Rola opiekunów medycznych w przeciwdziałaniu przemocy domowej

Opiekun medyczny w rodzinie
z problemem przemocy
Rola opiekunów formalnych
w przeciwdziałaniu zjawisku przemocy rodzinnej
dr n. o zdr. Łukasz Kołodziej
Nowy Sącz, styczeń 2018
Fundacja Instytut Zdrowia FIZ-LK ©
1

2
FIZ-LK©
www.punktkonsultacyjny.eu
Opiekunowie formalni tj. opiekunowie medyczni, środowiskowi, osób starszych często pracują
bezpośrednio w domach swoich podopiecznych. Dlatego mogą być świadkami przemocy w rodzinie
lub też doświadczać zachowań przemocowych osobiście. W skrajnym przypadku opiekun formalny
może również stać się sprawcą przemocy.
Omówienie zachowań przemocowych ze strony opiekuna formalnego wobec podopiecznego i
podopiecznego wobec opiekuna przekracza jednak ramy tej prezentacji. Dla zachowania
przejrzystości przekazu prezentacja ta ma służyć opiekunom formalnym jako poradnik na temat
radzenia sobie z sytuacją bycia świadkiem przemocy domowej pomiędzy domownikami oraz
pomiędzy rodziną a podopiecznym.
Będąc profesjonalistą, opiekun powinien posiadać minimalną wiedzę na temat
zjawiska przemocy domowej. Powinien również potrafić udzielić osobie doznającej
przemocy informacji na temat instytucji, pomagających ofiarom przemocy domowej.

3
FIZ-LK©
Co powinnam/powinienem wiedzieć
na temat przemocy?

4
Ważne rozróżnienie
FIZ-LK©
Agresja i przemoc to nie to samo!!!
Agresja – istnieje równowaga sił pomiędzy osobami, stosującymi wobec siebie
niebezpieczne zachowania.
Przemoc – występuje pomiędzy ludźmi, gdzie jedna osoba ma zdecydowaną przewagę
(jest sprawcą) nad drugą (osobą pokrzywdzoną).

5
Jest intencjonalna
Przemoc jest zamierzonym działaniem człowieka i ma na celu kontrolowanie
i podporządkowanie ofiary.
Siły są nierówne
Ofiara jest słabsza, a sprawca silniejszy.
Narusza prawa i dobra osobiste
Sprawca wykorzystuje swoją przewagę i narusza podstawowe prawa ofiary.
Powoduje cierpienie i ból
Sprawca naraża zdrowie ofiary na poważne szkody. Niekiedy zagraża jej życiu.
FIZ-LK©
Charakterystyczne cechy przemocy
Źródło: „Postępowanie w przypadku podejrzenia przemocy w rodzinie wobec osoby dorosłej” str. 3; autor Piotr Antoniak w „Postępowanie w
związku z wystąpieniem przemocy w rodzinie - Przewodnik dla pracowników ochrony zdrowia”, Wydawnictwo Instytutu Psychologii Zdrowia

6
FIZ-LK©
Pamiętaj!!! Używanie środków psychoaktywnych (narkotyków i alkoholu) nasila
przemoc. W przypadku uzależnienia od hazardu, choroba ta wiąże się z przemocą
ekonomiczną wobec rodziny.

7
Rodzaje przemocy
Przemoc
zimna gorąca
FIZ-LK©
• konsekwencja napięcia emocjonalnego u sprawcy
• dochodzi do niej w trakcie awantur domowych
• często nieplanowana
• wynikająca z problemem nad kontrolą impulsów
i popędów sprawcy
• oddziaływania korekcyjne mogą przynieść
pożądany efekt!!!
• zaplanowana i metodyczna
• często uzasadniana przez sprawcę wyższymi
powodami np. chęcią dobrego wychowania dziecka,
dopilnowania i zdyscyplinowania domowników
• sprawcy bardzo często wykazują dyssocjalne
zaburzenia osobowości (nie są w stanie zrozumieć,
że krzywdzą innych ludzi lub wręcz czerpią z tego
przyjemność)
• sadyzm i inne parafilie (dawniej: zboczenia)
• oddziaływania korekcyjne i terapeutyczne
są zazwyczaj mało skuteczne!!!

8
FIZ-LK©
Katalog zachowań agresywnych
Rodzaje przemocy Katalog zachowań
Przemoc fizyczna Popychanie, odpychanie, przytrzymywanie, policzkowanie, szczypanie, kopanie, duszenie, bicie
otwartą ręką, pięściami, przedmiotami, ciskanie w kogoś przedmiotami, parzenie, polewanie
substancjami żrącymi, porzucanie w niebezpiecznej okolicy, nieudzielanie niezbędnej pomocy
Inne……………
Przemoc psychiczna Wyśmiewanie poglądów, religii, pochodzenia, narzucanie własnych poglądów, karanie przez
odmowę uczuć, zainteresowania, szacunku, stała krytyka, wmawianie choroby psychicznej,
izolacja społeczna (kontrolowanie i ograniczanie kontaktów z innymi osobami), domaganie się
posłuszeństwa, ograniczanie snu i pożywienia, degradacja werbalna (wyzywanie, poniżanie,
upokarzanie, zawstydzanie, stosowanie gróźb).
Inne…………………
Przemoc seksualna Wymuszanie pożycia seksualnego, wymuszanie nieakceptowanych pieszczot i praktyk
seksualnych, wymuszanie seksu z osobami trzecimi, sadystyczne formy współżycia seksualnego,
demonstrowanie zazdrości, krytyka zachowań seksualnych , budowy anatomicznej
Inne…………………
Przemoc ekonomiczna Odbieranie zarobionych pieniędzy, renty, emerytury, uniemożliwianie podjęcia pracy zarobkowej,
nie zaspakajanie podstawowych potrzeb materialnych rodziny, nakaz pracy w rodzinnej firmie,
gospodarstwie rolnym, zmuszanie do żebrania, pożyczania pieniędzy u rodziny, znajomych ,
Inne………………
Źródło: „Katalog zachowań agresywnych.” Materiał edukacyjny
przygotowany przez Ogólnopolskie Pogotowie dla Ofiar
Przemocy w Rodzinie „Niebieska Linia”.

