3. Onderzoeksvraag
• Op welke manieren kan big data bedrijven marktmacht
verschaffen en mededingingsrisico’s veroorzaken die
aandacht van de overheid behoeven?
Auteurs: Harry van Til, Nicolai van Gorp, Katelyn Price
Experts/reviewers: Inge Graef, Paul de Bijl, Alexandre de Streel
Begeleidingsgroep: EZ, ACM (Bart Noé), CPB (Bastiaan Overvest)
4. Definitie van ‘big data’
• Toename hoeveelheid en verscheidenheid data
• Meer mogelijkheden om uit data bruikbare informatie te halen
• Toename mogelijkheden om onder andere door toepassing van
kunstmatige intelligentie taken uit te voeren.
• ’Big data’ verwijst naar dit proces
5. Gebruikers van data
• ‘Big-5’ springen het meest in het oog:
• Studie is daar niet toe beperkt
217
461
492
575
665
795
Shell
Amazon
Facebook
Microsoft
Alphabet
Apple
Marktkapitalisatie oktober 2017 ($ mrd.)
7. Mededingingsrisico’s
• (Misbruik) van marktmacht
• Prijsdiscriminatie (kan samenhangen met marktmacht, niet per
definitie schadelijk)
• Kartelvorming
8. Kartelvorming en prijsdiscriminatie
‘Perfecte’ prijsdiscriminatie
• Door gebruik algoritmes zou het mogelijk zijn om ‘prijzen op
maat’ in rekening te brengen, daardoor P=Willingness to pay.
Lijkt in de praktijk weinig voor te komen.
Kartelvorming
• Door gebruik algoritmes kunnen bedrijven prijzen online op
elkaar afstemmen.
Ook hier is weinig bewijs voor.
9. Marktmacht
• Een bedrijf met marktmacht kan zich onafhankelijk gedragen van
concurrenten.
• Heel gebruikelijk en komt in veel markten voor. Marktmacht is
schadelijk als:
– er geen uitdagers zijn, of
– een bedrijf misbruik maakt van zijn macht.
10. Mogelijke gevolgen marktmacht
• Klassieke ‘theories of harm’ gebrekkige mededinging:
–Uitsluiten concurrenten
–Te hoge prijzen
–Te weinig innovatie
–Te lage kwaliteit
• Bredere maatschappelijke effecten kunnen samenhangen met
marktmacht:
–Onvoldoende privacy-bescherming
–Wijze waarop bedrijven omgaan met consumenten en zakelijke
gebruikers (‘unfair trading practices’)
–...
11. Data en marktmacht (1/3)
1. In welke mate zijn de data exclusief?
2. Levert het gebruik van een product data op die gebruikt
kunnen worden om het product te verbeteren?
• Voorbeelden:
–Zoekmachine of slimme assistent waarvan de kwaliteit
toeneemt met het aantal zoekresultaten
–Auto’s die beter zelfstandig kunnen rijden naar mate er meer
data van gebruikers beschikbaar komen
–Schrijven rapport > Feedback klanten > Betere rapporten >
meer klanten > Feedback klanten > Betere rapporten > etc.
Data
Gebruikers Kwaliteit
12. Data en marktmacht (2/3)
3. Worden data gebruikt voor het orkestreren van interacties
tussen gebruikers van een netwerk?
4. Zijn er andere assets die complementair zijn aan de data? Zijn
deze exclusief of zijn er substituten voor?
5. Zijn er bedrijven die met een vergelijkbaar of ander business-
model concurrentie vormen voor het bedrijf dat toegang heeft
tot de data?
13. Data en marktmacht (3/3)
Factor
Effect on
market
power
1 Exclusivity – Is the data exclusively available to one company
or can other companies obtain access as well?
+
2 Learning effects - Does the use of data contribute to learning
effects that can be used to improve the product or service?
+
3 Orchestration of interaction on a network - Is data used to
bring together various types of users on a platform?
+
4
Complementary assets - Are there any assets that can be
considered complementary to the data? Are they exclusive or
are substitutes available?
+
5
Competing business models - Are there any companies that
use a different business model but compete with the company
considered?
-
15. Bestrijden negatieve effecten marktmacht
• Mededingingsautoriteiten kunnen hun instrumentarium
aanpassen voor toepassing in casussen waarin data centraal
staan.
• Dat geldt ook voor regels op het gebied van
consumentenbescherming, privacy en databescherming.
• Meerdere aangrijpingspunten om mededingingsrisico’s te mitigeren.
16. Bestrijden oorzaak markmacht door eisen
datadeling/portabiliteit
• Generiek:
–General Data Protection Regulation
• Sectorspecifiek:
–Verplichting autofabrikanten toegang tot gegevens nodig voor
reparatie
–Payment Services Directive (PSD2)
–Data ‘slimme meter’ energiemarkt
• In theorie kan datadeling andere bedrijven de kans geven om te
concurreren. Maar datadeling kan ook schadelijke effecten
hebben en is niet eenvoudig vorm te geven.
17. Conclusie
• Data kunnen bijdragen aan ontstaan marktmacht.
• EC/ACM kunnen mededingingsregels ook toepassen in ‘data-
gedreven markten’.
• Mogelijke schadelijke effecten beperken zich niet tot reikwijdte
mededingingsrecht.
• Daarom samenwerking nodig tussen
toezichthouders/beleidsmakers voor beperken schadelijke
effecten en ‘contestable’ houden van markten.
