Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

UNIDADE 4. ESPAÑA E GALICIA NO SÉCULO XIX:
A CONSTRUCIÓN DÚN RÉXIME LIBERAL
Promulgación da Constitución de 1812.
Salvador Viniegra, 1912

Introdución
• Durante o século XIX, España viviu un proceso de construción
dun réxime político liberal. Intentouse durante a Guerra da
Independencia (1808-1814) pero será ao morrer Fernando VII
(1814-1833) cando se culmine a instauración do liberalismo en
España.
• Os monarcas viron limitados os seus poderes pola Constitución
e o Parlamento.
• Así e todo, o réxime liberal español caracterizouse pola
constante intervención do exército na vida política, por unha
participación moi restrinxida e pola limitación de liberdades.
• Os intentos de democratización durante o Bienio Progresista
(1854-1856) e, sobre todo, o Sexenio Democrático (1868-1874)
fracasaron.

Liberalismo: definición
• Corrente de pensamento que defende un
novo concepto do poder e da sociedade
baseado na liberdade (de aí o seu nome),
igualdade xurídica, limitación da
autoridade e partipación política dos
cidadáns fronte ao absolutismo e aos
privilexios do Antigo Réxime.
• As súas ideas están baseadas no
pensamento da Ilustración onde destacan
ideólogos como Rousseau e Montesquieu.

Liberalismo: principios políticos e
institucións
• Dereitos e liberdades individuais e inalienables.
• Igualdade ante a lei.
• Limitación do poder político.
• Soberanía na nación.
• División tripartita do poder.
• Participación cidadán no sistema político.
• Constitución lei suprema e fundamental.
• Leis escritas e organizadas en códigos.
• Institucións representativas.

Liberalismo: principios económicos
• Respecto á propiedade privada. Valor absoluto e a
base de toda sociedade.
• Liberdade económica e de empresa. Libre iniciativa
individual sen intervención do Estado.
• Liberdade de mercado. Libre xogo da lei de oferta e
a demanda (produción, prezos e salarios...)
• O liberalismo é a expresión ideolóxica dos intereses
da burguesía convertida no século XIX, no grupo
hexemónico da sociedade.

A revolución liberal en Europa e América
• Recibe o nome de revolución liberal o conxunto de
actuacións que en América e Europa desenvolvéronse a
partir de 1776, coa finalidade de derrubar as vellas
estruturas sociais e políticas do antigo réxime.
• Son exemplos:
• A independencia dos EE UU.
• A revolución francesa en 1789.
• As ondas revolucionarias que se van producindo nos
estados de Europa Occidental durante 1820, 1830 e
1848.
• Os procesos de independencia de América Latina na
maioría dos seus novos estados.

A revolución liberal en España
• Non hai unanimidade entre os historiadores para
valorar o proceso da revolución liberal en España.
Aínda así esta pode caracterizarse como:
• Revolución fundamentalmente política (onde o
plano social a penas foi tocado).
• Revolución burguesa.
• Revolución feble: debilidade da burguesía e
escasas transformacións económicas
(desenvolvemento industrial).
• Inserta no contexto revolucionario internacional.
• Mecanismos específicos: guerra de Independencia,
protagonismo dos militares (pronunciamentos).

A revolución liberal en España
• Discontinua e dilatada no tempo:
• 1808-1837 Conquista do poder polos liberais.
• 1837-1874 Construción do Estado e asentamento
da sociedade conforme aos novos principios.
• 1874-1923 Consolidación do Estado Liberal
fundamentalmente conservador e oligárquico.
• 1923-1975 Fracaso dos principios liberais (salvo o
intervalo da II República 1931-1936).
• 1975 Recuperación e restablecemento do
liberalismo democrático.

A crise do Antigo Réxime
da Guerra da Independencia ao reinado de Fernando VII (1808-1833)
• GUERRA DA
INDEPENDENCIA
(1808-1814)
• REINADO DE
FERNANDO VII (1814-
1833)
– Sexenio absolutista
(1814-1820)
– Trienio liberal (1820-
1823)
– Década ominosa
(1823-1833)
Fernando VII, Goya

1. A crise do Antigo Réxime
Guerra da independencia (1808-1814)
1.1. A crise da monarquía borbónica
1.2. A Guerra da Independencia (1808-1814)
1.3. A Cortes de Cádiz
As abdicacións
de Baiona,
segundo un gravado
de 1808.

Goya. 1800. A familia de Carlos IV
Carlos IV
Mª Luísa de Parma
Don Antonio Pascual,
irmán de Carlos IV
Don Luís,
príncipe de Parma
Carlota Joaquina,
irmá de Carlos IV
Infanta
Mª. Luísa
Carlos Luís
Infante
Francisco de Paula
Infanta
Mª Isabel
Futura esposa
de Fernando VII
Futuro
Fernando VII
Infante
Carlos Mª Isidro
Goya
Mª Josefa
irmá do rei
Ver vídeo

• A reacción da monarquía de Carlos IV fronte á Revolución francesa foi
declararlle a guerra a Francia (1793-1795), temerosa da expansión das
ideas liberais.
• A guerra foi un fracaso e a partir de 1799, Manuel Godoy, o ministro máis
influínte, aliouse con Napoleón para enfrontarse a Gran Bretaña.
• Godoy autorizou o exército francés a atravesar España para atacar
Portugal (Tratado de Fontainebleau, 1807).
• O descontento de parte da poboación coas decisións de Godoy provocou
o estalido do Motín de Aranjuez, 1808, que forzou á dimisión do ministro e
a abdicación do rei no seu fillo Fernando VII.
• Ante esta situación, Napoleón decidiu convocar a Carlos IV e a Fernando
VII (Baiona-Francia), onde lles fixo abdicar e aceptar o nomeamento do seu
irmán Xosé Bonaparte como novo rei de España.

Motín de Aranjuez
Godoy asinou un tratado con Napoleón, permitindo
a entrada de tropas francesas en España coa
finalidade de ocupar Portugal, aliado de Gran
Bretaña.
Napoleón aproveitou a circunstancia para ocupar
España. Cando Godoy se decata tratou de
desprazar á familia real a Sevilla, pero estando en
Aranjuez produciuse un motín popular, instigado
pola camarilla do herdeiro, Fernando (VII)

Abdicacións de Baiona
• Pai (Carlos IV) e fillo (Fernando
VII) recorreron a Napoleón
para solventar as súas
diferenzas.
• Reunidos con Napoleón en
Baiona, Carlos IV e Fernando
VII, Napoleón consegue a
abdicación de ambos ao trono
e nomea rei de España ao seu
irmán Xosé I Bonaparte.
• Convoca a Baiona a
persoeiros españois para
redactar unha Constitución,
pero que só podemos
considerar unha Carta
Outorgada: o Estatuto de
Baiona.

Castelo de
Valençay
“presidio “ da
familia real
durante a
Guerra da
Independencia
(1808-1814)

3 de mayo; Goya, 1815
• O 2 de maio de 1808
iniciouse o
levantamento en
Madrid contra a
ocupación francesa,
comezando a chamada
‘Guerra da
Independencia’.
• Foi tamén unha
guerra civil, pois os
franceses contaron co
apoio interesado ou
convencido de milleiros
de españois
(afrancesados) e unha
guerra internacional
(Francia contra Gran
Bretaña).

