Байгууллага дахь идэвхжүүлэлт буюу Мотиваци, идэвхжүүлэлтийн онолууд ...

1. Байгууллага дахь
идэвхжүүлэлт
Менежментийн үндэс хичээл
А.Гэлэгжамц
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/ 2009 он

4. Агуулга
Идэвхжүүлэлт:
Идэвхжүүлэлт /Мотиваци/ түүний тухай
ойлголт
Идэвхжүүлэлтийн орчин үеийн онолууд
Идэвхжүүлэлтийн агуулгын болон
процессын онолуудын харьцуулалт
Идэвхжүүлэлт ба урамшуулалт
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

5. 3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

6. Мотивацийн тухай ойлголт
Мотиваци: гэдэг бол хүн өөрийн болон
байгууллагынхаа нэгдмэл зорилгод
хүрэхийн тулд өөрийгөө болон бусдыг
өдөөн түлхэх үйл ажиллагаа юм.
Мотив: Харин хүнийг үйл ажиллагаанд өдөөн түлхэгч
сэтгэлийн дотоод хүч, сэдлийг мотив гэнэ.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

7. Үргэлжлэл...
Хүмүүсийг өдөөн түлхэх олон арга байдаг...
•Ташуур гамбирын арга /албадлага/
•Сэтгэл зүйд нөлөөлөх арга
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

9. Үргэлжлэл...
Хүмүүсийг урамшуулахын тулд хүний хэрэгцээ, сонирхолыг харгалзах нь чухал. Хүн
зорилгодоо хүрэх замаар өөрийн хэрэгцээгээ хангах, улмаар дараагийн шинэ хэрэгцээгээ
илрүүлэн цаашид хүрэх зорилгоо тодорхойлох маягаар тасралтгүй оргилт үйл ажиллагаа
явуулж байдаг.
•СОНИРХОЛ
•ХЭРЭГЦЭЭ
•УРАМШУУЛАЛ
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

10. Мотивацийн орчин үеийн онол
хүний дотоод хэрэгцээнд тулгуурлан
1. Агуулгын мотивацийг тайлбарладаг. Гол
төлөөлөгчид нь Абрахам Маслоу, Дэвид
Маклеленда, Фрэдрих Герцберг нар юм.
хүний танин мэдэхүй аливаа үзэгдэл
үйл явц, гадны нөлөөлөлийг хүлээн
2. Процессийн авах байдалд тулгуурлан тайлбарладаг.
Уг онолын гол төлөөлөгч нь Портер
Лоулер юм.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

11. Үргэлжлэл...
Мотивацийн агуулгын онолууд:...........
Мотивацийн агуулгын онолуудад хүний хэрэгцээг ерөнхийд нь хоёр ангилдаг.
1.Анхдагч: өмсөх, идэх, уух, унтах, амрах,
амьсгалах г.м /Физиологийн хэрэгцээ/
2.Хоёрдогч: үйл ажиллагаандаа амжилт гаргах
эрмэлзэл, хүндлүүлэх, хамт олондоо хамааралтай
байх, эрх мэдэлтэй байх г.м /өөрийн мөн
чанараараа хүний оюун санаа, сэтгэл зүйн
хэрэгцээг хэлнэ./
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

12. Үргэлжлэл...
1. Америкийн эрдэмтэн судлаач А.Маслоу 1940-өөд оны үед
хэрэгцээний шатлалын онолоо боловсруулан гаргажээ. Хүний олон
янзын хэрэгцээг таван үндсэн ангилалд хувааж авч үзсэн.
Өөрийгөө
илэрхийлэх
Хүндлүүлэх
хэрэгцээ
Нийгмийн
хэрэгцээ
Аюулгүй байдлын
хэрэгцээ
Бие физиологийн
хэрэгцээ
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

14. Үргэлжлэл...
2. Дээд шатны хэрэгцээнд тулгуурласан мотивацын онолын өөр нэг
загвар бол Девид Макклелендын онол юм. Тэрээр дээд шатны
дараах гурван хэрэгцээ байдаг гэж үзсэн.
1. Эрх мэдэлтэй байх хэрэгцээ
2. Бүтээмжтэй байх хэрэгцээ
/амжилтын/
3. Аль нэг зүйлд татагдаж байх
/хамаарлын/
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

