünü
detaylandırılmıştır. Dört ana rol ise pedagojik,sosyal,yönetimsel ve
teknik roller olarak ayrılır.

7. Pedagojik rollerde geleneksel sınıf ortamlarındaki öğretim yöntem ve
tekniklerinin, öğretenin rollerinin farklılaştığı görülmektedir. Bu bağlamda;
öğretenin açık ve uzaktan
öğretimin doğasına uygun
yeni öğretim yöntemleri
geliştirmesi gerektiği,
çevrimiçi ortamlara yönelik
tasarımlar yapması gerektiği,
öğretim etkileşimi
oluşturması gerektiği
öğrencilerin motivasyonlarını
üst düzeyde tutabilecek
becerilere sahip olması
gerektiği söylenmektedir.
PEDAGOJIK ROLLER

8. SOSYAL ROLLER
Öğrenen ve öğreten açık ve uzaktan
öğretim ortamında yeni bir sosyal
ortam ve yapıda öğrenme ve öğretme
faaliyetlerini yürütmektedir.
Öğrencilere bu yeni topluluğu ve
ortamı benimseyebilecekleri ve
öğrenme faaliyetlerini rahatlıkla
gerçekleştirebilecekleri bir öğrenme
ortamı hazırlamak öğretmenin en
önemli sosyal rollerinden biridir
Öğrencilerin birbiriyle sosyal ilişki
içerisinde olmaları topluluk hissini üst
düzeye çıkaracaktır. Öğretmenin
öğretim programı hakkında yeterli
bilgi sahibi oluşu ve öğrencileri
yönlendirmesi öğrencilerin bu öğretim
ortamda oluşan sosyal yapıya olan
aidiyetini arttıracak ve bu sosyal
yapıyı benimsemesini daha başarılı
kılacaktır.

9. TEKNIK
ROLLER
Teknik roller ise
öğretinin eğitim
sürecinde açık ve
uzaktan öğretim
ortamında yer alan
teknolojileri
kullanabilmesi, teknik
problemler
yaşamaması ve
öğrencilere ihtiyaç
duyulduğunda
yeterince destek
olabilmesi için
edilmesi gereken
rollerdir.

10. • Yönetimsel rolde öğreten açık ve uzaktan öğretim ortamındaki organizasyon
süreç ve öğretim faaliyetlerinin yönetilmesi ve geliştirilmesi ile ilgili olan rolleri
üstlenir. Öğreten, öğrenenleri motive etmeli, öğrenme sürecini başarılı bir şekilde
yönetmeli, eşitlik sağlamalı ,ders için kurallar ve yönergeler oluşturmalıdır.
• Öğretenlerin açık ve uzaktan öğretimde ki bir diğer önemli rolü de yönetimsel
roldür. Ders planlama, hazırlama, yönetme işleri başarılı bir açık ve uzaktan
öğretim için oldukça önemlidir.
YÖNETIMSEL ROLLER

11. GUASCH VE ARKADAŞLARININ
ÇEVRIMIÇI ÖĞRETEN ROLLERI
Guasch ve arkadaşları çevrimiçi öğrenme ortamlarında öğreten rollerini
belirlerken organizasyon yapısı ve kullanılan teknolojilere göre bu rollerin
genişleyeceğini ve farklı olabileceğini belirtmektedir. Bu öğreten rollerini
5 ana başlık altında değerlendirmişlerdir.

12. TASARIM VE PLANLAYICI ROLLER : Tasarım ve planlama süreci, açık ve uzaktan öğretim ortamında öğrenme ve öğretme faaliyetlerinden önce
başlayan ve süreç içerisinde devam eden öğrenme-öğretme süreci bittikten sonra ise tasarım ve planlamalar için değerlendirmeler yapılan bir roldür.
Öğrenme amaçlarını gerçekleştirmek için öğretim organizasyonunda yer alan diğer öğretmenlerle işbirliği ve planlamalar yapar, öğrenci etkileşiminin
nasıl olacağına karar verir, öğrenci motivasyonu için neler yapacağını planlar ve nasıl değerlendireceğini karar verir.
SOSYAL ROLLER: Bu rolde öğrencilerle sosyal iletişime girip sosyal öğrenme oluşturması ve öğrencilerin kendi aralarında etkileşim içinde
bulunabilecekleri bir sosyal ortam oluşturması beklenmektedir. Bu rolün öğrencilerin kendilerini daha rahat hissetmeleri ve ifade etmeleri için
önemli olduğu belirtilmektedir.
ÖĞRETICI ROLLER: Bu rol öğretmenin öğretmen yeterlilikleri, konuya olan hakimiyeti ve becerileri ile ilişkilidir. Öğretenin, anlattığı alan ve öğrettiği
bilgiler ile ilgili temel bilgi sahibi olması beklenir.
TEKNOLOJIK ROLLER: Bu roller açık ve uzaktan öğretim ortamlarında tüm araştırmacılar tarafından öneminden çokça bahsedilen bir roldür. Bu rolde
öğretenden beklenen açık ve uzaktan öğretim ortamındaki teknolojileri rahatlıkla kullanabilmesi ve öğrencilere destek olabilmesidir.
YÖNETIMSEL ROLLER: Bu rolde öğretmenden beklenen sürecin ilk aşamasında yapmış olduğu planlamaları iyi bir şekilde yöneterek açık ve uzaktan
öğretim faaliyetlerini gerçekleştirmesi, öğrenme hedeflerini gerçekleştirmesi, sanal sınıfları kontrol etmesi ve öğrencilerin motivasyonunu en üst
düzeyde tutmasıdır. Kısacası, öğretenin öğrenme sürecini başarılı bir şekilde yönetmesi beklenir.