1.2. Etapas da guerra (1808-1814) (páx. 164)
• 1ª fase (maio-novembro 1808)
• 2ª fase (novembro 1808-xaneiro 1812)
• 3ª fase (xaneiro 1812-abril 1814)

1.2. Primeira fase (maio-novembro 1808)
(páx. 164)
• Caracterizada por:
• Intento de ocupación francesa e
levantamento popular.
• Fracasan os intentos de Napoleón de
ocupar rapidamente o país.
• Iníciase co episodio do 2 de maio
madrileño que continua con moitos focos de
resistencia noutras localidades españolas.
• Destaca a batalla de Bailén (19 de xullo)
• O exército francés é derrotado e obriga a
Xosé I a retirar as súas tropas cara Vitoria.

A defensa do Parque
de Monleón.
Joaquín Sorolla

Monumento a Daoíz e Velarde
Praza do 2 de Maio. Madrid

Malasaña e a súa filla.
Eugenio Álvarez Dumont

Ler o primeiro capítulo
Ver vídeo

Patriotas no momento de serén
fusilados
Rostro tapado
non quere ver o inevitable
Talante melancólico
Protesta,
vingánza
Colérico
Resignación
Flemático
Desafío ante a inxustiza
Sanguíneo
Patriotas desangrándose
Patriotas no momento
de seren fusilados
Soldados franceses
Fusilamentos do 3 de maio

A rendición de Bailén
Casado del Alisal. 1864

A rendición de Breda
Velázquez

1.2. Segunda fase (novembro 1808-xaneiro 1812)
(páx.164)
• Claro dominio francés.
• Grande exército (máis de 250.000 efectivos) dirixido por
Napoleón (novembro-decembro 1808). Somosierra.
• As principais cidades tiveron que capitular tras sufrir
heroicas resistencias (Zaragoza (Palafox e Agostiña de
Aragón) ou prolongados sitos (Girona. Álvarez de
Castro).
• As tropas inglesas enviadas en axuda dos españois
eran perseguidas ata A Coruña (batalla de Elviña 16-I-
1809) e reembarcadas coa perda do seu xefe sir John
Moore.
• Só Cádiz e Lisboa resistiron á ocupación francesa
amparadas polas súas defensas e axudas británicas.

1.2. Segunda fase (novembro 1808-xaneiro 1812)
(páx.164)
• En Galicia a ocupación foi moi rápida (xaneiro 1809)
efectuadas polas tropas de Soult e Ney.
• A liberación tamén foi moi rápida. Realizada
fundamentalmente polo pobo.
• Numerosas partidas de guerrileiros, moitos deles
financiados polos mosteiros atacaron constantemente aos
franceses. Cidades, vilas e aldeas sufriron asediso e
saqueos.
• A resistencia popular foi clave na reconquista de Vigo
(primeira cidade liberada de toda España se exceptuamos
Cádiz que nunca fóra conquistada. 28-3-1809) Mauricio
Troncoso (abade do Couto) mobilizando ao campesiñado
do Condado e do Rosal e as alarmas de Morillo e Bernardo
González (Cachamuíña). Ou a batalla de Ponte Sampaio
(xuño de 1809).
• Galicia (finais de xuño de 1809) converteuse no primeiro
territorio liberado do dominio francés.

A morte de John Moore
• En Galicia as principais batallas
desenvólvense entre xaneiro e
xuño de 1809, cando os franceses
se viron obrigados a abandonar o
territorio.
• O clero e os fidalgos foron os
impulsores das guerrillas, polo
temor a perder os seus privilexios.
• En xaneiro do 1809 prodúcese a
Batalla de Elviña, onde falece
John Moore.
• O 28 de marzo de 1809 as
guerrillas reconquistan Vigo e en
xuño derrotan aos franceses na
batalla de Ponte Sampaio
detacando a figura de Bernardo
González del Valle alcumado
Cachamuíña.
1.2. A Guerra da Independencia en Galicia

Batalla de Elviña
Xaneiro 1809
Marzo de 1809
Ponte Sampaio
Xuño 1809
Batalla de Ponte
Sampaio
A guerra de independencia
en Galicia

Maqueta da batalla de Elviña
Museo do Exército

Recreación da batalla de Elviña

Retrato e tumba de sir John Moore

Monumentos aos heroes
da Reconquista

Recreación da batalla da
Reconquista. Vigo

Ver vídeo
Guerra da independencia
en Galicia
Batalla de Ponte
Sampaio

1.2. A guerrilla como forma de loita
Juan Martín
El Empecinado
Espoz y Mina

1.2. Terceira fase (xaneiro 1812-abril 1814)
(páx.164)
• Repregamento francés e ofensiva hispanoinglesa.
• A campaña de Rusia obrigou a Napoleón a empregar parte
das tropas que estaban en España.
• As tropas anglohispanas comandadas por Wellington, que
conseguiron a vitoria en Arapiles (Salamanca) en 1812.
Vitoria que obrigou aos franceses a abandonar o sur da
Península.
• En 1813 as tropas de Wellington vencen en Vitoria e San
Marcial
• No tratado de Valençay (1813) Napoleón devolve o trono a
Fernando VII. Non recoñecido polo Consello da Rexencia.
• En abril de 1814 a derrota e abdicación de Napoleón permite
que as últimas tropas francesas abandonen as prazas que
aínda ocupaban en España (Cataluña formaba parte do
Imperio francés).

Sátira contra Napoleón
• Os ‘patriotas’ españois
rebeláronse para defender a
integridade territorial, porque
consideraban a Napoleón un
traidor e pola pillaxe exercida
polo exército francés.
• Non tiñan moito que perder e
foron animados pola Igrexa e
os nobres a unha guerra
fanática en defensa da relixión
e dos usos e costumes
tradicionais, fronte as ideas
da Revolución Francesa.
• Moitos ilustrados e liberais
apoiaron o levantamento
popular, como instrumento do
triunfo do liberalismo.

• Creáronse Xuntas para dirixir a resistencia, coordinadas por
unha Xunta Suprema Central, mentres grupos de patriotas se
organizaron en guerrillas.
• O levantamento impediu que Napoleón ocupara rapidamente o
país. A derrota de Bailén obrigou aos franceses a repregarse
cara o norte.
• Entre 1809 e 1812 o dominio francés foi claro, coa entrada en
España dun gran exército dirixido polo propio Napoleón.
• A axuda ofrecida polas tropas británicas foi decisiva e, a finais
de 1813, os franceses abandonaran o territorio español.
• Entre 1812 e 1814 os franceses recúan fronte ás tropas hispano-
británicas dirixidas por Wellington, ao que se suma a derrota de
Napoleón en Rusia. En 1814 remata a guerra.
• En 1813 asinouse o Tratado de Valençay, polo que Fernando VII
recuperaba a Coroa e Napoleón retiraba as súas tropas.
Victoria en Vitoria

Desastres da guerra; Goya, 1810-15
Con razón o sin ella No quieren
Y esto también Populacho
 Describe o que se representa
en cada gravado
 Que visión dan da guerra e
do comportamento humano?
 A que bando se critica?
Explica os tíulos: ‘con razón o
sin ella’ e ‘populacho’
 En que gravado se reflicte o
machismo? as violacións
ocorren só nas guerras? por
que?
 Quen son as principais
vítimas da guerra en todas as
épocas? que gravado
representa ás vítimas que non
loitan, aos refuxiados?
 Sinala algún exemplo de
guerra contemporánea na que
se teñan dado situacións
semellantes ás debuxadas por
Goya?
 Cres que a Guerra da
Independencia era xusta? e
outras guerras?
A Guerra da Independencia, como todas, foi cruel e violenta e ninguén o
plasmou mellor que Goya.

