SlideShare ist ein Scribd-Unternehmen logo
1 von 7
क्षीरालसक
अष्टाङ्ग ह्रदय उत्तर स्थान
अध्याय 2
क्षीरालसक के लक्षण
स्तन्ये त्रिदोषमललने दुगगन्ध्यामं जलोपमम्।
विबद्धमच्छं विच्च्छन्नं फे ननलं चोपिेश्यते ।। २०।।
शकृ न्नानाव्यथािणं मूिं पीतं लसतं घनम्।
ज्िरारोचकतृट्छर्दगशुष्कोद्िारविजृच्भिकााः ।। २१।।
अङ्गिङ्गोऽङ्गविक्षेपाः कू जनं िेपथुभ्भ्रमाः ।
प्राणाक्षक्षमुखपाकाद्या जायन्तेऽन्येऽवप तं गदम ्।। २२।।
क्षीरालसकलमत्याहुरत्ययं चानतदारुणम्।
तीनों दोषों से दूध के दूवषत होने पर
इस रोग को क्षीरालसक और अत्यय नाम से आचायग कहते हैं,
यह रोग अनतकर्िन एिं दुच्श्चककत्स्य है।
बच्चे का मल दुगगन्धयुक्त बच्चे को िमन
मल आमयुक्त बच्चे को सूखा िमन
जल की िााँनत द्रि रुक-रुककर बच्चे को जभमाई
विच्च्छन्न और झागदार अङ्गों का टूटना
लिन्न-लिन्न रंग का अङ्गों में विक्षेप
लिन्न-लिन्न प्रकार की पीडा िाला आंतों में गडगडाहट
मूि पीला और श्िेत होता है कभपन
बच्चे को ज्िर चक्कर आना
बच्चे को अरोचक नालसका, ऑ ाँख, मुख का पाक
बच्चे को प्यास अनेक दूसरे िी रोग हो जाते हैं
क्षीरालसक की चचककत्सा-
तिाशु धािी बालं च िमनेनोपपादयेत ्।। २३ ।।
विर्हतायां च संसग्या िचार्दं योजयेद्िणम्।
ननशार्दं िाऽथिा माद्रीपािानतक्ताधनामयान ्।। २४।।
पािाशुण्ठ्यमृतानतक्तनतक्तादेिाह्नसाररिााः ।
समुस्तपूिे ्गद्रयिााः स्तन्यदोषहरााः परम्।। २५ ।।
अनुबन्धे यथाव्याचध प्रनतकु िीत कालवित ्।
• धािी और बालक को शीघ्र िमन कराये ।
• पेयार्द क्रम करने के उपरान्त िचार्द या ननशार्द गण का क्िाथ रूप में
वपलाये।
• अथिा अतीस (या वपप्पली), पािा, कु टकी, मोथा, कू ि, इनका क्िाथ देिे।
• पािा, सोंि, चगलोय, चचरायता, कु टकी, देिदारु, साररिा, मोथा, मूिाग और
इन्द्रजौ का क्िाथ प्रशस्त स्तन्यदोषनाशक है।
उपद्रि होने पर रोग के अनुसार िैद्य चचककत्सा करे।
SUBSCRIBE AND
SHARE FOR SIMILAR
VIDEOS
THANK YOU
PRESENTED BY
DR. V. K. PATHAK

Weitere ähnliche Inhalte

Was ist angesagt?

General introduction and scope of kaumarbhritya
General introduction and scope of kaumarbhrityaGeneral introduction and scope of kaumarbhritya
General introduction and scope of kaumarbhrityaDr. Vijay Kumar Pathak
 
vayobheda, age classification according to ayurveda
vayobheda, age classification according to ayurvedavayobheda, age classification according to ayurveda
vayobheda, age classification according to ayurvedaS.D.M.AYURVEDA, UDUPI
 
StanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscess
StanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscessStanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscess
StanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscessAnuradha Roy
 
Introduction of kaumarbhritya
Introduction of kaumarbhritya Introduction of kaumarbhritya
Introduction of kaumarbhritya dobariyamiral
 
Yoni vyapada part 2 for 15 marks
Yoni vyapada part 2  for 15 marks Yoni vyapada part 2  for 15 marks
Yoni vyapada part 2 for 15 marks Mayank Parashar
 
Panchkarma in pediatrics
Panchkarma in pediatricsPanchkarma in pediatrics
Panchkarma in pediatricsArun Chhajer
 
Ayurveda Jataharini by Dr. Bakhtyar Asharafi
Ayurveda Jataharini  by Dr. Bakhtyar AsharafiAyurveda Jataharini  by Dr. Bakhtyar Asharafi
Ayurveda Jataharini by Dr. Bakhtyar AsharafiDrBakhtyar Asharafi
 
ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS)
ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS) ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS)
ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS) Anuradha Roy
 
Sthaulya chikitsa other than oral administration
Sthaulya chikitsa other than oral administrationSthaulya chikitsa other than oral administration
Sthaulya chikitsa other than oral administrationRaghu Ramudu
 
Ayurvedic treatment principle in kaumarbhritya
Ayurvedic treatment principle in kaumarbhrityaAyurvedic treatment principle in kaumarbhritya
Ayurvedic treatment principle in kaumarbhrityaS.D.M.AYURVEDA, UDUPI
 
Yoni vyapda part 1 notes
Yoni vyapda part 1  notes Yoni vyapda part 1  notes
Yoni vyapda part 1 notes Mayank Parashar
 
Pakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspect
Pakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspectPakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspect
Pakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspectDR.ARVINDER KAUR
 
Charak chikitsa short note in chikitsa sutra
Charak chikitsa short note in chikitsa sutraCharak chikitsa short note in chikitsa sutra
Charak chikitsa short note in chikitsa sutraTrivendraSingh7
 

Was ist angesagt? (20)

Garbha vyapad
Garbha vyapadGarbha vyapad
Garbha vyapad
 
General introduction and scope of kaumarbhritya
General introduction and scope of kaumarbhrityaGeneral introduction and scope of kaumarbhritya
General introduction and scope of kaumarbhritya
 
Urusthambha chikitsaa.1
Urusthambha chikitsaa.1Urusthambha chikitsaa.1
Urusthambha chikitsaa.1
 
vayobheda, age classification according to ayurveda
vayobheda, age classification according to ayurvedavayobheda, age classification according to ayurveda
vayobheda, age classification according to ayurveda
 
StanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscess
StanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscessStanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscess
StanaRoga in Ayurveda with modern concepts of breast tumour and abscess
 
Garbhini vyapad new
Garbhini vyapad newGarbhini vyapad new
Garbhini vyapad new
 
Introduction of kaumarbhritya
Introduction of kaumarbhritya Introduction of kaumarbhritya
Introduction of kaumarbhritya
 
VyadhiKshamatva.pptx
VyadhiKshamatva.pptxVyadhiKshamatva.pptx
VyadhiKshamatva.pptx
 
Yoni vyapada part 2 for 15 marks
Yoni vyapada part 2  for 15 marks Yoni vyapada part 2  for 15 marks
Yoni vyapada part 2 for 15 marks
 
Panchkarma in pediatrics
Panchkarma in pediatricsPanchkarma in pediatrics
Panchkarma in pediatrics
 
Ayurveda Jataharini by Dr. Bakhtyar Asharafi
Ayurveda Jataharini  by Dr. Bakhtyar AsharafiAyurveda Jataharini  by Dr. Bakhtyar Asharafi
Ayurveda Jataharini by Dr. Bakhtyar Asharafi
 
ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS)
ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS) ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS)
ASTA ĀRTAVA DUSTI (08 TYPES OF MENSTRUAL DISORDERS)
 
Sthaulya chikitsa other than oral administration
Sthaulya chikitsa other than oral administrationSthaulya chikitsa other than oral administration
Sthaulya chikitsa other than oral administration
 
Ayurvedic treatment principle in kaumarbhritya
Ayurvedic treatment principle in kaumarbhrityaAyurvedic treatment principle in kaumarbhritya
Ayurvedic treatment principle in kaumarbhritya
 
Yoni vyapda part 1 notes
Yoni vyapda part 1  notes Yoni vyapda part 1  notes
Yoni vyapda part 1 notes
 
Garbha poshana
Garbha poshanaGarbha poshana
Garbha poshana
 
Pakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspect
Pakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspectPakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspect
Pakshaghata hemiplegia ayurvedic and modern aspect
 
Jvara ppt
Jvara pptJvara ppt
Jvara ppt
 
Charak chikitsa short note in chikitsa sutra
Charak chikitsa short note in chikitsa sutraCharak chikitsa short note in chikitsa sutra
Charak chikitsa short note in chikitsa sutra
 
Sweta pradara
Sweta pradaraSweta pradara
Sweta pradara
 

Mehr von Dr. Vijay Kumar Pathak

Network pharmacology and Molecular docking-based activity of Hemidesmus indi...
Network pharmacology and Molecular docking-based activity of  Hemidesmus indi...Network pharmacology and Molecular docking-based activity of  Hemidesmus indi...
Network pharmacology and Molecular docking-based activity of Hemidesmus indi...Dr. Vijay Kumar Pathak
 
Panchakarma therapy in congenital muscular dystrophy
Panchakarma therapy in congenital muscular dystrophyPanchakarma therapy in congenital muscular dystrophy
Panchakarma therapy in congenital muscular dystrophyDr. Vijay Kumar Pathak
 
UPPSC Ayurveda Medical Officer General Knowledge
UPPSC Ayurveda Medical Officer General KnowledgeUPPSC Ayurveda Medical Officer General Knowledge
UPPSC Ayurveda Medical Officer General KnowledgeDr. Vijay Kumar Pathak
 
Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...
Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...
Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...Dr. Vijay Kumar Pathak
 
Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...
Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...
Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...Dr. Vijay Kumar Pathak
 
Thalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobin
Thalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobinThalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobin
Thalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobinDr. Vijay Kumar Pathak
 
AIAPGET 2022 PDF #Solved question answer
AIAPGET 2022 PDF #Solved question answerAIAPGET 2022 PDF #Solved question answer
AIAPGET 2022 PDF #Solved question answerDr. Vijay Kumar Pathak
 
cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...
cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...
cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...Dr. Vijay Kumar Pathak
 
Cerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral Palsy
Cerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral PalsyCerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral Palsy
Cerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral PalsyDr. Vijay Kumar Pathak
 
Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...
Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...
Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...Dr. Vijay Kumar Pathak
 
Analgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesics
Analgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesicsAnalgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesics
Analgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesicsDr. Vijay Kumar Pathak
 
Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...
Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...
Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...Dr. Vijay Kumar Pathak
 

Mehr von Dr. Vijay Kumar Pathak (20)

Network pharmacology and Molecular docking-based activity of Hemidesmus indi...
Network pharmacology and Molecular docking-based activity of  Hemidesmus indi...Network pharmacology and Molecular docking-based activity of  Hemidesmus indi...
Network pharmacology and Molecular docking-based activity of Hemidesmus indi...
 
Panchakarma therapy in congenital muscular dystrophy
Panchakarma therapy in congenital muscular dystrophyPanchakarma therapy in congenital muscular dystrophy
Panchakarma therapy in congenital muscular dystrophy
 
H3N2 Influenza virus
H3N2 Influenza virusH3N2 Influenza virus
H3N2 Influenza virus
 
PICA
PICAPICA
PICA
 
AIIA PhD 2023
AIIA PhD 2023AIIA PhD 2023
AIIA PhD 2023
 
Temper Tantrums
Temper TantrumsTemper Tantrums
Temper Tantrums
 
UPPSC Ayurveda Medical Officer General Knowledge
UPPSC Ayurveda Medical Officer General KnowledgeUPPSC Ayurveda Medical Officer General Knowledge
UPPSC Ayurveda Medical Officer General Knowledge
 
Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...
Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...
Health Programmes in India #Anti malarial programme #Lymphatic Filariasis #Le...
 
DMD in ayurveda
DMD in ayurvedaDMD in ayurveda
DMD in ayurveda
 
Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...
Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...
Ritucharya #AIAPGET #Ayurveda #AYUSH #Charak_Samhita #Charak_Sutra_6 #ऋतुओं म...
 
Thalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobin
Thalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobinThalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobin
Thalassemia #Alpha_Thalassemia #Beta_Thalassemia #Fetal_Heamoglobin #hemoglobin
 
AIAPGET 2022 PDF #Solved question answer
AIAPGET 2022 PDF #Solved question answerAIAPGET 2022 PDF #Solved question answer
AIAPGET 2022 PDF #Solved question answer
 
cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...
cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...
cerebral palsy #Type of cerebral palsy #Ayurveda Co-relation #Area of brain a...
 
Skin Disorder Pictures
Skin Disorder PicturesSkin Disorder Pictures
Skin Disorder Pictures
 
Monkeypox
MonkeypoxMonkeypox
Monkeypox
 
Cerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral Palsy
Cerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral PalsyCerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral Palsy
Cerebral Palsy in Ayurveda #Panchkarma In Cerebral Palsy
 
Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...
Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...
Helminthiasis ASCARIASIS #Loeffler’s Syndrome #Ancylostomiasis #Hook Worm #En...
 
Analgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesics
Analgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesicsAnalgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesics
Analgesics #COX1 #COX2 #Morphine #NSAIDS #Opoid analgesics
 
Modified ashworth scale application
Modified ashworth scale applicationModified ashworth scale application
Modified ashworth scale application
 
Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...
Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...
Hunter syndrome and its ayurveda view #mucopolysaccharidosis type II #MPS II ...
 

Ksheeralsaka (Enterocolitis in ayurveda)

  • 2. क्षीरालसक के लक्षण स्तन्ये त्रिदोषमललने दुगगन्ध्यामं जलोपमम्। विबद्धमच्छं विच्च्छन्नं फे ननलं चोपिेश्यते ।। २०।। शकृ न्नानाव्यथािणं मूिं पीतं लसतं घनम्। ज्िरारोचकतृट्छर्दगशुष्कोद्िारविजृच्भिकााः ।। २१।। अङ्गिङ्गोऽङ्गविक्षेपाः कू जनं िेपथुभ्भ्रमाः । प्राणाक्षक्षमुखपाकाद्या जायन्तेऽन्येऽवप तं गदम ्।। २२।। क्षीरालसकलमत्याहुरत्ययं चानतदारुणम्।
  • 3. तीनों दोषों से दूध के दूवषत होने पर इस रोग को क्षीरालसक और अत्यय नाम से आचायग कहते हैं, यह रोग अनतकर्िन एिं दुच्श्चककत्स्य है। बच्चे का मल दुगगन्धयुक्त बच्चे को िमन मल आमयुक्त बच्चे को सूखा िमन जल की िााँनत द्रि रुक-रुककर बच्चे को जभमाई विच्च्छन्न और झागदार अङ्गों का टूटना लिन्न-लिन्न रंग का अङ्गों में विक्षेप लिन्न-लिन्न प्रकार की पीडा िाला आंतों में गडगडाहट मूि पीला और श्िेत होता है कभपन बच्चे को ज्िर चक्कर आना बच्चे को अरोचक नालसका, ऑ ाँख, मुख का पाक बच्चे को प्यास अनेक दूसरे िी रोग हो जाते हैं
  • 4. क्षीरालसक की चचककत्सा- तिाशु धािी बालं च िमनेनोपपादयेत ्।। २३ ।। विर्हतायां च संसग्या िचार्दं योजयेद्िणम्। ननशार्दं िाऽथिा माद्रीपािानतक्ताधनामयान ्।। २४।। पािाशुण्ठ्यमृतानतक्तनतक्तादेिाह्नसाररिााः । समुस्तपूिे ्गद्रयिााः स्तन्यदोषहरााः परम्।। २५ ।। अनुबन्धे यथाव्याचध प्रनतकु िीत कालवित ्।
  • 5. • धािी और बालक को शीघ्र िमन कराये । • पेयार्द क्रम करने के उपरान्त िचार्द या ननशार्द गण का क्िाथ रूप में वपलाये। • अथिा अतीस (या वपप्पली), पािा, कु टकी, मोथा, कू ि, इनका क्िाथ देिे। • पािा, सोंि, चगलोय, चचरायता, कु टकी, देिदारु, साररिा, मोथा, मूिाग और इन्द्रजौ का क्िाथ प्रशस्त स्तन्यदोषनाशक है। उपद्रि होने पर रोग के अनुसार िैद्य चचककत्सा करे।
  • 6. SUBSCRIBE AND SHARE FOR SIMILAR VIDEOS