9
FIZ-LK©
Pamiętaj!!! Przemoc domowa jest swojego rodzaju szczególnym przypadkiem ogólnego
zjawiska przemocy między ludźmi. Wyjątkowość przemocy domowej polega między
innymi na tym, że dochodzi do niej najczęściej w zaciszu domowym, niezatrzymana
może trwać latami i wywiera silnie negatywny wpływ na ofiary. W polskim porządku
prawnym zjawisko przemocy domowej jest szczegółowo zdefiniowane.

Bierna postawa
ofiary przemocy
„Pranie mózgu”
Cykl przemocowy
Wyuczona
bezradność
Syndrom
Sztokholmski
Dlaczego ofiary przemocy tak długo pozostają
w relacji ze sprawcą przemocy?
Źródło: opracowanie własne
10
FIZ-LK©
Wiktymizacja
Zespół stresu
pourazowego PTSD

11
Zjawisko „prania mózgu” w przemocy rodzinnej
W celu wywarcia presji i zmuszenia ofiary do pożądanych przez sprawcę zachowań stosuje on
następujące zabiegi socjotechniczne:
Technika Zmiany w funkcjonowaniu
psychicznym ofiary
Skutek stosowania technik i
zmian w zachowaniu ofiary
Izolowanie od innych osób • Podporządkowanie się sprawcy
• Utrata poczucia własnej
wartości
• Utrata własnych przekonań i
sądów wartościujących
• Brak krytycyzmu
• Problemy z samoopieką
(dbaniem o własne potrzeby)
• Powrót do myślenia
życzeniowo-magicznego
• Podporządkowanie swoich
pragnień, marzeń i decyzji woli
sprawcy
Monopolizacja uwagi ofiary na
sprawach ważnych dla sprawcy
Doprowadzenie do wyczerpania
psychofizycznego
Wywołanie lęku i depresji
Naprzemienne stosowanie kar
i nagród
Demonstrowanie wszechmocy
i wszechwładzy
Wymuszanie drobnych przysług
Źródło: opracowanie własne, na podstawie: „Postępowanie w przypadku podejrzenia przemocy w rodzinie wobec osoby dorosłej”
str. 6; autor Piotr Antoniak w „Postępowanie w związku z wystąpieniem przemocy w rodzinie - Przewodnik dla pracowników
ochrony zdrowia”, Wydawnictwo Instytutu Psychologii Zdrowia

Klasyfikacja zaburzeń psychiatrycznych
(wg ICD - 10), wywołanych stresem i przemocą
F43 Reakcja na ciężki stres i zaburzenia adaptacyjne
F43.0 Ostra reakcja na stres
F43.1 Zaburzenie stresowe pourazowe
F43.2 Zaburzenia adaptacyjne
F43.20 Krótka reakcja depresyjna
F43.21 Reakcja depresyjna przedłużona
F43.22 Reakcja mieszana lękowo – depresyjna
F43.23 Głównie z zaburzeniami innych emocji
F43.24 Głównie z zaburzeniami zachowania
F43.25 Z mieszanymi zaburzeniami zachowania i emocji
F43.28 Z innymi określonymi objawami dominującymi
F43.8 Inne reakcje na ciężki stres
F43.9 Reakcja na ciężki stres, nieokreślona
FIZ-LK©

13
Przewlekły stres pourazowy PTSD
Leczenie PTSD wymaga konsultacji psychiatrycznej
i fachowej opieki psychoterapeutycznej!!!
Przesłanki do konsultacji psychiatrycznej:
• zaburzenia z zasypianiem i snem
• trudności w koncentracji
• drażliwość
• wybuchy gniewu i złości
• częste stany lękowe
• impulsywne zachowania
• uzależnienie od środków psychoaktywnych
FIZ-LK©

14
FIZ-LK©
Syndrom Sztokholmski
Patologiczna więź łącząca ofiarę ze sprawcą przemocy, przejawiająca się wdzięcznością
ofiary wobec sprawcy, że nie zrobił on tego co mógł wyrządzić ofierze. Osoby dotknięte
tym syndromem są zdecydowane bronić sprawcę wszelkimi sposobami. Robią to
ponieważ wierzą, że związek ze sprawcą ich ochroni. Czasami ofiary mogą:
• kłamać w obronie oprawcy
• brać winę na siebie
• zachowywać się agresywnie wobec osób, które chcą im pomóc
Po raz pierwszy syndrom ten zaobserwowano u ofiar napadu terrorystycznego
w Sztokholmie w 1973 r.