1.3. As Cortes de Cádiz
(páx. 165-169)
• As abdicacións de Baiona deixaron un baleiro de poder, xa que o
rei Xosé I non gozou nunca da aceptación dos españois.
• Nas zonas non ocupadas polos franceses constituíronse Xuntas,
integradas por persoeiros de ‘prestixio’. Estas xuntas estarán
coordinadas pola Xunta Suprema Central (setembro 1808-xaneiro
1810).
• En 1810, a Xunta Central e substituída por un Consello de Rexencia
que convoca as de Cortes en Cádiz, único territorio non ocupado
polos franceses (setembro de 1810).
• As Cortes decidiron que todos os asistentes, independentemente
da súa orixe, se reunían nunha única Asemblea e o seu voto tiña o
mesmo peso.
• A cámara redactou unha Constitución, aprobada en 1812, que
reflectiu os principios básicos do liberalismo político.
• Pero a situación bélica impediu aplicar todo o lexislado en Cádiz.

Monumento ás Cortes, en Cádiz
• O proceso de elección dos
deputados das Cortes de Cádiz
foi moi irregular debido á
guerra.
• Os deputados estaban
divididos en dúas tendencias
ideolóxicas: liberais e
absolutistas (servís).
• Aprobáronse unha serie de
decretos que supoñen a
abolición do Antigo Réxime:
soberanía nacional e división
de poderes, abolición dos
señoríos xurisdiccionais e
do feudalismo, liberdade de
imprenta e supresión da
Inquisición.

• A Constitución de Cádiz (a Pepa),
malia as concesións feitas aos
servís, significou unha verdadeira
revolución que, de aplicarse,
supuña a fin do absolutismo.
• Soberanía nacional; sufraxio
universal masculino indirecto
(pero negábaselle aos criados, aos
escravos e para ser deputado
había que te un mínimo de renda);
separación de poderes; dereitos
e liberdades (igualdade xurídica,
agás para eclesiásticos e militares,
igualdade fiscal, imprenta);
propiedade privada;
centralización e uniformización
do Estado.
• Amplos poderes do rei,
imposición da relixión católica.

• A división entre liberais e
absolutistas quedou plasmada
na representación dos
deputados galegos en Cádiz
(dun total de 24 en 1810, 12
eran absolutistas, once
reformistas moderados e un
liberal. Aprobada a
Constitución de 1812,
convocáronse eleccións ás
Cortes ordinarias. Estes
comicios deixaron moi claro
quen controlaba o poder en
Galicia, dos 16 deputados
elixidos 14 eran absolutistas, e
deles dez eran cregos.
• Un representante significativo
desta tendencia foi o bispo de
Ourense Antonio Quevedo.
Postura dos deputados galegos

Xuramento dos deputados en Cádiz, 1810; Casado del Alisal,
1863
Aprobación da Constitución de 1812; Viniegra, 1911-12
 En que se diferenzan as Cortes de Cádiz das convocadas antes, durante o Antigo Réxime? como se elixiron
os deputados? por que se reuniron en Cádiz?
 Por que venceron as ideas liberais ás absolutistas? a que grupos sociais representaban os deputados?
 Que é unha Constitución? que principios se recollen na mesma que supoñen a ruptura co absolutismo?
 En que melloraba á vida das persoas a aplicación das medidas recollidas na Constitución?
 Fíxate no cadro da esquerda, que persoeiros teñen un papel máis destacado? e no da dereita? a que de debe
o cambio?
 Cantas mulleres aparecen nos cadros? puideron votar nas eleccións a Cortes e ser deputadas? poderían
facelo despois da aprobación da Constitución?

2. Fernando VII: 1814-1833
O enfrontamento entre absolutismo e liberalismo
2.1. A restauración do absolutismo (1814-1820)
2.2. O Trienio Liberal (1820-1823)
2.3. O creba do absolutismo: a década ominosa
(1823-1833)

• Completamente feo e por todas as
partes. Carirredondo, meixelas
deformes, nariz groso e torcido,
boca afundida, queixo saínte;
unicamente os ollos eran grandes
e vivos. Gordecho, ordinario, sen
un novemento discreto, sen unha
soa actitude nobre. Parecía un
arrieiro disfrazado ou frade lego
secularizado. SÁINZ DE ROBLES.
Historia e estampas da vila de
Madrid (1933)
• Baixo do coche e vexo ao príncipe:
pensei que me desmaiaba: no
retrato parecía máis ben feo que
guapo: pois ben, comparado co
orixinal, é un Adonis. ANTONIA DE
BORBÓN (1ª esposa de Fernando
Vii). Carta ao seu curmán (1803)

Manifesto dos persas, 1814
• En 1814 Fernando VII (o
desexado) regresou a
España, e aboliu a
Constitución, volvéndose
ao absolutismo.
• Foi apoiado polos
privilexiados do Antigo
Réxime, que asinaron un
escrito coñecido como
‘Manifesto dos persas’.
• Suprimiu todos os decretos
das Cortes de Cádiz. (Ver
doc. 12, 13. Páxs. 170-171)
2.1. Fernando VII (1814-1820)
A restauración do absolutismo
Tratado de Valençay La Pepa me importa un pito
Viva las caenas!
Documental
Restauración do Antigo Réxime
Restablecemento da Inquisición 1819. Inauguración do Museo do Prado

Xeneral Elío
• O manifesto dos
Persas.
• E o
pronunciamento
do Xeneral Elío
(abril de1814)
supón o
restablecemento
do absolutismo
en España.
2.1. Fernando VII (1814-1820)
O sexenio absolutista

Juan Díaz Porlier “El Marquesito”
• Os partidarios do liberalismo
foron perseguidos e moitos
tiveron que exiliarse.
• Organizáronse en sociedades
secretas e organizaron
numerosas intervencións
armadas, pronunciamentos,
para conseguir a implantar un
réxime constitucional.
• Os pronunciamentos
fracasaron e os seus
organizadores detidos e
executados, como lle ocorreu a
Porlier na Coruña en 1815.
(ver doc. 14 páx. 171)
2.1. Fernando VII (1814-1820)
O sexenio absolutista

PRINCIPAIS PRONUNCIAMENTOS E CONSPIRACIÓNS MILITARES 1814-1819
ANO DIRIXENTES LUGAR ACCIÓN RESULTADO
1814
1814
1815
1816
1817
1817
1819
1819
1820
1820
Espoz y Mina
Sinforiano López
Porlier
Vicente Richart
Luís de Lacy
Juan van Halen
Joaquín Vidal
Antonio Quiroga
Riego
Felix Acevedo
Pamplona
A Coruña
A Coruña
Madrid
Barcelona
Murcia
Valencia
Cádiz
Cabezas San Juan
A Coruña
Golpe de man
Conspiración
Pronunciamento
Secuestro do rei
Pronunciamento
Conspiración
Conspiración
Conspiración
Pronunciamento
Pronunciamento
Fracaso. Fuxido.
Fracaso. Executado.
Fracaso. Executado.
Fracaso. Executado.
Fracaso. Executado.
Fracaso. Fuxido.
Fracaso. Executado.
Fracaso. Detido.
Éxito.
Éxito.
Ver libro páx. 172

PRONUNCIAMENTO: forma de rebelión
militar, peculiar de España e do mundo
Iberoamericano característico do século XIX.
A diferencia dun golpe de estado
convencional onde unha facción rebelde que
controla os elementos das forzas armadas,
toma o control do Estado mediante un
movemento repentino, organizado e
executado futivamente. En cambio nun
pronunciamento, un grupo de oficiais
militares declara publicamente a súa
oposición a goberno de turno (elixido
legalmente ou resultado dun golpe de
Estado e esperan que a maioría das forzas
armandas declárese a favor.

