Tema 1. O inicio da Idade Moderna

1. Tema 1. O Inicio da Idade
Moderna
Os séculos XV e XVI

2. A IDADE MODERNA
LECCIÓN 1.

3. UN NOVO PERÍODO HISTÓRICO
• A Idade Moderna é un período comprendido entre 1453 (a
caída de Constantinopla a mans do Imperio Turco) ou o
descubrimento de América (1492) e 1789 (Revolución
Francesa).
• Podemos diferenciar tres subperíodos:
– Século XVI, a época do Renacemento.
– Século XVII, a época do Barroco.
– Século XVIII, a época da Ilustración e o Absolutismo.
• http://www.cervantesvirtual.com/portales/la_caida_de_constantinopla/
• http://canalhistoria.es/aula/bizancio/

4. OS CAMBIOS DOS SÉCULOS XV E XVI
 Desaparición do Imperio Bizantino, tras a
toma de Constantinopla polos turcos
otománs en 1453, o cal incrementou a
ameaza musulmá sobre a cristiandade
occidental.
 Amplíase o mundo coñecido polos
europeos grazas aos novos descubrimentos
xeográficos (África, Asia, América) e a
apertura de novas rutas de navegación que
estimularon o comercio mundial.
 Loita pola hexemonía europea, que
enfrontou aos grandes estados; finalmente
España sería a potencia hexemónica no
século XVI.
•Cambios dentro do panorama internacional:

5. • O sistema feudal entrou en crise.
 Deste xeito….
IDADE MEDIA IDADE MODERNA
Os Reinos Feudais DERON PASO A O Estado Moderno e as
Monarquías Autoritarias
A Economía Feudal
(posesión da terra como
aspecto máis relevante)
DEU PASO A
O capitalismo comercial
(obtención de grandes
capitais a través do
comercio coas colonias)
Sociedade trifuncional
estamental (clero,
nobreza e campesiñado)
MANTENSE
Mais a burguesía cobra
importancia na
sociedade estamental.

6. • A unidade relixiosa do Occidente europeo rompeuse debido á Reforma
protestante, o cal orixinou graves conflitos armados, as “guerras de
relixión”.
• A cultura medieval foi substituída por unha nova mentalidade, o
Humanismo, que centrou a súa atención no ser humano e orixinou un novo
estilo artístico: o Renacemento.

9. OS DESCUBRIMENTOS: AS CAUSAS
DUN PROCESO
LECCIÓN 2.

10. CAUSAS
POLÍTICAS ECONÓMICAS CIENTÍFICAS TÉCNICAS RELIXIOSAS IDEOLÓXICAS
Unha vez finalizan
a conquista da
Península Ibérica,
os reinos cristiáns
expándense por
novos territorios.
Busca dun novo
camiño tras o
peche da vía
tradicional de
aprovisionamento
cara Asia tras a
caída de
Constantinopla
(1453).
Publicación da
Xeografía de
Ptolomeo ou o
Imago Mundi de
Pierre D`Ailly que
sostiñan que a
Terra era
redonda.
Xeneralización do
compás (brújula) e
do astrolabio, que
permitían orientarse
pola noite tendo as
estrelas como
referencia.
Desexo de
estender o
Cristianismo.
Afán de
aventuras e de
adquirir fama e
riqueza.
Os reis buscan
afianzar a súa
autoridade e
poder fronte ás
institucións
medievais.
Nova ruta marítima
para traer sedas e
pedras preciosas de
Asia e China.
Considérase
factible chegar ao
Leste navegando
cara o Oeste.
Avance da
Cartografía e os
Portolanos,
favoreceu a
localización de
portos e permitía aos
barcos navegar
lonxe das costas.
Interese por loitar
contra os infieis.
Desexo dos
humanistas de
comprobar a
veracidade dos
textos antigos e
dos métodos
matemáticos e
astronómicos.
Pretenden adquirir
ouro, prata e gloria
persoal.
Ruta para acceder
ao ouro de Sudán e
outros produtos
africanos (escravos
ou marfil).
Novos barcos
(carabelas, naos),
adaptadas para
soportar a forza do
Atlántico grazas as
súas velas e alta
Desexo de atopar
o lendario reino do
Preste Xoán,
localizado en
África.

11. Portulano de Abraham Cresques 1375
A Baixa Idade Media representa un cambio radical nas condicións de desenvolvemento dos coñecementos xeográficos. O activo comercio no Mediterráneo
e a invención do compás permitiu a realización de cartas náuticas cos rumbos.

12. Mapamundi según Henricus Martellus, 1489
Na Era dos Descubrimentos coñecéronse novos territorios e pobos, que obrigaron a modificar tamén a imaxe cartográfica do
mundo.

