1. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 3
Gazetae shkolles
NDRYSHON MATURA SHTETERORE?!! Mesatarja e
shkollës së mesme
do të shërbejë si kriterikryesor
për t’u shpallur fitues në
universitet.Praniminë
institucionet…
Fq. 2 .
INTERVISTE:
Rrefehet Ismail Kadare!!
”Kur bëhet letërsi, ligji më i mirë është
ligji i letërsisë, letërsia nuk…” Fq. 6-7
E Mërkurë 17, 02, 2016
Shkolla “Naim Frashëri” në Durrës
është një ndër shkollat më të mira në
Evropë?! Fq. 3
Një bombë alarmon
gjimnazistët…!! Fq. 4
Naim Frashë, shkolla që
rrit imazhin e arsimit
publik. Fq. 4
KryeministriRama
shpërblim dhe drekë për
mësuesit e Naim
Frashërit. Fq. 3
Vlerësimii Mësuesve:Një skemë e re
evropianekualifikimi Fq.5
Projekte dhe aktivitete te ndryshme
në shkollë. Fq. 8
Si të evitojmë stresin e provimeve?!
Fq. 9
2. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 2
Arsimi i Lartë, hiqet Matura Shtetërore dhe
rikthehet mesatarja
Mesatarja e shkollës së mesme do të
shërbejë si kriteri kryesor për t’u
shpallur fitues në universitet. Pranimi
në institucionet e arsimit të lartë për të
gjitha ciklet e studimit dhe programet
profesionale do të bëhet nëpërmjetnjë
procesiaplikimi, dhe kundrejt pagesës
së tarifave përkatëse pranë Qendrës
së Shërbimeve Arsimore (QShA). Me
hartimin e projektligjit të ri, duket se
Matura Shtetërore do ta humbë
peshënqë ka për pranimet në
Universitet. Projektligji i Arsimit të
Lartë, tashmë u ka shkuar
universiteteve për diskutim, ndërsa
javën e ardhshme do të bëhet publik
dhe nga Ministria e Arsimit dhe Sportit.
Në dallim nga ligji aktual, ai përmban
rreth 50 nene më tepër dhe hartohet
në përputhje me reformëne ndërmarrë
vitin e kaluar nga Komisioni i Arsimit të
Lartë. Risitë më të rëndësishme që
pasqyrohen janë ndryshimi i formës së
financimit nëpërmjet3 granteve (për
zhvillimin, mësimdhëniendhe
shkencën) dhe prezantimi i kredisë
studentore. Po ashtu, parashikohen
edhe ndryshime në format e studimeve
të cilat do të jenë të kategorizuara në 3
mënyra zgjedhjeje, përkatësisht,
studime me kohë të plotë, me kohë të
zgjatur dhe studime të formimit të
vazhduar. Ligji ka reduktuar aspekte të
përfaqësimittë studentëve në
qeverisjene institucioneve të arsimit të
lartë, ka kufizuar autoritetin e rektorit
vetëm në drejtimin akademik dhe ka
rritur autoritetin e administratorit (ish-
kancelarit). Sa i përket periudhës së
studimeve,studentët nuk kanë të
drejtë të ndjekin më shumë se një
program studimi. Ata do të pajisen me
një kartë, nga e cila do të përfitojnë
lehtësi dhe çmime të reduktuara. Këto
përfitime përballohen nga fondete
buxhetit të shtetit.
Pranimi në Universitet
Sistemii ri duket se do të lerë pas
konkursin apo provimin e Maturës, si
kriter për regjistrimin në universitet dhe
ky ndryshim pasqyrohetnë nenin 77,
pika 1, i cili citon se “pranimi në
programete studimit të ciklit të parë
është i mundur për çdo kandidat që ka
përfunduar me sukses ciklin e arsimit
të mesëm dhe që plotësonkriterin e
notës mesatare, të përcaktuar çdo vit
me udhëzim të Ministrisë përgjegjëse.
Institucionet e arsimit të lartë mund të
vendosin edhe kritere pranimi shtesë.
Kriteret e përzgjedhjes së kandidatëve
shpallen nga institucioni i arsimit të
lartë, në fillim të semestrittë dytë të
vitit akademik paraardhës dhe i vihen
në dispozicionQendrës së
Shërbimeve Arsimore dhe Ministrisë
përgjegjëse përarsimin”. Kriteret e
aplikimit për vijimin e studimeve të
ciklit të parë apo atyre të integruara të
ciklit të dytë i ofrohen çdo individi, që
ka përfunduar me sukses arsimin e
mesëm dhe që ka siguruar një prag
minimal të rezultateve, përcaktimi i të
cilit bëhet me vendim të Këshillit të
Ministrave. Kriteret e aplikimit për
ndjekjen e studimeve të ciklit të dytë
dhe të tretë i përcaktojnë vetë
institucionet e arsimit të lartë.
Për studentët
Sipas projektligjit, shteti tani financon
vetëm nëpërmjetbursave dhe vetëm
për studentët në nevojë (neni 5 dhe
neni 117). Studentët, nga cilido
institucion publik apo privat kanë të
drejtë të marrin kredi studentore. Së
pari, në aspektin e përfaqësimitnë
organet vendimmarrëse,studenti
është pjesëmarrës vetëm në senatin
akademik (neni 40), por peshën e
përfaqësimitligji ia lë statutit të
institucionit. Në çështje të administrimit
studentët nuk kanë zë. Të drejtat e
tyre janë kufizuar më tej: Për shembull,
në vendosjene një kufiri 5-vjeçar për
përfundimete programet e doktoratës,
neni 80/4 për programet e ciklit të parë
koha maksimale është dyfishi i kohës
normale (edhe pse mund të paguhen
nga shteti sipas nenit 91), neni 91, por
studentit i lejohet të ndërrojë
institucionin nëse nuk përfundonnë
kohë studimet.
Format e studimeve
Studimet me kohë të zgjatur mund të
ofrohen në programet e studimit një
deri në dy vjeçare me karakter
profesional, programete ciklit të dytë
Master Profesionaldhe programet e
ciklit të tretë Master Ekzekutiv.
Institucionet e arsimit të lartë mund të
ofrojnë edhe programe të tjera studimi
në formënme kohë të zgjatur në rastet
kur ato miratohen me vendim të
Këshillit të Ministrave. Programete
studimit, që japin të drejtën e ushtrimit
të një profesionitë rregulluar
organizohen vetëm në formëne
studimeve me kohë të plotë.
Organizimi i studimeve,pranimi i
studentëve dhe financimi nga Buxheti i
Shtetit në institucionet e arsimit të lartë
që ofrojnë programe studimi në fushat
e arteve dhe sporteve bëhen në
përputhje me këtë ligj dhe specifikat
përkatëse.Pranimet e studentëve në
institucionet e arsimit të lartë në të
gjitha programete studimit të ofruara,
bëhen me vendim të institucioneve,
por në përputhje me standardet
shtetërore të kapaciteteve akademike
dhe infrastrukturore, të përcaktuara
sipas fushave specifike të formimit me
vendim të Këshillit të Ministrave. Këto
standarde verifikohen dhe certifikohen
nga Inspektorati Shtetëror i Arsimit të
Lartë përpara deklarimit të kuotave të
pranimit nga të gjitha institucionet e
arsimit të lartë për çdo vit akademik.
Ciklet dhe programet e
studimeve
Institucionet e arsimit të lartë ofrojnë
programe të akredituara të studimeve,
të organizuara në module dhe të
vlerësuara në kredite, në përputhje me
Sistemin Evropian të Grumbullimit dhe
të Transferimit të Krediteve. Sasia
normale e krediteve të grumbulluara
gjatë një viti akademik nga një student
është 60 kredite. Programet e
studimeve hartohen nga njësitë bazë
të institucioneve të arsimit të lartë dhe
miratohen në senatet e tyre
akademike. Programete studimeve në
institucionet e arsimit të lartë
organizohen në tre cikle të
njëpasnjëshme:cikli i parë, cikli i dytë
dhe cikli i tretë. Institucionet e arsimit
të lartë shpallin publikisht programete
licencuara dhe ato të akredituara të
studimeve,para fillimit të aplikimeve
për pranimin e studentëve.
3. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 3
Shkolla “Naim Frashëri” në Durrës është një
ndër shkollat më të mira në Evropë.
Ambientet e shkollës “Naim
Frashëri” në Durrës janë të
pastra dhe mikpritëse për këdo që
afrohet në mjediset e shkollës.
Klasat digjitale janë të
mirëmbajtura, ambiente shumë të
rregullta dhe mikpritëse për
nxënësit. Drejtoresha e
shkollës na sqaron se
për të rregulluar klasat
digjitale është
mbledhur një fond nga
prindërit e nxënësve
dhe në këtë mënyrë
janë krijuar kushtet e
përshtatshme për
mësim.
Në gjimnazin “Naim
Frashëri” në Durrës
Mësuesit dhe nxënësit punojnë
me lehtësi me librat
digjital. Shprehen të kënaqur me
përmbajtjen e tekstit dhe
materialet multimediale të
përdorura në librin digjital. Sipas
mësueseve të shkollës ata arrijnë
të realizojnë objektivat e orës së
mësimit.
Kryeministri Rama shpërblim dhe drekë
për mësuesit e Naim Frashërit.
Nga burime të afërta me stafin e
Kryeministrit “Dyrrahu” mësoi se në 28
dhjetor në vigjilje të festës popullore të
Vitit të Ri Kryeministri Edi Rama shtron
në Pallatin e Kongreseve një drekë gala
për stafet mësimore të 10 shkollave më të
mira në Shqipëri. Mësuesit e Shkollës së
mesme të përgjithshme Naim Frashëri në
Durrës janë të ftuar në këtë ceremoni,
sepse shkolla Naim Frashëri rezultoi një
nga 10 shkollat më të mira në rang
republike. Ishte e vetmja shkollë fituese
ndër shkollat nën juridiksionin e DAR-it
Durrës dhe DAR-it Krujë. Në këtë
ceremoni krahas shtruarjes së drekës nën
kujdesin e lartë të Kryeministrit Rama do
të ndahen edhe shpërblimet e
“ekselencës” për mësuesit, plot 40 000
lekë (të rinj) për secilin mësues.
“Naimsat” e meritojnë një shpërblim të
tillë për djersëne derdhur për të mësuar
sa më mirë nxënësit e kësaj shkollee.
Që të arrije të hyje në top 10 shkollat nuk
mjaftonin rezultatet shumë të mira në një
lëndë të caktuar, por duhej një shumatore
arritjesh të shquara për ta merituar një
nder të tillë. Pra ky lloj stimuli material
shërben edhe për ngjalljen dhe forcimin e
“team Spirit”- shpirtit të ekipit në
shkolla. Pikërisht ky
shpirt ekipi te Naim
Frashëri u arrit në sajë të
punës së mirë e me nivel
të lartë në menaxhimin e
shkollës të kryer nga
drejtoresha e
shkollësBurbuqe Meta
(Hoti) dhe nëndrejtoresha
Esmeralda Xheraji . Kjo
dyshe menaxheriale e
suksesshme, që në vitin e
parë të punës (viti
shkollor 2013-2014) dha rezultate duke e
listuar Naim Frashërin në 10 shkollat më
të mira të Shqipërisë. Tashmë legjenda e
Gjergj Kastrioti si shkolla më e mirë,
shkolla VIP etj po zëvendësohet nga një
realitet i ri: ai i Naim Frashërit, shkollës
ndër 10 më të mirat e Shqipërisë.
Mësuesit e kësaj shkolle kërkuan
nga shtëpia ALBAS që të
zhvillohen disa orë model për
secilën lëndë mësimore.
4. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 2
Naim Frashëri, shkolla që rrit imazhin
e arsimit publik.
Ka disa shkolla në vend të
cilat bëjnë diferencën me
mënyrën e mësimdhënies,
administrimin e stafit dhe
nxënësve si edhe krijimin e
kushteve që maturantët e dalë
prej tyre të mund të zgjedhin
degët më të preferuara për
studimet universitare. Një
shembull i tillë është
edhe shkolla e mesme“Naim
Frashëri” në Durrës, e cila
për vite me radhë ka
mundësuar futjen e nxënësve
të kualifikuar në auditorët e
fakulteteve shqiptare dhe të huaja.
Drejetoresha e shkollës, Burbuqe Meta
shprehet se suksesi i nxënësve lidhet
me përkushtimin e stafit pedagogjik si
edhe angazhimit të drejtorisë për
gjetjen e mundësive të cilat zhvillojnë
intelektin si edhe mendimin kritik të
nxënësve. Jo më larg se pak ditë më
parë, shkolla e mesme “Naim Frashëri
” në Durrës u shpall edhe kampione e
Konkursit të Debatit të zhvilluar me
pjesëmarrjen e 16 shkollave
të mesme nga pesë rrethe të vendit, si
Tirana, Durrësi, Shkodra, Vlora dhe
Korça.
Aktiviteti u organizua në tre faza, ku e
para lidhej me organizimin e
konkurseve brenda
shkollave. Më pas,
skuadrat e zgjedhura
konkurruan në rang
shkollash qyteti, duke
qenë edhe faza e dytë dhe
faza e tretë, zhvillimi i
debateve midis shkollave
të qyteteve të ndryshme.
Znj.Meta thekson se
suksesi
që shkolla e mesme e
përgjithshme
“NaimFrashëri” ka arritur
gjatë këtyre viteve vihet re jo vetëm në
konkurse apo olimpiada të ndryshme
kombëtare e ndërkombëtare, por edhe
në rezultatet e maturës shtetërore, ku
nxënësit e kësaj shkolle rezultojnë të
përfundojnë me rezultate shumë të
larta që ju kanë mundësuar vazhdimin
e degëve të preferuara në universitetet
më të mirë në vend dhe jashtë.
Një bombë alarmon gjimnaziztët…!!
Një qese me celular siper
shkaktoi sot nje alarm për bombë
qe është raportuar mëngjesin e
sotëm në sallën operative të
komisariatit të policisë së
Durrësit.
Pako e dyshimtë me celular sipër
është gjetur në portën kryesore të
gjimnazit ‘Naim Frashëri’.
Canta është vënë re nga
kalimtarët të cilët kanë lajmëruar
menjëherë forcat e policisë. Keta
te fundit kanë bërë rrethimin e
zonës duke krijuar edhe
perimetrin e
sigurisë.
Alarmi për
bombë është
raportuar
përpara se të
fillonte orari
mësimor.
Po
lici
a
ka
laj
më
rua
r
për ngjarjen forcat
antieksploziv të
Tiranës kanë
mbërrijnë dhe kanë nisur punën
për ekzaminimin e pakos së
dyshimtë.
Kjo eshte hera e dytë që një
alarm për bombë raportohet në
një shkollë në qytetin bregdetar.
Rasti i parë në shkollën
profesionale të gastronomisë
“Hysen Çela” rezultoi alarm fals.
Fq. 4
5. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 3
Vlerësimi i Mësuesve: Një skemë e re
evropiane kualifikimi.
“Për herë të parë krijojmë hartën
kombëtare të nevojave reale për zhvillim
profesionaltë çdo mësuesi”
Rreth 16.500 mësues që janë në
marrëdhënie pune dhe drejtuesit e
shkollave i janë nënshtruar sot
vlerësimit nga ana e MAS, për
identifikimin e nevojave për
zhvillimin e tyre profesional. Pas
implementimit të këtij instrumenti për
mësuesit e Tiranës, ditën e sotme
vlerësimi u zhvillua në 13-të
Drejtoritë Arsimore Rajonale.
E pranishme për të monitoruar këtë
proces në shkollën e mesme “Gjergj
Kastrioti”, Durrës, Ministrja e Arsimit
dhe Sportit, Lindita Nikolla deklaroi
sot se, ky vlerësim i zhvilluar për herë
të parë, në gjithë vendin, nuk ka lidhje
me lëvizjen e mësuesve apo situata të
tjera punësimi, por ka të bëjë me
hartën që Ministria e Arsimit dhe
Sportit po ndërton për nevojat e
formimit profesional të çdo mësuesi
në vend.
“Sot në të gjithë Shqipërinë në rregulla të
forta monitorimi dhe standarde sekretimi,
po realizohet vlerësimi i nevojave reale të
rreth 16 mijë mësuesve që sot janë në
sistem, një proces që u pilotua në Tiranë
dhe nga i cili ne kemi përcaktuar disa hapa
të rëndësishëm mbi bazën e së cilës ne na
duhet të ndërtojmë një sistem të ri, real, të
vërtetë, mbështetës të çdo mësuesi. Kjo
është përgjigja e atij premtimi të madh për
të mbështetur e për t’a kthyer sistemin
arsimor në shinat e cilësisë. Është një
përgjigje që i jepet sot edhe 500 mijë
nxënësve, prindërve të tyre, me të vërteta që
kërkojnë të sjellin realisht se kush janë
nevojat e çdo mësuesi të Shqipërisë për t’u
kualifikuar në qytete të mëdha apo në
fshatra.” – deklaroi Ministrja e Arsimit
dhe Sportit.
Skemën e vjetër të trajnimeve dhe
kualifikimeve, ministrja e quajti një
skemë shitblerjes kreditesh duke u
shprehur se nuk i plotësonte nevojat
reale për zhvillimin profesional të
mësuesve e për këtë MAS do të
prezantojë në ditët në vijim një skemë
të re me
standarde
evropiane
kualifikimi
dhe trajnimi;
“Sigurisht në
ditët që vijojnë
ne do të
komunikojmë
me mësuesit,
me publikun,
me prindërit, e
me nxënësit për t’i dhënë fund asaj që u shit
si skema kualifikuese e mësuesve por që në
fakt nuk ishte as më shumë e as më pak një
piramidë e blerjes së krediteve por jo ajo që
duhet të jetë realisht skema kualifikuese e
mësuesve është ajo që sjell cilësi në
formimin e mësuesve. Është shumë e
rëndësishme të theksohet fakti që ne jemi të
vendosur për të mbështetur mësuesin. Jemi
të vendosur për të kthyer shkollën në shinat
e cilësisë. Impakti do të jetë i menjëhershëm
për shkak se një skemë e re konform
standardeve evropiane do të jetë edhe në
Shqipëri. Për këtë ne na vijnë në ndihmë
universitetet,
pedagogët e
universiteteve,
ekspertët më të mirë
vendas apo të huaj të
cilët po mbështesin
këtë nisëm që ndodh
për herë të parë në
Shqipëri." - u shpreh
Nikolla.
Gjithashtu Ministrja
e Arsimit sqaroi
edhe njëherë se, nuk
bëhet fjalë që
vlerësimi bëhet për
penalizime mësuesish apo largime nga
puna duke i quajtur këto spekulime si
një gënjeshtër e rradhës e atyre që
shkatërruan arsimin.
“Me ata mësues që do të kenë më tepër
nevojë, qeveria do të investojë që ata të
kenë mundësi të performojnë ashtu siç
duhet. Nuk bëhet fjalë për largime nga
puna dhe kjo është një gënjeshtër e rradhës
për këdo që e thotë këtë. E ca më shumë ata
që e lanë në rënie të lirë arsimin dhe e
shkatërruan deri në këtë fazë. Nuk do të
ketë penalizime, nuk do të ketë largime. E
kundërta është e vërtetë, mbështetje emër
për emër të çdo mësuesi duke krijuar një
skemë të re kualifikimi konform
standardeve evropiane e sigurisht një ditë e
re për çdo mësues, prind, shoqërinë në
tërrësi që bëhet me anë të investimit të
kapitalit njerëzor.”- theksoi ministrja e
Arsimit.
Pyetjet e këtij vlerësimi janë hartuar
nga Instituti i Zhvillimit të Arsimit.
Mësuesit do të vlerësohen në 4 fusha
siç janë planifikimi, aspektet
metodike-pedagogjike, stili i
komunikimit dhe etika e përdorur nga
punonjësit arsimor si edhe përgatitja
shkencore e mësuesve dhe zhvillimi i
tyre profesional.
Në këtë vlerësim nuk u përfshinë
mësuesit që kanë arritur shkallën e I-
rë të kualifikimit dhe ata me një
eksperiencë pune mbi 20 vite në
sistemin arsimor.
Ky proces është thelbësor për cilësinë
e shkollës shqiptare dhe lidhet me
formimin profesional të mësuesve,
duke e bërë më cilësore punën e tyre.
Fq. 5
6. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 2
Rrëfehet Ismail Kadare...!!!Shpërndarjen e veprave të
Ismail Kadaresë e ndjekë
një grafik i etheve
ballkanike. Në ç’do krizë
nëpër faqet e veprave të tij
kërkohet një fanar, një
vrojtim apo thjeshtë një
refleks i pëlqyeshëm i
fascinimit ballkanik.
Megjithëate librat e tij nuk
kufizojnë vetëm një territor.
Nga Gjenerali i ushtrisë së
vdekur që e bëri të njohur
në gjithë botën në vitet
gjashtëdhjetë, Daullet e
shiut, veprat e tij më të
zhytura në natën e
legjendës ballkanike si
Kush e solli Doruntinën
apo Ura me tri harqe apo ato me frymëzime të së tashmes si
Tri këngë zie për Kosovën. Ajo që joshë dhe magnetizon
gjatë leximit është të kërkuarit e tjetrës që nuk është
imanentja, imediatja historike apo joshja indigjene. Kadare
zgjidhë forcën e tij rrëfimtare duke zgjeruar profilet e realitetit,
duke i deformuar. Ai merr polaritete historike –invazionin dhe
pushtimin otoman, invazionin dhe pushtimin italian, diktatura
si Piramida apo Vjedhja e gjumit në pallatin mbretëror por e
elaboron një rrëfim legjendar, faqe që përshkruhen nga
drithërima epike, jehona të tjera. Koha e faqes së tij të
shkruar është një kohë diakronike, johistorike që përzien mitin
dhe alegorinë. Shkrimtar i njërit nga vendet më të varfëra në
Europë e që nga historia u dënuan në formën më tragjike,
Shqipëria, e kaloi i padëmtuar kohën “mizore dhe groteske” të
vendit të shqiponjave, të dyzet vitet e diktaturës së Enver
Hoxhës.
Sot jeton në Paris ku ka migruar, në qendrën historike të
Bulevardit Saint Michel. Një shtëpi borgjezie të imët, asnjë
shenjë që tregon për nostalgji, asnjë dobësi për atdheun e
largët. Por diçka nga ashpërsia malore gjirokastrite foleizohet
këtu, në rreptësinë e fjalëve të tij në vetëdijen e tij, në vizionin e
jetës si prova të njëpasnjëshme që duhen tejkaluar, në
indinjimin për rrethimin e vazhdueshëm që fisnikëria dhe
koherenca i janë nënshtruar.
PYETJE: Libri “Kronikë mbi gur”, Gjirokastra. Këtu u
lindët ju më 1936, këtu kaluat fëmijërinë dhe rininë e
hershme. Qytet i kufirit…
KADARE: Një qytet plotësisht atipik. Duke e shikuar
duke e përshkuar është e vështirë të kuptohet gjendja e
njërit apio tjetrit, është e vështirë të kuptohet në shikim të
parë se kush është i varfër e kush i pasur. Shtëpi të
mëdha ku jetojnë familje modeste afër me shtëpi të
mëdha ku jetojnë familje shumë të pasura. Në kohën e
fëmijërisë sime Gjirokastra ishte e banuar nga
funksionarë të ish-perandorisë otomane. Pas rënjes së
Perandorisë ishin kthyer për të jetuar në qytetin e tyre
dhe jetonin nga pensioni-shpesh një gjysëm pensioni,
pensione vërtetë modeste. Perandoria kish rënë që pak
më shumë se 20 vite dhe këta nëpunës, fisnikë otomanë
perandorak ishin kthyer në Shqipëri. Me gjuhën e tyre të
huaj, me zakonet e tyre të huaja.
Mendoja në mos ishin të çmendur. Qyteti nuk ka pasur
asnjëherë shumë banorë, atëherë kishte ndonja njëzet
mijë –që ngelën ashtu për një shekull -, sot dyzet mijë por
nëse shikohet nga lartë duket sikur të ishte një qytet i
madh, me njëqind, dyqinmijë, gjysëm milioni banorë. Kjo
për shtëpitë e mëdha. Një qytet me zakone shumë të
çuditshme me një borgjezi të vetëquajtur pastaj një
shtresë në mes të borgjezisë dhe aristokracisë së
vetëquajtur. Besonin, mendonin se ishin dikush por që
nuk ishin. Ishte një megalomani me origjinë antike, antike
si qyteti, një qytet megalomanësh.
PYETJE: Shtëpia Juaj si ishte?
KADARE: Edhe ne jetonim në një shtëpi gjysëm të
zbrazët. Një familje dimenzionesh jo të mëdha. Babai im
Haliti, lajmëtar postier i gjyqit - aktet gjyqësore
dërgoheshin rekomandë përmes postës- mamaja ime e
tre fëmijë: unë, një vëlla dhe një motër. Por shtëpia me
tre kate me një sallon enorm 14 metra për 7. Të gjitha
sallonet e Gjirokastrës ishin ashtu. Mund të gjendej
gjithçfarë, gjëra antike, të vjetra, për më tepër të
panevojshme, megjithëate të mbajtura aty. Kishte gjithçka
por jo edhe libra.
PYETJE: Jo libra???
KADARE: Kishte edhe gjyle topi, nuk di përse por libra
jo. Paj natyrisht se kishte libra shkollorë e ndonjë romanth
të lehtë, por vetëm në shkollë të mesme e kam bërë
leximin e parë serioz-Shekspirin në një botim të shkëlqyer
shqiptar. Më tërhiqte një imazh fantazme në faqen e
parë. Kam filluar ta lexoj duke menduar se bëhej fjalë për
një rrëfim me zana, fantazma e shtriga. Nuk e kuptoja
mirë por më tërhiqte përmes këtij aspekti misterioz. Bëhej
fjalë për Makbethi-n. E kam kopjuar me dorë, për ta pasur
në shtëpi. Mund të thuhet se ky ishte libri i parë që pata
shkruar, kam kaluar ditë të tëra duke e kopjuar. Më pat
shituar Shekspiri, pas Makbethi-t pata filluar të
lexoja Hamleti-n, sepse pata parë fantazma të tjera,
por Hamleti më ka dëshpëruar, shumë i komplikuar, pos
aktit të parë, ai me fantazma, pastaj kam menduar se
ishte i mërzitshëm, pa vlerë.
PYETJE: Fantazma në Gjirokastër?
KADARE: Një qytet shumë antik që favorizonte
psikologjinë mitike në të cilën jetonin shumë njerëz, Të
jetuarit në mite, në një gjendje iluzioni permanent, të
humbur në kujtime. Jo pak e përzienin të vërtetën dhe
gënjeshtrën, realitetin dhe fantazinë, flitej për komplote,
zbuloheshin intriga. Kur isha i vogël kam dëgjuar shumë
fjalime të kësaj natyre dhe kjo e ka ndikuar fëmijërinë
time, ma dha idenë, sugjestionin e një perandorie
fantazmë tashmë të zhdukur dhe që ngelej vetëm në
kujtime. Ishte qyteti i fundit shqiptar në jug, përballë
Greqisë. Një farë soj qyteze. Në Ballkan nuk mund të
paramendohet një vend që mund të egzistojë pa u
dëshmuar në ndonjë mënyrë armiqësor ndaj të tjerëve.
Gjirokastra ishte qyteza shqiptare kundër Greqisë.
PYETJE: Kur ia mbërrijti lufta, ajo e vërteta në
Gjirokastër?
KADARE: Shumë shpejtë, më 1940 kur Italia e sulmoi
Greqinë. Italianët kalonin andej. Nga qyteti mund të
shiheshin të gjitha manovrat ushtarake në luginë. Iknin
italianët, tërhiqeshin e përparonin grekët, pastaj grekët
tërhiqeshin dhe kështu….ishte si në kinema. Spektakël i
luftës.
Një spektakël i madh. Qyteti kalonte dorë më dorë, një
herë i kalonte ushtrisë italiane e rradhën tjetër asaj greke.
Italianët bombardoheshin nga anglezët, grekët nga
gjermanët apo nga italianët e me ta bombardohej edhe
qyteti. Një skenar që ndërronte shumë herë. Lufta ajrore
ishte si një spektakël i vazhdueshëm.
PYETJE: Romanet që Ju bënë të njohur në gjithë
botën janë Gjenerali i ushtrisë së vdekur më 1963
dhe Daullet e shiut më ‘69. Në skenën e letërsisë
europiane të dominuar nga eksperimentimi na del një
rrëfimtar klasik, i plotë, epik. Etërit tuaj letrarë janë
tregimtarët e mëdhenjë të lindjes?
KADARE: Është tradita e madhe europiane. Nuk
egziston në Evropë një narracion i lindjes dhe një i
perëndimit. Ka një narracion të kulturës islame, kineze
apo indiane ku gjërat ndryshojnë vërtetë, por nuk mund të
thuhet se në kontinentin tonë ka dy letërsi. Prej Proust-it
e deri tek Tolstoji është një letërsi e vetme. Dallimet janë
në brendësi të letërsisë.
PYETJE: Si t’i definojmë librat e tu, romane
“historike”?
KADARE: Nuk e pranoj konceptin e romanit historik. Nuk
egziston. Kur pata shkruar Kështjellën, Daullet e shiut, i
thashë vehtes se nuk duhet përsëritur gabimi i Flauber-it,
në Salambò. Edhe këtu ka një qytet të rrethuar,
Kartagjena. Flauber-i ka shkuar atje, ka qëndruar shumë
muaj atje për t’a studiuar dhe ka rënë në grackë: të
përshkruarit e gjithçkaje duke u nisur nga ajo epokë,
terminologjia, mënyra e të folurit, e të menduarit në atë
kohë antike. Mendoj se është një gabim. Kur ka një
subjekt historik dy janë burimet: realiteti i epokës që
duam t’a përshkruajmë dhe epoka në të cilën jetojmë. Të
dyjat janë legjitime.
PYETJE: Rrethimi në Daullet e shiut si metaforë e
humanizmit?
KADARE: Ja, është kështu.
Megjithëate komandanti i ushtrisë otomane
tek Kështjella, gjenerali italian në Gjeneralin e
ushtrisë së vdekur janë figura fascinuese. Lexuesin e
tërheqin…
KADARE: Fate tragjike, për këtë arësye fascinues. Nuk
është mëshirë, por afërsi, dhembshuri, ndarje e një fati
tragjik. Njëri nga parimet ishte urrejtja ndaj armikut,
urrejtja ndaj armikut klasor, urrejtja mes klasëve. Doja t’i
ikja gjithë kësaj. I kam trajtuar këto personazhe në
mënyrë njerëzore, nga një pikëvështrim human. Jam
krenar. Sipas klisheve të realizmit socialist një gjeneral
italian, polak, rus apo amerikan duhej të ishte inkarnim i
së keqes, të ngjallë urrejtje, mohim. E kam përmbysur
këtë optikë, duke u hudhur në anën tjetër me qëllim që t’i
shmangesha kurthit që të ushqeja me librat e mi urrejtjen
rrënjësore që mbretëronte në mes të Shqipërisë dhe
pjesës tjetër të botës.
PYETJE: Rrënjët Tuaja letrare zhyten në Mesdhe.
Në Tri këngë zie për Kosovën – libër që e pa dritën
gjatë luftës në Kosovë më ’99 - dëgjohet jehona e
armëve të betejave homerike. Homeri një mësues i
madh?
KADARE: Rrëfimi im vjen nga ajo që unë e quaj
“objektivitet homerik”. Zemra e gjithë letërsisë botërore që
shkrihet në Homerin. Lexuesi përpara tekstit homerik -
lexuesi që nuk ka informacione historike - nuk mund t’a
kuptojë nëse Homeri është një shkrimtar grek apo trojan.
Nëse i’a lexojmë Iliadën një banori të një planeti tjetër,
duke e pyetur se cilës anë të betejës i takon poeti, do të
përgjigjet se i është e pamundur ta dallojë.
Si një nip i largët, si një pasardhës i kësaj tradite, jam
munduar ta rrespektoj këtë ligj: të jem në krijimtarinë time
letrare neutral. E njëjta gjë vlen edhe për Shekspirin. Kur
e shkruan Makbethinështë plotësisht objektiv, neutral e
plot dhembshuri për të. E gjithë kjo më ka dhënë një
ekuilibër në atë vënd të vështirë. Gjë, tepër e vështirë.
Gjëja e parë që kritika komuniste vëzhgonte ishte i
ashtuquajturi “neutralitet”. Gjëja e parë që kërkonte kritika
komuniste para një teksti ishte: “a është ky një tekst
neutral?”
PYETJE: Të kthehemi tek dyzetvjeqari i regjimit
komunist në Shqipëri, tek Enver Hoxha. Asgjë që do
të mund të shpëtohej?
KADARE: Këtu duhet të jemi shumë të qartë: absolutisht
asgjë. Nëse ka bërë ndonjë gjë pozitive ka qenë një
aksident. E gjithë veprimtaria e Hoxhës është absolutisht
negative. E gjithë veprimtaria e komunistëve shqiptarë
është kundër natyrës dhe fatit historik të vendit. Ta
elaborojmë. Shqipëria si i gjithë Ballkani, me shumë
vështirësi del nga perandoria otomane.
Perandori kobzezë që e ndryshoi fatin e Shqipërisë,
Serbisë e Greqisë, duke i ndarë nga Europa duke i
shtrënguar të jetojnë në një civilizim të huaj, aziatik,
musliman. Ky është thelbi i problemit: Shqipëria e ndarë
nga Europa. Del nga perandoria, pastaj ka një periudhë
të shkurtër, mbretëria e mbretit Zog. Historia nuk e ka
analizuar dhe gjykuar akoma sa duhet këtë periudhë, por
është hera e parë që shteti shqiptar po konsolidohej.
Periudhë e shkurtër, fatkeqësisht e ndërprerë nga
pushtimi italian.
Pushtimi italian provokoi ndodhinë e komunizmit. Do të
kish qenë një mbretëri e vogël, pak karikaturë, pak
egzotike, pak folklorike, pak groteske. Reaksionare, pak
fashiste, filogjermane. Në Shqipëri ka pasë një farë
lidhjeje, një afërsi e pashpallur, e heshtur me traditën
austriake dhe gjermane. Pushtimi italian provokon lindjen
e komunistëve shqiptarë, aleatë të komunistëve
jugosllavë pastaj të komunistëve rusë.
Enver Hoxha e përshkon fatin tragjik të Shqipërisë: të
ishte e ndarë nga Europa, të rrëshqiste drejtë lindjes. Nuk
ka më perandori otomane por sovjetike. Izolimi i
Shqipërisë nga Europa është krimi më i madh i Enver
Hoxhës. Izolimi i vendit nga kontinenti i tij është krimi i
vërtetë dhe Shqipëria e kishte pësuar këtë izolim për
pesë shekuj!
PYETJE: Ju, shkrimtari i Piramidës si i’a dolët të
jetonit nën regjimin komunist?
KADARE: Mundohesh të ikja dhe më 1990 e braktisa
Shqipërinë akoma komuniste.
PYETJE: Ç’raport kishit Ju me regjimin? Ju ishit një
shkrimtar i respektuar ?
KADARE: Varet se çfarë nënkuptohet me “i
rrespektuar ”. Çuditeni me faktin se kam jetuar dhe
punuar nën diktaturë. Historia e njerëzimit është më tepër
një histori diktature se histori lirie. Shkrimtarët e botës
janë të mësuar me diktaturat. Në regjimin stalinist ka
pasur shkrimtarë të mëdhenjë që kanë jetuar dhe kanë
mundur të shkruajnë. Jo të gjithë ishin të persekutuar.
Diktaturat bëjnë llogari cinike: Bulgakovi jetonte
normalisht ndërkaq Mandel’stam ka vdekur në një kamp
përqëndrimi, Pasternaku u la i qetë deri me Doktor
Zhivagon - por atëherë ishte tepër vonë-,Mejerchol’d
është pushkatuar. Situata nuk është bardh e zi. Në
diktaturë, për llogari cinike goditet këndej - dhe po të jesh
liberal-andej, goditet për të krijuar terror dhe llogaritet:
“fitojmë ndonjë gjë po t’a dënojmë këtë shkrimtar?”
PYETJE: Në Shqipëri?
7. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 3
KADARE: Hoxha bëri një politikë diabolike, llogari
diabolike. Është rasti i dy shkrimtarëve shumë të njohur,
Dhimitër Pashko e Petro Marko, Secili prej tyre vuajti një
vit burg e pastaj u liruan sepse Hoxha e dinte se një
shkrimtar i njohur mund të mbahej nën vëzhgim por ama
për ta dënuar nuk ishte e lehtë. Lasgush Poradeci, poeti
më i madh i Shqipërisë, vdekur dy vite më parë, në 40
vitet e diktaturës rrojti i izoluar, pa u dënuar asnjëherë.
Një poet shumë i popullarizuar në Shqipëri, një prani do
të thosha legjendare, për këtë do të kenë menduar ta
lënë të qetë.
Edhe Fan Noli-jetonte në Shtetet e Bashkuaradhe është
e vërtetë- nuk e kanë prekur asnjëherë. Unë do të ishte
dashur të dënohesha dyqind, treqind herë për gjërat që i
kam bërë dhe kishte poetë të shkretë që janë dënuar për
asgjë, për poezi nostalgjike,” vjeshta” për shembull.
Hetoheshin dhe gjykoheshin vargjet “përse ka një trishtim
këtu, përse thuani se retë janë të trishtueshme?” Duhej
çmëndur fare. Ka pasur poetë që janë pushkatuar për
gjëra të tilla.
PYETJE: Po Ju si shpëtuat?
KADARE: Në të vërtetë nuk do të ishte dashur të isha
fare i gjallë, apo krejtësisht i çnatyrëzuar-psiqikisht i
sëmurë, fizikisht i shkatërruar. Jam në gjëndje normale
dhe diktatura u shëmb që pesëmbëdhjetë vite. Nuk kam
shkruar libra për Perëndimin dhe libra për Shqipërinë.
Gjithë ajo që kam shkruar është publikuar në Perëndim.
Atje dhe këtu, të njëjtit libra, të njëjtat romane, nuk janë
dy tipe letërsie.
PYETJE: Cila ishte teknika e të mbijetuarit që ju e
definoni si “mizore dhe qesharake”?
KADARE: Sekreti qëndronte në të moskuptuarit e
diktaturës shumë seriozisht. Duhej marrë seriozisht
letërsia. Atëherë mund të shpëtonit, nuk bëhen aventura,
ka kontroll, nuk bihet në kurthet e përditshme. Ka një
territor tjetër që duhet qëndruar besnikë. Nëse besohet
në letërsi atëherë besohet në ardhmëri, ka një dimension
tjetër vetëdijeje, shkruhet për gjeneratën vetanake dhe
për gjeneratat e ardhshme, ka një vetëdije morale
superiore, ka pika referimi të sigurta.
Të shkruash diçka, të publikosh ndonjë gjë. Është një
gëzim i madh, një shpëtim i madh, përfundohet një pjesë
e misionit, jeni të vetëdijshëm se vepra do të jetojë. Kjo të
jep një gjakftohtësi, një vizion shumë të qartë të gjërave.
Pushteti-i rreptë, kriminal e qesharak së bashku-nuk
mund të bëjë asgjë kundër jush. Mund t’u shqetësojë, tu
fus në burg, por në fund të fundit nuk mund t’u bëjë asgjë.
Kur e publikoja ndonjë vepër thoja “ e botova, përfundoi,
ajo nuk vdes, tashmë është aty, në mes të kësaj jete
idioteske, në mes të propagandës më idioteske të botës”.
PYETJE: Kur dhe si regjimi merrej me librat Tuaj?