Rúa Sinforiano López
Santa Lucía

Juan Díaz Porlier
Aforcamento na Praza da Forca, logo chamada Praza da Leña
E actual Praza de España

Campo da Leña
Praza de España

Rúa Juan Díaz Porlier
Mato Grande
Durante a 2ª República (1931-1936) o Cantón Grande
Levou o nome de Cantón de Porlier e o Cantón Pequeno
Cantón de Lacy

Praza de Mina
Espoz y Mina
Esposo de Xoana de Vega

Rúa Xoana de Vega
Xoana de Vega

Rúa Félix Acevedo
Birloque-Someso
Durante moitos anos do século XIX a Rúa Real levou
este nome.

Rúa Agar
O almirante Pedro Agar presidirá na Coruña a Xunta Superior de Goberno
Tras o pronunciamento de Félix Acevedo. Posteriormente Capitán Xeral e
Presidente da diputación provincial de Galicia antes de constituírse as catro
provincias.

Praza das Conchiñas (Agra do Orzán)
Supresión do Monumento aos liberais do XIX

O enfermo pola Constitución
• En 1820 o pronunciamento
de Riego, coas tropas que ían
combater aos independentistas
americanos, foi apoiada por
outros militares e burgueses.
Importancia de Felix Acevedo
na Coruña.
• O rei viuse obrigado a xurar a
Constitución, volvendo a estar
vixente a lexislación
aprobada nas Cortes de
Cádiz.
• As novas Cortes restauraron
gran parte das reformas de
Cádiz. Creouse a Milicia
Nacional, un corpo de
voluntarios armados que
defendían a orde liberal.
Fernando VII (1820-1823)
O Trienio Liberal
Levantamento de Riego
As Cortes durante o Trienio Liberal

• O levantamento de 1820 asombrou a
Europa e foi imitado en varios
puntos. Ondas revolucionarias de
1820: Portugal (1820-1823), Dúas
Sicilias (1820-1821), Piamonte-
Sardeña (1821), Francia (1822),
Rusia (1824). Todas fracasarán.
• Ver texto páx. 172.
O Trienio Liberal

Trágala
De los pellejos de los serviles
hemos de hacernos portafusiles
y al que le pese que roa el hueso
y un corderito para el pescuezo.
trágala, trágala, trágala,
trágala, trágala,
tu servilón, trágala
tú que no quieres Constitución.
Los milicianos y los madrileños
la bienvenida le dan a Riego
y al que le pese que roa el hueso
que el liberal le dirá eso.
Trágala, trágal, trágala,
Trágala, perro.
tú que no quieres Constitución. Trágala, trágala, Íñígo Ramírez de Haro
Apuntes de historia sobre cancións

HIMNO DE RIEGO
Serenos y alegres
valientes y osados
cantemos soldados
el himno a la lid.
De nuestros acentos
el orbe se admire
y en nosotros mire
los hijos del Cid.
Soldados la patria
nos llama a la lid,
juremos por ella
vencer o morir.
El mundo vio nunca
más noble osadia,
ni vió nunca un día
más grande el valor,
que aquel que, inflamados,
nos vimos del fuego
excitar a Riego
de Patria el amor.
Soldados la patria
nos llama a la lid,
juremos por ella
vencer o morir.
La trompa guerrera
sus ecos da al viento,
horror al sediento,
ya ruge el cañon
a Marte, sañudo,
la audacia provoca
y el ingenio invoca
de nuestra nación.
Soldados la patria
nos llama a la lid,
juremos por ella
vencer o morir.
Himno Nacional de
España
1822-1823
1873-1874
1931-1939
Información wikipedia
Himno de Riego

Versión da revolución de setembro de 1868
De nuevo España resurge
Es tan alto y tan grande su honor
que en el hombre es un timbre de gloria
el nacer y sentirse español.
Libertad de este pueblo
que abre de nuevo
rumbos de vida, vida mejor,
que da por ley el trabajo
la Igualdad, la Justicia y Honor.
Honor, honor a España
Viva la Libertad
Camino del progreso
avancemos con aire triunfal.
De nuevo España resurge
Es tan alto y tan grande su honor
que en el hombre es un timbre de gloria
nacer y sentirse español.
Versión satírica
Si los curas y frailes supieran
la paliza que les van a dar,
subirían al coro cantando:
"Libertad, libertad, libertad!"
Si los Reyes de España supieran
lo poco que van a durar,
a la calle saldrían gritando:
"¡Libertad, libertad, libertad!"
Un hombre estaba cagando
y no tenía papel
pasó el Rey Alfonso XIII
y se limpió el culo con él.
Dicen que José Torrijo
murió por cobarde y traidor
Más murió con la espada en la mano
defendiendo la constitución

O enfermo pola Constitución
• Pero as diferenzas
entre os liberais
sobre temas como:
reforma da
Constitución, poder
do rei, participación
política do pobo ou
soberanía da
nación fai que
xurdan dúas
correntes:
moderados e
exaltados.
O Trienio Liberal
Levantamento de Riego
As Cortes durante o Trienio Liberal

Execución de Riego
2.1. Fernando VII (1820-1823)
O Trienio Liberal
Execución de Riego
• Este proceso reformista non lle
agradaba a Fernando VII, que lles
pediu axuda ás potencias europeas
para restaurar o absolutismo.
• A intervención da Santa Alianza,
(Congreso de Verona de 1822)
enviando a España un exército
francés, (‘Os cen mil fillos de San
Luis’) dirixidos polo Duque de
Angulema foi a que decidiu a volta
ao absolutismo.
• Anuláronse as reformas liberais e
moitos dos líderes do Trienio foron
executados (como Riego) ou
marcharon ao exilio.

• A volta ao absolutismo implicou a destrución da obra lexislativa do
Trienio. Pero os gobernos de Fernando VII non lles souberon dar solución
aos problemas do país.
• Existía unha difícil situación económica. O tesouro público estaba en
bancarrota (guerra da Independencia e independencia das colonias
americanas)
• Era imprescindible unha reforma fiscal que obrigase os privilexiados a
contribuír cos seus impostos. Pero estes eran os principais defensores
do absolutismo e a monarquía, xeraba unha enorme contradición.
• Produciuse un conflito dinástico. Fernando VII do último matrimonio con
Mª Cristina tivera só fillas e a Lei Sálica impedíalles ás mulleres reinar en
España.
• Déuselle o trono a Isabel, grazas á Pragmática Sanción, ditada polo rei.
Pero moitos absolutistas non aceptaron o cambio.
A Década Absolutista (Ominosa)

Fusilamiento de Torrijos; Gisbert, 1888
2.1. Fernando VII (1823-1833)
• O estado de terror imposto
por Fernando VII moderouse
desde 1826, aplicando
algunhas reformas para
mellorar a catastrófica
situación do país.
• Organizáronse grupos de
radicais absolutistas
(apostólicos ou realistas
puros), agrupados arredor
da figura de Carlos de
Borbón, irmán do rei.
• Seguiron os intentos
conspirativos e
pronunciamentos para
restablecer o réxime
constitucional, duramente
reprimidos (Mariana Pineda,
Torrijos)

1823 Duque de Angulema
Cen Mil Fillos de S.Luis
España Golpe de
estado
Éxito
1824-1833 OPOSICIÓN LIBERAL
1824
1826
1830
1830
1831
1831
1831
1831
1831
Francisco Valdés
Fernández Bazán
Espoz y Mina e outros
Antonio Rodríguez
(Bordas)
José María Torrijos
Salvador Manzanares
Oficiais do exército
Antonio Miyar
José María Torrijos
Tarifa
Guardamar (Alacant)
Pirineos
A Mezquita
(Ourense)
Alxeciras
Getares
San Fernando
Madrid
Málaga
Desembarco
Desembarco
Invasión
Desembarco
Desembarco
Pronunciamento
Conspiración
Desembarco
Fracaso. Fuxidos.
Fracaso. Executado.
Fracaso.F. Executad
Fracaso.
Fracaso. Fuxido.
Fracaso. Executado.
Fuxida. Rendición.
Fracaso. Executado.
Fracaso. Executado.
1824-1833 CONSPIRACIÓNS E REBELIÓNS ULTRARREALISTAS
1824
1825
1827
1833
Joaquín Capapé
Jorge Bessières
José Bussóns
Abarca (bispo)
Aragón
Madrid
Catalunya
León
Conspiración.
Rebelión.
Sublevación.
Revolta dos
agraviados ou
malcontents.
Rebelión.
Fracaso. Detido.
Fracaso. Executado.
Fracaso.
Executados.
Fracaso. Fuxida.