15. Үргэлжлэл...
Эрх мэдэлтэй байх хэрэгцээ нь бусдад нөлөөлөх хүслээр илэрхийлэгдэг.
Маслоугийн хэрэгцээний шатлалын хүрээнд ийм хэрэгцээ байхгүй ч гэсэн
энэ хүндлүүлэх ба өөрийгөө илэрхийлэх хэрэгцээтэй холбоотойгоор) илэрнэ.
Амьдрал дээр эрх мэдлийн хэрэгцээ хүчтэй илэрсэн хүн ихэвчлэн
удирдлагын хүрээнд ажилладаг байна.
БҮТЭЭМЖТЭЙ байх хэрэгцээ энэ нь хүндлүүлэх ба өөрийгөө илэрхийлэх
хэрэгцээнүүдийн завсарт байдаг байна. Хүний амжилтыг тунхагласнаар энэ
хэрэгцээ хангагдахгүй харин амжилттай дуусгах үйл явцаар хангагддаг.
ХАМААРЛЫН хэрэгцээ энэ хэрэгцээ нь хүмүүс танил нөхөдтэй байх, танилын
харилцаа тогтоох, бусдад тусламж үзүүлэх сонирхлоор илэрдэг. Энэ
хэрэгцээг заримдаа холбогдох хүчин зүйлдүүдийн хэрэгцээ ч гэж бас
нэрлэдэг. Хамаарлын хэрэгцээ ихтэй хүмүүсийг идэвхжүүлэхийн тулд тэдэнд
нийгэм, олон нийтийн чанартай ажил үүрэг, эрх мэдлийг санал болгох
хэрэгтэй. Мөн удирдлагын зүгээс байгууллагын доторхи хувь хүн хоорондын
харьцааг нээлттэй чөлөөтэй байлгах тал дээр анхаарвал зохино.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

16. Үргэлжлэл...
3. Герц бергийн хоёр хүчин зуйлийн онол 1950-иад оны үед Америкийн
судлаач Фредерик Герцберг өөрийн ажилтнуудынхаа хамт өөр нэг
загварыг гаргасан байна. Тэд нэг томоохон чий будгийн пүүсийн 200
инженер, конторын албан хаагчдаас "ажил үүргээ биелүүлсний дараа
хэдийд сэтгэл санаа тань амар болдог тухайгаа дэлгэрэнгүй бичнэ үү",
“ажил үүргээ гүйцэтгэсний дараа хэдийд сэтгэл санаа тань тавгүй болдог
тухайгаа бичнэ үү“ гэсэн асуултуудад хариулахыг хүссэн байна.
Герцберг судалгааны үр дүндээ тулгуурлан "Эрүүл axyйн хүчин зүйлс”,
"мотиваци" /идэвхижүүлэгч/ гэсэн хоёр ойлголтыг тодорхойлсон байна.
Эрүүл ахуйн хүчин зүйл нь ажил хийж байгаа орчин харин мотиваци бол
уг ажлын шинж чанар агуулгатай холбоотой гэж тодорхойлжээ.
Герцбергийн тодорхойлсноор эрүүл ахуйн хүчин зүйл байхгүй эсвэл
хангалттай түвшинд байхгүй бол хүн ажилдаа сэтгэл ханамжгүй байх
болно. Ингэснээр хүний мотивийг бууруулна гэж үзсэн.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

17. Үргэлжлэл...
Эрүүл ахуйн хүчин
Идэвхижүүлэгчид
зүйлүүд
• Байгууллагын бодлого • Ажлын амжилт
• Ажлын нөхцөл • Албан тушаал ахих
• Цалин хөлс • Ажлын үр дүнг сайшаах
• Дарга хамтран ажиллагч, • Өндөр хариуцлага
бусад хүмүүстэй харьцах хүлээлгэх
харьцаа • Бүтээлч, ажил хэрэглэгч
• Ажлын хяналт • Өсөх боломжууд
Идэвхижүүлэгч хүчин зүйлүүдийг хэрэглэснээр ажилтнууд урамшиж, үйл
ажиллагаа нь идэвхиждэг. Энэ нь байгууллагын үр ашгийг нэмэгдүүлж чадах
юм гэж үзсэн.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

19. Үргэлжлэл...
Мотивацийн процессын онолууд:...........
Энэ онол нь хүн тодорхой зорилгод хүрэхийн тулд хүчин чармайлтаа хэрхэн хувиарлах
үйл хөдлөлөө хэрхэн сонгохтой холбоотой. Энд дараах 3 гол онол байдаг.
1. Хүлээлтийн онол
2. Шударга ёсны онол
3. Портер Лоулер нарын загвар
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

20. Үргэлжлэл...
1. Хүлээлтийн онол: Энэ онолын гол төлөөлөгч нь Виктор Врум юм.Тэрээр
хүний үйл явцын мотив нь зөвхөн хэрэгцээ биш гэж үзээд хүн үйл
ажиллагаанд нь тодорхой зүйлийг хүсэн хүлээж оролцдог гэж үздэг. Хүлээлт
гэдэг нь болж байгаа үйл явцын үр дүнг урьдчилан таамаглаж өөртөө ямар
нөлөөтэй болохыг тодохойлохыг хичээх үйл явц. үүнийг хүлээлт гэж
ойлгодог. Хүлээлтийн онолоор дараах 3 харьцааг авч үзсэн.
1. Хөдөлмөр зарцуулалт - үр дүн
2. Үр дүн - урамшуулал
3. Урамшуулал - урам
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