KADARE: Katër romane dhe një tregim i ndaluar. Së pari
tregimi Xhiroja e kafeve, një tregim i gjatë i botuar në
vazhdime në një gazetë. I censuruar dhe i penguar që të
dalë si libër. Pastaj i’a behu suksesi me romanin tim të
parë Gjenerali i ushtrisë së vdekur(1963), dhe për te
asnjë kritikë. Përbindëshi(1965), që është romani im i
dytë, ishte ndaluar me akuzën për “dekadencë”.
Një libër rreth ankthit. Sepse nuk duhej të kishte asnjë
ankth edhe me të gjitha arësyet e mundshme.
Romani i tretë Daullet e shiut kaloi. Censura më e
madhe që kam pësuar ka qenë për Pallatin e ëndrrave,
një vlerësim negativ dhe me shumë zhurmë. Censura i’a
mbërrijti kur libri ishte tashmë i publikuar dhe akuza ishte
e rëndë: aluzione kundër regjimit. Botimi i parë tashmë
ishte shitur-20.000 ekzemplarë. Censura dhe ndalimi
patën edhe dobinë e tyre. Me atë skandal askush nuk
mund të shtirej naiv, tashmë ky libër edhe zyrtarisht ishte
një libër kundër regjimit. Dhe të gjithë e rilexonin për të
gjetur këto aluzione kundër regjimit. Është një libër që ka
lojtur rol në emancipimin e Shqipërisë. Libër tjetër i
ndaluar është një roman i vogël por i rëndësishëm Nata
me hënë. Pastaj para se të botohej u ndalua Koncert në
fund të dimrit që është pjesa e dytë e romanit Dimri i
vetmisë së madhe.
PYETJE: Me gjithë censurën mes Jush dhe regjimit
nuk ka pasur një konflikt të hapur…?
KADARE: Jam censuruar. Janë botuar dhjetëra artikuj në
shtypin komunist kundër meje, por kurrë nuk më kanë
prekur. Të gjithë e dinin se në mes të shkrimtarit dhe
regjimit ekzistonte një problem dhe ky problem ishte
shumë i rëndë. Nuk ka mistere, as gjëra pak të qarta, as
që duhet të arësyetohem për ndonjë gjë. Të gjithë librat e
mi janë publikuar, Gjenerali i ushtrisë së vdekuru botua
në gjithë botën, të gjithë i kanë duartrokitur duke thënë “
jemi para një letërsie të madhe”. Çfarë i duhet më tepër
një vendi obskurantist, komunist, stalinist, nga më të egrit
në Evropë? Shqiptarët e kanë një roman të vlerësuar si të
jashtëzakonshëm, dikush i’a doli t’a shkruajë edhe
përkundër të gjithave, çfarë duhet më tepër? Çfarë është
dashur të bëja më tepër, të hudhnja një bombë mbi Enver
Hoxhën?
Unë shkruaj letërsi dhe nuk mundem të bëjë gjëra të
tjera. Ishte një burg, me librat tanë ushqyem shpirtërisht
ata që jetonin në këtë burg. Kjo bukë e burgut, ky ushqim
për mensat tona të varfëra ishte i mirë edhe për ata që
jetonin në botën e lirë.
PYETJE: A mund të egzistojë një bashkëjetesë në
mes të letërsisë dhe heshtjes në fatkeqësi…?
KADARE: Shkrimtarëve që kishin jetuar nëpër vendet e
lindjes u janë shtruar pyetje si: ”ah përse vazhdonit të
shkruanit, përse nuk e braktisnit letërsinë?”,”si mund të
ishit shkrimtar në një vend nën diktaturë”.
Nënkuptohet se do të kish qenë më mirë që në vende si
këto të mos shkruhej letërsi.
Janë arguente të një mentaliteti kolonialist. Thuhet “mund
të jetohet pa letërsi edhe gjysmë shekulli, nuk ndodhë
asgjë!”, domethënë “ ju mund të jetoni pa letërsi për
gjysmë shekulli”.
Është tipike për një mentalitet kolonialist. Francezëve u
jam përgjigjur: ”përse gjatë okupimit nazist teatrot tuaja
ishin përplot, shtëpitë botuese punonin, shkrimtarët
botonin libra dhe askush nuk e shtronte pyetjen: përse të
vazhdohet me të shkruar?” Dhe ishte kohë e
pandershmërisë, e turpit. Ne në fund të fundit nuk ishim
të pushtuar, kishim një fatkeqësi kombëtare. E shohë si
jofisnike zellin, shtirjen bamirëse të “përse keni vazhduar
të shkruanit në një vënd të vështirë?”.
PYETJE: T’u kthehemi librave. Ura me tri harqe, Kush
e solli Doruntinën etj. Ju peshkoni me të dyja duart
në letërsinë gojore shqipe, në legjendat e kësaj toke.
Është ashtu?
KADARE: Letërsia gojore e Shqipërisë është e njëjtë me
të gjitha vendet ballkanike. Por Shqipëria rezervon
gjithnjë një optikë paksa ekzotike. Për shembull në jetën
time asnjëherë nuk kam parë rapsodë, këngëtar të
legjendave gojore, por të gjithë mendojnë se Shqipëria
është përplot me rapsodë. Natyrisht është një vënd në të
cilin qarkullojnë shumë legjenda, por vërtetë kjo ndodhë
në të gjitha vendet ballkanike pa ndonjë dallim. Në Greqi
takojmë pak a shumë të njëjtat legjenda. Janë një
trashëgimi e përbashkët e ballkanasve, si ajo tek Ura me
tri harqe. Personazhi i Doruntinës është trajtuar në gjithë
letërsinë ballkanike.
PYETJE: Një traditë gojore, një letërsi e shkruar…
KADARE: …që ka njohur një zhvillim pak a shumë
normal. Letërsia shqipe për tre shekuj ishte dygjuhësore,
shkruhej në shqipe dhe latinisht, ka një prani të
priftërinjëve shkrimtarë që kanë edhe funksione
diplomatike. Përmes këtyre raporteve përhapet në gjithë
Europën një farë lloji i letërsisë në latinisht dhe shqip.
Janë memorialistët, filozofët, ndonjëherë poetët,
udhëtarët që kanë shkruar e publikuar në të dyja gjuhët.
Poeti ynë më i madh jetonte në Itali, Jeronim de Rada,
arbëresh i Italisë. Para dy shekujve botoi librin e tij të
parë. Ka një traditë latrare, jo gojore, jo ekzotike.
PYETJE: Por Juve u ka tërhequr gjithmonë dhe fort
miti, legjenda apo jo?
KADARE: Më tërheqë ana e legjendës në letërsi për dy
arësye. Para se të gjithash i afrohem antikitetit. Shqipëria
është një vend që kufizohet me Greqinë dhe ka qenë i
rrezatuar nga letërsia greke. Atdheu i i të gjithë neve
poetëve është aty, ndonja 20 kilometra nga Gjirokastra,
qyteti im i lindjes. Greqia është aty afër. Në fund
legjenda, miti, kanë qenë një mënyrë e mrekullueshme, e
jashtëzakonshme për t’u shkëputur nga realiteti shqiptar,
për të mos e shkruar romanin e heroit socialist të punës,
për t’iu shmangur riteve publike dhe mitingjeve. Ishte
shumë më me levërdi të thellohej misteri i Doruntinës se
sa të shkruash për fatin historik të komunizmit, të jesh
delegat në kongresin e partisë, të flasësh për heronjtë
pozitivë, për njeriun e ri dhe budallallëqe të ngjashme të
letërsisë komuniste.
PYETJE: Arkaikja, është misteri, paganja e
Shqipërisë?
KADARE: Po, Shqipëria është koncentrat i të gjitha
mistereve dhe arkaizmave në Ballkan. Në male, ka kode
të vjetra, gjëra autoktone, traditë, zakone që vijnë nga
lashtësia. Kanuni, ky kod i gjakmarrjes, çmimi i gjakut etj.
Por edhe kjo nuk është vetëm tipike shqiptare, është
tipike ballkanike dhe e vjetër. I kam studiuar lidhjet në
mes të tragjedisë antike dhe kodit arkaik shqiptar.