Execución de Mariana Pineda
Mariana Pineda en capilla.
Juan Antonio Vera Calvo, 1862
• Mariana Pineda naceu en
Granada no ano 1804.
Viúva dun militar liberal e
nai de dous fillos,
relacionábase cos círculos
liberais da súa cidade.
• En 1831 foi detida e
axustizada por bordar
clandestinamente unha
bandeira liberal. Ao coñecer
a senteza dixo: A
lembranza do meu suplicio
ha de facer máis pola nosa
causa que tódalas
bandeiras do mundo.

Rúa Mariana Pineda (A Coruña)

• O irmán menor
de Fernando
VII, Carlos IV,
reclamará o
trono de España
fronte a súa
sobriña, a futura
Isabel II.
Inícianse así as
Guerras
Carlistas.
Detalle do retrato da
familia de Carlos IV. Goya. 1800

Disputa dinástica.
Litografía humorística nun
xornal francés (1833)
Isabel II
Rexenta Mª Cristina
Inglaterra
Francia
Armas á venda
Pireneos
Partidarios Lei Sálica
(absolutistas)

Independencia das colonias
americanas (1808-1824)
1. As causas da independencia
2. A fin do Imperio americano
3. Os problemas das novas repúblicas

1. As causas da independencia
(páx. 174)
• A comezos do século XIX, o malestar nas colonias desde había décadas
estoupou en forma de guerras de independencia. Varios factores contribuíron a
iso:
• A difusión das ideas ilustradas e dos principios de liberdade e igualdade
promovidos pola Revolución francesa.
• O éxito da revolta das colonias británicas de América do Norte, que acabou coa
proclamación da independencia de Estados Unidos en 1776.
• O descontento da burguesía crioula (descendentes dos españois da conquista)
que posuían o poder económico, social e administrativo pero estaban
desprazados dos altos cargos públicos e sometidos ao control económico da
Península.
• Pontenciado por EE_UU e Gran Bretaña que querían o comercio libre fronte ao
monopolio español.
• Beneficiouse das disputas internas en España (Guerra da Independencia e loita
entre absolutistas e liberais.

Antecedentes:
Formación de xuntas e intento de independencia (1808-1814)
(páx. 174)
• Igual que na Península formáronse xuntas opostas a Xosé I de Bonaparte.
• Unhas mantivéronse fieis a España pero outras evolucionaron cara a
emancipación.
• Os principais intentos independentistas déronse en:
• Nova España (México): revolta campesiña dirixina por Hidalgo e Morelos.
(Fracaso).
• Nova Granada (Colombia-Venezuela) división entre partidarios dun goberno
español e secesionistas dirixidos por Simón Bolivar. Guerra que remata
inicialmente coa derrota dos independentistas.
• Río da Plata (Arxentina)
• Rematada a guerra da independencia na Península restablecese a autoridade
reforzada polo envío de tropas (10.000) dirixidas polo xeneral Morillo.

• O restablecemento do absolutismo por parte de Fernando
VII e a persecución dos liberais americanos propiciaron un
novo auxe do ideal independentista.
• 1816: Congreso de Tucumán: apróbase a Declaración de
Independencia das Provincias de Río da Plata (Arxentina).
Despois as tropas de San Martín cruzan os Andes e tras
vencer en Chacabuco (1817) e Maipú (1818), proclamaron a
independencia de Chile que quedou baixo o goberno de
O’Higgins.
• 1821: En Nova España (México) tivo un claro contido
antiliberal (Plano de Iugala) as autoridades e o vicerrei
Iturbide proclamaron a independencia mentres non fose
restablecido o absolutismo en España.

• No Norte, Bolívar derrotou aos españois batalla de Boyacá (1819)
(Venezuela), Carabobo (1821) Colombia, Pichincha (1822) (Ecuador) e
Panamá e fundou a Gran Colombia (1821), que despois dividiríase en
Venezuela, Colombia, Ecuador e Panamá (1830).
• En 1823 formouse en Centroamérica a República das Provincias Unidas
de América Central que foron dividíndose en: Guatemala, El Salvador,
Nicaragua, Honduras e Costa Rica.
• 1821: independencia efímera da República Dominicana que será
incorporada a Haití 1822-1844. De novo independente pedirá a
incorporación a España entre 1861-1865.
• Sucre derrota aos españois en Ayacucho (1824) e emancipou Perú e
Bolivia.
• España perde todas as sús colonias agás Cuba, Filipinas e Porto Rico.

Os problemas das novas repúblicas
• As novas repúblicas americanas naceron con graves
problemas, xa que os intereses dos caudillos locais
impediron a creación dunha América unida.
• América fragmentouse en múltiples repúblicas.
Consolidouse o poder dos xefes militares e a
constante intromisión do exército na vida política.
• Esquecéronse as necesidades da poboación
indíxena, negra e das clases populares. De aí que a
sociedade poscolonial nacese con grandes
desigualdades sociais e económicas.

Consecuencias para España
• Políticas: perdeu o seu papel de potencia
internacional para ser un pequeño Estado con pouca
repercusión mundial.
• Económica: profunda crise comercial, perda dun
mercado exclusivo subministrador de produtos
baratos (materias primas), metais preciosos e
comprador de produtos elaborados.
• Estado: perda de recursos fiscais, diminución da
capacidade para desenvolver calquera tipo de acción
pública.

Independencia da América Hispana
Chacabuco, 1817
Independencia de Perú

Simón Bolivar
Rúa Simón Bolivar
Monumento a Simón Bolívar
Palavea-Eirís

2. A construción do Estado Liberal
• Entre 1833 e 1868 diferenzas e disputas entre os
distintos grupos liberais sobre os principios
configuradores do Estado. Provoca:
• Cambios constitucionais e político.
• Nun primeiro período (1836-1843) predomina o
réxime político liberal-progresista.
• Nun segundo período (1844-1868) predomina o
réxime moderado ou conservador.

Liberalismo doutrinario (páx. 176)
• O triunfo da revolución en Europa e España fronte o Antigo
Réxime convertiu ao liberalismo na ideoloxía dominante.
• Non en tanto, á hora de levar á práctica os seus principios
políticos e económicos existiron fortes diferenzas que causaron
a división en varias tendencias que non foron só ideolóxicas
senón que se traduciu nun conflito de intereses entre os
distintos grupos burgueses por controlar o poder político e
asegurar a hexemonía social.
• O liberalismo doutrinario foi a corrente maioritaria en España e
toda Europa durante o s. XIX como reacción aos excesos
revolucionarios e o temor dos grupos podersosos a perder a
súa posición hexemónica na sociedade os trazos son:

• Monarquía constitucional como forma de
Estado.
• Soberanía compartida.
• Restrición da participación política:
sufraxio censatario.
• Limitación dos dereitos individuais.
• Catolicismo de Estado e restrición de
liberdade de culto..

