2. Ի՞նչէ երկրաշարժը Երկրաշարժըբնությանամենասարսափելիև կործանարարերևույթներիցմեկն է: Երկրաշարժիտարեգրությանմեջգրանցվելենմիլիոնավորմարդկայինզոհեր, հարյուրավորավերվածգյուղեր և քաղաքներ, վնասվածուոչնչացվածշինություններ:
3. Ինչու՞և որտե՞ղ է տեղիունենում Երկրաշարժնառաջանում է, երբերկրիմակերևույթիցտասնյակ, իսկերբեմնէլհարյուրավորկիլոմետրերխորությանվրատեղի է ունենումապարներիտեղաշարժ: Այդտեղումառաջանում է երկրաշարժիօջախ, որտեղբնահողիցնցումներնուտատանումնորնառանձնապեսուժեղենլինում:
4. Հայաստանն իր ամբողջ տարածքով գտնվում է երկրաշարժավտանգ գոտում։ Հնարավոր է կանխագուշակել երկրաշարժը և նույնիսկ նրա մեծությունը, բայց ոչ՝ ճշգրիտ ժամանակը։ 1988 թ. Սպիտակի ավերիչ երկրաշարժի հետևանքով զոհվեցին ավելի քան 25 հազար մարդ, հազարավոր մարդիկ հաշմանդամ դարձան, տասնյակ հազարավոր ընտանիքներ մնացին անօթևան։ Պատմական տվյալները Հայաստանում տեղի ունեցած ավերիչ երկրաշարժերի բազմաթիվ վկայություններ են պարունակում։
6. Հայկականլեռնաշխարհումտեղիունեցածառավելուժեղերկրաշարժերը` 735 թ. Մոզքաղաքիերկրաշարժ 1319 թ. Անիիերկրաշարժ 1679 թ. Հունիսի 4, Գառնիի երկրաշարժ 1840 թ.Հուլիսի 2, Արարատ լեռան երկրաշարժ 1931 թ. Ապրիլի 27, Զանգեզուրի երկրաշարժ 1988 թ.Դեկտեմբերի 7Սպիտակիերկրաշարժ: 25.000 զոհ
8. Նահամարումէր, որԵրկրիվրաառաջացողքամիներըճեղքերի և քարանձավներիմիջոցովմտնելովԵրկրիընդերք, այնտեղառկակրակիպատճառովուժեղանումեն և սկսումճանապարհորոնելդեպիԵրկրիմակերևույթ, հենցդրաժամանակէլտեղիենունենումերկրաշարժերը։ Այսվարկածըթեևիրմեջչիպարունակումոչմիլուրջգիտականբացատրություն, սակայներկարժամանակընդունվել է որպեսերկրաշարժերիառաջացմանհիմնականվարկած։ Դրաշնորհիվմինչևայժմէլմնացել է «սեյսմավտանգեղանակ» հասկացությունը։
11. Երկրաշարժերըըստառաջացմանբնույթիկարելի է դասակարգելերկուխմբերի. Բնականերկրաշարժեր Տեխնածիներկրաշարժեր Բնականերկրաշարժերըկապվածենտարբերպրոցեսներիհետ։ Հայտնիենտեկտոնականշարժումներովպայմանվորվածերկրաշարժեր, հրաբուխներիհետկապվածերկրաշարժեր, երկրակեղևումկարստայինխոռոչներիփլուզմանհետևանքովառաջացողերկրաշարժեր և այլն։ Տեխնածիներկրաշարժերասելովպետք է հասկանալայնպիսիերկրաշարժ, որըկապված է մարդկայինգործունեությանհետ։ Օրինակռազմականկամարդյունաբերականպայթյուններիհետևանքովառաջացողցնցումներըկարողեն «տրրիգեր» (շարժիչուժ) հանդիսանալուժեղերկրաշարժիհամար։ Կամօրինակմեծջրամբարիկառուցումըկարող է հանգեցնելտվյալտարածքումսեյսմիկակտիվությանբարձրացման։ ՆշվածբոլորտիպիերկրաշարժերիցՀայաստանիտարածքումառավելուժեղ և առավելտարածվածենտեկտոնականերկրաշարժերը։ .