Orestiada, tragjedia që në epiqendër ka hakmarrjen
klasike-si të shpaguhet me gjak, babai që hakmerret për
të birin dhe i biri për babain etj.- ka ngjashmëri me kodin
antik - kanunin.
“Pagan” apo siç them unë “antik” është e njëjta gjë. Ka
marrëdhënje të thella, thellësia e Ballkanit ka lidhje e
rrënjë me bazat e kulturës klasike.
PYETJE: T’u kthehemi kohërave tona. Gjatë luftës në
Kosovë Ju shkruat Tri këngë zie për Kosovën. Në
fushën e mëllenjave fantazma e Sulltan Muratit i vrarë
në betejën e Kosovës më 1939 kthehet e i flet së
tashmes. Flet një otoman në momentin e tragjedisë
shqiptare…
KADARE: Kur bëhet letërsi, ligji më i mirë është ligji i
letërsisë, letërsia nuk ka si mision rregullimin e gjërave në
botë. Jam nisur nga bukuria e letërsisë dhe një zë i
brendshëm më tha se kur fantazma e Muratit flet duhet të
flasë kështu. Nuk më intereson fare “mesazhi”, por ka një
mesazh të vetëdijshëm, që nuk është në kundërshtim me
ligjin e letërsisë, e që është ai për miqësinë e popujve të
Ballkanit. Atje bashkërisht jetojmë dhe së bashku
ndodhemi nën të njëjtën fatkeqësi që ka rënë mbi kokat
tona. Kemi pësuar këtë katrahure së bashku dhe duhet të
dalim së bashku.
Sulltan Murati është një i huaj dhe thotë “ju jeni të
mallkuar”. E pranoj këtë mallkim por them se jemi të
mallkuar nëse nuk bëhemi miq”. Edhe një herë jam
dakord me një fantazmë, ate të Muratit. E kam publikuar
këtë libër mu në flakën e konfliktit në Kosovë dhe dikush
më ka akuzuar për nacionalizëm por nuk besoj të ketë në
ato faqe urrejtje të njërës anë ndaj tjetrës. Serbët,
bullgarët, shqiptarët, turqit, bizantinët, jam munduar ti
pranojë të gjithë. Të gjithë veprojnë në një teatër tragjik,
askush nuk ka të drejtë të gjykojë. Mesazhi është i qartë,
nuk ka nënkuptime, dinakëri, ekuivoke. Nuk e mbaj anën
shqiptare kundër serbëve as të vllehëve kundër
bullgarëve e edhe turqit janë trajtuar aty si protagonistë të
një fati tragjik.
PYETJE: Ballkani në gjak, gjithmonë luftëra?
KADARE: Kur ndodhem në Ballkan i kritikojë këta popuj,
kur ndodhem jashtë i mbrojë. I njohë të gjitha defektet e
ballkanasve, i di të gjitha të këqijat që i kanë bërë, të
gjitha idiotësitë e tyre, çmenduritë e tyre. Çmendia është
karakteristikë e Ballkanit. Por nuk jam dakord me
përçmimin sistematik objekt i të cilit janë. Ballkanasit janë
në gjëndje të bëjnë ç’do prapësi por edhe gjëra shumë
fisnike. Nuk është vetëm retorikë por realitet. Janë pjesë
e Europës.
Më 1997 kur Shqipëria ndodhej në anarki të plotë,
tashmë e përbetuar në vetëvrasje, në mënyrë barbare-
ballkanike tipike, diskutohej shumë në Francë në do të
duhej intervenuar ushtarakisht në Shqipëri, të dërgohej
një forcë paqeje. Kam qenë dakord me këtë intervenim
dhe i sigurtë me ndonjë përjashtim –se shqiptarët do të
kishin pranuar. Pa përjashtime nacionaliste e rrëshqitje
drejtë luftarakes. Gjysma e popullatës ahere ishte e
armatosur, intervenim pati dhe nuk ndodhën incidente.
Shqiptarët patën nevojë atëherë për intervenimin e
kontinentit-mëmë.
PYETJE: Kontinent mëmë? Europa para se të gjithash
njerkë. Nëse ka ndonjë popull të përgojuar atëherë
është ai shqiptar!
KADARE: Natyrisht është e lehtë të montohen gabime
dhe budallallëqe të shumë individëve për të nxjerrë një
portret negativ, katastrofik për një popull. I njoh të gjitha
defektet e shqiptarëve, mafia shqiptare duhet luftuar pa
mëshirë, duhen arrestuar tregëtarët e prostitutave, por
nuk besoj se sot mafia europiane udhëhiqet nga mafia
shqiptare. Nuk e kanë me siguri monopolin e krimit por
kështu flitet vetëm për mafian shqiptare. E mafia serbe?
Familja më e madhe mafioze në Ballkan ishte familja e
Millosheviqit!
PYETJE: Z.Kadare së fundi edhe ndonjë fjalë rreth
ngjarjeve të fundit në Kosovë…
KADARE: Jam plotësisht kundër asaj që po bëjnë
shqiptarët në Kosovë. Nuk digjen kishat, nuk digjen
shtëpitë. Serbët tash janë vërtetë një minoritet i vogël në
Kosovë, ndonëse atdheu i tyre Serbia është nëna e
provokimeve. Por shqiptarët nuk duhet të bijnë në
provokime. Përndryshe ka pesë vite që vendi ndodhet
nën kontrollin e NATO-s e asnjë politikë e qartë nuk po
shihet gjëkundi. Janë pesë vite pasigurish të cilat bënë që
lideri në të cilin unë kam besim - Ibrahim Rugova - ka
pësuar një izolim progresiv.
Fq. 7
8. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 2
Gjimnazi "Naim Frasheri" çon kupën ne Durrës
Shkolla e Mesme e Pergjithshme
"Naim Frasheri" e qyttit te Durresit
eshte shpallur kampion i Kampionatit
Kombetar per kete kategori interesante
e me gare te forte. Durresaket kane
mundur ne finale 3-1 Shkollen e
Mesme te Pergjithshme " Partizani".
Nxenesit e ketij gjimnazi ne Durres
kane fituar te gjitha ndeshjet ne qytetin
e tyre, me pas ne gjysme finale kane
eleminuar shkollen e barazim ne loje
2-2 e me 11 metersh 5-4.
Ne finale gjithcka ka shkelqyer per
nxenesit e "Naim Frasherit" te cilet
kane udhehequr 3-0 per te pesuar
nje gol ne fund i cili nuk ndryshoi
fitoren me merite 3-1 te lojtareve nga
qyteti bregdetar.
Falenderim i vecante per kete aktivitet
interesant i kalon tre sponsoreve te
perhershem te futbollit shqiptar "Uji
Tepelena", "Spitali Amerikan" dhe
"Digiprint"
Të interpretosh në gjuhën angleze.
Në
nismën e
aktivitete
ve të
gjuhës
angleze,
u zhvillua në ambjentet e sallës së
aktiviteteve, interpretimi i pjesëve të
njohura Shekspiriane, në udhëheqjen e
mësueseveAnila Subashi, Brisida Sefa dhe
Aida Shullani. Nxënësit interpretuan bukur
dhe me ndjenjë. Realizuar me aq kujdes
duke menduar cdo
detaj të përgatitur
mirë. Të ftuarit,
nxënës, mësues
dhe drejtues
kaluan orë të
këndshme nën
pjesët e
interpretuara me aq
mjeshtëri të nxënësve.
Përgëzime mësuesve
organizator,të cilët
udhëhoqën aq bukur këtë
aktivitet.
Fizika në mbrojtje të mjedisit…
Mësue
sit e
lëndës
së
fizikës
,
Xheni
Carga
nji,
Alma
Laci, dhe Jorgjeta Basho, realizuan në
shkollë, projektin me temë mbi ruajtjen e
mjedisit. Në këtë projekt nxënësit u
aktivizuan në grupe, për të realizuar
secili detyrat e tij. Nisma Ripërpuno-
Redukto-Riciklo, një nismë të cilën
nxënësit e vazhdojnë edhe aktualisht në
shkollë ka filluar vitin e kaluar. Ata
përpiqen të jenë miq të mirë të mjedisit,
duke e ruajtur atë. Projekti i nxënësve
vazhdon, me punën për të ricikluar
materjalet. Ata kanë krijuar kosha letre,
brenda së cilave do të mbledhin
materjalet letër në cdo klasë. Gjithashtu,
në kosha më të
mëdhenj,
mblidhen të gjitha
letrat e marra nga
klasat, ku letra më
pas do të dërgohen
për tu ricikluar.
