Empfohlen
Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Ähnlich wie De zin en onzin van brain-computer interfaces voor communicatie voor mensen met lichamelijke beperkingen
Ähnlich wie De zin en onzin van brain-computer interfaces voor communicatie voor mensen met lichamelijke beperkingen (11)
De zin en onzin van brain-computer interfaces voor communicatie voor mensen met lichamelijke beperkingen
- 1. 1 De (on)mogelijkheden van brain-computer interfaces Femke Nijboer femke.nijboer@utwente.nl Veni Project: 016.128.032
- 2. Neurowetenschapen Tübingen Psychologie Groningen Neuroengineer San Sebastián ICT Enschede Even voorstellen: Technology assessment Health 2 http://wwwhome.cs.utwente.nl/~nijboerf/
- 4. Waar het allemaal begon… 2002: ontmoeting met Hans-Peter; ALS 1999: Birbaumer et al, Nature 2003-2008 4 Huisbezoek bij meer dan 20 mensen: BCI tests
- 5. Overzicht praatje: Theorie: Hoe werkt een BCI? Praktijk: Werkt een BCI? Toekomst: Waar wordt aan gewerkt? Beleid: Hoe moeten we te werk gaan? 5
- 6. Hoe werkt een BCI als schakelaar? blaaspijpje BCI Algoritme: - Gewilde puf - Onwillekeurig gepuf Algoritme: - Gewilde hersenactiviteit - Onwillekeurige hersenactiviteit 100111000 100111000 6
- 7. Bijvoorbeeld “Denk aan timmeren” 7
- 8. Training in zelf-regulatie van SensoriMotor Rhythms (SMR) • 20 trainingen • 1 à 2 x per week • 1 training ~ 1 uur • 3 - 7 maand “bewegingsvoorstelling” “ontspanning” Kübler, Nijboer et al, Neurology, 2005 8
- 9. Alle ALS patiënten leerden zelf-regulatie RCS HMHAC UBA Kübler, Nijboer et al, Neurology, 2005 9
- 10. Doel: herkennen welke letter je wil Mevrouw K.R., ALS 10
- 11. Trucje uit de psychologie: Tel de olifanten P300: positieve piek ong. 300 ms nadat je het plaatje hebt gezien! Farewell & Donchin, 1989 11
- 12. P300 BCI M N O Q R D J V 2 8 M N O Q R D J V 2 8 Amplitude(μV) 15 0 800 Time (ms) Cz target non-target
- 13. Uit de documentaire: Wie Handschuhe voll Sand Dr. Ursula Broermann, ALS 13 http://youtu.be/GOD6qf6nASs
- 15. Elektroden implanteren: Hoe staat het met het onderzoek? 15
- 16. ElectroCorticoGram (ECoG) Schalk en collega’s, 2008 16
- 17. ECoG BCI onderzoek in Nederland • UMC Utrecht • Prof. Nick Ramsey • 2013: mogelijk 1e implantatie • Doelgroep: locked-in patiënten 17
- 18. Intracraniële meting Hochberg en collega’s, 2006 18
- 19. Video van Jan Scheuermann spinocerebellaire degeneratie Collinger en collega’s, 2012 19
- 20. Overzicht praatje: Theorie: Hoe werkt een BCI? Praktijk: Werkt een BCI? Toekomst: Waar wordt aan gewerkt? Beleid: Hoe moeten we te werk gaan? 20
- 21. Praktisch: werkt het? Sensorimotoric rhythms P300 ECoG Micro-electrode array Niet-invasieve BCI Invasieve BCI Niet handig als schakelaar: niet- intuitief Eventueel hersentraining na beroerte Handig voor (tijdelijk) Locked-in toestand Voor af en toe gebruik Niet handig als schakelaar: niet- intuitief Wel compact; weinig risico? Veel meer dan alleen een schakelaar !! Afstoting hersenen 21
- 22. Aanbevelingen door professionals Methoden • Workshop: – 18 ergotherapeuten, logopedisten, CEO’s van hulpmiddelenbedrijven, adaptatie-adviseurs – Mini-lezing, demos, focus group interviews Nijboer et al, in review, Brain-Computer Interfaces 22