13. Sabías que a principios do século XV o
mundo que coñecían os europeos se
limitaba a Europa e aos territorios que
rodeaban o Mediterráneo e o Mar Negro?
Os europeos tamén sabían da existencia da
India, China e Xapón polas viaxes que
realizaron algúns viaxeiros medievais como
Marco Polo.
Caravana de Marco PoloMapa de Fra Mauro do mundo
coñecido arredor de 1460. Onde está
América?

14. O primeiro globo terráqueoO primeiro globo terráqueo
En 1492, Martin Behaim, un cartógrafo
alemán, fixo o primeiro globo
terráqueo, o Erdapfel. América non
se inclúe, pois Cristóbal Colón non
volve a España antes de marzo
1493.
O globo mostra un engrandecido
continente euroasiático e un océano
baleiro entre Europa e Asia, con illas
míticas nel, ademais de que Xapón e
outras illas asiáticas son
desproporcionadamente grandes.

15. OS DESCUBRIMENTOS (II).
AS VIAXES E OS VIAXEIROS
Lección 3.

16. Dende principios do século XV, Portugal buscou
unha nova ruta cara a India bordeando África.
Os reis portugueses organizaron diversas
expedicións con este fin. En 1488 Bartolomé
Días logrou dobrar o Cabo de Buena Esperanza e
en 1498 Vasco de Gama chegou á India.
Os casteláns, en cambio, decidiron navegar cara
o oeste, cruzando o Atlántico. Era unha empresa
moi arriscada, pois o Atlántico considerábase un
océano temible. Ademais, moita xente pensaba
que a Terra era cha e que, ao final, caíase nun
terrible abismo ou eras devorado por monstros.
Os casteláns, en cambio, decidiron navegar cara
o oeste, cruzando o Atlántico. Era unha empresa
moi arriscada, pois o Atlántico considerábase un
océano temible. Ademais, moita xente pensaba
que a Terra era cha e que, ao final, caíase nun
terrible abismo ou eras devorado por monstros.

18. Viaxes de Cristóbal Colón

19. O 7 de xuño de 1494 os Reis Católicos asinaban con João II de Portugal o Tratado de Tordesillas para repartirse
os dereitos sobre o Novo Mundo. O acordo final establecía unha liña imaxinaria situada a 370 leguas ao oeste de
Cabo Verde que dividía o Novo Mundo de norte a sur. Ao oeste da devandita fronteira, todo era español, ao leste,
portugués. A fronteira era difusa e xeraría problemas no futuro. João II gañaba un bo anaco de Brasil, que España
non era consciente de estar a regalar, pero o certo é que ambos os países tiñan por diante moitas leguas de mar por
sucar como para empezar a sentirse prexudicados.

20. O NACEMENTO DO ESTADO MODERNO
Lección 4.

21. 4.1. As monarquías autoritarias
• Tras a Idade Media, as monarquías autoritarias substitúen ás monarquías
feudais.
• Coas monarquías autoritarias, o rei reforzou o seu poder sobre o conxunto
do reino, ao impoñerse sobre a nobreza e limitar a autonomía dos
municipios.
• Esta nova forma de organización recibe o nome de Estado Moderno.

22. 4.2. Os Instrumentos do poder real
• Unificación Territorial. Unificaron os territorios dos seus Estados e, nalgúns
casos, ampliáronos mediante guerras ou alianzas matrimoniais.
• O control dos poderes do Estado. Impuxéronse sobre a alta nobreza; limitaron a
autonomía dos municipios (intervindo no nomeamento de cargos) e convocáronse
as Cortes o menos posible.
• A mellora da Administración.
– Fixaron a Corte nunha cidade, que se converteu na capital do Estado.
– Crearon unha burocracia de funcionarios profesionais, que executaban as súas ordes.
– Estableceron impostos ordinarios, que lles proporcionaban ingresos regulares sen
recorrer ás Cortes.
• A creación dun exército permanente. Substituíron as tropas feudais que só se
reunían en tempos de guerra, por un exército formado, fundamentalmente, por
mercenarios a soldo.
• A organización das relacións internacionais.
– Estableceron relacións diplomáticas con outros países. Esta diplomacia estaba
constituída por embaixadores permanentes, encargados de defender os intereses da
monarquía e de resolver pacificamente os conflitos; e por embaixadores temporais,
enviados para concertar alianzas e tratados.

23. As monarquías autoritarias implantáronse en:
Inglaterra, onde os Tudor remataron coa Guerra Civil das Dúas Rosas.
Francia, onde os Valois remataron co poder dos grandes nobres.
España, onde os Reis Católicos unificaron os seus reinos e deron os primeiros pasos para a
configuración do Estado Moderno.