13. Abdulla’nın tanımlamış olduğu çevrımıçı
öğreten rolleri
Yapmış olduğu araştırmada uzaktan öğretim ortamlarında öğreten rolleri ile ilgili
çalışmaları incelemiş, belirtilen rolleri sentezleyerek dört başlık altında toplamıştır. Zihinsel
roller, sosyal roller, yönetimsel roller, teknik roller.
Bu roller de Berge’nin etkileri gözlenir. Berge’den farklı olarak zihinsel rollerde öğretenin
sürekli kendini geliştirerek becerilerini güncel tutması gerektiğinden bahseder.

14. GOODYEAR VE ARKADAŞLARININ
TANIMLADIĞI ÇEVRIMIÇI ROLLER
Goodyear ve arkadaşlarının oluşturmuş olduğu öğreten rolleri diğer araştırmacılara göre
daha farklı bir bakış açısıyla gerçekleştirilmiştir. Diğer araştırmacıların öğretende yer
alması gereken rol olarak bildirmedikleri sistem yöneticisi rolü özellikle vurgulanmaktadır.
Diğer vurgulanan nokta ise öğretmenlerin yeni teknolojileri araştırarak açık ve uzaktan
öğretim ortamlarıyla birleştirebilecekleri araştırmacı rolüdür. Goodyear ve arkadaşları,
öğretinin sahip olması gereken 8 rol belirlemişlerdir. (İçerik yöneticisi, teknoloji uzmanı,
tasarımcı, sistem yöneticisi, süreç yöneticisi, danışman, değerlendirme uzmanı,
araştırmacı)

15. Goodyear ve arkadaşları, öğretinin sahip olması gereken 8 rol belirlemişlerdir.
• İçerik yöneticisi,
• Teknoloji uzmanı,
• Tasarımcı,
• Sistem yöneticisi,
• Süreç yöneticisi,
• Danışman,
• Değerlendirme uzmanı,
• Araştırmacı

16. ÖĞRENEN ROLLERİ
 Açık ve Uzaktan Öğrenme ortamları öğretim şekli, bilginin sunuluş şekli, topluluk yapısının
değişimi, iletişim farklılığı ve kullanılan teknolojilerin gelişimi ile birlikte öğrenenlerin rolleri de
değişmektedir.
 Çevrimiçi öğrenenlerin öğrenme tarzları farklılıklar gösterebilir, bu durum da tüm öğrenenler için
geçerli olabilecek genel rollerin tanımlanmasını zorlaştırır.
 Açık ve uzaktan öğrenme ortamlarında öğrenenlerin rolleri ve durumu topluluğun bütünlüğü
açısından çok önemlidir.
 Öğrenenlerin topluluk içerisindeki aktiviteleri ve etkileşimleri topluluğun bir bütün olarak işlevini
yerine getirmesi için önemsenmesi gereken öğelerdir.

17. Çevrimiçi öğretim ortamlarında öğrenenlerin yaşamış oldukları en önemli
problemlerden biri sosyal topluluk hissi oluşturamamalarıdır. Bu durumu
göze alarak, Bride ve Beers iki temel öğrenen rolü tanımlamışlardır.
ÖĞRENME GRUBU ÜYESI: Öğrenenler, çevrimiçi ortamlarda yer alan
öğrenme faaliyetlerine katılmalı, etkileşim halinde olmalı ve tartışmalarda
yer almalıdır.
KENDI KENDINE ÖĞRENEN BIREY: Öğrenenler, eş zamanlı öğrenme

18. Son olarak öğrenenler:
Açık ve uzaktan öğrenme faaliyetlerinde kendi öğrenme süreçlerini grubun öğrenme
süreci ile karşılaştırarak değerlendirme yapmalıdır.
Arkadaşlarıyla ve çevresindeki öğretmenlerle iletişim kurabilmeli ve ihtiyaç duyduğunda
iletişime geçebilmelidiR.