12. Երկրաշարժերըըստկանխատեսելիությանկարելի է բաժանելնույնպեսերկուխմբի. Կանխատեսելիերկրաշարժեր Անկանխատեսելիերկրաշարժեր Ընդհանրապեսերկրաշարժերիկանխատեսումասելովպետք է նկատիունենալնրատեղի, ուժգնության և ժամանակիհավանականայինբնութագրերը։ Կանխատեսելիհամարվումենայներկրաշարժերը, որոնքիրենց «ստեղծման» փուլումթույլենտալիսգրանցելտարատեսակնախանշաններ։ Երկրաշարժերինախանշաններիցենհամարվում՝ ստորգետնյաջրերիմակարդակիփոփոխությունները, երկրամագնիսականդաշտիփոփոխությունները, ռադոնգազիանոմալփոփոխությունները և այլն։ Անկանխատեսելիենհամարվումառանցորևէնախանշաններիգրանցվողերկրաշարժերը։ _______________________________
13. Երկրաշարժիննախապատրաստվելիս անհրաժեշտ է` Բնակարաններում չկատարել շենքի սեյսմակայունությունը խաթարող ձևափոխումներ (հիմքի թուլացում, կրող պատերում որմնախորշերի բացում և այլն)։ Չխցանել շենքերի մուտքերը, աստիճանավանդակները և միջանցքներն ազատ ելումուտը խանգարող մեծածավալ առարկաներով։ Պատուհանների մետաղյա ճաղաշարերը դարձնել շարժական, դռները՝ պարզ և արագ բացվող, իսկ վթարային ելքերը պահել ազատ։ Ծանր սարքերը և կահույքը տեղադրել հիմնական պատերի տակ՝ ամրացնելով այն հատակին կամ պատին։ Մահճակալները տեղադրել պատուհանից հեռու, հիմնական պատի մոտ և գլխավերևում չկախել ծանր առարկաներ։ Նախապես որոշել տան կամ աշխատանքի ամենաանվտանգ տեղերը (հիմնական պատերը, հիմնական պատերի անկյունները, դռան բացվածքները, հենասյուները և այլն), որտեղ կարելի է պատսպարվելմինչև ցնցումների ավարտը։ Ձեռքի տակ ունենալ Աղետի կապոց՝ առաջին օգնության արկղիկով, մի քանի օրվա սննդի պաշարով, գրպանի լապտերով, ռադիոընդունիչով, տաք հագուստով և այլն։
14. Ի՞նչ անել երկրաշարժի ընթացքում՝ Խուճապի չմատնվել, շենքի ստորին հարկերում գտնվելիս՝ անհապաղ դուրս գալ և հեռանալ դեպի բաց, անվտանգ տարածություն։ Վերին հարկերում գտնվելիս՝ պատսպարվել ապահով տեղում՝ հեռու մնալով արտաքին պատերից և պատուհաններից։ Ընկնող բեկորներից կարելի է պաշտպանվել՝ մտնելով սեղանների և մահճակալների տակ։ Փողոցում գտնվելիս՝ հեռանալ շենքերից և հաղորդալարերից դեպի բաց տարածություն, իսկ տրանսպորտում գտնվելիս՝ այն կանգնեցնել բարձրահարկերից հեռու և մնալ տեղում մինչև ցնցումների ավարտը։ Գիշերը տեղի ունեցող ստորգետնյա ցնցումների ժամանակ արթնանալիս՝ օգտվել միայն գրպանի լապտերից (հնարավոր հրդեհներից խուսափելու համար), հագնվելու վրա ավելորդ ժամանակ չկորցնելով` վերցնել Աղետի կապոցը և գործել իրավիճակին համապատասխան։
15. Ի՞նչ անել երկրաշարժից հետո՝ Փլատակներում գտնվելիս պետք չէ հուսահատվել, հնարավորության սահմաններում հարկավոր է տեղափոխվել ավելի անվտանգ տեղ, կարիքի դեպքում՝ ցուցաբերել առաջին օգնություն։ Պետք է ջանալ կապ հաստատել (բղավել, հարվածել հնչեղ առարկաներով) հարևան փլատակներում և դրսում գտնվողների հետ։ Կարելի է փորձել սողանցք բացելով ինքնուրույն դուրս գալ փլատակներից՝ խուսափելով իրար վրա կուտակված մեծ բեկորներից։ Փլատակում գտնվելու առաջին օրերին չհայտնաբերվելու դեպքում խուճապի մի՛ մատնվեք, խնայեք ուժերը, ավելորդ շարժումներ մի՛ կատարեք, սննդի առկայության դեպքում պաշարը բաժանեք մի քանի մասի՝ խնայողաբար օգտագործելով այն։ Հիշեք, որ ձեզ որոնում են և կփրկեն։ Եթե ձեր կացարանը քիչ է տուժել, և հնարավոր է այնտեղ ապրել, ապա առաջին հերթին պետք է ստուգել՝ արդյոք չե՞ն վնասվել էլեկտրահաղորդալարերը, վառարանների ծխնելույզները, կոյուղին, չկա՞ գազի արտահոսք, չե՞ն թափվել վտանգավոր հեղուկներ և այլն։ Համաճարակներից (հատկապես ամռանը) և հրդեհներից խուսափելու համար անհրաժեշտ է խստորեն պահպանել սանիտարահիգիենիկ և հակահրդեհային կանոնները։
16.