25. AS TRANSFORMACIÓNS ECONÓMICAS E OS
CAMBIOS SOCIAIS
Lección 5.

26. • Características do Crecemento
Demográfico:
– Foi favorable nos séculos XV e XVI
debido á mellora das colleitas, a
desaparición da peste e a épocas
de relativa paz.
– Foi lento, por mor da alta
mortalidade (sobre todo, infantil)
provocada polas enfermidades
contaxiosas, o atraso da medicina e
a falta de hixiene.
– Beneficiou a demanda de produtos
agrícolas, artesanais e estimulou o
comercio.
5.1. O crecemento demográfico

27. 5.2. O progreso da economía
• Actividades Agrarias:
– Maioritarias.
– Favorecidas no século XVI polas boas colleitas e ampliación de terras
cultivables.
• Artesanía:
– Evitou o control gremial.
– Favoreceuse o Traballo a Domicilio (Domestic system): o empresario
propociónalle ao campesiñado materias primas e ferramentas
necesarias para elaborar o produto na súa casa, normalmente en
épocas de inactividade agrícola, e despois recollíao e comercializábao.
• Comercio:
– Creceu debido aos descubrimentos xeográficos.
– Diversificou as súas rutas, incorporando novos produtos procedentes
de América, como o cacao ou o tabaco.
– O comercio Atlántico favoreceu aos portos de Lisboa, Sevilla e o Mar
do Norte.

28. El mercader alemán Georg Gisze en Londres, hacia
1532, por Hans Holbein el joven (c.1497-1543)
• Sistema Económico Capitalista:
– Comezou a desenvolverse, especialmente o capitalismo comercial,
que baseábase na acumulación de capitais procedentes do comercio.
– Aparecen os primeiros bancos oficiais, como a Casa de San Giorgio de
Xénova e privados, como os Fugger ou os Médici.
– Aumentou a circulación de moeda.
– Simplificáronse as operacións mercantís e bancarias (uso de cheques,
letras de cambio, etc.).
– Fundáronse as primeiras sociedades comerciais.

29. A Taula de canvi (en catalán) taboa ou mesa de cambio, é dicir, de cambio de
moedas e divisas), ou simplemente Taula, foi unha institución financeira (o
precedente máis directo dos bancos públicos, pois complementaba á banca
privada) que apareceu en distintas cidades da Coroa de Aragón (Barcelona,
Valencia, Xerona) no século XV, en resposta ás necesidades xeradas polo
aumento do comercio e as viaxes a longa distancia producido dende a Baixa
Idade Media; tanto as terrestres como sobre todo as marítimas que unían os
portos mediterráneos (Marsella, Xénova, Venecia, Valencia) e os atlánticos do Sur
e Norte de Europa (Sevilla, Lisboa, Francia, Inglaterra, Flandes e a Hansa).
Taula de Canvis i Depòsits de la Ciutat de València.
Na lonxa de Barcelona
abriuse unha taula de canvi
cuberta cun tapiz co escudo
de armas da cidade o 20 de
xaneiro de 1401,
constituíndose o primeiro
banco público de Europa.

30. En que se basou o capitalismo
comercial?
Cerro e cidade do Potosí. O fluxo de
ouro e prata de América enriqueceu
aos mercaderes e banqueiros
europeos.
A explotación dos
indíxenas e, máis
tarde, dos escravos
africanos foi a base
da acumulación de
capital.

31. 5.3. Os cambios sociais
• Pervivencia da sociedade estamental, aínda que máis
complexa:
– Nobreza e clero
– Aceptaron o aumento do poder real, pero seguiron formando parte
dos estamentos privilexiados (mesmo poder económico e
privilexios).
– O Terceiro Estado:
– Burguesía
– Enriqueceuse co comercio transoceánico, os negocios e a banca.
– Impúxose, debido a isto aos demais grupos urbanos (artesáns,
comerciantes e asalariados).
– Campesiñado
– Corresponde á maioría do estamento non privilexiado.
– En Europa Occidental: as súas condicións de vida melloraron,
debido a que se librou da servidume e puido, nalgúns casos,
traballar as súas propias terras ou como asalariado dos señores.
– En Europa Oriental: a suxeición á terra acentuouse.

