Afsluitende beschouwingen en een blik op de toekomst
Veiligheid in het museum: de risico's van een workshop voor scholen (Jan Selleslags, MOT Grimbergen)
1. het MOT | Museum voor de Oudere Technieken
Grimbergen
Water, wind en spieren!
2. Missie
Het MOT wil het verleden en het heden van de
mens, hier en elders, helpen begrijpen door een
realistisch beeld te geven van het ontstaan en de
evolutie van de technieken en de impact ervan op
het dagelijkse leven en het milieu.
Aanbod
Niet het klassieke aanbod.
Het MOT is een echt doe-museum.
6. Aanbod voor scholen
•techniek is aanwezig in alle aspecten van het
dagelijks leven
•educatie: zo ruim mogelijk
•kernbegrip = zelf doen
ateliers
doe-bezoeken
speurtocht
doe-wandeling
7. het MOT | veiligheid
Veiligheid versus beveiliging
Safety of security?
In de museumwereld staat veiligheid (safety)
meestal synoniem voor beveiliging (security).
Te begrijpen vanuit het standpunt van musea met
(kunst) historische collecties, wegens de financiële
waarde van de stukken.
8. het MOT | veiligheid
Technische collectie: meer gevaar.
Publiek in actie: loopt meer risico’s, bij het MOT ligt
de nadruk op het zélf doen en beleven.
Risico evalueren: belang van een risico (rekening
houden met de kans, de blootstelling en de ernst).
9. het MOT | veiligheid
In kaart brengen van de risico’s
•Personen (publiek, vrijwilligers, personeel)
•Plaatsen (bv. binnen/buiten, lokalen, molens)
•Activiteiten (bv. ateliers, demo’s, experimenten,
evenementen, individueel bezoek, groepsbezoek)
•Voorwerpen (bv. transportmiddelen, chemi-
sche producten, collectie)
10. het MOT | veiligheid
Aanvaardbare risico’s
Bepaalde risico’s horen bij het leven en zijn
noodzakelijk om iets te leren. De aanvaardbaarheid
van een risico verschilt van mens tot mens.
Ga er niet van uit dat risico’s
die je zelf aanvaardt
voor anderen
aanvaardbaar zijn.
11.
12. het MOT | veiligheid
Rondleidingen voor
blinden en slechtzienden
13. het MOT | veiligheid
Maatregelen treffen
•Fysieke maatregelen.
•Organisatorische maatregelen.
14. het MOT | veiligheid
Fysieke maatregel
ter bescherming van de collectie
15. het MOT | veiligheid
Fysieke maatregel:
beschermende kledij
16. het MOT | veiligheid
Collectieve bescherming:
Bv. stofafzuiging
Fysieke maatregel:
individuele bescherming
17. het MOT | veiligheid
Fysieke en organisatorische maatregel
18. het MOT | veiligheid
Fysieke en organisatorische
maatregel
19. het MOT | veiligheid
Organisatorische maatregel:
mondeling op gevaren wijzen
20. het MOT | veiligheid
Organisatorische maatregel
Gespecialiseerd in de geschiedenis van de natuurlijk aangedreven technieken, dat zijn de technieken aangedreven door de kracht van water, wind en spieren.
In zijn beheer/bezit:
Unieke collectie handwerktuigen, waarschijnlijk de rijkste collectie van het land,
machines,
twee watermolens (Liermolen en Tommenmolen) en een rosmolen (aan de Tommenmolen),
bibliotheek met meer dan 38.000 titels (om de technische kennis rond deze voorwerpen bewaren).
Tentoonstellingen over de soms onverwachte technische kant van het dagdagelijkse: de was, de houtbewerking, het brood,…
Verleden en heden: geen chronologische grenzen, omdat de mens voortdurend nieuw gereedschap uitdenkt, vroeger en nu.
Hier en elders: geen geografische grenzen, maar internationaal en intercultureel, om een beeld te geven van de rijkdom aan technieken. Door technieken van elders te leren kennen, helpen we culturele verschillen te relativeren.
Helpen begrijpen: de geschiedenis van de technieken aanbieden op een begrijpbare manier.
Realistisch beeld: het volstaat niet te weten wanneer en hoe een techniek ontstaan is en hoe ze evolueerde, wat van groot belang is, is wat het belang ervan was voor de mens en de gevolgen op zijn leven en zijn omgeving.
Technieken: vormen een essentieel onderdeel van onze maatschappij en zijn van fundamenteel belang om de geschiedenis te leren kennen. Als we het verleden willen begrijpen, kunnen we dat niet zonder de studie van de technieken. Technieken zijn nodig voor quasi alle activiteiten van de mens, onder andere om te voorzien in de basisbehoeften (er is geen voedsel zonder de techniek van jacht of landbouw) en in de hogere kunstuitingen (bijvoorbeeld voor het aanmaken van kleurstoffen voor de schilderkunst). De geschiedenis van de technieken is zeer ruim, wij richten ons op technieken met een natuurlijke aandrijving.
