1. 15 настай хүүхдийн эрүүл
мэндэд өгөх зөвлөгөө

2. АНХААРАХ ЗҮЙЛ
Энэ насны хүүхдийн
гадаад төрхөд
Сэтгэцийн эрүүл
мэндэд
Нөхөн үржихүйн
эхтний өөрчлөлтөд
Халдварт ба бус
өвчнөөс сэргийлэх

3. ЭНЭ НАСНЫ ХҮҮХДИЙН ГАДААД ТӨРХӨД
Эрүүл арьс

4.  Арьсаа арчлах хамгийн сайн арга нь түүнийг
цэвэр байлгах явдал юм. Өдөр бүр савантай
усанд орж байх нь нян болон илүүдэл
тосноос хамгаална. Энэ насныхны хувьд
тогтмол савантай усаар угааж байх нь
зайлшгүй мөрдөх хэвшил юм. Энэ насанд
хөлсний булчирхайн үйл ажиллагаа
идэвхждэг. Суга, эсвэл хөлийн зарим
хэсгүүдэд хөлс хуримтлагдсанаар нян үржих
нөхцдийг бүрдүүлдэг бөгөөд нян үржсэнээр
биеэс эвгүй үнэр гардаг. Үүнээс болж
хүүхдүүд олны дунд байхаас татгалзах, бүрэг,
ичимхий хүмүүжилтэй болдог. Иймээс биеийн
энэ эвгүй үнэрийг дезодорант, хөлс
ялгарахаас сэргийлдэг бодис хэрэглэн дарж
болно.Гэвч эвгүй үнэртэй тэмжцэх хагийн
сайн арга нь бол өдөр бүр усанд орох явдал
юм.

5. ЭНЭ НАСНЫ ХҮҮХДИЙН АСУУДАЛ
БОЛ БАТГА ЮМ
 Хүүхэд өсвөр насанд шилжихэд биеэс
ялгардаг химийн бодис болох
даавруудын нөлөөгөөр биед нь
өөрчлөлт гардаг. Энэ даавруудын нэг
нь тосны булчирхайн хэмжээг
томруулдгаас себум гэдэг тослог
зүйлсийн ялгаралт ихэсдэг. Энэ зүйл
нь арьсны нүхийг бөглөснөөр батга
үүсгэдэг. Цагаан толгойт, хар толгойт,
идээт батга байдаг.

6. ХИЙЖ БОЛОХ ЗҮЙЛ
 Өдөрт 2 удаа зөөлөн
савантай, бүлээн усаар
угаах
 Цэвэр хуурай алчуураар
арчих
 Эмчийн зөвлөсөн батганы
эсрэг бэлдмэлийг хэрэглэх
 Эрчимтэй дасгал
хөдөлгөөн хийгээд амрах
 Зохистой байдлаар
хооллох

7. ХОРИГЛОХ ЗҮЙЛС
 Тослог нүүрний тос
хэрэглэх
 Гэмтсэн хэсгийг
алчуураар арчихдаа
хүчтэй үрэх
 Үрэвссэн хэсгийг
оролдох

8. ЭРҮҮЛ ҮС
 Чиний мөрөн дээр цагаан
хайрсан ялтаснууд харагддаг
уу? Тэр бол үсний хаг бөгөөд
түгээмэл байдаг хуйхны
эмгэг. Хаг гэдэг үхсэн арьсны
эсүүдийн гадна талын
давхаргын ялтас юм. Хэрвээ
чи угаасан ч гэсэн байнгын
хагтай бол эмч эмнэлгийн
ажилтанд хандан зөвлөгөө
аваарай.

9. ЭРҮҮЛ ШҮД
 Шүд үргэлж агаар, хоол
болон нянд ил байдаг
шүү дээ. Учир нь эдгээр
хүчин зүйлээс болж шүд
хорхойтохдоо амархан
байдаг. Шүд бол гоо
сайханд хамгийн ихээр
нөлөөлдөг хүчин зүйлийн
нэг юм. Энэ эрин бол гоо
сайхны үе юм. Тиймээс ч
хүүхдийнхээ шүдэнд
анхаарал хандуулах нь
зүйн хэрэг юм

10. СЭТГЭЦЭД ТОХИОЛДОХ ӨВЧИН
стресс Сэтгэцийн
эмгэг

11. СТРЕСС
 Та нар стресс гэж юу байдаг талаар
сонссон, өөрөө ч бас стресст орж байсан
байх. Тэгвэл энэ насны хүүхдүүд ч стрессд
ордог. Стресс гэдэг бол чиний эргэн
тойрны юмсын өөрчлөлтөнд чиний бие
махбодын үзүүлж буй хариу үйлдэл юм.
 Эерэг
 Сөрөг