15
FIZ-LK©
Cykl przemocowy
Faza ostrej
przemocy
2
Faza miodowego
Miesiąca
3
Faza narastania
napięcia
1

16
Cykl przemocowy i jego fazy
1. Faza narastającego napięcia – energia osoby pokrzywdzonej skoncentrowana jest na działaniach,
mających na celu zapobiegnięcie kolejnemu wybuchowi przemocy. Sprawca zazwyczaj jest poirytowany, spięty,
wszystkiego się czepia. Ofiara dąży do zaspokojenia wszelkich zachcianek sprawcy. Często szuka dla niej pomocy
u lekarzy (np. porady terapeuty uzależnień). Osoba pokrzywdzona obwinia czynniki zewnętrzne za wybuchy
przemocy np. uzależnienie. U osoby pokrzywdzonej już na tym etapie pojawiają się problemy ze zdrowiem,
ponieważ zaniedbuje ona swoje potrzeby na rzecz sprawcy.
2. Faza ostrej przemocy – sprawca dąży do wywołania awantury. W tym celu wyszukuje pretekst w zachowaniu
ofiary. Sprawca wpada we furię i stosuje zachowania agresywne. W trakcie awantury ofiara może doznać
poważnych obrażeń. Rozładowanie napięcia w awanturze przynosi sprawcy ulgę psychiczną.
3. Faza miodowego miesiąca – sprawca chce wynagrodzić i zadośćuczynić ofierze za krzywdę. Staje się
uczynny, ciepły i kochający. Ofiara i sprawca wyglądają na szczęśliwą i zakochaną w sobie parę. Wcześniej czy
później faza ta kończy się. Niemniej jednak okres ten przynosi największe szkody dla zdrowia psychicznego osoby
pokrzywdzonej (dochodzi do wiktymizacji). Może pojawić się u niej poczucie winy za ewentualne zgłoszenie
przemocy instytucjom. Ofiara zaczyna wierzyć, że sprawca się zmieni, a przemoc zakończy się. Dlatego osoba
pokrzywdzona często na tym etapie wycofuje się z podjętych kroków i decyzji.
FIZ-LK©

17
Uwaga!!!
W miarę powtarzania się cykli przemocy skraca się czas pomiędzy kolejnymi
jego fazami. Jednocześnie dochodzi do nasilenia się zachowań agresywnych.
Im bardziej uległa staje się ofiara tym bardziej brutalny staje się sprawca.
FIZ-LK©

18
Proces wiktymizacji
Proces ten polega na stopniowym przyjmowaniu tożsamości ofiary. Ofiara przemocy
zaczyna wierzyć w to, że zasługuje na taki los. Wiktymizacja inicjowana i napędzana jest
następującymi czynnikami:
• zachowania agresywne sprawcy
• nieudane próby uporania się z problemem
• wtórne zranienia, wywołane nieprawidłową reakcją otoczenia na prośbę o pomoc
FIZ-LK©

19
FIZ-LK©
Wyuczona bezradność w zjawisku przemocy domowej
Wyuczona bezradność jest poddaniem się, niepodejmowaniem działania, kiedy jest to
absolutnie konieczne. Postawa taka wynika z przekonania, że cokolwiek się zrobi i tak
nie będzie to miało żadnego znaczenia (nie zmieni sytuacji ofiary).
Jest to jeden z podstawowych objawów u osób doznających przemocy. Skutki wyuczonej
bezradności przejawiają się w problemach w następujących obszarach funkcjonowania
psychicznego:
Strefa poznawcza – uogólnione przekonanie, o tym że nie ma się na nic wpływu (np.
przekonanie typu: „nic już nie można z tym zrobić”)
Strefa motywacji – osoba zachowuje się biernie, jest zrezygnowana, nie podejmuje
koniecznych działań
Strefa emocjonalna – apatia, lęk, przygnębienie, uczucie zmęczenia, niekompetencji
i wrogości

20
FIZ-LK©
Trudna pomoc dla ofiar przemocy w rodzinie
Pomaganie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie jest bardzo trudne dla pomagacza.
Ofiary często wycofują się ze swoich decyzji i są niekonsekwentne. Dodatkowo
w rodzinach z problemem przemocy dochodzi do zjawiska wzajemnego krzywdzenia
się ludzi. Niejednokrotnie ofiara staje się katem, a kat ofiarą. Nie każda osoba będąca
ofiarą przemocy w dzieciństwie stanie się sprawcą przemocy kiedy dorośnie.

