Het Identiteitscongres - 26-03-2013 - Grip op identiteit met de narratieve methode - Jochum Stienstra
•Als PPT, PDF herunterladen•
0 gefällt mir•523 views
Empfohlen
Weitere ähnliche Inhalte
Ähnlich wie Het Identiteitscongres - 26-03-2013 - Grip op identiteit met de narratieve methode - Jochum Stienstra
Ähnlich wie Het Identiteitscongres - 26-03-2013 - Grip op identiteit met de narratieve methode - Jochum Stienstra (7)
Mehr von Adformatie Groep
Mehr von Adformatie Groep (14)
Het Identiteitscongres - 26-03-2013 - Grip op identiteit met de narratieve methode - Jochum Stienstra
- 1. Versie 1.0 | 26-03-2013 De stille kracht van het verhaal Ferro Explore voor het Identiteitscongres Jochum Stienstra | directeur
- 2. De stille kracht De veelbelovende Indisch ambtenaar Otto van Oudijck, resident van district Laboewangi, probeert een rechtvaardig bestuurder te zijn, maar hij is blind voor alles wat zich aan zijn eigen gevoel voor logica en gevoel van juistheid onttrekt. “Hij dacht niet”, schrijft Couperus, “volgens de tintelwisseling van zijn leven, hij dacht volgens zijn ideeën en principes” Bas Heijne, NRC 20 maart 2013 2 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 3. Wat is de kracht van verhalen? Hoe verzamel ik relevante verhalen? Opbouw Hoe haal ik betekenis uit verhalen 3 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 4. Wat is de kracht van het verhaal Zuigt je in de realiteit 4 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 5. Wat is de kracht van het verhaal Het verborgen verhaal 5 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 6. De kracht van het verhaal Niet de gewone logica …. 6 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 7. De kracht van het verhaal …. maar de grillige logica 7 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 8. De kracht van het verhaal Een voorbeeld uit de praktijk 8 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 9. Hoe vang je een verhaal Niet op de ons bekende manieren 9 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 10. Hoe vang je een verhaal? Volg de logica van het verhaal 10 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 11. 11
- 12. Een storygroup Opdracht • Wie de talking stick vast heeft, wordt niet onderbroken • Geen discussies, geen tegenspraak, je mag hooguit vragen om verduidelijking • Ieder verhaal krijgt een naam en een nummer • Het gaat ons er niet om jullie te begrijpen, maar om zo veel mogelijk en zo levendig mogelijke verhalen te krijgen 12 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 13. Hoe vang je een verhaal? De vraag om verhalen uit te lokken Stel je voor. Je zit in de kroeg met een van je beste vrienden. Hij zegt tegen je: ik overweeg om te gaan werken bij X. Welke verhalen zou jij kunnen vertellen, als je hem wilde duidelijk maken hoe het is om te werken bij X? 13 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 14. Hoe vang je een verhaal? Hoe vang je een verhaal Context Context Stel je voor. Je zit in de kroeg met een van je beste vrienden. Hij zegt tegen je: ik overweeg om te gaan werken bij X. Welke verhalen zou jij kunnen vertellen, als je hem wilde duidelijk maken hoe het is om te werken bij X? Context Stimuleren verhalende Triggeren op gebeurtenissen geheugen i.p.v. meningen 14 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 15. Hoe vang je een verhaal 15 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 16. Hoe vang je een verhaal Voorbeelden Geen verandering De voortuin is bij ons een stiefkindje. Na jaren een gazonnetje met borders erlangs gehad te hebben vonden we het gazon niet meer goed en vervelend om steeds met de grasmaaier naar de voortuin te moeten. Dus werd het gazon verwijderd en een op de plaats van het gazon een border met een paadje van kiezelsteentjes. Daardoor zou het ook beter te onderhouden zijn dachten we. Maar het is nu zo dat de voortuin nog steeds een stiefkindje is Helden en kneusjes want in plaats van een gazon vol onkruid hebben we nu een border erbij vol onkruid. Dus het Het valt me op dat in reclame mannen heeft niets veranderd aan het feit dat we liever in de achtertuin werken dan in de voortuin. altijd een beetje de helden