За зээл

2.  Бүтээгдэхүүн ба үйлчилгээний үр дүнг солилцох, худалдах
ба худалдан авах үйл ажиллагааны хүрээг зах зээл гэнэ.
 Хувийн өмч болон үйдвэрлэлийн хэрэгслийг хувь хүн болон
пүүсийн харъяанд эзэмшүүлэх боломжтой болохоор ажиллах
сонирхол өрсөлдөөнийг бий болгодог.
 Тийм учраас энэ тогтолцооны хамгийн гол онцлог нь
өрсөлдөөн их байдагтай холбоотой.Мэдээж өрсөлдөөн нь
үйлдвэрлэлийн чанар үнэ зэрэгт сайнаар нөлөөлдөг бөгөөд
бараа бүтээгдэхүүний үнэ зөвхөн эрэлт нийлүүлэлтээр
тодорхойлогдоно.
 Өөрөөр хэлбэл зах зээдийн эдийн засгийн тогтолцоо нь
хэрэглэгчийн бие даасан байдал , үнэ бүрдэх чөлөөт
тогтолцоо , эрэлт нийлүүлэлтийн хууль үйлчилдэг чөлөөт
өрсөлдөөнд үндэслэсэн эдийн засгийн тогтолцоо гэж хэлж
болно.

3. Төр Сул
Хэрэглэгч Хаан
Үйлдвэрлэгч Хязгааргүй

4. Зах зээл
Бөөний
худалдааны зах
зээл
Жижиглэн
худалдааны зах
зээл
Яармаг
үзэсгэлэн
худалдааны зах
зээл

5. Олон улсын зах зээл
Улс орны зах зээл
Бүс нутгийн зах зээл
Орон нутгийн зах зээл

6. 1. Төгс өрсөлдөөнт зах зээл : Үйдвэрлэгчид өөрийн
бараа бүтээгдэхүүнийг зах зээлийн үнээр
борлуулна.Олон өрсөлдөгчтэй.
2. Төгс бус өрсөлдөөнт зах зээл: Монопольт зах зээл
юм. “Нэг борлуулагч” гэсэн утгатай грек үгнээс
гаралтай. Тухайн зах зээлийг ганцааар ноёрхож
бусад өрсөлдөгчид зах зээлд чөлөөтэй орох
боломжийг хаадаг.Төрөөс монополийн эсрэг
хуулийг гаргаж хязгаарладаг

7. • Үйлдвэрлэлийн багаж хэрэгсэл
• Материал түүхий эд
• Үйлдвэрлэл үйлчилгээ
Үйлдвэрлэлийн
хэрэгслийн зах зээл
• Өргөн хэрэглээний барааны
• Хүн амын үйлчилгээний
Хэрэглээний
зүйлсийн зах зээл
• Биеийн хөдөлмөрийн
• Оюуны хөдөлмөрийн
Хөдөлмөрийн зах
зээл
• Үнэт цаасны зах зээл
• Валютын зах зээл
Санхүүгийн зах зээл
• Техник технологийн зах зээл
• Удирдлага менежмент болон маркетинг
Мэдээллийн зах зээл
• Гадаад болон дотоод хөрөнгө оруулалт
Хөрөнгө
оруулалтын зах зээл

8. 1. Үйлдвэрлэгч , хэрэглэгчид нь тодорхой өмчид
тулгуурлан бие даан үйл ажиллагаа явуулна.Зах зээлээ
судалсны дүнд юу борлуулж чадахаа үйлдвэрлэнэ
2.Чөлөөт өрсөлдөөнд тулгуурлана.
3. Өөрийн харилцах түншээ чөлөөтэй сонгож , эдийн
засгийн чөлөөт эрхийг эдэлнэ.
4. Эрэлт нийлүүлэлтийн хуулинд тулгуурлаж
хэрэглэгчдийн хэрэгцээгээр зохицуулагдана
5. Эдийн засгийн макро бодлогод төрийн зохицуулалт
зайлшгүй

9.  Худалдан авах чадвараар баталгаажсан хэрэгцээг
эрэлт гэнэ.
 Эрэлт тодорхой хэмжээний мөнгөөр хязгаарлагдаж
байдааг тул хэрэгцээнээс бага байдаг.
 Үнэ буурахад эрэлт өсөж , үнэ нэмэгдэхэд эрэлт
буурах зүй тогтлыг эрэлтийн хууль гэнэ.

10.  Хүн амын сонирхол , гачигдал , хэрэгцээнээс
хамаарна.
 Хүн амын цалин хөлс, бодит орлогоос хамаарна
 Үнээс хамааарна
 Нийлүүлэлтээс хамааарна.

11.  Тухайн бараа үйлчилгээний үнэтэй урвуу
хамааралтай байна. Ү Э
 Орлон хэрэглэгдэх барааны үнэтэй урвуу
хамааралтай.
 Хавсран хэрэглэгдэх барааны үнэтэй шууд
хамааралтай .
 Хүн амын орлогын түвшин, нийгмийн гарал ,
боловсрол , зан заншил, нас хүйс дадал зуршил
нөлөөлнө.

12.  Тодорхой цаг хугацаанд тогтсон үнээр зах зээлд
борлуулагдах бараа бүтээгдэхүүний тоо хэмжээг
нийлүүлэлт гэнэ.
 Нийлүүлэлт нь үйлдвэрлэгдийн үйл ажиллагаа ,
эдийн засгийн чадавхийг илэрхийлнэ.
 Нийлүүлэлт нь үнэтэй шууд хамааралтай байна.
 Нийлүүлэлт нэмэгдэхэд үнэ шууд нэмэгдэнэ, үнэ
буурвал нийлүүлэлт багасдаг зүй тогтлыг
нийлүүлэлтийн хууль гэнэ

13. Нийлүүлэлт
үнэ
Орцын
үнэ
Н-ийн тоон
өөрчлөлт
Технологи

14.  Тухайн барааны үнэ өсвөл үйлдвэрлэгчдийн ашиг
нэмэгдэх тул нийлүүлтээ ихэсгэдэг .
 Үйлдвэрлэлийн хэрэгслийн үнэ , эсвэл
үйлдвэрлэлийн зардал нэмэгдэж ашиг буурна.
 Техник , технологийн боловсронгуй хөгжлөөс шууд
хамаарна.

15. Зах зээлийн үнэ бүрэлдэх дамжлагынх үүднээс дараах
байдлаар хуваадаг.Үүнд:
• Үйлдвэрлэгч зардал дээрээ
ашгаа нэмсэн нийлбэр үнэ
Үйлдвэрлэлийн
үнэ
• Үйлдвэрийн үнэ дээр зардал ,
ашгаа нэмсэн нийлбэр юм
Бөөний үнэ
• Бөөний үнэ дээр зардал ашиг 2
нэмсэн нийлбэр мөн .
Жижиглэн
худаалах үнэ

16.  Эрэлт нийлүүлэлтийн харилцан үйлчлэлийн үр
дүнд зах зээлийн үнэ тогтдог
 Зах зээлийн үнийн хамгийн зохистой үнэ бол
тэнцвэрт үнэ юм
 Эрэлт нийлүүлэлт хоёр тэнцэж байх нөхцөлд
тэнцвэрт үнэ аяндаа тогтдог

17. Зах
зээлийн
эдийн
засаг
Эрэлт
Нийлүүлэлт
Үнэ
Зах зээлийн эдийн засгийн
тулгын 3 чулуу