21
Psychika osoby będącej ofiarą przemocy poddana zostaje szeregowi negatywnych
oddziaływań. Dlatego tak trudno jest pomóc ofierze przemocy rodzinnej. W tym celu
potrzebne są specjalne oddziaływania terapeutyczne, będące w zakresie interwencji
kryzysowej oraz psychoterapii. Pomocne są również odpowiednie regulacje prawne.
Krótkie podsumowanie
FIZ-LK©

22
Więcej informacji na temat interwencji kryzysowej dla opiekunów formalnych
znajduje się w innej prezentacji, dostępnej na profilu Fundacji na SlideShare
(https://www.slideshare.net/FIZ-LK/).
Ośrodki interwencji kryzysowej w Polsce: http://niebieskalinia.info/placowki/lista.php
System interwencji kryzysowej w Polsce
FIZ-LK©

23
FIZ-LK©
Co powinnam/powinienem wiedzieć na temat
przeciwdziałania przemocy w rodzinie?

24
FIZ-LK©
W Polsce pomoc osobom doświadczającym przemocy
w rodzinie jest bezpłatna i nie zależy od dochodu
Gwarantuje to ustawa z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
(Dz.U. 2005 nr 180 poz. 1493)

25
„Przemoc w rodzinie – należy przez to rozumieć jednorazowe albo powtarzające się
umyślne działanie lub zaniechanie naruszające prawa lub dobra osobiste członków
rodziny, w szczególności narażające te osoby na niebezpieczeństwo utraty życia, zdrowia,
naruszające ich godność, nietykalność cielesną, wolność, w tym seksualną, powodujące
szkody na ich zdrowiu, fizycznym lub psychicznym, a także wywołujące cierpienia
i krzywdy moralne u osób dotkniętych przemocą”.
Art.2 ust. 2 ustawy o przeciwdziałaniu przemocy
FIZ-LK©

26
Przesłanki konieczne do uznania zachowania
jako czynu podlegającego ustawie o przeciwdziałaniu
przemocy w rodzinie
1) Umyślne działania i zaniechania
2) Naruszenie prawa
3) Określenie kategorii osób – członków rodziny
Źródło: „Przewodnik po procedurze Niebieskiej Karty dla osób zajmujących się pomaganiem osobom w sytuacji występowania
przemocy w rodzinie z problemem alkoholowym”; autor Grzegorz Wrona, Katowice 2103
FIZ-LK©

27
Umyślność działania lub zaniechania – oznacza to, że sprawca ma
świadomość podejmowanych działań, wie jakie skutki one wywołują
i dąży do ich wywołania u swojej ofiary.
FIZ-LK©

28
Naruszenie prawa w kontekście przemocy w rodzinie
FIZ-LK©
Przemoc w rodzinie może naruszać różne prawa, w tym:
• Prawo rodzinne i opiekuńcze
• Prawo cywilne
• Prawo administracyjne
Rodzaj przemocy Naruszenie prawa
przemoc fizyczna Naruszenie artykułu 217 kodeksu karnego (bez śladów przemocy)
Naruszenie artykułu 157 kodeksu karnego (naruszenie czynności narządów ciała lub
rozstrój zdrowia poniżej 7 dni)
przemoc psychiczna Naruszenie artykułu 207 kodeksu karnego (znęcanie psychiczne)
Naruszenie artykułu 190 kodeksu karnego (groźby karalne i uporczywe nękanie)
przemoc seksualna Naruszenie art. 197 kodeksu karnego (zgwałcenie, inne czynności seksualne)
zaniedbanie Naruszenie art. 160 kodeksu karnego (jeżeli jego skutkiem był ciężki uszczerbek na
zdrowiu lub bezpośrednie zagrożenie utraty życia )
Źródło: opracowanie własne ; na podstawie: „Przewodnik po procedurze Niebieskiej Karty dla osób zajmujących się pomaganiem
Osobom w sytuacji występowania przemocy w rodzinie z problemem alkoholowym”; autor Grzegorz Wrona, Katowice 2103

29
Najczęstsze formy naruszenie prawa
w kontekście przemocy ekonomicznej w rodzinie
• Fałszowanie dokumentów
• Naruszanie tajemnicy korespondencji
• Zmuszanie osoby pokrzywdzonej do niekorzystnego rozporządzenia mieniem
FIZ-LK©

30
Kategorie osób objęte ochroną ustawy
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie
Definicja osoby najbliższej wykorzystana w ustawie odwołuje się do art. 115 § 11 Kodeksu
karnego (Dz. U. z 1997 r., nr 88 poz. 533 ze zm.). W myśl tych przepisów osobą najbliższą jest:
• małżonek,
• krewni wstępni (dziadkowie, pradziadkowie),
• krewni zstępni (dzieci, wnuki, prawnuki),
• rodzeństwo,
• powinowaty w tej samej linii lub stopniu, osoba pozostająca
• w stosunku przysposobienia oraz jej małżonek,
• a także osoba pozostająca we wspólnym pożyciu.
Zgodnie z interpretacją prawa karnego we wspólnym pożyciu pozostają osoby, które niezależnie od
płci i wieku – razem ze sobą żyją, co zakłada prowadzenie wspólnego gospodarstwa domowego oraz
określoną więź emocjonalną.
Źródło: „Przewodnik po procedurze Niebieskiej Karty dla osób zajmujących się pomaganiem osobom w sytuacji występowania przemocy w rodzinie
z problemem alkoholowym”; autor Grzegorz Wrona