División entre moderados e progresistas
• Moderados ou conservadores asumen plenamente os
principios do liberalismo doutrinario. Foron os que exerceron
máis tempo o poder. Contaron coa predilección dos monarcas
e os grupos poderosos da sociedade. Defensores da exclusión
das masas da participación política.
• Progresistas: ambiguo.Proceden dos exaltados das Cortes de
Cádiz e o Trienio Liberal. Na 2ª metade de 1830 moderan as
reivindicacións. Aceptan a maioría dos principios do liberalismo
doutrinario pero reclaman a primacía das Cortes sobre o rei, a
descentralización municipal e dereitos máis amplos. Tropezan
co recelo dos monarcas.

2. A construción do Estado Liberal
O período das rexencias (1833-1843)
2.1. Réxime de Estauto Real e triunfo liberal 1833-1836
2.1. A 1ª guerra carlista (1833-1839)
2.2. As reformas progresistas (1836-1840)
2.3. A rexencia de Espartero (1840-1843)

Isabel só tiña tres anos cando accedeu ao
trono, polo que foi nomeada rexente a súa nai
María Cristina. Esta apoiouse nos sectores
máis moderados dos realistas como dos
liberais para facer fronte á rebelión carlista.
A súa rexencia podemos dividila en dúas
etapas:
1833-1836
1836-1840
Prodúcese unha amnistía para os liberais.
Moitos retornan do exilio.
En 1833 aprobouse unha reforma centralista
do Estado, dividíndoo en provincias. Máis
tarde creáronse as Deputacións Provinciais,
as Audiencias e os partidos xudiciais.
Apróbase o Estatuto Real de Martínez de la
Rosa
Rexencia de Mª Cristina de Borbón
(1833-1840)

Isto que vemos aquí é o convento de Santa María de Conxo
Ata 1986 foi Hospital Psiquiátrico Provincial da Coruña
Que terá que ver isto co tema a tratado?

Martínez de la Rosa
elabora o Estatuto Real
que non é máis
que unha Carta Outorgada

Mendizábal
Foi responsable
Da 1ª desamortización
eclesiástica

En 1834 aprobouse o Estatuto Real, unha
Carta Outorgada que non recoñecía a
soberanía nacional.
Un pronunciamento de carácter
progresista, o Motín dos sarxentos da
Granxa, obrigou á rexente a restablecer a
Constitución de 1812, mentres se redactou
unha nova Constitución, a de 1837,
progresista.
Na Constitución recoñecíase a soberanía
nacional e contiña unha ampla relación de
dereitos. Pero tamén recollía principios do
liberalismo doutrinario moderado: amplo
poder do rei, sufraxio censatario, estado
confesional aínda que tolerante con outras
crenzas, bicameralismo.
Rexencia de Mª Cristina (1833-1840)
María Cristina obrigada a asinar a
Constitución de 1812 polos sarxentos
de La Granja, 1836
Sublevación de La Granja

En 1836, o ministro progresista
Mendizábal aprobou a
Desamortización dos bens do clero
cos obxectivos de conseguir
financiamento para a guerra contra
os carlistas, gañar apoio para Isabel
II entre os novos propietarios e
desmantelar o poder da Igrexa,
bastión do Antigo Réxime e apoio
dos carlistas.
Tamén aprobou o sistema de
redención de quintas (tamén existía
a substitución). O servicio militar,
obrigatorio en teoría, recaeu sobre as
clases populares.
María Cristina e Mendizábal
Rexencia de Mª Cristina (1833-1840)

5.1. A guerra carlista (1833-1840)
• Á morte de Fernando VII, desencadeouse unha guerra civil por
mor dos partidarios de Carlos, irmán do rei defunto á Coroa, e de
María Cristina, filla do rei.
• Os partidarios do carlismo (nobreza agraria, clero e
campesiñado) eran os defensores do Antigo Réxime.
• Os isabelinos presentaban distintos intereses. A monarquía e a
nobreza defendían o trono e os seus privilexios, pero viron que
uníndose aos liberais se poderían enfrontar ao carlismo.
• Os focos máis importantes da insurrección carlista xurdiron no
País Vasco, Navarra, Catalunya, Aragón e Valencia. Pero os
carlistas non conseguiron ocupar ningunha cidade importante e
o exército liberal impúxose claramente ao seu dominio.
• A guerra prolongouse durante sete anos (1833-1840). O Convenio
de Vergara púxolle fin á guerra, pero o carlismo mantívose ao
longo de case todo o século XIX.

A guerra civil entre
carlistas (absolutistas)
e isabelinos (liberais)
tivo como escenarios
principais as
Provincias Vascas,
Navarra, norte de
Cataluña e o
Maestrazgo, onde as
partidas carlistas se
fixeron fortes.
Os principais xenerais
carlistas foron
Zumalacárregui,
Maroto e Cabrera.

Rúa Luchana (A Coruña)
Conmemora a vitoria das tropas isabelinas
Fronte os carlistas dirixidos por Zumalacárregui

Os carlistas defendían o
modelo absolutista do Antigo
Réxime: Deus, rei e fueros.
Tiveron o apoio do clero, dos
campesiños das rexións forais
e dos fidalgos.
Conseguiron controlar un
extenso territorio pero
fracasaron na toma das
cidades, como Bilbao en 1835.
En Galicia houbo numerosas
partidas carlistas nos
territorios de influencia
monástica e tiveron tamén o
apoio do clero de Santiago.
Don Carlos, Zumalacárregui e o seu Estado Maior

Os éxitos militares dos exércitos
liberais dirixidos por Espartero e
a división do bando carlista
levaron ao final da guerra coa
sinatura do Convenio de
Vergara (1839) entre Maroto e
Espartero. Cabrera continuou
loitando no Maestrazgo ata
1840.
No Convenio recoméndase ás
Cortes o mantemento dos fueros
e recoñécesen os empregos e
graos militares do exército
carlista. A cambio os carlistas
recoñecían a Isabel II. O
Convenio non foi aceptado por
Carlos de Borbón.
Abrazo de Vergara entre Maroto e Espartero
Abrazo de Vergara

5.2. As reformas progresistas
• Os liberais atopábanse divididos en dúas faccións: os
moderados e os progresistas.
• En medio da guerra carlista, María Cristina impulsou a
formación dun goberno liberal. Primeiro intentou facelo
cos moderados, pero ao final chamou ao goberno aos
progresistas.
• Entre 1835 e 1837, os progresistas implantaron un réxime
liberal. Este proceso culminou coa Constitución de 1837,
que inaugurou un período de monarquía parlamentaria en
España.
• O novo texto recoñecía a soberanía nacional e os dereitos
individuais pero aceptaba o papel moderador da Coroa.

Constitución de 1837
caracterizada de progresista. Aínda así e froito dun
consenso
• Conservador
1. Soberanía compartida.
2. Amplos poderes da
monarquía tanto
executivos como
lexislativos.
3. Cortes bicamerais.
4. Sufraxio censatario.
• Progresista
1. Elección popular dos
concellos e alcaldes.
2. Restablecemento da
milicia nacional.
3. Declaración explícita de
dereitos e liberdades
individuais.
4. Certa tolerancia
relixiosa. Estado non
confesional.

