3. Introduction
Ksheerabala taila is one of the most popular oil preparations in
ayurveda
Recognized as a very effective remedy for vataja roga neurological
disorders such as facial paralysis, sciatica, hemiplegia, paraplegia and
other such conditions.
The similar preparation has been mentioned by almost all ancient
ayurvedic texts but with different names.
3
4. Reference
Charaka mentioned as Shatasahasra Paka BalaTaila ( chikitsha/ 29
vaatshonit chikitsha)
Sushruta mentioned as Shata Paka BalaTaila ( chikitsha/ 5 mahavaat
vyadhi)
Ashtanga Hridaya mentioned as Shata Paka-Sahasra Paka BalaTaila (
chikitsha/22 vaatshonit chikitsha)
Shashra yoga mentioned as ksheer bala tail (tail varg) 4
5. Synonyms
बला पर्ाार् - ओदनाहर्ा, खरर्ष्टिका, पीतपुटपी, बलाढ्र्ा,
भद्रौदनी, वाट्र्ा,वाट्र्ालका, ववनर्ा, शीतपाकी
5
6. Ksheer bala tail preparation
Ksheer Bala tail (shashra yog /tail varg)
“ बलामूलात्पंच पलं क्षीर वपटिं च र्ोजर्ेत्
क्षीरे चतुर्ुाणे तैलप्रस्थं मृद्ववष्ननना पचेत्
एतत् क्षीरबला तैल वाताशीतत ववनाशनम ्“
6
s.no. Content Matra
1 Bala mool 5 pal :1
2 Ksheer 20 pal :4
3 Tail 1 prastha :1
7. Bala tail (shashra yoga/ tail prakaran)
बलातैलम् बलातकषार्े तु तैलस्र्ाथााढक
ं पचेत्। कल्क
ै माधुकमाष्जटठाचन्दनोत्पलपद्मक
ै ैः।।
सूक्ष्मेलावपप्पली क
ु टठत्वर्ेलार्रुवत्सक
ै ैः।। र्णेश्च जीवनीर्ाखर्ैैः क्षीराढकसमार्ुतम्।
एतन्मृद्वष्नननतन पक्तवा स्थापर्ेद्भाजने शुभे। सवावातववकारांश्च
सवाधात्वन्तराश्रितान्।।
तैलमेतत्प्रशमर्ेत् तिन्नाभ्रममव मारुतैः। बलातैलं नरेन्द्राणां भवेद्वातववनाशनम् ।।
7
s.
no.
content Matra
1 Bala kashaya 4 lt
2 Gokshira 2.56 lt
3 Murcchita tila taila 1.28 lt
4 Kalka dravya [yastimadhu, manjistha, candana, utpala, padmaka,
suksmaila, pippali, kustha, tvak, sthula ela, aguru, kutaja twak, jivaka,
risabhaka, kakoli, ksirakakoli, meda, mahameda, mudgaparni, masaparni,
jivanti, madhuka ]
15 gm each
8. Susrut Samhita (chikitsha/5 mahavaat vyadhi chikitsha)
‘बलातैलं शतपाक
ं वेतत |’
Charak Samhita (chikitsha/ 29 vaatshonit chikitsha)
‘बलाकषार्कल्काभर्ां तैलं क्षीरसमं पचेत्|
सहस्रं शतवारं वा वातासृनवातरोर्नुत्||११९||
रसार्नममदं िेटठममष्न्द्रर्ाणां प्रसादनम्|
जीवनं बृंहणं स्वर्ं शुक्रासृनदोषनाशनम ्||१२०||
इतत सहस्रपाक
ं शतपाक
ं वा बलातैलम्|’
8
s.no. Content Matra
1 Bala kwath Sam bhag
2 Bala kalka Sam bhag
3 Milk Sam bhag
4 Tail Sam bhag
9. Asthang hridyum (chikitsha/ 22 vaatrakta chikitsha)
‘बलाकषार्कल्काभर्ां तैलं क्षीरंसमं पचेत् ।
संहस्रशतपाक
ं तद्वातास्रनवातरोर्नुत् ४५
रसार्नं मुखर्तमममष्न्द्रर्ाणां प्रसादनम् ।
जीवनं बृंहणं स्वर्ा शुक्रासृनदोषनाशनम्’ ॥ ४६ ॥
9
s. no. Contents matra
1 Bala kashay Sam matra
2 Kalka dravya Sam matra
3 Ksheer Sam matra
4 tail Sam matra
12. क्षीर
Cow milk
रस मधुर
र्ुण ष्स्ननध
वीर्ा शीत
ववपाक मधुर
प्रभाव स्तन्र् पर्ो मतं, सवा
प्राणभृतां सात्मर्, पथ्र्ं
वातवपत्त ववकारणाम् 12
14. Characteristics acc. To Acharyas
14
आचार्य चरक
[सहस्रपाक
ं शतपाक
ं वा
बलातैलम ् ]
वातासृनवातरोर्नुत ्
रसार्नममदं
िेटठममष्न्द्रर्ाणां प्रसादनम्
जीवनं
बृंहणं
स्वर्ं
शुक्रासृनदोषनाशनम ्
सहस्त्र र्ोग
[ बला तैल ]
सवावातववकारांश्च
सवाधात्वन्तराश्रितान्
तैलमेतत्प्रशमर्ेत्
बलातैलं नरेन्द्राणां
वातववनाशनम ्
15. 15
Procedures in our Shalakya Kriyakalpa w.s.r. to
Ksheer Bala Tail
Nasya Sneha Paan Annuvasana basti
Talam dharan Gargling Paada abhayanga
Shiropichu Basti
Shiro dhara Shiro basti
Abhayanga Matra basti
18. Ksheer Bala Tail 101
सहस्रपाक शतपाक वा बलातैलम् (अ. हृ./22 वातरक्त /45-46 )
Indications are arthritis, sciatica, myalgia, spondylosis, spinal cord
injury, neuralgia, all types of RA, osteoarthritis, knee pain, meniscus
tear, repair of torn ligament, gout. [वात रोर्]
Rejuvenation [रसार्न], nourishing in nature [बृहण] and improves
quality of voice [स्वर].
Gynecological disorders associated with pain, irregular menses.
पाद अभर्ंर् used for anxiety, panic attacks, depression, sleep
disorders, hypothyroidism, peripheral hypotonia, low muscle tone,
premature ejaculation.
18
19. Contraindication
Cough & cold
Person with high cholesterol & BP
Allergic reaction
Indigestion
आमवात
कफ़ज कोटठ रोर्
आमज अवस्था कोटठ रोर्
19
