School of social work

1. Сургуулийн нийгмийн ажил
Нийгмийн ажлын багш
Магистр Б.Уянга

2. Сургуулийн нийгмийн ажилтны үйл
ажиллагаа

3. Эрхэм зорилго
 Сургуулийн нийгмийн ажилтны эрхэм зорилго нь
сурагч бүрийн сурах чадавхийг нэмэгдүүлж
сургалтын таатай орчинг бүрдүүлэх явдал юм.

4. СНА-ын хөгжилд гарсан гол гол үйл
явдлууд
 2000 оны 4 сард Гэгээрлийн сайд, ЭМНХсайдын
хамтарсан тушаал гарсан. Энэ тушаалд:
ЕБСургуулийн нийгмийн ажилтны албан
тушаалын лавлах, үйл ажиллагааны нийтлэг
жишиг, ажлын байрны тодорхой үлгэрчилсэн
тодорхойлолтыг батлан гаргасан.
 2000-2001 оны хичээлийн жилээс Ерөнхий Боловсролын
бүх сургууль дээр мэргэжлийн нийгмийн ажилтанг
ажиллуулах болсон.

5. Сургуулийн нийгмийн ажилтны үйл
ажиллагааны үндсэн зорилтууд нь:
1. Сурагчдын сурах үйл явцад нөлөөлөх оюун санаа, бие бялдар, нийгэм
сэтгэл зүй, нийгэм эдийн засаг, соёлын хүчин зүйлд үнэлгээ өгөх
2. Сурагчдын сурах чадвар, нөхцөл бололцоог сайжруулах, нийгмийн
ажлын хөтөлбөр боловсруулах, хэрэгжүүлэх, үнэлэлт дүгнэлт өгөх
3. Хүүхэд бүрийн сурах, хөгжих, хамгаалуулах, нийгмийн амьдралд
оролцох эрхийг нь баталгаажуулахад оролцоно.
4. Эмзэг болон эрсдэл бүхий сурагч, тэдний гэр бүл, хамт олонд чиглэсэн
өмгөөлөн хамгаалах, нөхөн сэргээх, урьдчилан сэргийлэх нийгмийн
ажлын үйлчилгээг үзүүлнэ.
5. Сурагчдын суралцах таатай нөхцөлийг бүрдүүлэх, гадаад дотоод
нөхцөл боломжийг илрүүлэх, хамтын үйл ажиллагаа бэхжүүлэх үйл
ажиллагаа явуулна.

6. Сургуулийн нийгмиийн ажилтны
өдөр тутмын үйл ажиллагаа
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан нь сургууль дээр нийгмийн ажлыг
явуулахдаа хувийн эрх ашгаас татгалзан хүүхдийг үл ялгаварлан
хамгийн дотны нөхөр нь байна.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан нь боловсролын болон хүүхдийн
эрхтэй холбоотой хуулиудыг судалж сургуулийн сургалт
хүмүүжлийн ажил хэвийн явагдах бололцоо нөхцөлөөр хангахад
өөрийн мэдлэг, авъяас чадвараа дайчлан ажиллана.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан нь хариуцсан ажлынхаа чиглэлээр
олон төрлийн судалгаа явуулж хөтөлбөрийн дагуу үйл
ажиллагаагаа төлөвлөн явуулна.
 Сургууль гадны ямар байгууллагатай холбоотой байдгийг, эцэг
эх, багш нарын хэрэгцээг уулзан судалж харилцаа холбоо
тогтооно.

7. Сургуулийн нийгмиийн ажилтны
өдөр тутмын үйл ажиллагаа
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан нь хүүхдүүдтэй харилцаа
тогтооно.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан захирлын дэргэдэх зөвлөлийн
гишүүдийн бүрэлдэхүүнд ордог. Захирлын дэргэдэх
зөвлөлийн хурал дээр хүүхдийн гэр бүл, эцэг эх, хүүхдийн
нийгмийн асуудал дээр санал бодол солилцон сургуулийн
бодлогод нөлөөлөх үйл ажиллагаа явуулна.
 Мөн багш нарын ажлыг үнэлэх шалгуур үзүүлэлтүүд гаргана.
 Тусламж, дэмжлэг шаардлагатай хүүхдүүдтэй нэг бүрчлэн
уулзана.