- 23. Aanbevelingen door professionals Resultaten • 21 criteria voor BCI R&D, bv.: – sensor set-up < 2 minuten – intuitief gebruik – stigmatiserend • Potentiele gebruikersgroepen: – Duchenne – Rett syndroom – ALS, MS, SMA type 2 – verstandelijke beperking – CP – Dwarslaesie – locked-in syndroom Nijboer et al, in review, Brain-Computer Interfaces 23
- 24. Aanbevelingen door professionals Conclusie • Effectief maar ….. veel onderhoud • Matig efficient • Get real ! • Gebruikersgroepen en kenmerken (spasmen, epilepsie) • De juiste vergelijking? • Vind het wiel niet opnieuw uit. Nijboer et al, in review, Brain-Computer Interfaces 24
- 25. The GRID-BCI 25
- 26. Pim, 23 jaar, SMA type 2 Electrodencap van TMSi (Hengelo) 26
- 27. • Video demo Pim – Lange versie: http://youtu.be/Qc3DWC3w2qE – Korte versie: http://youtu.be/gf3C_lAHT8U 27
- 28. Aanbevelingen door eind-gebruikers Resultaten • Meerwaarde, als…. • Onzichtbaar a.u.b. – Implanteren! – Vroegtijdig ! • Compabiliteit bestaande tech • Doelgroep: – Locked-in – Dwarslaesie – SMA • Praat met RTD het dorp, RGD Kompagne, QVN enzovoort…. Nijboer et al, in preparation 28
- 29. Overzicht praatje: Theorie: Hoe werkt een BCI? Praktijk: Werkt een BCI? Toekomst: Waar wordt aan gewerkt? Beleid: Hoe moeten we te werk gaan? 29
- 30. Toekomst: meetmethoden & trends http://www.technologyreview.com/view/511141/graphene-and-the-emergingtechnology-of-neural-prostheses/ 30
- 31. Toekomst: nieuwe toepassingen Muis naar muis Mens naar muis Mens naar architectuur 31
- 32. Toekomst: Technologie voor zelf-expressie Universität Würzburg Universiteit Twente g.Tec, Graz MARKUS POLLNAU 32
- 34. Overzicht praatje: Theorie: Hoe werkt een BCI? Praktijk: Werkt een BCI? Toekomst: Waar wordt aan gewerkt? Beleid: Hoe moeten we te werk gaan? 34
- 35. Kloof tussen disciplines Filosofie Ethiek Neuroengineers Beleidsmakers Mensen met beperkingen Jan met de Pet Adaptatieadviseurs Revalidatieartsen 35
- 36. • Patiënt als expert – Workshops • Patiënten + neuroengineers + adatatiespecialisten – Constructive technology assessment • Beleidsmakers als facilitator – Spel / simulatie / theater Nijboer et al, in review, Brain-Computer Interfaces Nijboer et al, in preparation 36 I have a dream….
- 37. Stem geven aan eind-gebruikers • Professionals uit revalidatiesector (N = 18) – Logopedisten – Ergotherapeuten – Adaptatieconsultenten – Directeurs van hulpmiddelenbedrijven • Mensen met een progressieve spierziekte (N = 7) – ALS – SMA type 2 – Distale SMA • Mensen met een hoge dwarslaesie (N = 9) • Mensen met het locked-in syndroom (N = ± 5) 37
- 39. Demo BCI Meneer P., dwarslaesie C4/C5 39
- 40. Focus group interview Mevrouw C., ALS “Wat vond je van de demo vanochtend?” 40
- 41. Voorbeeld: risico’s in dagelijks gebruik 41
- 42. Toekomstvisie neuroengineers ≠ toekomstvisie eindgebruikers “Je hebt de verkeerde eindgebruiker gevraagd” “De mensen willen een mooie headset, geen badmuts”. 42
- 43. Uw visie? Welke problemen hebben mensen met beperkingen? Sociaal? Geen probleem! 43