1. KLORI

2. Permbajtja:












Klori
Vetitë fizike dhe kimike të Klorit
Komponimet e klorit
Monoksidi i klorit
Dioksidi i klorit
Gazi klorhidrik
Acidi klorhidrik
OKSIGJENI
Ozoni
Përdorimi i oksigjenit
Komponimet e oksigjenit
Oksidet

3. 
Klori
Klori në natyrë si i lirë gjendet vetëm në gazrat
vullkanike . Ai është shumë i përhapur në
formë të komponimeve të tij . Për shembull , si
klorur natriumi NaCl , klorur magnezi etj .
Kloruri i natriumit gjendet në shumë vende si
mineral , guri i kripës , prej nga dhe nxirret
nga minierat . Uji i detit përmban rreth 2% të
klorit , pjesën më të madhe si klorur natriumi ,
ndërsa një pjesë si klorur magnezi.

4. Vetitë fizike dhe kimike të Klorit

Klori elementar është lëng me ngjyrë të
gjelbërt në të verdhë , me erë të mprehtë .
Sasia prej 0.5-1% e klorit në ajër , nëse
depërton në organizëm , shkakton vdekjen. Në
luftën e parë botrore , klori është përdorur si
helm luftarak .

5. Komponimet e klorit

Klori është element shumë reaktiv . Ai
reagon në mënyrë të drejtpërdrejt me
shumë metale dhe jometale . Klori formon
numër të madh të komponimeve në të cilat
ka numër oksidues prej -1 deri në +7.

6. Monoksidi i klorit

Monoksidi i klorit është gaz me ngjyrë të
verdhë në të murrme . Është i
qëndrueshëm vetëm në temperaturë të ulët
. Në temperaturë të lartë ai zbërthehet me
eksplodim . Në monoksidin e klorit klori
ka numër oksidues +1.

7. Dioksidi i klorit

Dioksidi i klorit është gaz i paqëndrueshëm me
ngjyrë të verdhë në të gjelbërt , me erë të
pakëndshme , i cili lehtë zbërthehet në klor dhe
në oksigjen . Nëse ftohet në temperatur më të
ulët se 11°C , dioksidi i klorit lëngëzohet në lëng
me ngjyrë të kuqe të mbyllët . Dioksidi i klorit
përdoret për zbardhjen e letrës , celulozës ,
pëlhurave dhe për dezinfektimin e ujit .

8. Gazi klorhidrik

Gazi klorhidrik bën pjesë në komponimet
më të rëndësishme të klorit . Në natyrë
gjendet në gazrat e vullkaneve . Në
laborator gazi klorhidrik përfitohet me
veprimin e klorurit të natriumit me acid
sulfurik të përqëndruar .

9. Acidi klorhidrik

Acidi klorhidrik është lëngë pa ngjyrë , me erë të
mprehtë , i cili bën pjesë në acidet e forta . Në
treg vjen si lëng me ngjyrë të verdhë , sepse
përmban pastërti . Acidi klorhidrik i tret metalet ,
oksidet dhe hidroksidet e metaleve , duke
formuar kripëra që njihen me emrin klorure .
Acidi klorhidrik ndodhet në lëngun e lukthit të
shtazëve dhe të njeriut në sasi 0.2 deri 0.4% . Te
disa shtazë , p.sh. te qeni , kjo sasi mund të jetë
shumë më e lartë rreth 3%.

10. OKSIGJENI

11. Oksigjeni

Oksigjeni është elementi më i përhapur në
koren e tokës . Ai gjendet i lirë dhe i
komponuar me elemente të tjera . Oksigjeni
në gjendje elementare ndodhet në ajër rreth
21% . Oksigjeni në formë komponimesh
ndodhet në ujë dhe në shumicën e
shkëmbinjve që e formojnë koren e tokës .
Oksigjeni gjendet në formë të dy
modifikimeve alotropike të tij : Oksigjeni i
zakonshëm(O2) dhe ozoni (O3).

12. Ozoni

Përveç si molekulë dyatomike(O2) , oksigjeni në
natyrë gjendet dhe në formë të molekulave
treatomike O3(ozoni).Ozoni është gaz me ngjyrë
të kaltër të qelët , me erë karakteristike
depërtuese , ndërsa në gjendje të lëngët ka
ngjyrë të kaltër të mbyllët . Ai formon në
shtresat e larta të atmosferës , në stratosferë .
Është i fortë oksidues , ka veprim baktericid .
Ozoni përdoret për zbardhjen e ngjyrave , për
dezinfektimine ujit të pijshëm , lokaleve të
ndryshme etj.

13. Përdorimi i oksigjenit

Oksigjeni është gaz i domosdorshëm për
zhvillimin dhe ekzistencën e të gjithë
organizmave të gjallë . Përveç kësaj ,
oksigjeni ka rëndësi edhe për shumë degë
të industrisë . Sasi të mëdha të oksigjenit
harxhohen për përfitimin e metaleve
(hekurit , qelikut) , për sinteza të
ndryshme në industrinë kimike . Ai
përdoret edhe si mjet oksidues për lëndë të
djegshme të raketave , për ngjitje
autogjene etj.

14. Komponimet e oksigjenit

Oksigjeni komponohet pothuajse me të
gjitha , elementet përveç gazëve inerte
heliumit dhe neonit . Si rezultat i kësaj ,
numri i komponimeve të oksigjenit është
shumë i madh . Oksigjeni formon
komponime me numër oksidues -2 dhe
-1 . Komponimet më të përhapura të
oksigjenit janë oksidet , uji dhe peroksidet.

15. Oksidet

Prej të gjitha komponimeve të oksigjenit ,
të cilat gjenden në tokë , sipas numrit të
tyre më të përhapurat janë oksidet .
Oksidet zakonisht në bazë të vetive të tyre
acido-bazike ndahen në katër grupe :
oksidet acidike , bazike , amfotere dhe
neutrale .

16. Punoi:
Fleurat Govori