8. Сургуулийн нийгмиийн ажилтны
өдөр тутмын үйл ажиллагаа
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан нь хүүхдийг хөгжүүлэх,
төлөвшүүлэх амьдралд бэлтгэх талаар эцэг эхийн хүлээх
үүргийн талаар ойлгуулах тэдэнд зориулсан сургалтыг
зохион байгуулах, мөн сургууль, гэр бүл, хүүхдийн
холбоог бэхжүүлэх тал дээр анхаарна.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан хүүхдэд таатай сурах
орчинг бүрдүүлэхэд гадны байгууллага, хувь хүмүүсийн
дэмжлэг, туслалцааг авах ажлыг зохион байгуулж
тухайн сургууль оршин байгаа орон нутгийн нөөц
бололцоог судлаж зохистой хэлбэрээр ашиглана.

9. Сургуулийн нийгмиийн ажилтны
өдөр тутмын үйл ажиллагаа
 Үүнээс гадна нийгмийн ажилтан хүүхдийн чөлөөт цагийг хэрхэн зохион
байгуулах талаар багш нартай санал солилцож хамтран ажиллана.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан сургууль дээр хүүхдийн өөрийн
удирдлагын байгууллагыг дэмжин хөгжүүлж хүүхэд хүүхдэдээ туслах
ажлыг зохион байгуулна.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан өөрийнхөө дэргэд мэргэжлийн багийг
бүрдүүлж ажиллана. Сургуулийн нийгмийн ажилтан сургуулийг дэмжих,
нөөцийг илрүүлэх, багш нартай хамтран ажиллах асуудал дээр
онцгойлон анхаарлаа хандуулах ёстой.
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан сургууль, гэр бүл, эцэг эхтэй хамтарч
ажиллахаас гадна олон нийтэд мэдээлэл өгч байх ёстой.
 Сургууль завсардаж байгаа хүүхдүүдэд анхаарлаа онцгой хандуулна.

10. Сургуулийн нийгмийн ажилтан дараах эрх
зүйн баримт бичгүүдийг судалсан байх
ёстой.
1. ОУ-ын нийгмийн ажилтны ёс зүйн дүрэм
2. Бүх нийтэд боловсрол олгох Жомтейн тунхаглал
3. Хүүхдийн эрхийн конвенци 1989
4. Тахир дутуу хүүхэд боловсрол олгох Саламанкагийн тунхаглал
5. МУ-ын төрөөс баримтлах хүн амын бодлого 2004 он
6. Албан бус боловсролын хөтөлбөр
7. Өнчин, эцэг эхийн хараа хяналтаас гадуур хүүхдийн талаар
зохих үйл ажиллагааны чиглэл
8. Боловсролын тухай багц хууль
9. Хүүхдийн эрхийг хамгаалах тухай хууль
10. Нийгмийн хамгааллын багц хууль гэх мэт

11. СНА-тантай холбоотой хууль, эрх
зүйн зохицуулалт
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан нь нийгмийн ажлын
дээд мэргэжлийн боловсролтой эсвэл сургуулийн
нийгмийн ажлын тусгай мэргэшүүлэх чиглэлээр
бэлтгэгдсэн багш хүн ажиллана.
 Сургуулийн нийгмийн ажлын үйлчилгээний алба нь
өмчийн хэлбэр харгалзахгүйгээр ерөнхий
боловсролын сургууль дээр нийгмийн ажлын
мэргэжлийн үйлчилгээ, туслалцаа үзүүлэх нэгж
байна.

12. НИЙГМИЙН АЖИЛТНЫ ҮҮРЭГ
 Нийгмийн ажлын үйлчилгээний аливаа төлөвлөгөөг
хэрэгжүүлэхэд нийгмийн ажлын төрөл бүрийн арга
хэлбэрийг хэрэглэхийн хамт нийгмийн ажилтан олон
янзын үүрэг хүлээдэг.
 Нийгмийн ажилтны үндэсний нийгэмлэгээс баталсан
Сургуулийн нийгмийн ажил үйлчилгээний стандартад
тодорхойлсны дагуу сургуулийн нийгмийн ажилтан нь
“зуучлах, гэгээрүүлэх, бодлогын үндсийг санаачлах ба
боловсруулах, зохион байгуулах, бусад
мэргэжилтэнтэй хамтран ажиллах” зэрэг үүрэг хүлээнэ.