12. ЭНЭ НАСНЫХНЫ СТРЕССД ОРОХ
НӨХЦӨЛ
 Гэр бүлийн хүмүүс нас барах
 Эцэг, эхийн салалт, бэлэвсрэл
 Нэг юмуу, хоѐр хичээл дээр унах
 Гэр бүлийнхний архины хэрэглээнээс
 Гэр бүлийн гишүүн хүндээр өвдөх
 Найз охин, залуугаасаа салах
 Эцэг, эхтэйгээ муудалцах
 Гэр бүлийн эдийн засгийн хямралаас гэх мэт

13. СТРЕСС НЬ УДВАЛ ЯДАРГАА, СУЛЬДАА
ГЭХ МЭТ ӨВЧИН ҮҮСНЭ

14. СЭТГЭЦИЙН ЭМГЭГ
Сэтгэл гутрал

15. БЭРХТШЭЭЛТЭЙ ТУЛГАРСАН ӨСВӨР
ҮЕИЙНХЭН
Хүчээр
шийдэх
Амиа
хорлолт

16. ТОО БАРИМТ ЮУ ӨГҮҮЛНЭ ВЭ?
 Жил бүр 25000 өсвөр үе амиа
хорлодог гэсэн тоо гарчээ. Зарим
өсвөр үеийнхэн ойролцоогоор 10 удаа
амиа хорлохыг завддаг байна.

17. АМИА ХОРЛОЖ БОЛЗОШГҮЙ ХҮМҮҮСТ ИЛРЭХ
АНХААРВАЛ ЗОХИХ ШИНЖ ТЭМДГҮҮД
 Юм л болбол “Би үхнэ” “Намайг байхгүй
болчихвол бүх зүйлийг минь уучлаарай” гэж
хэлнэ
 Найзууд болон гэр бүлийнхний оролцсон
ямар нэгэн үйл ажиллагаанаас аль болох хол
байхыг хичээнэ
 Идэх, унтах байдал нь өөрчлөгдөнө
 Ямар ч хүч энергигүй болно
 Өөрийнхаа өмчийг үнэлж зарах
 Энгийн байдгаасаа илүү эрсдэлтэй
алхмуудыг хийх
 Амиай хорлохыг завдах

18. НӨХӨН ҮРЖИХҮЙН ЭХТНИЙ
ӨӨРЧЛӨЛТӨД
 Бэлгийн булчирхай идэвхжиж өсөлт
түргэсэж бие махбодид олон янзын
өөрчлөлт эхэлнэ. Хүүхдийн зан төлөв
нилээд хувирч уцаар, зөрүүд, цочромтгой
болж, гомдох баярлах, уйлахдаа амархан
болж өөртөө тавих хяналт суларч эхэлдэг.
Энэ үед залхуу хүрмээр, хичээл номоо
давтмааргүй ч болно, эсвэл ажилсаг
хичээнгүй, ном хичээлдээ сайжирч урам
зориг ч орох шиг болно.

19.  Аав ээж, ахмад хүмүүсийн зүгээс илүү их юм
шаардаад байгаа ч юм шиг, чиний мэдээжийн
юмыг олон дахин үглээд ч байгаа юм шиг
санагдана. Тэдний чамайг л сайн хүн болгон
хүмүүжүүлэх гэж, чиний төлөө чармайж
байгаа хайр халамжийг зөвөөр ойлгож
ухаалгаар хандаж зөв тийш нь өөрийгөө
чиглүүлэн хүний эрхэм сайхан бүхнийг
эрхэмлэн, элдэв сул талтайгаа шийдвэртэй
тэмцэж сайн хүн болно хэмээн эрмэлзэх юм
бол зөв дадал хэвшэл бий болно.

20.  Ихэнх охидын бэлгийн бойжилт 8-12
настайд нь эхэлдэг бол хөвгүүдийнх
дунджаар 2 жилээр хоцордог. Охидын
өсөлт 16 орчим настайд нь зогдог бол
хөвгүүдийнх 18 ба түүнээс хойш зогсдог.
Охидын анхны биений юм 12-13 настайд
нь ирдэг. Гэхдээ үүнээс хэлбэлзэж ирэх нь
хэвийн үзэгдэл юм.