Dagelijks leven: niet enkel de ambachten en beroepen, maar ook bijvoorbeeld het huishouden. Technieken hebben een grote invloed op de levenswijze en levenskwaliteit van de mens.
Milieu: technieken hebben een impact op het milieu. Natuurlijke aandrijving als bron van energie is actueel, er is weer belangstelling voor hernieuwbare energie, maar die duurzame energie bestaat al millennia lang, tot voor 1800 waren dit grotendeels de enige energiebronnen.
Voor individuelen op vaste dagen, gratis. Door vrijwillige molenaar en vrijwillige smid.
Voor groepen op afspraak, € 1 per deelnemer mits betaling toegangsprijs. Door molenaar (medewerker van het MOT) en vrijwillige smid.
Zelf doen en daardoor ondervinden.
Het geheugen werkt beter als nieuwe leerstof via verschillende zintuigen wordt waargenomen.
Erover horen vertellen – zien doen – zelf betasten / uitproberen
Rondleiding volgen kan ook, maar we raden het eerder af.
Heel wat aandacht gaat uit naar het beveiligen van collecties, maar aan de veiligheid van personen die met die collectie in contact komen wordt vaak niet gedacht.
Ook bij (kunst)historische musea is de veiligheid van personen belangrijk.
In kunstmusea zijn de risico's niet alleen minder groot, ze zijn ook minder uitzonderlijk (trappen zijn er overal).
De aard van de collectie bepaalt voor een groot deel de risico’s die zich kunnen voordoen.
Een technische collectie betekent meestal meer gevaar door gewicht, omvang, scherpe en bewegende onderdelen.
Doe-museum.
Niet alle risico’s zijn even belangrijk, men moet rekening houden met drie parameters: hoe groot is de kans dat een risico gebeurt? Hoe vaak en hoe lang worden hoeveel mensen blootgesteld aan een risico? Hoe ernstig zijn de gevolgen van een risico?
Als men aan preventie wil doen, moet men de risico’s in kaart brengen.
In 30 jaar nog geen noemenswaardige ongevallen geweest. Wel bijna-ongevallen: zeer belangrijk om daaruit te leren.
Bij het publiek zijn er personen met beperkingen: kinderen, blinden en slechtzienden, andersvaliden,…
Ook de gids wordt met een waaier aan risico’s geconfronteerd.
Het is niet wenselijk alle risico’s uit te schakelen, bepaalde risico’s horen bij het leven en zijn noodzakelijk om iets te leren. Die risico’s beschouwen we als aanvaardbare risico’s.
Onaanvaardbaar risico. Zelfgebouwd zonder extra beveiligingsmechanismen, hangt af van de gebruiker.
Ter vergelijking: in Technopolis staat iets gelijkaardig in een peperdure variant.
Werd afgevoerd.
Onaanvaardbaar omdat de ernst van de gevolgen veel te hoog kon zijn, aanvankelijk met een auto (zoals bij techno), dat kan minder kwaad als het valt.
Aangepast bezoek. Risico’s hangen af van kennis, ervaring, fysische en mentale capaciteit van persoon.
Om risico’s te beperken, moeten maatregelen worden getroffen.
Fysieke maatregel: aanpassing van gebouwen (plexi “Sterke vrouwen, zware was”).
Dit is een voorbeeld om de collectie te beschermen, niet de bezoeker.
Bij technische musea moet vaak de bezoeker beschermd worden voor de stukken, in plaats van het omgekeerde.
Fysieke maatregel: hulpmiddelen om gevolgen te beperken: beschermende kledij.
Extra boodschap via factuur.
Gelieve lange broek en gesloten schoenen te dragen. En dan maar hopen dat het advies wordt opgevolgd.
Fysieke maatregel: hulpmiddelen om gevolgen te beperken: collectieve bescherming voor het publiek door middel van oorschelpen.
Oorschelpen zijn PMB (persoonlijk beschermingsmiddel)
Fysieke en organisatorische maatregel: hek + bepaalde handelingen uitsluitend door of in het bijzijn van bepaalde personen laten uitvoeren (een activiteit uitsluitend laten doorgaan door een bevoegd persoon, hier wassen op wasfornuis).
Fysieke en organisatorische maatregel:
bepaalde handelingen uitsluitend door of in het bijzijn van bepaalde personen laten uitvoeren: touw tegenhouden met de hand.
Schijf voorzien op de grond: waarschuwen om niet op de schijf te staan.
Organisatorische maatregel: mondeling op gevaren wijzen (door hoefsmid, afstand houden van achterkant van het paard).
Organisatorische maatregel: bepaalde handelingen vermijden op ongeschikte plaatsen of momenten (open vuur, er moet voldoende ruimte zijn voor de toeschouwers) + mondeling wijzen op gevaren.
Afstand houden, materiaal juist hanteren. Ook tonen hoe je het vasthoudt bij transport of om weg te leggen.
Conclusie: belangrijkste is de bewustmaking, vooral bij demonstranten, lesgevers, gidsen…
Het wel doen maar steeds bewust met de gevaren omgaan!