3. Características Principais
• Cando xurde? No século XV.
• Onde? En Italia
• Que é? Un movemento intelectual que supuxo un
cambio na mentalidade medieval. Baséase en dous
elementos:
– A Antigüidade Clásica tomada como modelo. As obras
filosóficas, literarias e artísticas gregas estudáronse,
difundíronse e inspiraron a toda unha época.
– O ser humano é o centro do mundo. Fronte o
Teocentrismo Medieval (o centro da vida era Deus), os
humanistas destacan polo seu Antropocentrismo (os
valores humanos son exaltados). Tamén defenden o
mundo clásico, o individualismo, o éxito, as honras
terrenais, a fama ou o poder.
4. Correntes Humanistas
• Literaria e Filosófica. Dedicaouse a traducir e comentar
escritos clásicos, usando textos orixinais. Destacaron,
entre outros Pico della Mirandola ou Maquiavelo.
• Relixiosa. Trataba de facer convivir a mensaxe do
Evanxeo coa admiración polos autores clásicos.
Destacaron, por exemplo, Erasmo de Rotterdam ou
Thomas Moro.
• Científica. Intentan explicar os fenómenos da natureza
a partir da observación, razón e experimentación. Son
importantes Copérnico, coa súa teoría heliocéntrica,
Paracelso ou Vesalio, que aportaron nova
documentación á mediciña.
5. A extensión do Humanismo
• Tivo lugar en Europa, nos séculos XV e XVI.
• ¿Por qué se extendeu?
– Grazas ás viaxes dos humanistas, que permitiron o
intercambio de ideas entre intelectuais de distintos
países.
– Grazas á fundación de academias, onde se difundiu a
cultura clásica.
– Grazas á invención da imprenta, que multiplicou e
abaratou a produción de libros.
https://www.youtube.com/watch?v=3MJMowor2wk
http://www.ub.edu/geocrit/sn/sn-218-63.htm
http://blogs.ua.es/vehiculoshumanismo/relaciones/
6. • PARACELSO estudou as artes liberais (trivium;
gramática, retórica, dialéctica; cuadrivium:
xeometría, aritmética, música e astronomía) e
titulouse de doutor.
• Fixo unha longa viaxe por Europa (12 anos), que
moitos xoves imitaron. Tras entrar en contacto con
diversas culturas e circunstancias, dixo entón:
"Comadronas, curanderos, nigromantes, barberos,
pastores y campesinos saben muchas cosas que
aparentemente no han sido tomadas en
consideración por los doctores eruditos. Los
barberos, los médicos del pueblo, saben el arte de
curar, no a merced de los libros sino a través de la
luz de la naturaleza o por la tradición procedente de
los antiguos magos".
• Paracelso cría que a enfermidade procede do
exterior, polo que creou diversos remedios minerais
cos que, na súa opinión, o corpo podería
defenderse.
• Identificou as características de numerosas
enfermidades, como o bocio e a sífilis, e usou
ingredientes como o xofre (azufre) e o mercurio
para combatelas. Foi precursor da homeopatía. A
súa rebelión contra os antigos preceptos da
medicina liberaron o pensamento médico, abrindo
paso a un camiño máis científico.
7. • As sete regras de Paracelso:
1. O primeiro é mellorar a saúde.
2. Desterras absolutamente do teu ánimo,
por máis motivos que existan, toda idea
de pesimismo, rancor, odio, tedio,
tristeza, vinganza e pobreza.
3. Fai todo o ben posible.
4. Hai que esquecer toda ofensa, máis
aínda: esfórzate por pensar ben do
maior inimigo.
5. Debes recollerte todos os días onde
ninguén poida molestarte, aínda que
sexa por media hora, sentarte o máis
comodamente posible, cos ollos medio
entornados e non pensar en nada.
6. Debes gardar absoluto silencio de todos
os teus asuntos persoais.
7. Xamais temas aos homes nin te inspire
sobresalto o Día de mañá.
8. http://adnhistoriadelarte.com/tag/florencia/
• MARSILIO FICINO foi un filósofo r humanista
italiano. O apoio do mecenas florentino Cosme
de Médicis, permitiuye abrir unha renovada
Academia platónica preto de Florencia. Xunto
con Pico della Mirandola desempeñou un papel
fundamental no impulso dos estudos
humanísiticos e sobre todo na difución do
pensamento de Plantón, a quen traduciu e
comentou abundantemente, xunto a Plotino e
algúns neoplatónicos.
• Como sacerdote, o seu obxectivo era conectar a
filosofía grega coa revelación critiá,
considerando que a verdade revelábase en
ambas, e que era precisamente a súa escisión a
responsable da degradación que sufriran.
• As súas ideas foron decisivas par ao
desenvolvemento do Renacemento poético,
contribuíndo á formulación de diversas teorías
do amor. Entre as súas obras destaca a súa
Teoloxía Platónica.
Busto de Ficino. Basilica
Cattedrale Metropolitana di
Santa Maria del Fiore
9. • Actividade sobre NICOLÁS COPÉRNICO:
– Tendo en conta o estudado, elabora un
comentario de texto guiado partindo da
información considerada ná páxina 37.
10. QUE É O RENACEMENTO?
CARACTERÍSTICAS PRINCIPAIS
11. CRONOLOXÍA
• En Italia xurdiu no século XV, desenvolvéndose
tamén no XVI. No Renacemento italiano
distínguense dúas etapas:
– O Quatroccento (século XV) dominado pola
actividade artística da cidade de Florencia.
– O Cinquecento (século XVI), dominado pola
actividade artística de Roma.
12. Italia estaba
formada por
multitude de
pequenos
estados
Florencia, foi o principal
foco da arte no século XV
Roma , foi o principal foco
da arte no século XVI
13. Características
1. MODELO ARTÍSTICO: A Antigüidade.
Recupéranse elementos da arte clásica:
1. Ordes arquitectónicas (dórico, xónico e corintio).
2. Arcos de medio punto, bóvedas de canón, frontóns.
3. Cúpulas.
4. Proporcións.
5. Beleza.
6. Idealización da persoa.
7. Temas non soamente relixiosos (desnudos,
mitoloxía, retratos).
16. Detalle da bóveda del Panteón de Agripa
Siglo I d.C. Masaccio, Fresco de
La Trinidad, siglo XV
3. CÚPULAS
17. Venus de Milo, obra de arte grega do
século II a. C.
O Renacemento promoveu a
recuperación da arte da
antigüidade grega e romana.
4. PROPORCIÓNS
18. Escultura Grega
Laoconte e os seus fillos, 50 d.C.
Esclavo, de
Miguel Ángel,
século XVI
Os pintores e os escultores do
Renacemento abríronse a novos temas
profanos xurdidos da mitoloxía clásica.
19. Venus púdica, escultura grega I a.C. Detalle Do Nacemento de Venus de Botticelli
5 E 6. BELEZA e IDEALIZACIÓN DAS PERSOAS
20. O Doríforo do escultor Policleto
450-445 a.C. Foi atopada no século XV.
El David de Miguel Ángel
1501-1504
7. TEMAS VARIADOS
21. Escultura ecuestre en bronce do
emperador Marco Aurelio. 153 d.C.
Escultura ecuestre do Condottiero
Gattamelata realizada polo escultor
Donatello, 1445-1450.
22. 2. INSPIRACIÓN: A Natureza, tratando de
representar fielmente á natureza. De tal
modo que recorreu, en moitas ocasións, a
métodos matemáticos para calcular as
prorpocións ou a perspectica lineal para
representar a profundidade.
23. Canon de Policleto,
escultor clásico grego
del século V a.C.
O canon grego fai referencia ás proporcións
ideais do corpo humano e as relacións que se
establecen entre as distintas partes do corpo.
Os escultores do Renacemiento
recuperaron a proporcionalidade
dos cánones do clasicismo de
Grecia e Roma.
24. Basílica de San Lorenzo. 1419
Basílica do Espíritu Santo. 1434
• Con estas iglesias Brunelleschi intentou
alcanzar a perfección xeométrica.
• Convertíronse no modelo de arte
renacentista e foron moi imitadas en
Italia e no resto de Europa
28. 3. ANTROPOCENTRISMO. O home se converte
no centro de atención da Arte. Todas as artes
seguían proporcións do corpo humano, ata o
punto de que os edificios realizábanse a
escala humana. Idealizábanse os rostros en
busca da beleza, a serenidade e o equilibrio e
traballábanse corpos desnudos e en
movemento.
29. O home vitruviano de
Leonardo da Vinci,
1484
Na Idade Media se pensaba
que Deus era o centro do
Universo (teocentrismo)
No Renacemento o home
queda colocado no centro do
mundo (antropocentrismo) e a
vida considérase digna de ser
vivida a fondo.
A principal consecuencia disto
foi unha revalorización do
mundo e do ser humano.
O redescubrimento das proporcións matemáticas do corpo humano no século XV por
Leonardo da Vinci, Miguel Ángel e outros autores, está considerado como un dos grandes
logros do Renacimiento.
30. 4. IMPORTANCIA DO ARTISTA. O pintor,
escultor ou arquitecto, pasou de ser un
simple artesán como na Idade Media a ser un
artista con recoñecemento público, que
firmaba as súas obras e buscaba a fama. A
súa formación era integral, dominando varias
disciplinas artísticas, científicas e humanas.
32. La Escuela de Atenas, de Rafael, pintura ao fresco, 1510-1511.
Estancias Vaticanas (Roma)
Leonardo
como
Platón
Aristóteles
Miguel Ángel
como Heráclito
Rafael
como
Apeles
Hypatia de
Alejandría
33. 5. IMPORTANCIA DOS
MECENAS. Durante o
Renacemento afianzouse a
figura do mecenas, que
eran persoas pertencentes
a familias adiñeiradas que
financiaban as obras e
protexían aos artistas. Estas
familias chegaban a ter
rivalidade entre elas.
• Unhas das familias de
mecenas máis importanates
foron os Médici de
Florencia.
Lorenzo de Medici
35. Esquema para comentar unha
obra arquitectónica
1. Observación detida da obra.
2. Descrición e Análise do edificio.
– Clasificación: Tipo de construción e función (Relixiosos: templos, tumbas, altares; Residenciais:
vivenda, pazo (palacio), castelo; Obras públicas: ponte, acueduto; Ocio: teatro, anfiteatro, museo;
Administración: concellos, basílicas, ministerios. Conmemorativos: columnas, arcos triunfais, etc.)
– Análise da planta e das súas diversas partes.
– Materiais de construción: indicar o material ou materiais cos que se construíu o edificio (pedra, barro,
cristal, ladrillo, ferro).
– Elementos sustentantes (Muro, columna, pilar, pilastra).
– Elementos sustentados ou de cuberta: estrutura que sirve de cerre a unha construción na súa parte
superior (adintelada, abovedada –de canón, de cruzaría, cúpula).
– Elementos decorativos.
– Portas, portadas e vanos.
– Iluminación.
– Concepción espacial e simbolismo.
3. Estilo ao que pertence. Nome e localización no tempo (cronoloxía aproximada da
obra). Identificación dos caracteres xerais do estilo ao que pertence nesta obra en
concreto, indicando (se procede) o país de orixe, escola ou período da obra.
Identificación do autor e a obra. Nomear o autor/es e indicar algo sobre a súa vida,
obra, influencias,...
4. Relación da obra coa época histórica e cómo se reflicte esta no edificio.
36. Características xerais da Arquitectura
• Tipos de construción. Os que máis destacan son os
edificios relixiosos (igrexas, basílicas, catedrais) e os
pazos (palacios).
• Plantas máis comúns. Cruz latina, basilical e
centralizada.
• Materiais. Sobre todo a pedra, recuperando os
modelos clásicos. Outros elementos que transmiten a
influencia do mundo clásico son:
– A utilización das ordes arquitectónicas greco-latinas
(dórico, xónico, corintio).
– Os arcos semicirculares.
– As cubertas planas e tamén as abovedadas.
37. Arquitectura do Quattrocento
(século XV)
• Os arquitectos buscaron o dominio do espazo
arquitectónico introducindo elementos simples,
proporcionados e ordenados, que contribuíron a crear
un espacio racional.
• Estes elementos inspiráronse nos modelos
grecorromanos: arco de medio punto, columnas,
frontóns, cornisas e cúpulas.
• En Florencia destacaron Filipo Brunelleschi e León
Batista Alberti, que introduciron innovacións estilísticas
basadas nas leis da xeometría.
38. Brunelleschi: la investigación
• Brunelleschi destaca entre os artistas do
Quattrocento. Se lle considera o primeiro
artista completo, xa que era ¡arquitecto,
pintor e escultor!
• Entre 1417 e 1420 proxectou a cúpula da
catedral de Florencia, que se convertió en
símbolo cidadán da nova época.
• Está realizada cun sistema de nervios, ao
estilo gótico, que ofrecen un perfil apuntado,
reforzados con ligaduras horizontais
concéntricas, que, en realidade, forman
unha doble cúpula, cun espacio hoco, que
alivia o peso sostido polo tambor.
39.
40. A fachada do Palacio Pitti, en Florencia. O Renacemento é un arte
fundamentalmente urbano. Neles vivían os mecenas, protectores dos
artistas.
41. Un exemplo de palacio italiano típico do Renacemento
42. Basílica de San Lorenzo. 1419
Basílica do Espíritu Santo. 1434
• Con estas iglesias Brunelleschi intentou
alcanzar a perfección xeométrica.
• Convertíronse no modelo de arte
renacentista e foron moi imitadas en
Italia e no resto de Europa
47. San Pedro de Roma, a gran obra do Cinquecento
Arquitectura do Cinquecento
(século XVI)
48.
49. • O papa Julio II
encargoulle a Bramante
as obras do Vaticano
nun principio.
• Trala súa morte,
fixéronse cargo da
construcción de San
Pedro do vaticano
diversos artistas, como
Miguel Ángel, que
modificou a cúpula.
53. • Seguen modelos da antigüidade.
• Importancia das proporcións.
• Importancia da anatomía (presencia de
desnudos).
• Idealización das figuras.
• Xéneros: Desnudos, Retratos, Escultura
ecuestre.
• Materiais: bronce, mármore.
Características Xeráis da Escultura
do Renacemento
54. Esquema para comentar unha
obra escultórica
1. Observación detida da obra.
2. Descrición e Análise dos elementos da obra:
• Clasificación: Tipo de escultura (bulto redondo, relevo, busto, sedente, ecuestre,
etc.).
• Xénero, temática.
• Materiais: mármol, granito, basalto, barro, cera, madera, bronce, acero, ferro.
• Técnicas: talla, esculpido, cera perdida, modelado, sacado de puntos.
• Elementos formais: retoques posteriores, volúmenes, composición, estudio
anatómico, diagonales, movmento, análisis psicológico, expresións do rostro….
• Iconografía e función..
3. Estilo ao que pertence. Nome e localización no tempo (cronoloxía aproximada da
obra). Identificación dos caracteres xerais do estilo ao que pertence nesta obra en
concreto, indicando (se procede) o país de orixe, escola ou período da obra.
Identificación do autor e a obra. Nomear o autor/es e indicar algo sobre a súa vida,
obra, influencias,...
4. Relación da obra coa época histórica e cómo se reflicte esta no edificio.
55. ESCULTURA DO QUATTROCENTO
• Na escultura, a principios
de século, iniciaríase o
cambio artístico do
Renacemento, que se
fundamenta en:
O interese polo corpo
humano.
O tratamento do desnudo.
David, Donatello, século XV
56. • Os principais cambios que se
producen na escultura nos
inicios do Renacemento son:
– O interese polo corpo humano,
seguindo modelos da
Antigüidade Clásica, en canto a
proporcións e ao tratametno do
desnudo.
– A busca do volume e
movemento, dos que forma parte
a luz.
– A vontade naturalista, é dicir, de
representar a realidade de forma
idealizada.
• Así, nos atopamos que se
fixeron estatuas, nalgúns
casos, para os edificios,
pero tamén sobre
pedestais, para honrar a
memoria dunha persoa na
cidade.
57. San Jorge, Donatello, século XV
Magdalena Penitente, Donatello,
século XV
Profeta Habacuc,
Donatello, século XV
58. Segundas Portas do
Baptisterio de Florencia.
Bronce dorado.
Lorenzo Ghiberti.
1425 - 1452.
Miguel Ángel chamounas
(ás primeiras e a estas) a
“Portas do paraiso”, porque
eran dignas, pola súa calidade
e beleza, de flanquear
a entrada ao ceo
61. • Profundidade: mediante a perspectiva,
degradación da cor, a composición por
escenas, marco arquitectónico ou paisaxístico.
• Proporción: as figuras seguen os cánones
establecidos.
• Beleza: idealización das persoaxes e os seus
movementos.
• Temas: relixiosos, mitolóxicos, desnudos e
retratos.
Características Xeráis da Pintura do
Renacemento
62. Esquema para comentar unha
obra pictórica
1. Observación detida da obra.
2. Descrición e Análise da obra:
• Xénero ou tipo de representación: relixiosa, mitolóxica, retrato, paisaxe…
• Tema: asunto
• Soporte: muro, caballete, pergamino, marfil, metal, papel, tela.
• Materiais e técnica:
• Fresco: aplicado a un muro ou teito sen aglutinante (onde se dilúen os pigmentos).
• Temple: muro, tabla o lienzo. O aglutinante é a clara de ovo ou cola. Base de ieso e se
aplica cun pincel pequeno.
• Óleo: táboa, lenzo ou cartón. O aglutinante é o aceite de linaza.
• Encausto, Acuarela, Pastel, Aguada o Gouache, etc.
• Composición.
• Tipos de liña.
• Tipos de composición.
• Formas, volumes.
• A luz (natural, artificial, claroscuro)
63. • A cor:
• Clasificación: primarios, secundarios, fríos e quentes.
• Calidades: o ton distingue unha cor doutra. color claro
• simboloxía: azul (función de pensar, o bo, descanso); negro (tebras, morte);
vermello(paixón e ímpeto); branco (pureza); amarelo (envexa e loucura); verde
(serenidade e esperanza); violeta (misterio e tristeza).
• Harmonía: hai combinacións de cores que resultan harmónicas e outras
desharmónicas.
• Perspectiva: Raspa de pez, xerárquica, xeométrica, aérea, subxectiva, etc.
• Análise psicolóxica: expresión do rostro, actitude e análise da escena
(relacións).
• Iconografía e función (sinalar a función da imaxe no mundo que a creou)
3. Estilo e movemento pictórico ao que pertence:
• Nome e localización no tempo e no espazo.
• Identificación dos caracteres xerais do estilo na obra. Estilo artístico ao que
pertence, indicando (se procede o país de orixe, a escola ou período da
obra).
• Identificación do pintor e a obra. Nomear o autor e indicar algo sobre a súa
vida, obra, influencias,...
4. Relación da obra coa época histórica e como se reflicte esta no cadro.
64. PINTURA DO QUATTROCENTO
• As grandes innovacións dos pintores do
Quattrocento foron o uso racional da
perspectiva.
• A perspectiva permitía representar a
profundidade nunha superficie plana.
• Masaccio, Piero della Francesca e Sandro
Botticelli son os pintores máis
representativos.
65. O nacemento de Venus, de Botticelli.
A Santísima Trinidade, de Masaccio.
É considerado como o primeiro pintor
plenamente renacentista, especialmente polo
seu tratamento da perspectiva
66. A Santísima Trinidade de
Masaccio, século XV.
•No Renacemiento se recorren ás
figuras xeométricas para organizar
o espacio.
•A composición é típicamente
renacentista xa que as figuras se
inscriben nun triángulo equilátero
que crea unha movilidade, pero sin
xerar angustia ou tensiones,
suliñando o eixo central no que se
atopa a Trinidade.
69. Retratos de damas renacentistas realizados por Sandro Botticelli.
Destaca neles a maestría do seu debuxo. O xénero do retrato foi moi
popular durante o Renacemento.
71. • A comezos do século XVI o Renacemento
alanza a súa plenitude.
• É a época dos “xenios”:
– Bramante, en arquitectura
– Leonardo, Rafael Sanzio e Miguel Ángel, en
escultura e pintura.
• Roma convértese, baixo o mecenazgo dos
papas, no novo centro de gravidade da arte.
72. Leonardo da Vinci
• Leonardo da Vinci foi un humanista que
traballou moitos campos do coñecemento.
• Como pintor realizou poucas obras, pero
todas xeniales.
• Unha das súas aportación á historia da Arte
foi a achega da técnica do Sffumatto.
• Obras principáis. A Última Cea, a Gioconda
ou a Virxe das Rochas
74. A Gioconda
Leonardo da Vinci destacou
na representación da
natureza e das proporcións
Foi un maestro do sffumato,
técnica pictórica que consiste
en difuminar os contornos
para dar sensación de
profundidade.
75. A Virxe das Rocas
A Virxe o Neno Xesús e Santa Ana
77. Retrato de Miguel Ángel no tempo
que pintaba a Capilla Sixtina, 1535.
• Foi un extraordinario arquitecto,
pintor e, sobre todo, escultor.
• Como pintor mostrou grande
interese polo un, o movemento, a
variedade de posicións, o debuxo e
a represenación do volume.
• Como escultor realizou obras en
mármore de gran forza e perfección
anatómica.
• Obras principáis.
• En arquitectura, a cúpula de
San Pedro do Vaticano.
• En escultura destacaron o
David, o Moisés
pertencente á tumba do
Papa Julio II ou diversas
tumbas da familia Médici.
• En pintura sobresae o
Conxunto de Frescos da
Capela Sixtina (teito muro
frontal)
Miguel Ángel Buonarroti
(1474-1564)
78. Vista do exterior da Cúpula da
Basílica de San Pedro
Vista do interior da Cúpula da
Basílica de San Pedro
84. Capilla Sixtina: “A tentación de Adán e Eva” e “A Expulsión do Paraíso”
A obra de Miguel Ángel xa non se centra na búsqueda das proporcións e o o
equilibrio, senón na expresión de sentimentos.
91. A Piedade do Vaticano: A Virxe María co seu fillo morto en brazos
92. Rafael
Rafael, A Escuela de Atenas.
Estancias Vaticanas
• Rafael
destacou pola
súa perfección
na cor, o
debuxo e a
composición.
• Obra principal.
A Escola de
Artenas
93. • A luz é natural; inténtase crear volumen mediante o claro oscuro.
• O foco de luz procede de arriba e procura distribuila de forma
homoxénea, sen marcar excesivos contrastes.
• No
Renacemento
predomina a
liña frente á
cor.
• En canto á cor,
se intenta
compensar os
tonos fríos cos
cálidos para
crear armonía.
94. • A composición é simétrica, cun gran eixo que, pasando entre Platón e Aristóteles,
divide en dúas partes o cadro. A cada lado do eixo, aparecen os grupos
compensados.
• Advírtese neste cadro de Rafael o uso da xeometría, tan apreciada polos artistas
renacentistas, que organiza o cadro mediante formas armónicas e regulares.
95. • A perspectiva lineal creada a través da arquitectura que nos conduce ao
punto de fuga central (encima das cabezas dos dous filósofos) que volve a
insistir na idea de simetría e armonía.
97. Características principais da Escola
Flamenca
• Destacaron sobre todo na pintura.
• Nas cidades de Gante e Brujas a
enriquecida bruguesía encargou
numerosas obras para decorar as
súas casas.
• Dita escola (a dos “Primitivos
Flamencos”) ten trazos propios,
entre os que destaca a introducción
da técnica do óleo, que consiste en
disolver as cores en aceite de liñaza.
Deste modo, os cadros adquiren
cores máis brillantes e luminosos e
resulta posible realizar
transparencias, polo que os
resultados son moito máis
detallistas.
98. • Autores:
• Irmáns Van Eyck: Políptico da Adoración do Cordeiro
Místico.
• Jan Van Eyck: O matrimonio Arnolfini.
• Roger Van der Weyden: Descendemento de Cristo,
Cristo Crucificado coa Virxe e San Xoán (engade ás
súas obras a expresión de sentimentos).
• O Bosco: O Xardín das Delicias (critica e caricaturiza á
sociedade da súa época a través de imaxes e seres
fantásticos).
103. Alberto Durero. Alemaña
• A difusión do Renacemento fíxose efectiva
por toda Europa durante o XVI.
• Moitos nobres e reis mercaban obras de arte
italianas ou chamaban a artistas italianos ás
súas cortes.
• Outros artísticas, formábanse en Italia para
introducir o Renacemento á súa volta.
104. Alberto Durero. Alemania
A estética renacentista
foi introducida en
Alemania por Alberto
Durero. Foi un
debuxante e grabador
excepcional.
• A gran figura do
Renacemento fora de Italia foi
o pintor Alberto Durero, que
introduciu este estilo en
Alemania tralas súas viaxes a
Italia.
• Obras. autorretratos, Adán e
Eva.
Autorretrato