21.  Хөвгүүдийн шилжилийн нас охидынхоос
арай хожуу эхэлдэг гэсэн. Тэгвэл 15
настай хөвгүүдийн үрийн шингэнд
боловсорч гүйцсэн эр бэлгийн эс байх
бөгөөд үр тогтоох чадвартай болсон
байна. Энэ насанд хөвгүүд дур тавих
чадвартай болсон байна. Хөвгүүдийн
огцом өсөлт 11-16 насанд явагддаг. Өсвөр
насны хөвгүүдийн нэг онцлог нойтон зүүд
зүүдлэх байдаг.

22.  Биений юм ирэх үед эмэгтэйчүүдийн
сэтгэл санаа тогтворгүй болж, ааш зан нь
хувирч муухай аашлах, сэтгэл санаагаар
гутрах үзэгдэл илэрдэг. Энэ нь өсвөр
насныханд ч хүртэл ижил болохоор охидоо
гайхах хэрэггүй.

23. БЭЛГИЙН АМЬДРАЛ
 Сэтгэл хөдлөлд
автана. Эсрэг хүйсийн
хэн нэгний анхаарлыг
татаж байгаа эсэхээ
мэдрэх чадвар бүрдэж
эхэлдэг. Мөн секцсийн
талаах их сонирхож
эхэлдэг.

24. МАНАЙ ОРНОД ХИЙСЭН СУДАЛГААНЫ
ТОЙМООС
 1998 онд хийгдсэн Нөхөн үржихүйн эрүүл
мэндийн судалгааны үр дүнгээс 15-16
насны охидын тун бага хувь нь бэлгийн
идэвхтэй харилцаанд орсон байсан гэсэн
дүгнэлт гарсан бол 19 настай охидын 44%
нь бэлгийн идэвхтэй харилцаанд байдаг
гэсэнтэй харьцуулахад уг үзүүлэлт эрс
өссөн байна.

25. ӨСВӨР НАСНЫХАН БЭЛГИЙН ХАРИЛЦААНЫ
ТАЛААРХ МЭДЭЭЛЛЭЭ ХААНААС АВДАГ ВЭ?
 Интернэт
 Зурагт
 Кино
 Ном
 Сонин
 сэтгүүл

26. ӨСВӨР НАСНЫХНЫ ТҮГЭЭМЭЛ
БЭЛГИЙН ЗАН ҮЙЛ
Гар хангалга
 Тэд гар хангалга хийснээр бэлгийн дур ханах,
таашаал авах үйл ажиллагааны талаар
ойлголттой болдог ажээ. Кинсийн
судалгаагаар харахад 13-15 насны хөвгүүд
гар хангалга хамгийн их хийдэг бол 15 настай
хөвгүүдийн 82% гар хангалга хийж үзсэн гэж
хариулжээ. 7 хоногт наад зах нь 2 удаа
охидын 14, хөвгүүдийн 34 хийдэг гэжээ.

27. ЭРЭГТЭЙ НӨХӨН ҮРЖИХҮЙН
ЭРХТНЭЭ ХАМГААЛАХ
 Тогтмол угааж цэвэрлэж байх. Шодойгоо,
төмсөгний уутаа сайтар угаах хэрэгтэй.
Түүнчлэн дэндүү бариу хувцас өмсөхгүй
байх.Янз бүрийн механик гэмтлээс
хамгаалж байх. Төмсөгөө усанд орсны
дараа эрхий хуруугаар эмэрч үзэн ямар
нэгэн бэрсүү байгаа эсэхийг сайтар
шалгаж байх хэрэгтэй.

28. ЭМЭГТЭЙ НӨХӨН ҮРЖИХҮЙН
ЭРХТНЭЭ ХАМГААЛАХ
 Түүнийг цэвэр байлгах хэрэгтэй. Сарын
тэмдгийн үед ариун цэврийн хэрэглэл
хэрэглэх хэрэгтэй. Өдөх бүр усанд орох нь
бэлэг эрхтнээ эрүүл байлгах боломж
олгоно. Түүнчлэн үнэрийг нь арилгахад
тусална. Ямар нэгэн үнэр байвал энэ нь
ямар нэгэн эмгэг байгаагийн шинж тэмдэг
байж болох тул эмчид хандах нь зүйтэй.
Усанд орж байх үедээ хөхөө эмэрч ямар
нэгэн бэрсүү товгор байгааг сайтар
шалгаж байх хэрэгтэй.