31
Procedura niebieskiej karty jako narzędzie
do przeciwdziałania przemocy w rodzinie
Procedura „Niebieskiej Karty” została stworzona po to, aby zweryfikować podejrzenia
wystąpienia przemocy w rodzinie oraz w celu rozpoznania sytuacji indywidualnej osoby
i rodziny.
Procedurę określa rozporządzenie Rady Ministrów wydawane do ustawy
o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie. Dokument ten zwiera wzór formularzy oraz
definiuje kolejne kroki, zmierzające do wyjaśnienia sytuacji. Dzięki temu, w sposób
standaryzowany i obiektywny, można analizować sytuację określonej osoby i całej
rodziny.
Procedura „Niebieskiej karty” toczy się niezależnie od kwalifikacji prawej zachowań
przemocowych i brak przesłanek odnośnie karania sprawcy przez sąd nie kończy
procedury.
FIZ-LK©

32
Rządowa procedura „Niebieskiej Karty” wpisuje się w lokalny
(gminny, samorządowy) system przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Art. 6 ust. 2. ustawy o przeciwdziałaniu przemocy w rodzinie nakłada na gminy obowiązek
tworzenia lokalnego systemu przeciwdziałania przemocy w rodzinie. Zadanie to
realizowane jest poprzez:
1. Opracowanie i realizację gminnego programu przeciwdziałania przemocy w rodzinie
oraz ochrony ofiar przemocy w rodzinie (np. poprzez prowadzenie centrów
interwencji kryzysowej.
2. Prowadzenie poradnictwa i interwencji w zakresie przeciwdziałania przemocy
w rodzinie, zwłaszcza poprzez działania edukacyjne.
3. Zapewnienie osobom dotkniętym przemocą w rodzinie miejsc w ośrodkach wsparcia
4. Tworzenie zespołów interdyscyplinarnych, odpowiedzialnych między
innymi za procedurę „Niebieskiej kary”, wszczętej wobec poszczególnych
osób rodzin.
FIZ-LK©

33
Zespół interdyscyplinarny
Powoływany jest przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Do zadań zespołu należy:
• realizacja procedury „Niebieskiej Karty”
• tworzenie i nadzorowanie realizacji gminnych programów przeciwdziałania przemocy
w rodzinie
• Monitorowanie zjawiska przemocy w rodzinie
• Wyznaczanie priorytetów i finansowanie działań w zakresie zwalczania przemocy
w rodzinie
• Inicjowanie kampanii edukacyjnych
• Poszukiwanie środków na programy profilaktyczne i lobbing u władz lokalnych
FIZ-LK©

34
Skład zespołu interdyscyplinarnego
1. Przedstawiciele jednostek organizacyjnych pomocy społecznej
2. Przedstawiciele Gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
3. Przedstawiciele policji
4. Przedstawiciele oświaty
5. Przedstawiciele ochrony zdrowia
6. Przedstawiciele organizacji pozarządowych
7. Kuratorzy sądowi
FIZ-LK©

35
W ramach procedury „Niebieskiej Karty” przewodniczący zespołu interdyscyplinarnego
Może powołać grupę roboczą. Do zadań grupy roboczej należy między innymi:
• Opracowywanie i realizacja planu pomocy w indywidualnych przypadkach wystąpienia
przemocy
• Monitorowanie sytuacji rodzin, w których dochodzi do przemocy
• Dokumentowanie działań podejmowanych wobec rodzin, w których dochodzi do
przemocy oraz efektów tych działań.
FIZ-LK©

36
Kto może wszcząć procedurę „Niebieskiej karty”?
Procedura „Niebieskiej Karty” może być zainicjowana tylko i wyłącznie przez
przedstawicieli następujących instytucji:
• pomocy społecznej
• gminnej Komisji Rozwiązywania Problemów Alkoholowych
• policji
• oświaty
• ochrony zdrowia
Uwaga!!! §14 punkt 3 rozporządzenia Rady Ministrów o procedurze „Niebieskiej Karty” mówi:
„Przedstawicielem ochrony zdrowia uprawnionym do działań jest osoba wykonująca zawód medyczny, w tym
lekarz, pielęgniarka, położna i ratownik medyczny”. Opiekun medyczny nie został wymieniony. Pojawia się
pytanie czy opiekun medyczny może wszcząć procedurę. Opiekun medyczny jest traktowany jako pracownik
medyczny z uprawnieniami do kontaktu z pacjentem. Praca w charakterze opiekuna środowiskowego,
opiekuna osób starszych, opiekuna w DPS nie uprawnia do kontaktu z pacjentami w podmiotach leczniczych.
FIZ-LK©

37
Zakończenie procedury „Niebieskiej karty”
Procedurę „Niebieskiej karty” kończy się w przypadku:
1) udokumentowanego ustania przemocy w rodzinie
2) po zrealizowaniu ustalonego planu pomocy (np. poprzez udział w grupie korekcyjnej
dla sprawców przemocy)
3) lub w przypadku rozstrzygnięcia o braku zasadności podejmowanych działań
FIZ-LK©
Uwaga!!! Nie ma możliwości, aby zakończyć procedurę „Niebieskiej karty”
na prośbę osoby wobec której istnieje podejrzenie
o stosowanie wobec niej przemocy (patrz: cykl przemocowy).