33. A guerra dos campesiños
alemáns que se desenvolveu
no Sacro Imperio Romano
Xermánico entre 1524 e 1525.

35. OS CAMBIOS E OS CONFLITOS RELIXIOSOS. A
REFORMA E A CONTRARREFORMA
Lección 6

36. 6.1. As causas da Reforma
A Reforma protestante comeza no século XVI en Europa, rompéndose a
unidade relixiosa de Europa Occidental arredor da Igrexa Católica. En
resposta á Reforma, a Igrexa leva a cabo a renovación espiritual a través da
Contrarreforma.
Causas:
• Desprestixio do papado e o clero
• O poder da Igrexa Católica era moi amplo en Europa. Non obstante,
segundo a opinión de moita xente, os papas ocupábanse sobre todo dos
seus intereses terreais; os bispos vivían con moitos luxos e non nas súas
dioceses.
• O baixo clero non tiña preparación e non predicaba, ademais de non dar
exemplo de moralidade.
• Moitas ordes relixiosas non cumprían cos seus quefaceres.
• Os abusos da Igrexa.
• NEPOTISMO. Tratábase do favoritismo do alto clero polos seus familiares
para ocupar os cargos eclesiásticos.
• NICOLAÍSMO. Matrimonio ilegal, amancebamento ou mantemento de
concubinas por parte dos clérigos.
• SIMONÍA. Venda de cargos eclesiásticos.
• Por outro lado, o Papa, os bispos e os cardeais, vendían tamén o perdón
dos pecados a quen comprase un documento de INDULXENCIA.

37. 6.2. As reformas e
os reformadores
A Reforma Luterana
Iniciouse en Alemaña no século XVI.
O moxe agostiño Martín Lutero rexeitou a venda de indulxencias ordenada polo Papa
León X co fin de pagar as obras do Vaticano.
En 1517 expuxo as súas 95 teses contra elas e contra certos aspectos da doutrina
católica. Como resposta, o papa condenou e excomungou a Lutero, en 1521.
http://www.rtve.es/alacarta/videos/carlos-rey-emperador/carlos-lutero/3314831/
En que se baseaba a doutrina luterana?
•Na xustificación pola fe e a libre interpretación da Biblia.
•Lutero rexeitou a infalibilidade do papa, aceptou dous únicos
sacramentos (Bautismo e Eucaristía), suprimiu o culto á Virxe e
os Santos e simplificou a liturxia,
•A súa doutrina difundiuse rapidamente por algúns estados
alemáns e polo norte de Europa.

38. • A reforma calvinista
• Foi predicada por Jean Calvino dende 1536 en Xenebra, Suiza.
• Baseábase na súa crenza na predestinación, segundo a cal, as
persoas están destinadas por Deus a salvarse ou a condenarse, á
marxe das súas accións.
• A súa doutrina tivo grande éxito entre a burguesía dos Países Baixos,
Suíza, Escocia, Francia e Inglaterra. Nestes dous últimos países foron
chamados hugonotes e puritanos, respectivamente.
• A reforma anglicana
• Xurdiu en Inglaterra, onde o rei Enrique VIII rexeitou a obediencia ao
Papa por negarse a concederlle o divorcio da súa esposa, Catalina de
Aragón.
• En 1534 proclamouse cabeza da Igrexa de Inglaterra.
• Nun principio, esta doutrina foi moi similar á católica, e só con tempo
adquiriu trazos propios.

39. Jean Calvino levou a cabo a Reforma
dende 1536 na cidade de Xenebra
(Suíza). A súa doutrina, o Calvinismo,
está baseada na crenza na
predestinación e tivo moito éxito nos
Países Baixos, Suíza, Escocia e Francia.
Os calvinistas en Inglaterra
chámanse puritanos
John Knox é considerado o
líder da Reforma en Escocia
(Presbiterianos)
Foron moi perseguidos en
Inglaterra
• MARTÍN LUTERO: https://www.youtube.com/watch?v=SmFAgq9GoSI
• “HENRY, HENRY, HENRY”: https://www.youtube.com/watch?v=3EGzHsye71c
Enrique VIII levou a cabo a
Reforma en Inglaterra
(Anglicanismo). En 1534
proclamouse cabeza da Igrexa
de Inglaterra

40. • A Contrarreforma foi un movemento de reforma dentro da propia
Igrexa católica como reacción á Reforma protestante.
• O Concilio de Trento (1545-1563) foi convocado polo papa Pablo
III co obxectivo de lograr a reconciliación entre católicos e
protestantes.
O Concilio de Trento definiu a doutrina
católica e a difundiu mediante os catecismos:
• As boas obras son necesarias para salvarse.
• Os sacramentos son sete.
• Só a Igrexa pode interpretar a Biblia.
• A Virxe e os santos reciben culto.
• O Papa é infalible
Ditáronse normas para frear o desprestixio do
clero, como a obriga dos bispos de residir nas
súas dioceses.
Impulsouse a creación de seminarios para
formar os sacerdotes.
6.3. A Contrarreforma católica

42. • A Compañía de Xesús.
• Fundada por Ignacio de Loyola en 1540.
• Os seus membros facían un voto especial de
obediencia ao Papa, tiñan unha sólida formación
teolóxica e dedicáronse á predicación e á educación.