Esquema páx.
186 do libro
Rexencias
Mª Cristina
Reinado de Isabel II

En 1840, despois dun período
de gobernos moderados
apoiados pola rexente, un
pronunciamento da Milicia
Nacional, de carácter
progresista, levou á Rexencia
a Espartero.
O progresista xeneral
Espartero foi nomeado
rexente, pero as medidas
librecambistas e o
autoritarismo con que
gobernou valéronlle a
oposición de boa parte do
país.
En 1843, Espartero dimitiu e
as Cortes adiantaron a maioría
de idade de Isabel II e
proclamárona raíña.
Bombardeo de Barcelona, 1942
Espartero
Rexencia de Espartero (1840-1843)
A Rexencia de
Espartero

Plano de Barcelona 1806
Castelo de Montjuic
Castelo da Ciudadela

6. A etapa isabelina: o liberalismo
moderado (1843-1868)
6.1. A Década Moderada (1843-1854)
6.2. Do Bienio Progresista (1854-1856)
á crise do sistema isabelino (1857-
1868)

6. A etapa isabelina: o liberalismo
moderado (1843-1868)
Sabela II, popular e castiza herdara do seu
pai algúns dos seus máis notorios defectos.
Nunha época de grandes paixóns política
non soubo colocarse por riba delas nunha
neutralidade que é a esencia mesma da
realeza na mecánica institucional. Era
caprichosa e voluble, apaixonada e
obstinada, supersticiosa e inculta. Inclinada
á intriga palatina, algunha das crises do
reinado producen auténtico bochorno. Nun
instante esquecía lealdades e servizos
para seguir o camiño que calquera estraño
lle sinalaba (...). O seu desgraciado
matrimonio (...) foi outro motivo do seu
descrédito. Os desencontros e rupturas
conxugais constituíron a rexouba dos
cortesáns, os políticos e o pobo baixo. Por
outro lado (...) a protección que a raíña
dispensou a militares (...) puxeron en
dúbida o seu prestixio persoal. Non acaban
aí as lacras. Polo Palacio real entra e sae
unha relixiosa milagreira, sor Patrocinio, a
monxa das chagas, que fai e desfai ao seu
capricho e a quen se lle imputan as
preferencias rexias pola política moderada.
(Antonio RUMEU DE ARMAS “Hª España
Contemporánea, 1968)
Isabel II con Sor Patrocinio, “a monxa miragreira”
Isabel II
Caricaturización de Sabela II

Un pronunciamento militar
moderado derrubou a Espartero
en 1843. Os moderados, baixo o
liderado de Narvaez e apoiados
sempre pola raíña (declarara
maior de idade con 13 anos),
aprobaron a Constitución de
1845, a máis restritiva do século
onde se plasman os principios do
liberalismo doutrinario: soberanía
compartida, supremacía da
Coroa fronte ás Cortes, sufraxio
moi restrinxido (só uns 100.000
homes), limitación dos dereitos e
liberdades, confesionalidade do
Estado... Isabel II xura a Constitución de 1845
6. A etapa isabelina
A década moderada (1843-1854)
Inauguración do Congreso dos Deputados

Os moderados aprobaron unha serie
de leis centralistas e conservadoras.
En 1844 fundouse a Guardia Civil
para ‘protexer as persoas e
propiedades dentro e fóra das
poboacións’. Foi o primeiro corpo de
orde pública de ámbito estatal. A súa
labor centrouse na protección da
propiedade rural e na represión das
revoltas campesiñas.
Aprobouse tamén unha Lei de
Concellos (1845) que impuña o
nomeamento dos alcaldes polo
Goberno ou o gobernador civil

En 1845 aprobouse unha reforma
tributaria que unificaba as
contribucións facendo caer a carga
fiscal nos impostos indirectos
(consumos) en prexuízo das clases
populares.
No ano 1851 asinouse o
Concordato co Vaticano, vixente
ata 1931, que deixou en mans da
Igrexa a supervisión do ensino e a
censura das publicacións, ademais
de garantir o mantemento do clero
por parte do Estado. A cambio, a
Igrexa aceptou a perda dos bens
desamortizados.
Narváez
Narváez

PRINCIPAIS LEVANTAMENTOS OU PRONUNCIAMENTOS
DÉCADA MODERADA (1844-1854)
ANO DIRIXENTES LUGAR SIGNO RESULTADO
1844
1844
1846
1846-49
1848
1854
1854
Pantaleón Bonet
Martínez Zurbano
Miguel Solís
Guerra dos matiners
ou 2ª guerra carlista
Xosé Folgoso
Hare
O’Donnell-Dulce
Alicante-Cartaxena
Navarra
Galicia
Cataluña
Madrid
Zaragoza
Vicálvaro
(Madrid)
Progresista
Progresista
Progresista
Tradicionalis
ta
Progresista
Progresista
Progresista
Fracaso. Fusilado.
Fracaso. Fusilados.
Fracaso. Fusilados.
Mártires de Carral.
Fracaso. Derrota.
Fracaso. Fusilados
Fracaso. Morte en
combate.
Éxito
Ver documento 27.
páx. 188

Os progresistas, ante a imposibilidade
legal de acceder ao poder recorreron
aos pronunciamentos.
En 1846 o capitán Solís pronunciouse
en Lugo. Tivo apoios noutras
localidades galegas, chegando a
formar unha Xunta Superior de Galicia
en Santiago da que foi secretario
Antolín Faraldo.
Os sublevados foron derrotados e
Solís e once oficiais foron fusilados en
Carral: Mártires de Carral.
Neste levantamento, xunto a peticións
progresistas, atópanse outras
propiamente galegas
(provincialismo). (Ver doc. 28-páx. 189)
Banda deseñada de Xaquín Marín

Monumento aos
Mártires de Carral

Os progresistas e os moderados
descontentos (Unión Liberal de
O’Donnell) pronunciáronse en 1854
(a Vicalvarada), (manifesto de
Manzanares) obrigando á raíña a
nomear xefe de Goberno a
Espartero.
Elaborouse unha nova Constitución
non promulgada, e aprobáronse leis
tan importantes como a Lei de
Ferrocarrís e a Lei de
Desamortización Xeral (Madoz)
que, con fins facendísticos, puxo a
venda os bens comunais e dos
concellos, transformándoos en
propiedade privada.
O Bienio Progresista (1854-1856)
Bienio Progresista

O malestar social en aumento foi a
escusa de O’Donnell para pedirlle á
raíña o cese de Espartero. O exército
venceu á Milicia Nacional e
restableceuse a Constitución de 1845.
Neste período alternáronse no
Goberno os partidos moderado e
unionista. Nos primeiros anos
producíronse unha serie de
intervencións do Exército español
no estranxeiro, buscando unha
política de prestixio patriótico. A
intervención de máis sona
desenvolveuse en Marrocos,
comezando entre os militares o
‘africanismo’, unha visión do Norte de
África como un espazo de conquista
onde gañar honores e medalla, que se
mantivo ata o franquismo.
‘Los gloriosos trofeos ganados a los
marroquíes en la toma de Tetuán por el bravo
ejército español, paseados triunfalmente en
presencia de SS.MM y AA.RR en 14 de febrero
de 1860’, Joaquín Sigüenza y Chavarrieta
Segundo período moderado (1856-1868)
Levantamento de O’Donnell

ACCIÓNS MILITARES DA UNIÓN LIBERAL
COCHINCHINA
1857-1862
Aliados cos franceses. Obxectivo: localizar un
porto que conecte o comercio asiático coas
Filipinas. Abandono. Fracaso.
MARROCOS
1859-1860
Pretexto: castigar aos nativos que acosan
Ceuta. Declaración de guerra ao sultán de
Marrocos, que solicita a paz tras as derrotas de
Castillejos e Wad Ras. Vantaxes comerciais e
territorias. Destaca a figura de Prim.
MÉXICO
1861-1862
Enfrontamento de España, Francia e Gran
Bretaña ante a negativa de non pagar a
débeda exterior pero as tropas abandonan o
país ante o intento de instaurar un imperio por
parte de Francia (Maximiliano de Austria)
SANTO DOMINGO
1861-1865
Incorpórase á coroa española en 1861 por
propia vontade. Ante as dificultades, España
decide a separación catro anos despois.
PERÚ E CHILE
1862-1871
Disputa polo control dos portos entre estes
dous países. España participa nas disputas de
Valparaíso e do Callao. Participa Méndez
Núñez.