38
Przebieg procedury „Niebieskiej karty”
Procedura działa w oparciu 4 formularze, które mają pomóc zweryfikować podejrzenia o przemocy w rodzinie
Formularz
A
FIZ-LK©
Formularz
B
Formularz
C
Formularz
D
decyzja
W trakcie interwencji otrzymuje go osoba pokrzywdzona.
Wypełniany w trakcie spotkania przedstawicieli grupy roboczej z osobą pokrzywdzoną.
Wypełniany w trakcie spotkania przedstawicieli grupy roboczej ze sprawcą przemocy. Sprawca
może się zobowiązać do konkretnych kroków np. do udziału w grupie korekcyjnej dla sprawców
przemocy.
Wypełniany w trakcie interwencji przez przedstawiciela jednego z 5 instytucji. Przesyłany w ciągu 7 dni
po interwencji do przewodniczącego Zespołu interdyscyplinarnego.

39
Celem spotkań z osobą pokrzywdzoną i sprawcą nie jest wypełnienie formularzy, ale
bezpośredni kontakt z poszczególnymi ludźmi, uwikłanymi w przemoc rodzinną.
Uwaga!!! Należy dołożyć wszelkich starań, aby spotkania ofiary i sprawcy odbywały się
w rożnym czasie i miejscu. Nie wstawienie się osoby pokrzywdzonej nie kończy procedury.
Jeżeli na spotkanie nie zgłasza się sprawca to działa to na jego niekorzyść. Zespół nie
ma możliwości prawnej nakazać sprawcy lub/i ofierze wstawić się na
spotkanie.
FIZ-LK©

40
Krótkie podsumowanie:
2 niezależne drogi przeciwdziałania przemocy w rodzinie
Instytucje dowiadują się
o przemocy w rodzinie np.
po wypełnieniu formularza
A procedury „Niebieskiej
karty”.
Reagują
Procedura
„Niebieskiej karty”
w toku
Policja bada sprawę
Decyzja
Sprawa trafia do sądu
Sprawa zostaje umorzona
Procedura zostaje zakończona
Zostaje opracowany
i wdrożony plan działania
W ramach przeciwdziałania przemocy w rodzinie sprawca może sam zobowiązać się do
opuszczenia domu/mieszkania, w którym pozostaje ofiara (może to nastąpić na
spotkaniu z przedstawicielami zespołu interdyscyplinarnego/grupy roboczej; etap D
procedury „Niebieskiej Karty”) lub sąd może nakazać opuszczenie mieszkania.
FIZ-LK©

42
FIZ-LK©
Pamiętaj!!! Ofiarą przemocy może być bezpośrednio Twój podopieczny lub ktoś z
jego rodziny np. żona, wnuk, wnuczka. Twoim obowiązkiem jest przeciwdziałać
przemocy w rodzinie.
Obowiązek prawny
Ustawa o
przeciwdziałaniu
przemocy
Art.12.
1. Osoby, które w związku z wykonywaniem swoich obowiązków służbowych lub zawodowych
powzięły podejrzenie o popełnienie ściganego z urzędu przestępstwa z użyciem przemocy w
rodzinie, niezwłocznie powiadamiają o tym Policję lub prokuratora.
2. Osoby będące świadkami przemocy w rodzinie powinny zawiadomić o tym Policję prokuratora,
lub inny podmiot działający na rzecz przeciwdziałania przemocy w rodzinie.
Kodeks postępowania
cywilnego
Art. 572.
1. Każdy komu znane jest zdarzenie uzasadniające wszczęcie postępowania z urzędu,
zobowiązany jest zawiadomić o tym sąd opiekuńczy.
Kodeks postępowania
karnego
Art. 304.
1. Każdy dowiedziawszy się o popełnieniu przestępstwa ściganego z urzędu ma społeczny
obowiązek zawiadomić o tym prokuraturę lub Policję.

43
FIZ-LK©
Trudna rola i pozycja opiekuna formalnego
w rodzinie z problemem przemocy domowej
Inne np.
bliższa lub dalsza
znajomość z rodziną,
w tym ze sprawcą
Rozterki opiekuna formalnego,
pracującego w rodzinie
z problemem przemocy
Powinność prawna i moralna
Lojalność wobec
pracodawcy
Bezpieczeństwo własne opiekuna,
w tym ekonomiczne

44
Zadaniem opiekuna formalnego nie jest praca detektywa, ale pomoc podopiecznemu
i jego rodzinie w radzeniu sobie z konsekwencjami choroby przewlekłej oraz
z niepełnosprawnością. Przemoc domowa może pogarszać stan chorego. Dlatego
przeciwdziałanie przemocy może być uważane za część leczenia przyczynowego.
Zatrzymanie przemocy domowej podniesie jakość życia chorego i jego rodziny. Tym
samym profilaktyka przeciw przemocowa wpisuje się w działania ukierunkowane na
poprawę jakości życia osób chorych przewlekle.
FIZ-LK©