13.  Нийгмийн ажилтны хамгийн гол үүрэг нь сургууль, олон
нийтийн нөөц, боломжоос хүүхэд, залуучууд, тэдний гэр
бүл хүртэх боломжтой болгох, тэднийг чадваржуулахын
төлөө өөрчлөлт хийх, өөрчлөгч байх явдал юм.
 Үйлчлүүлэгч нь яваандаа нийгмийн ажилтнаас
хамааралтай байхаа багасгахад туслах замаар өөрийн
хувь заяаны эзэн болоход нийгмийн ажилтан анхаарах
ёстой. Өөрөөр хэлбэл, ямар нэг өвчин, эмгэг болон үл
бүтэх байдлыг эмчлэн анагаахад бус хүүхэд, түүний гэр
бүл, сургуулийн дотоод нөөц боломжийг ашиглахад
анхаарах нь нийгмийн ажлын гол зарчим юм.

14. Туслагч
 Тодорхой нэг өөрчлөлтөнд шаардлагатай аргуудыг
ашиглахад сурагч, эцэг эх, бусад ажилтанд туслах
нь нийгмийн ажилтны гол үүрэг. Үйлчлүүлэгчээ
чадваржуулах нь түүний одоо ба ирээдүйн ажил
төрлийг холбох дотоод хяналтын эх суурь болно
гэсэн үг.

15. Зөвлөгч
 Зөвлөгөө гэдэг нь тухайн ажил төрөл, хичээлтэй холбоотой
гарч буй асуудлыг шийдвэрлэх зорилготой харилцан
зөвшөөрөлцсөн сайн дурын үндсэн дээр мэргэжлийн зөвлөгч
ба зөвлөгөө авагч хоёрын хооронд үүсэх харилцаа. Зөвлөгөө
авагч нь өөрийгөө тохитой байдалд байгаа, хүлээн
зөвшөөрөгдсөн, хүндлэгдсэн байхыг мэдрэх нь чухал ач
холбогдолтой. Зөвлөгөөг хүүхдэд ба гэр бүлд, эсвэл ангид
өгөх ба мөн нийгмийн ажлын зөвлөгөөг багш нар, хичээлийн
эрхлэгч, сургуулийн бусад ажилтан эсвэл олон нийтийн
гишүүдэд ч үзүүлж болно. Зөвлөгөө нь хувь хүнд тулгарч буй
бэрхшээлээс гадна боловсролын бодлого, түүний үйл явц,
нийгмийн үйлчилгээ эсвэл хөтөлбөрүүдийн тухай асуудалд
хандсан байж болно.

16. Хамтран зүтгэгч
 Асуудлыг шийдвэрлэх хамтын хүчин чармайлтын үр дүнд бий
болсон мэдээллийн солилцоог энд чухалчлан үздэг. Багийн
гишүүн тус бүрийн давтагдашгүй онцлог хувь нэмрийг бусад
мэргэжлийнхэнтэй нэгтгэх нь хамтын ажиллагааны амин сүнс нь
болно. Хамтын ажиллагаа нь нэгдмэл зорилгын төлөө бусадтай
хамтарч ажиллахдаа өөрөө өөрийгээ хөгжүүлэх боломжийг хувь
хүнд олгодог. Мөн энэхүү хамтын ажиллагаа нь бусдын оруулсан
хувь нэмрийг хүлээн зөвшөөрч, тэдний хүч чадлыг дэмжих
харилцааг бий болгоход тустай. Өөрөөр хэлбэл, энэ нь ганцаар
бие даан ажилласнаас бусдын олон ургальч үзэл санаа, хамтын
ажиллагааны арга барил, шийдлийг дэмжих боломж олгодог.
Харилцан дэмжих, амжилт бүтээлээ хуваалцах зэрэг эргэх
холбооны тасралтгүй үйл явцад багийн хамтын үйл ажиллагаа
улам бэхжинэ.

17. Гэгээрүүлэгч
 Нийгмийн ажилтан сурагч, багш нар, гэр бүлтэй ажиллах
явцад тэдэнд зориулан бэлтгэсэн тусгай мэдээлэл өгөх,
мэдлэгээ хуваалцах замаар харилцаа холбоогоо улам
гүнзгийрүүлдэг. Өөрөөр хэлбэл бусдад зааж сургах
үүрэг нь бусдыг үүрэг хариуцлагаа биелүүлэхэд
шаардлагатай мэдлэгийг бусдад өгөх, энэ талаарх
өөрийн мэдлэгээ хуваалцах байдлаар илэрнэ. Нийгмийн
ажилтан нь эцэг эх, багш нарт хүүхдээ өсгөн
хүмүүжүүлэх тухай, үнэт зүйлсийг тодорхойлох ба ялган
салгах тухай мөн харилцааны чадваруудын талаар
сургалт семинар зохион байгуулна.