17. 2011 թվականիերկրաշարժ ՃապոնիայիՀոնսյու կղզում (ճապ. 東北地方太平洋沖地震) — 9.0մինչև 9,1մագնիտուդ երկրաշարժ, որը, ընթացիկգնահատականներով, տեղի է ունեցել 2011 թվականիմարտի 11-ին տեղականժամանակովժամը 14:46-ին (8:46 Մոսկվայիժամանակով): Երկրաշարժիէպիկենտրոնըգտնվումէր 38,322° Հս. լ. 142,369° Աե. ե. կոորդինատներովկետում, Հոնսյուկղզուարևելյանմասում, Սենդայքաղաքից 130 կմդեպիարևելք և Տոկիոյից 373 կմդեպիհյուսիս.արևելք: Ամենաավերիչստորերկրյացնցումի (տեղի է ունեցել 05:46:23 UTC) հիպոկենտրոնըգտնվումէր Խաղաղօվկիանոսում 32 կմխորությանվրա: Երկրաշարժի էպիկենտրոնը ցույց տվող քարտեզ Սենդայ քաղաքը մարտի 12-ին, տեսարան ուղղաթիռից
19. Ճապոնիայում մինչեւ հիմա 9,5 հազ. մարդու ճակատագիրն անհայտ է Ճապոնիայի պատմության մեջ ամենաավերիչ երկրաշարժի հետեւանքով Մինամիսանրիկու քաղաքի բնակչության կեսից ավելին համարվում է անհետ կորած, հաղորդում է ԻՏԱՌ-ՏԱՍՍ-ը: Տեղական իշխանությունը հայտնել է, որ 17 հազար բնակչից 9,5 հազարի ճակատագիրը մինչ այժմ հայտնի չէ: Նշենք, որ ավերիչ երկրաշարժը տեղի է ունեցել մարտի 11-ին Միյագի նահանգի ափի մոտ` Տոկիոյից 373 կիլոմետր հյուսիս-արեւելք: Ուժգնությունը կազմել է 8,9 մագնիտուդ: Երկրաշարժն առաջացրել է ուժեղ ցունամի, մի շարք շրջաններում ալիքի բարձրությունը գերազանցել է 10 մետրը: Ավելի քան հազար մարդ զոհվել է: Հայաստանի արտգործնախարարության տվյալներով` Ճապոնիայում գտնվող Հայաստանի 30 քաղաքացիները չեն տուժել: Ներկայումս Ճապոնիայում աշխատում են տարբեր երկրների փրկարար խմբեր: Տոկիոն արդեն պաշտոնապես օգնության խնդրանքով դիմել է ԱՄՆ-ին, Մեծ Բրիտանիային, Ավստրալիային, Գերմանիային, Շվեյցարիային, Նոր Զելանդիային եւ Հարավային Կորեային:
20. Ճապոնիայի «Ֆուկուսիմա-1»-ում տեղի ունեցած պայթյունը չի կարելի համեմատել Չեռնոբիլի վթարի հետ Ճապոնիայի «Ֆուկուսիմա-1» ատոմակայանում տեղի ունեցած պայթյունը ոչ մի կերպ չի կարելի համեմատել Չեռնոբիլի վթարի հետ, քանի որ այս վթարի մասշտաբները զգալիորեն ավելի փոքր են։ NEWS.am-ի թղթակցի հետ զրույցում այս մասին հայտարարեց Մեծամորի ատոմակայանի գլխավոր ճարտարագետ Մովսես Վարդանյանը։ Նրա խոսքով, «Ֆուկուսիմա-1»-ում տեղի ունեցած պայթյունը կարելի է տեխնիական համարել, քանի որ ռեակտորը չի վնասվել։ «Ռադիոակտիվ արտանետում, ճիշտ է, եղել է, սակայն շատ փոքր քանակությամբ»,- հավաստիացրեց Վարդանյանը՝ միաժամանակ ավելացնելով, որ յուրաքանչյուր մարդու համար տարեկան կտրվածքով թույլատրելի ճառագայթային դոզավորման չափաբաժինը պայթյունի գոտում գտնվող որոշ մարդիկ ստացել են ընդամենը