Fq. 8
9. Gazeta Shkolla“NaimFrashëri” BrikelaUka , Dajana Gërdani, EglantinaMërzheku (klasaXI_F) E mërkurë , 17 Shkurt2016 Fq. 3
Si të evitojmë stresin e provimeve?
Nëse kalon nëpër korridoret e shkollave të
mesme, tashmë ndjehet një frymë tensioni dhe
pasigurie dhe sigurisht kjo tepër e shfaqur tek
nxënësit e vitit të katërt që tashmë po
përjetojnë ditët e fundit brenda ambienteve të
shkollës.
Kur bisedon me ta, janë të parët që të
drejtohen dhe të tregojnë për pasiguritë që ata
kanë, për ndjenjat dhe emocionet e tyre.
Shpesh ata shprehen se bëhen konfuzë edhe
në ato raste kur ata janë të sigurt mbi arritjet
dhe aftësitë e tyre. Ndiejnë ftohë, vapë,
pagjumësi, ndërkohë që provimet po afrojnë.
Pra, është më se e qartë që ata janë totalisht të
pushtuar nga simptomat e stresit dhe pasiguri
sundon mbi ta dhe të ardhmen tyre. Siç e
dimë, stresi është një proces tepër dinamik që
ndikon totalisht në sistemin tonë mendor dhe
atë fizik dhe individi përjeton
tepër konfuzion në atë periudhë.
Simptomat që një nxënës mund
të përjetojë nën ndikimin e
stresit, janë nervozizmi, frika,
pagjumësia, humbja ose pakësimi
i oreksit, pamundësia për t’u
përqendruar, mungesa e interesit
në rastet kur shpresat e tyre janë
tepër të vakëta, si edhe fajtor për
kohën e humbur. Gjatë periudhës
parapërgatitore, vetë nxënësit
duhet të përpiqen që:
-Të bisedojnë më një person të
matur, i aftë për të dhënë
këshillat e duhura.
- Të mundohen të gjejnë pak
kohë për t’u relaksuar gjatë ditës
- Të mundohen që të gjitha
detyrat e tyre t’i kryejnë me
radhën e duhur, pa shkaktuar konfuzion tek
vetja.
- Të kryejnë sa më shumë ushtrime fizike dhe
relaksuese për muskujt.
Si edhe:
- Mundohuni të mos shqetësoheni për ngjarje
që mund të mos ndodhin kurrë.
Psikologë të ndryshëm mendojnë se stresi i
përjetuar në nivele të ulëta ndikon mjaft mirë
tek nxënësit, duke i vënë ata në punë dhe në
aktivitet për të plotësuar detyrimet e tyre.
Turbullimet e lehta që ndjehen në stomak dhe
dhimbjet e kokës që kanë vijnë si rezultat i
adrenalinës së tepërme, e cila si mision
kryesor të sajin ka ngritjen e vigjilencës në
nivele të larta.
Ajo që ndikon jo pak herë në rezultatet e
nxënësve janë edhe mendimet e shumta që ata
përpunojnë në lidhje me rezultatet e
provimeve. Në qoftë se nxënësit do të ishin të
aftë të kontrollonin mendimet dhe ndjenja e
tyre gjatë provimeve, edhe rezultatet që ata do
të merrnin do të ishin shumë më tepër
pozitive, prandaj është tepër e rëndësishme që
vetë ata të jenë të aftë në menaxhimin e tyre.
Si mund të kontrollojmë mendimet tona
Gjithmonë është e këshillueshme që ushtrimet
relaksuese të kryhen vetëm
1. Ndaloni mendimet tuaja - Kur arrini të
kuptoni se mendimet negative po vlojnë në
mendjen tuaj dhe tensioni po rritet brenda
jush, atëherë ndaloni dhe thirrni STOP, çka do
të bllokojë shqetësimin tuaj momentalisht.
2. Imagjinoni - Filloni të imagjinoni apo
ëndërroni për sjellje dhe veprime të tjera, në
mënyrë të tillë që mendja juaj të mos ketë më
vend për shqetësime.
3. Mendoni suksesin tuaj - Mendoni sikur
keni përfunduar testin dhe jeni të bindur për
rezultatet tuaja pozitive dhe keni përfunduar
testin me sukses. Mendoni sikur jeni në klasë,
keni marrë tezën në dorë dhe mund t’i
përgjigjeni të gjitha pyetjeve me sukses.
Mendoni që keni përfunduar me sukses dhe
duhet të festoni. Sa më të larta të jenë
pritshmëritë tuaja ndaj testit, aq më vigjilentë
do të ndjeheni dhe aq më pozitive do të jenë
rezultatet tuaja.
4. Përqendrohuni- Mundohuni të
përqendroheni në objekte dhe tematika të
tjera, në mënyrë të tillë që mendja juaj të mos
përpunojë mendime negative dhe ju të mos
bllokoheni nga stresi
5. Mendoni më të keqen - Mendoni më të
keqen, ju nuk e kaluat provimin, vlerësimi
juaj ishte negativ. Çfarë mund të ndodhë më
vonë? A do të jeni të aftë të jetoni normalisht,
a mund të zini kohën tuaj me kurse dhe
aktivitete që mund t’ju vlejnë në të ardhmen?
PO, sigurisht që PO.
6. Besoni tek vetja - Mundohuni të kujtoni të
gjitha sukseset tuaja, mendoni si ja keni dalë
që keni ardhur deri këtu, bindni veten tuaj se
ju keni mësuar dhe nuk keni arsye përse duhet
të dështoni.
Mundohuni që përpara se të hyni në
provim të:
- Të keni ngrënë një mëngjes të mirë dhe të
evitoni kafeinën në trupin tuaj.
- Përqendroheni në ritmin e frymëmarrjes tuaj
(frymëmarrje dhe frymënxjerrje në mënyrë te
rregullt )
- Mundohuni të relaksoni çdo pjesë të trupit
tuaj që ju e ndjeni se është e tensionuar.
- Imagjinoni vetëm situatë pozitive dhe
mundohuni që të kujtoni (qoftë edhe për një
kohë të shkurtër), disa nga momente më të
bukura që ju keni përjetuar.
Në këtë formë, ankthi dhe niveli juaj i stresit
do të ulen së tepërmi, duke ju dhënë
mundësinë që të jeni më të përqendruar në
pyetjet e tezes sesa në kontrollin e
emocioneve tuaj
Gjithashtu, edhe vetë mësuesit në shkollë
kanë mjaft ndikim në uljen e nivelit të stresit
tek nxënësit përpara se ata të hyjnë në provim.
- Mësuesit duhet të kenë parasysh që të mos
vënë nxënësit nën presion të panevojshëm.
- Mësuesit duhet t’u japin nxënësve shanse të
barabarta për konkurrim.
- Mësuesit duhet të ngrenë sa më shumë grupe
pune në klasë, në mënyrë të tillë që nxënësit të
mësojnë nga njëri-tjetri.
- Nxënësve që stresohen dhe bllokohen
lehtësisht t’u drejtohen pyetje që kërkojnë
përgjigje të shkurtra, në mënyrë të tillë që
nxënësit të mos ndjehen të
përjashtuar nga klasa dhe
ju mund të kontrolloni
përgatitjet e tyre.
- Mundohuni që udhëzimet
tuaja gjatë kontrolleve të
ndryshme të kryera të jenë
sa më të qarta.
- Sa më shumë modele
tezash të kenë nxënësit
tuaj, aq më të aftë do të
jenë ata në testin
përfundimtar.
- Mundohuni të evitoni
presionin e kohës,
sigurohuni se koha që ata
kanë në dispozicion është
më se e mjaftueshme për
përfundimin e tezës
Dhe …… SUKSESE
Fq. 9