zijn en Elektronica bedrijf vrouwen altijd een beetje de kneuzen. Vrouwen lopen altijd op hakken, hebben pijn in hun voeten, allerlei probleempjes en kwaaltjes en Vol vertrouwen een auto kopen menstruatie-pijntjes. En als de Ik heb een nieuwe auto nodig. Het liefst koop ik een tweedehands, maar ik weet mannen dan iets nodig hebben – niet goed waar ik op moet letten. Ook heb ik het argwaan dat ik als vrouw snel aftershave of zo – dan is het altijd bedonderd word. Je kunt mij alles wijs maken. Ook vind ik het zo spannend om stoer. een auto te kopen dat het niet lukt om hier objectief naar te kijken. Het is geweldig Leer mij vrouwen kennen dat er iemand met mij mee wil. Iemand die plezier in auto's heeft. Mijn vorige vriend was zo iemand, dat was handig. Hij hoorde aan de motor wat er aan de hand was. Voelde of de wielen uitgebalanceerd waren, keek naar de kleur van de uitlaatgassen en dergelijke. Geweldig dat het nu mogelijk is om zo iemand mee te vragen . Consumenten vereniging Gered Taboe op dood Wanneer men ervan uit gaat dat iedereen dit verplicht is/wil doen tenzij anders heeft Net als iedereen wil ik liever niet aangegeven wordt de keuze voor mij makkelijker. Ik twijfel nu waardoor ik niets invul. nadenken over de dood. Denk je aan Andersom zou ik het zo laten en afwachten. Als jezelf iets hebt wil je ook geholpen. donorregistratie, dan denk je na over je Als je vriendin te wachten ligt op een nieuwe nier en bijna dood is zegt de Arts dat het eigen dood. Eigenlijk zou je moeten een geluk is dat het mooi weer is en er veel motorrijders op de weg zijn?? Ja dan nadenken over het leven dat gered kan gebeuren er meer ongelukken en is de kans groter dat je vriendin gered kan worden worden met jouw orgaan en de wijze mbv orgaandonatie... en ja, ze is gered door een verongelukte motorrijder. Niet te waarop je voort kunt leven zelfs na je geloven toch! dood. Charitatieve organisatie Charitatieve organisatie 16 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 17. Hoe vang je een verhaal? De kunst van het duiden 17 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 18. Betekenis halen uit verhalen Twee basismethoden Explore!theStory Intimate Explore!theStory Mass qualitative 18 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 19. Betekenis halen uit verhalen Explore!TheStory Intimate 19 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 20. Betekenis halen uit verhalen Explore!TheStory Mass qualitative Openheid Openheid A B Check n = 845 Check n = 751 n/a: 52 n/a: 39 Ratio: 0.94 Ratio: 0.95 Veiligheid Privacy Veiligheid Privacy Uitleg met wat er in de patronen is te vinden, en Uitleg met wat er in de patronen is te vinden, en ook wat typische verhalen zijn die daar iets over ook wat typische verhalen zijn die daar iets over zeggen zeggen 20 De stille kracht van het verhaal 27-03-13
- 21. Betekenis halen uit verhalen Explore!TheStory Mass qualitative Was there a problem for the people in your story (choose one)? Hier pik je bijvoorbeeld een verhaal dat typerend is voor mensen die een groot probleem hebben, of enkele verhalen. Daarbij kun je uiteraard ook de thema’s en typen verhalen er uitlichten 21 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 22. Betekenis halen uit verhalen Transformatie Een transformatie van ‘logica’ naar ‘verhalenlogica’ 22 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
- 23. Conclusie Beter begrip van identiteit 23 27-03-13 De stille kracht van het verhaal
Hinweis der Redaktion
- Mijn naam is Jochum Stienstra. Ik ben kwalitatief onderzoeker van professie. De laatste 7 jaren heb ik besteed aan wat ik maar noem ‘ narratief onderzoek ’ . Dit is een methode om van verhalen van consumenten of werknemers ‘ data ’ te maken. Mijn ervaring is dat deze methoden zo anders zijn dan de onderzoeksmethoden die we gewend zijn, dat het een tijdje kost om het echt te vatten. Zelf heb ik daar een paar jaar over gedaan. Ik heb daarom als doel niet om jullie de ins en outs van een nieuwe interessante methode over te brengen. Mijn doel is om jullie te triggeren, een een gevoel te geven voor een denkwijze, die geschikt is om inzicht te krijgen in identiteitsvraagstukken.