21. Үргэлжлэл...
2. Шударга ёсны онол: Энэ онолоор хүмүүс зорилгодоо хүрэхийн тулд
хүчин-чармайлтаа хэрхэн хуваарилах, чиглүүлэхийг тайлбарладаг.
Шударга ёсны онолоор хүмүүс гаргасан хүчин чармайлтынхаа төлөө
хүртсэн урамшууллаа бусад хүмүүсийнхтэйгээ харьцуулдаг ба
харьцуулалтаар хэрэв тэгш бус байдал илэрвэл сэтгэл ханамжгүй байдалд
ордог гэж үздэг. Сэтгэл ханамжгүй байдалд орсон хүн тэрхүү тэнцвэргүй
байдлыг арилгахын тулд нэг бол урамшууллыг өөрчлөхийг хүснэ, эсвэл
тухайн урамшууллын хэмжээнд тохируулан үйл ажиллагааныхаа эрчмийг
сулруулж болно.
Уг онолын гол агуулга нь хүмүүс урамшуулал шагналыг өөрийн хөдөлмөрийн
бодит үр дүнд багадсан гэж үзвэл үйл ажиллагааныхаа эрчмийг
сулруулдаг гэсэн дүгнэлт юм.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

22. Үргэлжлэл...
1. Портер-Лоулерийн загвар: Дээрх 2 онолын элементүүдийг багтаасан
мотивацийн процессын иж бүрдэл шинжтэй загваруудыг Портер,
Лоулер нар боловсруулжээ. Энэ загвар нь үр дүнтэй хөдөлмөрөөр
хэрэгцээ хангагдана гэж үздэг. Энэ загварт зарцуулсан хүчин чармайлт,
ойлголт, хүрсэн үр дүн. урамшуулал, ханамжийн түвшин гэсэн 5
хувьсагч байна.
Портер Лоулерын онолоор бол хүрсэн үр дүнд ажилтны хүчин чармайлт
түүний авъяас чадвар зан чанарын онцлог өөрийн үүрэг ролио
ухамсарласан байдал нөлөөлнө гэж үздэг.
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

24. Портер-Лоулерийн загвар
Урамшууллын үнэ /1/ Шударгад тооцон
хүлээн авсан
урамшуулал /7/
Авъяас билэг, зан
/4/
Хүчин чармайлт Дотоод урам
Үр дүн ажлын
/3/ /7а/
гүйцэтгэл /6/
Сэтгэл
ханамж /9/
Хүчин чармайлт, шан Ажилтны үүргийн
үнэлэлт /5/ Гадаад урам
харамжийн
/7б/
холбооны үнэлэлт /2/
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

25. Үргэлжлэл...
Мотиваци ба урамшуулал:...........
Материаллаг
Материаллаг бус
Шагнал урамшууллын гүйцэтгэх үүрэг:
1. Эдийн засгийн үүрэг
2. Нийгмийн үүрэг
3. Ёс суртахууны үүрэг
3/31/2009 http://gelegjamts.blogspot.com/

30. Менежментийн үндэс хичээл 1-р курс
Ашигласан ном
Заавал судлах ном:
•Н.Цэнд ба бус
Менежмент. УБ.: 2005., 497 хууд.
•Т.Дорж, Ү.Чимэд
Менежемент. УБ.: 2000., 325 хууд.
•Д.Болормаа
Менежмент. УБ.: 2001, 2008., 247 хууд
•Б.Мөнхжаргал, Б.Амаржаргал
Менемент. УБ.: 2002., 323 хууд.
•Ю.Адъяа
Менежментийн ухаан. УБ.: 2002., 291 хууд.
•Н.Отгонбаяр
Менежмент. УБ.: 2006., 123 хууд.
•П.Наранцэцэг
Монгол менежмент. уб.: 2003., 98 хууд.
•Ч. Пүрэвдорж
Менежментийн удиртгал. УБ.: 2002., 291 хууд.
•К.Боуман, М.Жаррет
Менежмент практикт. уб.: 2002., 271 хууд.
•Менежментийн шинэ парадигма. уб.: 2005., 262 хууд.
•Х.Пүрэвдагва
Менежерийн арга барил. УБ.: 1994., 147 хууд.
•П. Мөнх, Б.Норжваанчиг
Менежмент. УБ.: 1997., 239 хууд.
•Х.Лутчимэг
Менежмент менежерийн арга барил. УБ.: 2005., 217 хууд.

31. ДАРААГИЙН ЛЕКЦ-6
Удирдлагын зохион байгуулалт ...