45
FIZ-LK©
Zjawisko przemocy w rodzinach z chorobą przewlekłą i niepełnosprawnością
Sprawca Ofiara Zachowania przemocowe
Podopieczny Opiekun
Np. zjawisko tzw. Dywersji. Podopieczny „karze” opiekuna poprzez odmowę przyjmowania
leków, jedzenia, picia, celowo zanieczyszcza pościel, ubrania, utrudnia zabiegi pielęgnacyjne
Przemoc seksualna (onanizowanie się na oczach opiekuna, żarty i komentarze na temat
seksualności opiekuna, składanie propozycji seksualnych, dotykanie, ocieranie się)
Różne inne formy przemocy psychicznej, fizycznej, rzadziej ekonomiczne
Podopieczny Rodzina Podobnie jak w przypadku krzywdzenia opiekuna. W tym przypadku opiekun formalny staje się
świadkiem przemocy.
Rodzina Podopieczny
Zaniedbywanie
Samozaniedbywanie podopiecznego przy biernej postawie rodziny
Nadopiekuńczość
Różne inne formy przemocy
Opiekun formalny staje się świadkiem przemocy.
Rodzina Opiekun
Przemoc ekonomiczna (np. dodatkowe zadania, wykraczające poza czynności opiekuńczo-
pielęgnacyjne,)
Przemoc seksualna
Różne inne formy przemocy
Opiekun Podopieczny
Zaniedbywanie
Samozaniedbywanie podopiecznego przy biernej postawie opiekuna
Różne formy przemocy
Opiekun Rodzina
Opiekun może krzywdzić kogoś z rodziny podopiecznego np. dziecko pozostawione samo na chwilę
z opiekunem i niepełnosprawną babcią/dziadkiem. Osoba zależna może być niemym świadkiem
przemocy.

46
Aktywność życiowa Przykładowe formy przemocy
Komunikowanie się Rozkazy, krzyk, obelgi, ignorowanie, zmuszanie do mówienia, uporczywe milczenie
Mobilność Zamykanie, przymus leżenia, ograniczanie wychodzenia z domu bez wyraźnych wskazań, odmowa pomocy
Funkcje życiowe Niezdrowe warunki, odmowa wezwania lekarza, terapeuty, zbyt gruba, cienka odzież
Higiena osobista Zmuszanie do kąpieli/zakaz kąpieli, narzucanie własnych norm higienicznych, brak sanitariatów
Jedzenie i picie Nierespektowanie nawyków żywieniowych, zbyt szybkie i natarczywe karmienie, podawanie picia, ograniczanie
jedzenia i picia
Wydalanie Nieuzasadnione cewnikowanie, stałe godziny zmieniania pieluchomajtek
Ubieranie się Ukrywanie ubrań, zmuszanie do ciągłego chodzenia w piżamie, dresie, szlafroku, brak higieny ubrań
Odpoczynek i sen Zabranianie/zmuszanie do snu, narzucanie pory snu, podawanie środków nasennych bez wskazań lekarskich
Spędzanie wolnego czasu Sztywny plan dnia, zniechęcanie do aktywności, brak pomocy w działaniu,
Intymność Naruszanie strefy intymnej, wyśmiewanie seksualności, zakaz kontaktów/związków
Świadomość zagrożeń Niepotrzebne przetrzymywanie w domu, bezzasadne usunięcie klamek, zamków, niebezpieczne warunki (np.
brudny i zawilgocony pokój).
Aktywność społeczna Ograniczenie kontaktu z otoczeniem, osamotnienie/nigdy nie zostaje sam
Doświadczenia życiowe Zakaz trzymania pamiątek, ignorowanie potrzeb religijnych, wyśmiewanie wspomnień
Aktywność życiowa pacjenta niesamodzielnego a formy przemocy
Źródło: „Starość i agresja — osoby starsze jako ofiary oraz sprawcy przemocy” ; str. 116;
autor : Emilia Jaroszewska w : www.cejsh.icm.edu.pl/cejsh/element/bwmeta1.element.pan.../PPS2017-Jaroszewska.pdf ;zmienione

47
Czynniki ryzyka wystąpienia przemocy wobec
osoby chorej przewlekle i niesamodzielnej
FIZ-LK©
• predyspozycje osobowościowe opiekuna do stosowania przemocy
• konieczność przerwania przez opiekuna pracy/kariery, spowodowana koniecznością
sprawowania opieki
• łączenie opieki nad podopiecznym z pomocą własnym dzieciom
• przemęczenie opiekuna
• nieadekwatne wyobrażenia opiekuna na temat stanu zdrowia i możliwości chorego
(np. domaganie się chodzenia od człowieka z bardzo nasilonym zanikiem mięśni).
• zależność finansowa opiekuna od podopiecznego
• izolacja społeczna chorego i jego opiekuna

48
Jak rozpoznać czy w rodzinie podopiecznego
występuję przemoc?
FIZ-LK©
Uwaga!!! Nie warto wchodzić do domu podopiecznego z nastawieniem detektywa,
tropiącego wszelkie oznaki nieprawidłowości i ewentualnych zaniedbań pielęgnacyjnych.
Dobrze jest jednak znać podstawowe objawy świadczące o przemocy w rodzinie.
Pamiętaj!!! W celu wyjaśnienia podejrzeń stosuje się procedurę „Niebieskiej karty”,
a nie Twoje „śledztwo”.