- Ik ben zelf groot fan van de schrijver Louis Couperus. Helaas is zijn taalgebruik niet meer goed verteerbaar voor de hedendaagse mens. Bij herlezing moet ik me ook altijd weer even ‘inleven’. (jaren 70, tv gekluisterd, iedereen van mijn leeftijdscategorie herkend het, de rest: stel je voor 2 netten. Niets spannends. En dan ineens een serie die geheimzinnigheid, seks en intriges combineerde. En omdat er niets anders was keek gewoon iedereen! (Lees citaat voor). Tintelwisseling. Denk even na over hoe mooi dat woord is. Het drukt alles uit over het leven, waarin niets vast staat, waarin ons bestaan, onze persoonlijkheid onze relatie met onszelf en met anderen voortdurend aan wisselingen onderhevig is. Zoals in de wisselingen van gebeurtenissen van een goed verhaal. Ik vond het een mooi thema omdat hier Couperus in een krachtig verhaal aantoont, hoe zwak soms logica, ideeën en principes zijn, vooral als je je onttrekt aan ‘de tintelwisselingen van het leven’. Ik denk dat dit in grote mate ook geldt voor identiteit. We komen in problemen als we identiteit willen voorstellen als een principe, uit te leggen in een simpel diagram van normen en waarden. Identiteit is iets wat zich voortdurend vormt. Het is sterk onderhevig aan de tintelwisselingen van het leven. En ik wil in het uur dat we tot onze beschikking hebben uitleggen hoe de stille kracht van het verhaal ons kan helpen om die tintelwisselingen te begrijpen en ook te gebruiken.
- Inleiding: Ik heb drie kwartier in drie stukjes gehakt. Eerste kwartier vertel ik jullie iets over de kracht van verhalen in het algemeen. Ik gebruik een verhaal dat buiten jullie onderwerp ligt, maar dat heel geschikt is om het principe uit te leggen om uit te leggen waarom het verhaal zo ’n interessant medium is in de identiteitswereld. Het tweede kartier besteed ik aan de vraag: hoe kun je ‘company stories’ verzamelen? Hoe krijg je de verhalen die de identiteit van een organisatie bepalen? We gaan daar ook even mee oefenen. Het laatste kwartier besteed ik aan de vraag: hoe maak ik data van verhalen. Hoe gebruik ik verhalen om iets te leren over mijn bedrijfscultuur.
- Het verhaal uit de VPRO gids. Kracht van een verhaal: ontroering, maakt je boos. Sprookjes: er licht iets op in ons hoofd, aangename spanning. Verhaal van ‘echt’: zuigt je in een realiteit. Identificatie (zelf gepest, wil zelf ook helpen). Neemt je mee. Details plaatsen je in de wereld. Logica van het verhaal heeft grote overtuigende waarde, zo groot zelfs dat het waarheidsgehalte van een verhaal zelden op de proef wordt gesteld.
- Waarom wordt waarheid niet op de proef gesteld? De verborgen logica. Bevindt zich achter de feiten. gaat meer over zoeken van een patroon, een regelmatigheid in onregelmatige data. Voorbeeld kracht VPRO verhaal. Expliciet een leugen, maar innerlijke logica. - zou waar kunnen zijn. - we kennen de kracht van de onbewuste goede daad ook zelf - juist het ‘toevallige’ maakt het verhaal geloofwaardig, hoofdpersoon was niet in staat om te overtuigen, deed gewoon wat hij deed - we kunnen ons identificeren met wanhoop en willen ons identificeren met goedheid Op deze manier is de ‘echte boodschap’ een ethisch perspectief, een ethisch appel. Dat wordt gedaan door het ‘verhaal achter het verhaal’ en heeft kracht door de ‘inlevingsvariant’
- Logica van algemeen: Gewoonlijk gebruiken we de term logica voor een rationele, objectieve, formele redenering die gebruikt kan worden om standpunten te onderbouwen. Het begrip waarheid gebruiken we om een feitelijk juiste uitspraak over de werkelijkheid te doen: een beschrijving die in alle opzichten recht doet aan de realiteit. Een logisch redenering is waar of onwaar. Als hij waar is dan staan de uitkomsten niet meer ter discussie, als hij onwaar is is de redenering onbruikbaar. In die zin is de ‘gewone logica’ digitaal. De grote waarde van deze logica zit hem in de objectiviteit en controleerbaarheid. Los van wie er naar kijkt, los van meningen en gevoelens, de logica hoort hetzelfde te zijn. Hoewel we in het dagelijkse leven een iets ‘rekkelijker’ omgaan met het begrip logica, is het ideaal toch het produceren van een onweerlegbare waarheid, analytisch te benaderen.
