1. TOSHKENT FARMATSEVTIKA INSITUTI
FARMATSIYA FAKULTETI
206-A GURUH TALABASI
ASHIRMATOV G’IYOSNING
ANALITIK KIMYO FANIDAN
TAQDIMOTI
MAVZU:LITIY KATIONI TIBBIYOTDAGI
QO’LLANISHI VA ANALITIK REAKSIYALARI
TEKSHIRDI:SUNNATOVA AZIZA
2. LITIYNI TIBBIYOTDAGI AHAMIYATI
Litiy gidroksidi metall bo'lib, tabiiy
ravishda minerallar, suv, tuproq va litiy
bilan boyitilgan tuproqlarda o'sadigan
mevalar, sabzavotlar va boshqa
o'simliklarda oz miqdorida mavjud.
Litiy bir qator fermentlar, gormonlar,
vitaminlar, o'sish omillari va immun va
asab tizimlarining to'g'ri ishlashi uchun
zarurdir
Litiyning psixiatrik bemorlarni
davolashdagi rolidan tashqari, bu
mineral sog'liq uchun juda ko'p foyda
keltiradi va ro'yxat o'sishda davom
3. LITIY NEYROPROTEKTIV TA'SIRGA EGA (MIYA
HUJAYRALARINI HIMOYA QILADI)
Uzoq muddatli lityum bilan davolash N-metil-D-aspartat (NMDA)
retseptorlari vositachiligida glutamat keltirib chiqaradigan
toksiklikni kamaytiradi. Bu ta'sir hech bo'lmaganda qisman
litiyning NMDA retseptorlari faoliyatiga ta'sir qiluvchi kaltsiy
oqimini bostirish qobiliyati bilan izohlanadi. Shunday qilib, litiy
kayfiyat buzilishi, Altsgeymer kasalligi, diabet, saraton,
yallig'lanish va otoimmün kasalliklar kabi holatlar uchun foydali
bo'lishi mumkin.
4. LITIY APOPTOZNI INGIBE QILADI
Litiy issiqlik zarbasi oqsillari (HSP) darajasini oshiradi, bu oqsillarning
to'g'ri 3D katlanishiga, shikastlangan oqsillarning qayta katlanishiga va
atipik oqsillardan foydalanishga yordam beradi.
Issiqlik zarbasi oqsillari orasida HSP70 apoptozga qarshi keng ko'lamli
neyroprotektiv ta'sirga ega. Ushbu ta'sirlar GSK-3 inhibisyonu tufayli
yuzaga keladi. Lityum GSK-3 ni inhibe qilishi ham ma'lum.
Uzoq muddatli litiy bilan davolash miyaning frontal qismida hujayralarni
apoptozdan himoya qiluvchi Bcl-2 oqsilini ishlab chiqarishni
rag'batlantirishi qayd etilgan.
5. LITIY NEYROTROFIK OMILLAR BDNF, NGF VA
GDNF DARAJASINI OSHIRADI
Madaniyatda neyronlarning litiyga uzoq vaqt ta'siri BDNF faolligini
keltirib chiqaradi. BDNF kognitiv rivojlanish, sinaptik plastika va
neyronlarning omon qolishi uchun ajralmas asosiy neyrotrofik
vositalardan biri bo'lib, antidepressant va tinchlantiruvchi ta'sirga
ham ega.
Bu, ehtimol, GSK-3 inhibisyoni natijasida yuzaga keladi. Lityum
shuningdek, hipokampus, frontal korteks, oksipital mintaqa va
striatumda nerv o'sish omili (NGF) va glial neyrotrofik omil (GDNF)
darajasini oshiradi.NGF va GDNF markaziy asab tizimidagi
dopaminerjik, xolinergik va serotonerjik neyronlar o'rtasida
neyronlarning omon qolishini va plastisitivligini (qayta tiklash va
yangi ulanishlarni shakllantirish qobiliyatini) oshirishga yordam
6. LITIY MIYA VA YURAK TOMIRLARINING
YANGILANISHIGA YORDAM BERADI (VEGF)
Lityum qon tomir endotelial
o'sish omili - VEGF ishlab
chiqarishni ko'payishiga olib
keladi, bu qon tomiridan keyin
hujayralar o'sishi va qon
tomirlarining yangilanishiga
yordam beradi.
VEGF darajasini oshirish orqali
lityum insult yoki yurak
xurujidan keyin tezroq
tiklanishiga yordam beradi
.Ehtimoliy mexanizm GSK-3
7. LITIY AVTOFAGIYANI KELTIRIB CHIQARADI
Avtofagiya yoki "hujayraning o'zini-o'zi yo'q qilish" - bu
hujayralar parchalanib, xom ashyoni qayta ishlatish uchun
hujayra komponentlarini qayta ishlashdir .Avtofagiya qarishni
sekinlashtiradi, saraton kasalligining oldini oladi va
neyronlarning ishlashi va omon qolishi uchun muhimdir.
Litiy mTOR inhibisyoniga bog'liq bo'lmagan holda (o'z-o'zidan
otofagiyani keltirib chiqaradigan) inositol zahiralarini
yo'qotish orqali otofagiyani keltirib chiqarishi mumkin .Litiy
avtofagiyani qo'zg'atganligi sababli, preparat
neyrodegenerativ kasalliklari - Altsgeymer kasalligi, Parkinson
kasalligi, amyotrofik lateral skleroz va Xantington kasalligi
bilan og'rigan bemorlar uchun foydali bo'lishi mumkin, chunki
bunday kasalliklar qisman noto'g'ri qatlamlangan oqsillarning
8. LITIY KATIONING ANALITIK REAKSIYALARI
1. Ammoniy yoki kaliy ftorid litiy ioni bilan oq amorf litiy ftorid
cho‘kmasi hosil qiladi:
LiCl + NH4F -> LiFl + NH4Cl
Litiy ftorid cho‘kmasi sekin cho‘kadi. Bu reaksiya yordamida
litiyni aniqlash uchun MeF2 tarkibli cho‘kma hosil qiladigan
magniy, mis (II), qo‘rg‘oshin (II) va boshqalar xalaqit beradi,
birinchi gruppaning qolgan kationlari cho‘kma hosil
qilmaganligidan litiyni topishga xalaqit bermaydi. Reaksiya pH
9-10 bo‘lganda amalga oshiriladi.
9. 2. Kaliy geksatsianoferrat (III) urotropin ishtirokida sarg‘ish-
qizil rangli cho‘kma - Li3[Fe(CN)J C6H12N4-4H20 hosil
qiladi. Ammo magniy birikmalari bu reaksiya yordamida
litiyni topishga xalaqit beradi.
3. Uranilatsetat yoki rux uranilatsetat litiy ioni bilan yashil-
sariq rangli LiU02(CH3C00)3 yoki LiZn(U02)3(CH3C00)9
6H2Ocho‘kma hosil qiladi.
10. 4. 8-oksixinoIin litiy ioni bilan qizil rangli eritma hosil qiladi.
5. Alanga rangining bo‘yalishi. Uchuvchan litiy birikmalari
rangsiz alangani qirmizi-qizil rangga (juda seziluvchan)
bo‘yaydi. Aralashmada natriy ioni bo‘lganda natriyning sariq
rangi litiy rangini niqoblaganligi uchun alanganing sariq
rangni o‘tkazmaydigan ko‘k rangli yoki kobaltli shisha orqali
kuzatish talab etiladi.