Méndez Núñez
Máis vale honra sen
barcos que barcos sen
honra...
Viva España con honra!

Coa demisión de O’Donnell abriuse un
período de fonda crise no sistema político
Bienio ultramoderado:. os gobernos foron
cada vez máis autoritarios, provocando o
exilio de progresistas, demócratas e
republicanos. A impopularidade da raíña
medrou ante a imaxe dunha camarilla de
cortesáns corruptos e integristas, e o
afondamento da crise económica.
Os conflitos foron en aumento, sendo a
represión a única resposta. En 1866 fusilouse
a 68 sarxentos e soldados implicados nun
pronunciamento. Nese mesmo ano a
oposición asinou o Pacto de Ostende para
derrocar a Isabel, o que conseguirán cun
novo pronunciamento en setembro de 1868.
Isabel II chega a Francia, 1868
Segundo período moderado (1856-1868)
O’Donnell
Caída do reinado de Isabel II

7. O Sexenio Democrático (1868-1874)
7.1. A Revolución de 1868
7.2. A monarquía democrática (1870-1873)
7.3. A Primeira República (1873-1874)

GOBERNO PROVISIONAL AMADEO I SABOYA PRIMEIRA REPÚBLICA SERRANO
Revolución
De 1868
Topete
Figueras
Serrano
Prim
Pi i Margall
Salmerón
Castelar
Pavía
Sagasta
Martínez
Campos
Escudo
Monárquico

• A partir de 1866 produciuse unha grave crise económica que,
unida ao desgaste político do réxime isabelino, desencadeou
unha revolución contra a monarquía.
• Os sublevados foron aqueles grupos marxinados do poder:
unionistas, progresistas e demócratas que se uniron para
presentar unha alternativa ao sistema: democratización da vida
política e recuperación económica (Pacto de Ostende).
• O movemento encabezado por Prim (progresista) e Serrano
(unionista) estalou en 1868 coa sublevación da escuadra do
brigadier Topete na baía de Cádiz. O movemento estendeuse a
outras cidades.
• Formouse un goberno provisional que impulsou un programa
de reformas.
• Finalmente, elixíronse unhas novas Cortes, que aprobaron a
Constitución de 1869, de carácter democrático.

O movemento revolucionario estalou
en setembro de 1868 polo brigadier
Topete en Cádiz, seguindo o
esquema clásico dos
pronunciamentos, baixo o lema Viva
España con honra! O alzamento
militar foi masivamente seguido,
constituíndose xuntas por toda a
xeografía nacional.
As peticións das xuntas eran moito
máis radicais cas dos xenerais.
Ademais de cambios políticos
democráticos reclamaban a
supresión das quintas, da pena de
morte e dos impostos de consumos.
Alegoría da revolución
Revolución de 1868

A Constitución de 1869 foi a
máis democrática de Europa
nese momento: recóñeceuse o
sufraxio universal masculino
e unha ampla relación de
dereitos e liberdades. Por
primeira vez se recolleron os
dereitos de reunión e
asociación, e a liberdade de
cultos.
A soberanía nacional é a orixe
de todo poder, mesmo o da
monarquía. O poder reside nas
Cortes, formadas por Congreso
e Senado, este cun carácter de
representación territorial.
Goberno provisional

Na Constitución establéceuse que ‘a
nación española é unha monarquía’
(art. 33). A busqueda dun rei dividiu
aos partidos, sendo finalmente
escollido o fillo do rei de Italia,
Amadeo de Savoia, co apoio de
Prim.
A candidatura de Amadeo só foi
apoiada por 191 dos 344
deputados, e foi moi mal recibido
polas elites sociais e caricaturizado
polo pobo. O seu principal apoio, o
xeneral Prim, foi asasinado tres días
antes da chegada do monarca, o 30
de decembro de 1870.
Prim, Serrano e Topete poxan a Coroa española
Morte de Prim

• Amadeo contou sempre coa
oposición dos moderados, dos
carlistas e da Igrexa, que se
mantiveron fieis aos Borbón.
Moitos demócratas
proclamáronse republicanos.
• Ademais, o novo rei tivo que lle
facer fronte ao estoupido de
dous conflitos armados: unha
insurrección na illa de Cuba
(1868) e unha nova guerra
carlista, que se iniciou en 1872.
• Amadeo de Savoia renunciou
ao trono en febreiro de 1873.
Gisbert: Retrato de Amadeo I
Amadeo I de Saboya
Outra guerra carlista
1ª guerra de Cuba (1868-1878)

• Ante a abdicación do rei, as Cortes españolas votaron a
proclamación da República (1873).
• A República naceu con escasas posibilidades de éxito,
aínda que foi recibida con entusiasmo polos sectores
populares das cidades.
• Os republicanos tiñan un amplo programa de reformas
sociais e pretendeuse organizar o Estado de forma federal.
• En xaneiro de 1874, un golpe de Estado levado a cabo polo
xeneral Pavía disolveu as Cortes e entregoulle a
presidencia do executivo ao xeneral Serrano.
7.3. A primeira república (1873-1874)

O 11 de febreiro de 1873, ante a
falta de alternativas, as Cortes
proclamaron a República. O novo
réxime durou moi pouco e
caracterizouse pola división dos
republicanos (houbo catro
presidentes en só un ano) entre
federalistas e unitarios, e a
agudización dos conflitos.
O 11 de xuño presentouse un
proxecto de Constitución
federal, que organizaba España
como unha federación de 17
Estados federados, incluídos
Cuba e Porto Rico.
Sátira da I República, unitaria ou federal
Proclamación da I república

Os federais radicais, partidarios
dunha confederación, no verán de
1873, iniciaron o levantamento
cantonalista. O primeiro cantón en
proclamarse independente foi o de
Cartaxena.
Nalgúns lugares, como Alcoi, os
anarquistas sumáronse á insurrección
pedindo melloras para os obreiros.
Houbo 16 mortos e 20 feridos.
O Goberno republicano apoiouse nos
militares, esmagando a rebelión
cantonalista, agás en Cartagena. O
presidente Salmerón dimitiu ao
negarse a asinar penas de morte,
sendo substituído por Castelar, que
aumentou as accións represivas.
Sátira do cantonalismo
Bmbardeos en Cartagena

O 3 de xaneiro de 1874 o xeneral Pavía,
reclamado pola burguesía conservadora,
deu un golpe de Estado. Entrou nas
Cortes e disolveu o Parlamento.
Da República só quedou o nome. O
xeneral Serrano gobernou por decreto
apoiado polo exército. A inestabilidade
continuou a pesar da forte represión:
disolveu a Internacional, perseguiu aos
republicanos e esmagou o cantón de
Cartagena.
A solución alfonsina que preparaba
Cánovas foi á saída elixida polas clases
dirixentes. O pronunciamento do xeneral
Martínez Campos o 29 de decembro de
1874 deu paso á Restauración
borbónica.
Pavía disolve as Cortes
A ditadura de Serrano (1874)

Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Andere mochten auch

Andere mochten auch (9)

Ähnlich wie Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal

Ähnlich wie Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal (20)

Mehr von Agrela Elvixeo

Mehr von Agrela Elvixeo (20)

Kürzlich hochgeladen

Kürzlich hochgeladen (6)

Unidade 5. Inicios e consolidación do réxime liberal