- Logica van verhalen algemeen: Toeval en grilligheid speelt een rol, ontwikkeling gaat steeds door, wisselende contexten bepalen de gebeurtenissen in plaats van harde, onomkeerbare wetten. De logica is veel intuititiever, minder deterministisch, holistischer Geen harde, onmiskenbare wetten, maar eerder ‘waarschijnlijkheden’, tendenties’ Vaak presenteren die ‘ethische perspectieven’ Veranderingen zijn mogelijk, geen onontkoombare uitkomst, maar ‘turning points’ Ze vertegenwoordigen patronen van handelen. Belangrijste: wat niet gezegd wordt is vaak belangrijker. De waarheid verschijnt impliciet.
- Voorbeeld van Ahold. Een verhaal dat krachtig naar boven kwam na het AHOLD schandaal is het verhaal van de bijgewerkte foto van Van der Hoeve. Waarom was dit verhaal zo krachtig? Het verhaal van de hybris. Het opgepompte ego. Het verhaal trekt ons mee. Alle logica wordt nu uitgebannen. We kijken niet meer naar ‘waarheden’, we analyseren niet meer. De onuitgesproken waarheid is die van de ethiek die uit een patroon naar voren komt dat we kennen van andere verhalen: mensen met een te grote drive en te grote ambities komen zichzelf tegen, ze komen ten val. Het verhaal achter dit verhaal wordt de waarheid, waaraan niet meer is te ontkomen: Van der Hoeven heeft met vleugels van was de hemel willen veroveren, en is hard gevallen. Daarmee komt er in een klap een soort ‘waarheid’ bovendrijven die een grote mate van aantrekkelijkheid heeft omdat ze past in onze patronen. Dat is de logica van het verhaal. En het toont aan hoe company stories kunnen werken, extern, maar ook intern. Nu zijn dit de grote verhalen. Maar in de praktijk zijn er vele kleine verhalen. Ik noem het verjaardagsverhaal dat ik ooit hoorde in de jaren 80 van een IT-man die trots vertelde dat hij de geboorte van zijn zoons had moeten missen omdat hij aan het programmeren was. Dat was een verhaal van een arbeidsethos en solidariteit. Het werd waarschijnlijk in zijn organisatie veel verteld, ook om de kracht van de onderlinge verbondenheid vorm te geven. De werknemers vertelden met dit verhaal iets over hun loyaliteit, over hoe zij zich identificeerden met een rol. Hoe komen we aan dergelijke verhalen? Hoe kunnen ze ons helpen om te begrijpen welke rol hun werkgever heeft in de vorming van hun eigen identiteit en vice versa, over de vorming van de identiteit van de organisatie?
- Allereerst even: hoe niet. De traditionele manier om inzicht te krijgen in de identiteit is het doen van een online onderzoek met vragen waarin uitgebreid op onderdelen wordt gezocht naar de identiteit of verbondenheid, over hoe het management wordt ervaren, waarin stellingen op vijfpuntschalen worden gerate. Bij de betere instrumenten wordt gebruik gemaakt van een theorie over waarden, bijvoorbeeld de Hoffstadtdimensies. Ik wil hier niet die grote enquete gaan aanvallen. Ik wil niet claimen dat het scoren van 5-puntsschalen zinloos is, en ook niet dat het inventariseren van de houding tav het management verkeerd is. En zeker niet dat het inventariseren van de geldende ‘waarden’ fout is. Wat ik wel wil duidelijk maken, dat deze enquete aanpak heel erg goed aansluit bij de ‘echte logica’. Hij leidt ook idealiter tot zekere uitspraken. Door mensen een dergelijke vragenlijst voor te leggen, breng je ze ook in de stemming van het redeneren. Je laat mensen nadenken. Daarbij wordt hun denken gestuurd naar het abstracte, de waarden, de meningen. Tenslotte worden de deelnemers uitgenodigd om te denken binnen de aangeboden categorieen. Het grote voordeel hiervan is dat het handig is om te handelen. Veel makkelijker dan het vangen van een verhaal.