49
FIZ-LK©
występuję przemoc? c.d.
Ofiara przemocy:
• Bywa zaniedbana, zmizerowana lub też przesadnie zadbana
(maskowanie sińców makijażem)
• Ubrana nieadekwatnie do pory roku i temperatury
• Zalękniona,
• Wycofana,
• Lgnie do dorosłych lub ucieka od nich (u dziecka)
• Powtarzające się obrażenia ciała, na rożnym etapie gojenia
• Osoba milknie kiedy widzi sprawcę
• Unika kontaktu z innymi ludźmi
• Często korzysta z różnych czasami bardzo oddalonych od siebie szpitali, przychodni…

50
Sprawca przemocy:
• Często zadbany,
• Ułożony
• Czuły
• Kochający
• Odwołujący się do wartości wyższych,
• Religijny
• Dbający o dobre imię rodziny
• …
FIZ-LK©

51
FIZ-LK©
Najczęściej występuję widoczna i odczuwalna dysproporcja pomiędzy zachowaniem
ofiary i sprawcy. Na przykład sprawca zazwyczaj mówi za osobę pokrzywdzoną,
odpowiada za nią na pytania, podaje niespójne i mało wiarygodne wyjaśnienia obrażeń.
Sprawca osacza osobę pokrzywdzoną. Protestuje kiedy lekarz chce ją przebadać pod
nieobecność sprawcy. Często obok zadbanego sprawcy stoi zaniedbana i wystraszona
osoba pokrzywdzona. Może być też tak, że u obserwatora pojawia się „dziwne” uczucie.
Ma on poczucie, że obserwuje sielankowy obraz, idealne małżeństwo i rodzinę. Chce im
zazdrościć, ale jednocześnie „coś” jest jakby nie tak. To „coś”, każe obserwatorowi
zachować dystans. Obserwator ma ochotę szybko zakończyć spotkanie i nie wracać do
tematu.

52
FIZ-LK©
Nie daj się zwieść stereotypom na temat przemocy
https://pixabay.com/pl
Picie alkoholu jest
przyczyną bicia żony
Wierzenia religijne mogą
powstrzymać przemoc
Osoby bite są szalone
Mężczyźni nie mogą
być bici ani poniżani
przez kobiety
Przemoc zdarza się głównie w rodzinach
ubogich, słabo wykształconych
Choroba przewlekła ofiary
„zmiękczy” serce sprawcy
i przestanie on stosować przemoc
Kto raz uderzy będzie bił zawsze

53
Polecam uwadze czytelnika materiał filmowy – wywiad z ofiarą i sprawcą przemocy
w rodzinie. Warto zwrócić w nim uwagę na zachowania werbalne i niewerbalne
sprawcy, skonfrontowanego ze swoimi czynami. Postawa sprawcy dość dobrze pokazuje
sposób funkcjonownia psychicznego osób stosujących przemoc.
(https://www.youtube.com/watch?v=6JvKxAuD3N0)
FIZ-LK©

54
FIZ-LK©
Masz wątpliwości? Zapoznaj się z materiałami przegotowanymi przez Ogólnopolskie
Pogotowie Ofiar Przemocy w Rodzinie Niebieska Linia. Polecam: Kwestionariusz Oceny
Ryzyka Występowania Przemocy w Rodzinie Wobec Dorosłego oraz Kwestionariusz
Oceny Ryzyka Występowania Przemocy w Rodzinie Wobec Dziecka. Dostępne są również
sugerowane algorytmy postępowania w przypadku podejrzenia przemocy w rodzinie.
(http://www.niebieskalinia.pl/algorytmy/dla-ochrony-zdrowia)

55
Co zrobić kiedy jestem świadkiem przemocy domowej?
FIZ-LK©
Jeżeli pracujesz w zespole terapeutycznym to koniecznie powinnaś/powinieneś
porozmawiać o tym ze swoimi przełożonym oraz kolegami. Zawsze najgorzej
jest działać w pojedynkę. Razem możecie wypracować lepsze rozwiązanie.
Jeżeli świadczysz usługi opiekuńcze samodzielnie w domu chorego to możesz
skontaktować się z najbliższym ośrodkiem pomocy społecznej, Policją lub ośrodkiem
zdrowia. Możesz również nawiązać kontakt z Ogólnopolskim Pogotowiem dla Ofiar
Przemocy w Rodzinie pod numerem telefonu 22 668 – 70 – 07 (czynny przez 7 dni
w tygodniu, w godzinach od 12 do 18). Możesz też zadzwonić na bezpłatną infolinię pod
numerem telefonu 0 800 -120 – 002 lub napisać na adres mejlowy:
niebieskalinia@niebieskalinia.info
Niezależnie od okoliczności zawsze bezwzględnie
dbaj o własne bezpieczeństwo!!!

Zapraszamy do pozostawienia komentarza oraz obserwowania profilu naszej
Fundacji na SlideShare
Polecamy Waszej uwadze stronę www Internetowego Punktu Konsultacyjnego
dla Opiekunów www.punktkonsultacyjny.eu, na Facebook-u
https://www.facebook.com/konsultacjeFIZ/, oraz na kanale YouTube
https://www.youtube.com/channel/UCnLyAfKFDOoW_10dkKBfKzg
FIZ-LK©
www.punktkonsultacyjny.eu 56

Rola opiekunów medycznych w przeciwdziałaniu przemocy domowej

Empfohlen

Empfohlen

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

Was ist angesagt? (20)

Ähnlich wie Rola opiekunów medycznych w przeciwdziałaniu przemocy domowej

Ähnlich wie Rola opiekunów medycznych w przeciwdziałaniu przemocy domowej (20)

Mehr von Fundacja Instytut Zdrowia FIZ-LK

Mehr von Fundacja Instytut Zdrowia FIZ-LK (20)

Rola opiekunów medycznych w przeciwdziałaniu przemocy domowej