18. Холбогч
 Нийгмийн ажилтан нь холбогчийн үүргийнхээ дагуу
өөрийн үйлчлүүлэгч ба түүний орчин хоёрын
хооронд холбох үүргийг гүйцэтгэж аль аль талд нь
асуудлыг шийдвэрлэхэд туслах үйлчилгээг үзүүлнэ.
 Нийгмийн ажилтан энэ үүргийнхээ хүрээнд
сурагчдын албан ба албан бус бүлгүүд болон сурагч
багш, багш-удирдлага, эцэг эх-багшийн хоорондын
зөрчлийг эв зүйгээр шийдэхэд хэрэглэх талаар
идэвхитэй ажилладаг.

19. Ухуулагч
 Маргааны үед хоёр тал харилцан буулт хийхэд холбогчийн үүрэг
чухал байдаг бол үйлчлүүлэгчдээ ялах боломж олгохыг
эрэлхийлэх нь нийгмийн ажилтны ухуулагчийн гол үүрэг болдог.
Энэ тохиолдолд нийгмийн ажилтан нь үйлчлүүлэгчийнхээ нэрийн
өмнөөс ярьж, мэтгэлцэж, зөвшилцөж, зааж чиглүүлэхийг
зорино. Ялангуяа эмзэг бүлгийн (тахир дутуу, эрт жирэмсэлсэн
сурагчид, хязгаарлагдмал хөрөнгөтэй эцэг эхчүүдийн хүүхэд,
үндэстний цөөнх сурагчид) хүмүүс өөрсдийнхөө төлөө ухуулга
сурталчилгаа хийх боломжгүй тохиолдолд тэдний эрхийг
хамгаалж нийгмийн ажилтан ухуулга сурталчилгаа хийх нь чухал
ач холбогдолтой. Мөн ганцаарчилсан сургалтыг төлөвлөх
комиссын хуралдаанд эцэг эх ба сурагчдад дэмжлэг үзүүлэх,
шаардлагатай тохиолдолд нийгмийн ажилтан үг хэлэх, ухуулга
чухал нөлөөтэй.

20. Менежер /зохион байгуулагч/
 Сургуулийн нийгмийн ажилтан бүр зохион байгуулагч-менежер
юм. Сургуулийн нийгмийн ажлын үйлчилгээг боловсруулах,
хүргэхэд менежментийн ур чадвар болох төлөвлөх, хэлэлцэх,
хэрэгжүүлэх болон үнэлэх ур чадварууд шаардлагатай болно.
Мөн үйлчлүүлэгчээ сургууль олон нийт, байгууллагын нөөц
боломж, олон төрлийн ажил үйлчилгээтэй холбоо харилцааг
тогтоох, бататгах чадвартай байхыг шаарддаг. Менежерийн
үүрэг үүнд оршино. Өнөөдөр олонх нийгмийн ажилтан
ганцаарчилсан сургалтыг төлөвлөх, хорооны ажлыг зохицуулах
үүргийг гүйцэтгэх эсвэл нийгмийн ажлын үйлчилгээнд сурагчдыг
илгээхээс өмнө авах арга хэмжээг зохицуулах багийг удирдах
менежерээр томилогдон ажилладаг. Сургуульд зохиогддог
төрөл бүрийн урьдчилан сэргийлэх ажлыг ч зохицуулах хэрэгтэй
болно.

21. Зуучлагч
 Бэрхшээлтэй асуудал, нөхцөл байдлыг шийдэхэд
дэмжлэг үзүүлэх эх сурвалж болсон нөөц
боломжтой үйлчлүүлэгчийг холбоход нийгмийн
ажилтны зуучлагчийн үүрэг нэн чухал. Орон нутгийн
байгууллага, сургууль, ер нь санаанд оромгүй
газарт ч нөөц боломж их бий.

22. Бодлого санаачлагч ба
хэрэгжүүлэгч
 Сургууль ба олон нийтийн хүрээнд сурч, амьдарч
буй хүүхэд, залуучуудын нийгэм, сэтгэл зүйн
хөгжилд нийгмийн ажилтан нөлөөлж,
шаардлагатай тохиолдолд шинийг санаачлах,
хөгжүүлэх үүргийг гүйцэтгэнэ. Бодлого
боловсруулах ба шийдвэр гаргах хороодын үйл
ажиллагаанд оролцох замаар мэргэжлийн
байгууллагын гишүүний хувьд боловсролыг
хөгжүүлэх хөтөлбөр боловсруулах үйл явцад
нийгмийн ажилтан идэвхитэй оролцдог.