- Wat je wil zijn eigenlijk de verhalen die werknemers en klanten elkaar vertellen of die ze elkaar kunnen vertellen. Dat zijn gebeurtenissen of ervaringen die op een of andere manier een symboolkracht hebben gekregen. Eigenlijk wil je daar bij zitten. Mijn voorbeeld van een persoonlijk verhaal (met arent). Omdat dit niet realistisch is, wil je dit zo goed mogelijk simuleren. Dat houdt dus in dat we een fundamenteel andere aanpak nodig hebben als we de verborgen logica van het verhaal willen begrijpen. Allereerst moeten we mensen dan in ‘de mood van het verhaal’ brengen. We moeten de druk wegnemen van het willen begrijpen, we moeten af van het intentionele, om terecht te komen in de wereld van het toevallige, het niet intentionele. De wereld waarin het abstracte wel bestaat, maar impliciet is, verborgen achter de concrete voorvallen in de verhalen. Je moet mensen dus ‘triggeren’ om tot de verhalenwereld te komen, en ze nooit leiden naar de expliciete vragen. Dus niet: welke waarden vertegenwoordigt jou bedrijf? En zelfs niet: ‘Wat kun je vertellen over de kwaliteit van het management’. Dit zijn wat ik noem ‘doodslaande vragen’. Ze kunnen succesvol zijn in de enquete, ze zijn niet geschikt om levendige verhalen los te maken. In plaats daarvan moet je mensen in de juiste context plaatsen en ze uitdagen, op een ‘verhalende manier’ hun geheugen triggeren. Dat impliceert juist het ‘gekke’ of ‘uitzonderlijke’ verhaal te zoeken. De vraag moet meer een aanleiding geven voor verhalen dan een echte vraag zijn.
- Een van de manieren om dit te doen is de story group. Hier een voorbeeld van 25 mensen in een story group. We hebben hen in de juiste mood gebracht door te zeggen: we probleren jullie nog niet te begrijpen. Jullie hoeven jezelf ook niet te begrijpen. We willen alleen graag dat je zo levendig mogelijk verhalen vertelt rond het onderwerp. Je mag niet discussieren. Je mag elkaar niet onderbreken. Wel kan het zo zijn dat het horen van een verhaal jou ook weer inspireert om tot iets te komen. We bieden dan een ritueel met een story-stick die meteen de verhalen opneemt. Onderdeel van het ritueel is ook dat ieder verhaal een titel krijgt. Dit hebben we inmiddels vele tientallen keren toegepast voor diverse onderwerpen. Meestal krijgen we tussen de 200 en 400 verhalen binnen 1,5 uur. Ieder verhaal heeft een titel.
- De andere manier kan zijn online. Je geeft een soortgelijke inleiding. En je legt de vraag voor, waarbij mensen een verhaal kunnen opschrijven en een titel kunnen geven.
- Dit zijn voorbeelden van verhalen. Soms hele kleine verhalan. Ook wel heel grote. Zoals je hier ziet altijd een titel, dat is een soort free format tag.
- Hier krijg je dus een soort ‘ omgekeerde werking ’ . In plaats van een grote ‘ vraagbasis ’ met veel en per onderdeel uitgesplitste vragen hebben we juist een heel kleine vraagbasis met zo algemeen en en weinig mogelijk uitgesplitste vragen. In plaats van een heel ‘ smalle ’ en gedefinieerde, voorgecategoriseerde antwoordmogelijkheden, hebben we juist een heel brede, totaal open type antwoorden: een corpus verhalen. Rijk en ongestructureerd. Er is relatief weinig controle mogelijk op antwoorden, in die zin is er sprake van ‘ natuurlijkheid ’ .
- Deze werkwijze geeft je inzicht in wat een identiteit nu eigenlijk inhoudt. De archetypen geven je dat gevoel voor de grillige, verborgen logica achter de verhalen. De onzichtbare ratio, die alles behalve eenduidig is. Daarmee zijn de archetypen ook een prachtig middel, die aansluiten bij de logica van het verhaal: enerzijds vertegenwoordigen ze duidelijke patronen, die zeker objectief te maken zijn. Maar anderzijds blijven ze ook ‘ open ’ en kun je er op intuitieve wijze mee aan de slag. De verhalen geven de grilligheid, de interpretatie de ‘ preciesheid ’ . In mijn ogen sluit het daarom heel erg goed aan bij de realiteit van de identiteit. De ‘ harde ’ kant houdt in dat je wel echt data hebt (bij mass qualitative). Dit maakt dat discussies op een hoger niveau gevoerd kunnen worden. Dat je makkelijker kunt schakelen van het abstracte naar het concrete.