մեկ ժամում։ Հարցին, թե ի՞նչ հնարավոր բացասական ազդեցություն կարող են ունենալ ռադիոակտիվ արտանետումները նախ Ճապոնիայի, այնուհետեւ Ռուսաստանի ուղղությամբ շարժվելու դեպքում՝ նաեւ մեր տարածաշրջանի վրա, ԱԷԿ-ի գլխավոր ճարտարագետը նշեց. «Լավ է, որ քամին ռադիոակտիվ նյութերը քշում է Խաղաղ օվկիանոսի ուղղությամբ։ Ամպը Երկրագնդով մեկ այնքան շուտ կտարածվի, որ ոչինչ նույնիսկ չի էլ զգացվի»։ Ամփոփելով՝ նա ընդգծեց, որ ճապոնական ատոմակայանի այդ ռեակտորը հետագայում անհնար կլինի շահագործել։ Նշենք, որ ուրբաթ օրը Ճապոնիայում տեղի ունեցած երկրաշարժից հետո մասնագետներին չի հաջողվել դուրս թողնել «Ֆուկուսիմա-1» ատոմակայանի բլոկի թաղանթի տակ կուտակված գազը եւ իջեցնել ճնշումը, ինչի հետեւանքոեվ ԱԷԿ-ում ուժեղ պայթյուն է գրանցվել: Վերջին տարիների ուժեղագույն երկրաշարժերից մեկը տեղի է ունեցել Միյագի նահանգի ափի մոտ` Տոկիոյից 373 կիլոմետր հյուսիս-արեւելք: Ուժգնությունը կազմել է 8,9 մագնիտուդ: Երկրաշարժն առաջացրել է ուժեղ ցունամի, մի
21. Ճապոնիայում «Ֆուկուսիմա» ԱԷԿ-ների շրջանում իրավիճակը վատթարանում է Ճապոնիայում «Ֆուկուսիմա» երկու ատոմակայանների շրջանում իրավիճակը վատթարանում է : «Ֆուկուսիմա -1» ատոմակայանի շրջակայքում ճառագայթման մակարդակը երկու անգամ գերազանցում է թույլատրելիի սահմանը: Այս կապակցությամբ իշխանությունները արտակարգ իրավիճակ են հայտարարել: Երկու կայաններում շարքից դուրս են եկել վեց ռեակտորների սառեցման համակարգերը: Աղետի գոտուց տարհանվել է 140 հազ. մարդ, գրում է Vesti.ru-ն: «Ֆուկուսիմա -1»-ի երրորդ էներգաբլոկում ռադիոակտիվ գոլորշի է բաց թողնվում: Նման իրավիճակում դա անհրաժեշտություն է, սակայն նշվում է, որ հենց գոլորշու բաց թողնման հետեւանքով էր նախօրեին կայանում տեղի ունեցած պայթյունը: Գոլորշու մեջ պարունակվող ջրածինը խառնվելով թթվածնի հետ պայթյուն է առաջացրել: Արդյունքում կայանի չորս աշխատակից վնասվածքներ են ստացել: Հարվածային ալիքը ավերել էր առաջին էնարգաբլոկի պատը, ռեակտորը չէր վնասվել, սակայն մթնոլորտ էին արտանետվել ռադիոակտիվ ցեզիում եւ յոդ, որոնց խտությունը գերազնացում է թույլատրելիի սահմանը: Որպեսզի որեւէ կերպ իջեցնեն ջերմաստիճանը ռեակտորում, էներգետիկները որոշել են սառեցման համակարգում օգտագործել ծավային ջուր եւ բորաթթու: Նշենք, որ մարտի 11-ին Միյագի նահանգի ափի մոտ` Տոկիոյից 373 կիլոմետր հյուսիս-արեւելք 8,9 մագնիտուդ ուժգնությամբ երկրաշարժ էր տեղի ունեցել: Երկրաշարժն առաջացրել է ուժեղ ցունամի, մի շարք շրջաններում ալիքի բարձրությունը գերազանցել է 10 մետրը:
