2. Մխիթար Սեբաստացին
ստանալով վարդապետի
աստիճան` որպես քարոզիչ
հաստատվում է
Կոստանդնուպոլսում և զբաղվում
է գրական-մշակույթային
գործունեությամբ: 1701 թվականին
Մխիթար Սեբաստացին
հավաքելով ութ աշակերտ`
կազմում է միաբանություն և
հետագա իր հռչակավոր գրական-
գիտական գործունեության
սկիզբը դառնում: Նա
Կոստանդնուպոլիսի Բեյօլղի
թաղամասում վարձում է մի
բնակարան, որտեղ բացում է իր
դպրոցը և հրատարակում
կրոնական բովանդակության`
լատիներենից թարգմանված չորս
գիրք:
3. Սակայն Սեբաստացին կասկածվում է որպես
կաթոլիկ, պայքարում ենթարկվում է
հալածանքի, որից խուսափելու համար
միաբանությունը տեղափոխում է Վենետիկի
հանրապետության ներքո գտնվող Հունաստանի
Մորեա նահանգի Մեթոն ծովահայաց
բերդաքաղաքը, որտեղ եկեղեցի են կառուցում և
ապրուստի համար պարտեզ ու ձիթաստան են
ձեռք բերում: Սակայն 1715 թվականին
Թուրքիան պատերազմ է հայտարարում
Վենետիկի Հանրապետությանը և օսմանյան
զորքերը շարժվում են Հունաստան:
Մխիթարյանները ժամանակին կարողանում են
հեռանալ:
4. Թուրքերը գրավում են նաև Մեթոն
բերդաքաղաքը, թալանում են և
Մխիթարյանների 14 տարիների անդուլ
աշխատանքի պտուղները ոչնչանում
են: Թուրքիայի պատերազմից
փախչելով միաբանները նավարկելով
հասնում են Վենետիկ: Եվ այնտեղ
Վենետիկի լքվաց Սբ Ղազար կղզում
ընդմիշտ շնորհեց Մխիթարյան
միաբանությունը: Մխիթար
Սեբաստացին սերունդ կրթելու բնածին
ծարավ ուներ: Նա չի սահմանափակվել
միայն կրոնական խնդիրներով, այլ
ծավալել է նախադեպը չունեցող
գործունեություն, որի արդյունքում
կրոնական միաբանությունը, վերածվել
է նաև գիտամշակույթային
հաստատության:
5. Սուրբ Ղազարում նա ոչ միայն կառուցեց
եկեղեցի, այլ նաև բացեց այնպիսի մի դպրոց,
որը Համալսարան կոչվելու իրավունք ուներ:
Ուսումնական ծրագրի հիմքում դրվել է
աստվածաբանությունը: Մերժել է
օտարազգի աշակերտների մուտքն իր
դպրոց, որպեսզի Միաբանությունը մնա
զուտ հայկական: 1730 թվականից սկսած
Մխիթարյանները սկսում են բեմադրել,
այնպիսի ներկայացումներ, որոնք
ցուցադրվում էին վենետիկյան երկարատև
Բարեկենդանի օրերին:
6. Մխիթար Սեբաստացին Սուրբ Ղազարում
բացահայտեց թատրոնի կարևորությունը, որն իր
շարունակությունը գտավ Կոստանդնուպոլիսի,
Հնդկաստանի, Ղրիմի ուսանողության
շրջանակներում` որպես կարևոր մի
առաքելություն: Այսպիսով Սուրբ Ղազար
կղզում բացվեց դպրոց և վարժարան, որոնց
դասավանդման ծրագրերը երաշխավորում էին
փիլիսոփայության, աստվածաբանության,
քերականական խոր գիտելիքներ: Դպրոցն ու
վարժարանը պիտի պատրաստեին իսկական
առաքյալների, որոնք պիտի կարողանային
կրթել ժողովրդին:
